De verdwenen vader
van Connie Palmen
BOEKEN
k
Maarten 't Hart weet alles van kunstnagels
voor rh
Lekker onderuit: juf leest
Mens is omhooggevallen aa|
Annika Thor
Op open water
MIDAS
DEKKERS
Bijzonder eerbetoon
HDC 144
MAANDAG 9 SEPTEMBER
el
non-fictie recensie
Renee de Borst
'De larf door Midas Dekkers. Uitgeverij
Contact. Prijs: €24,90.
Midas Dekkers is een zoogdier.
Meer nog een veelvraat en een
veelpoeper. Hij neemt in, kauwt
en herkauwt en scheidt af. Hij
ontpopte zich als schrijver in
zijn columns voor het radio
programma Vroege Vogels en de
Vara-gids en ontwikkelde zich
tot een bekend schrijver en na
tionale bekendheid door zijn
publicaties over de natuur, over
eten en over boeken. En hij ver
dient onsterfelijkheid door zijn
drie grote boeken: Lief dier
(1994; over bestialiteit), De ver
gankelijkheid (1997) en nu De
larf, over kinderen en metamor
fose.
Bijna driehonderd pagina's
puur leesgenot schotelt Midas
Dekkers zijn lezers voor in zijn
nieuwste boek. En nog heel erg
leerzaam ook. In zijn onnavolg
bare stijl betoogt de schrijver-
bioloog op overtuigende wijze
dat een kind geen mens is, en
ook geen klein mens. Een kind
is een larf. 'Een baby is evenmin
een klein mens als dat een mens
een grote baby is.' Een kind
De larf
Over kinderen
en metamorfose
wordt pas na een ingrijpende
metamorfose een mens, zo legt
hij uit.
Het is al vaker vastgesteld: Dek
kers is een meester in het leggen
van opmerkelijke verbanden en
een grootmeester in het formu
leren van zijn originele gedach
ten en bevindingen. Ook in dit
boek wemelt het van de aforis
men. Een paar voorbeelden:
'Dat insecten in alle hoeken en
gaten voorkomen, komt in de
eerste plaats omdat ze erin pas
sen'. 'Bridgen is een van de laat
ste manieren om je vrije tijd in
je eigen kleren te besteden'.
'Dolfijnen werden in
zestig als een soort pernor
te water geraakte gelee^
schouwd'. 'Je krijgt o&|af
antwoord op vragen
nooit gesteld hebt en
de echte vragen zitten'. Lq
win bleek de mens gqos
laaggevallen engel, m»
omhooggevallen aap'.p
kunnen we nog wel ev^re
gaan. 0
Uit de citaten mag al bljn
Dekkers de hele blikseiLe(
erbij haalt. Vanzelfsprejnj
natuur - hij legt met ee
aste verbetenheid pfees
vooral dier, waaronder^
lijk de mens, onder
Maar hij gooit er ook efo
dosis cultuurhistorisch^
menen tegenaan. Hijei
Freud met de grontj' v
noemt het en passant id
volwassenen melk driP=
verklaart de meest ona$
alle eigenschappen vail
die mens heet: zijn hoo{|
Dit boek is een absolui:
der voor iedereen die 01
geweest. Voor ieder mi
En dat is volgens Dekl
mand op twee poten dii
dagmiddag te pas en rj^
'Prettig weekend' ze^j.
wordt als je hem onf^
trots is op zijn auto'.
Krijsend komt hij binnen,
schreeuwend om aandacht. Een
neuroot van het zuiverste water.
'Is het een mooie brief? Ben je
ontroerd? Moest je lachen om die
en die zin? Geestig ben ik, hè!'
Vrouwen verzwelgt hij even ge
makkelijk als hij ze verlaat. In 'Ge
heel de Uwe' analyseert Connie
Palmen opkomst en ondergang
van Mon Schwartz (1946-1995),
een man die veel weg heeft van
Ischa Meijer.
roman recensie
Wim Vogel
'Geheel de Uwe' door Connie Palmen.
Uitgeverij Prometheus. Prijs: 24,95.
Wat is Geheel de UweEen ro
man, een biografie, een hagio
grafie, een psychoanalyse, een
sociologische interpretatie van
onze cultuur in de tweede helft
van de vorige eeuw? Wat begint
als een verkenning van Mon
Schwartz ontwikkelt zich tot een
intrigerende analyse van onze
westerse cultuur waarin met
God de Vader iedere vaderfi
guur, iedere autoriteit uit het
zicht verdween.
Connie Palmen presenteert haar
nieuwe roman als een fictieve
biografie. In de laatste dagen
van 1999 maakt Saar de Vries
een eind aan haar leven. Het
materiaal dat zij heeft verzameld
van en over haar in 1995 overle
den man Salomon Schwartz
vermaakt zij aan Charlie, een
biografe. Mon, als columnist
verbonden aan het links-intel
lectuele weekblad De Wereld,
oogstte veel succes met zijn we
kelijkse brieven die hij, net als
zijn vader, ondertekende met
TT, de afkorting voor totus tuus
oftewel 'geheel de uwe'.
Maar waar zijn vaders slotfor
mule vooral cynisme en neer
buigendheid impliceerde,
spreekt uit Mons ondertekening
vooral empathie. Die verzamel
de 'brieven', interviews en ban
den worden door Charlie uitge
werkt in vier hoofdstukken
waarin vijf vrouwen, belangrijk
in het leven van Mon, aan het
woord komen.
De psychiater Saar, Judit de ac
trice, de non zuster Monica, Lili
de hoer en als laatste Charlie
zelf. Uit hun verhalen distilleer
je niet alleen een beeld van het
tragische leven van Mon en van
hun obsessieve verslaving aan
hem, ook hun eigen ontwikke
lingsgang wordt nauwkeurig in
kaart gebracht.
Dat laatste element is wel zo in
teressant. Van Mon (zeg maar
Ischa) wisten we al genoeg, zelf
is hij wat dat betreft nooit erg te
rughoudend geweest. Charlie,
lees Connie Palmen, lardeert
zijn geschiedenis nauwelijks
met nieuwe feiten maar situeert
die wel nadrukkelijk binnen de
Amsterdamse grachtengordel,
dus met een hoog 'wie is wie'-
gehalte. Nee, eigenlijk raakt de
eendimensionale, onverbeterlij
ke Don Juan die Mon nu een
maal is, naarmate de roman
vordert steeds meer uit het zicht
en krijgen de vijf geschiedenis
sen van de vrouwen kleur, ka
rakter en uniciteit
Zelf houd ik niet zo van psycho
analytisch, therapeutisch proza,
ik lees liever de worsteling. Om
dat ook die voldoende aandacht
krijgt, ontstaan er toch vijf intri
gerende portretten van vrouwen
die hun fascinatie voor Mon de
len, een vadercomplex hebben
en daar inzicht in willen krijgen.
In het laatste hoofdstuk, De ver
loren vader, krijgt de roman, die
begon als een biografie, meer en
meer het karakter van een stu
die naar de gevolgen van de ver
dwenen vader in de laatste vijf
tig jaar. Ik vind dat verreweg het
boeiendste deel. Eerst werden
zij 'geïdealiseerd en vergodde
lijkt en daarop geminacht, om
dat zij vanzelfsprekend geen
goddelijke gaven en macht be
zaten en niet konden voldoen
aan de hooggestemde verlan
gens van hun kinderen.'
Ze 'meden iedere werkelijke
confrontatie' en 'hadden geen
idee van de ontwikkeling van de
zielen van hun kinderen' omdat
ze niets zagen 'van wat zich in
de kleine psychische economie
van het huis afspeelde...' Hoe
kinderloze vrouwen 'vaders'
worden om tegenover de terreur
van de werkelijkheid de glans
van het verhaal, van de vaderlij
ke fictie te stellen - dat is een
niet onbelangrijke uitkomst van
TOP 10
FICTIE
1. (-) Connie Palmen, Geheel de
uwe.
Prometheus, 24,95
2. (1) Isabel Allende, De stad
van de wilde goden.
Wereldbibliotheek, 17,90
3. (6) Maarten 't Hart, Zonne
wijzer.
Arbeiderspers, 17,95
4. (4) Leon de Winter, God's
gym.
De Bezige Bij, 18,50
5. (7) Nelleke Noordervliet, Pe
lican Bay.
Augustus, 24,95
6. (-) Niccolö Ammaniti, Ik ben
niet bang.
Wereldbibliotheek, 16,50
7. (-) Henning Mankell, Moor
denaar zonder gezicht.
De Geus, 3,00
8. (-) Marianne Frederiksson,
Elisabeths dochter.
De Geus, 22,50
9. (2) Nicci French, De be
woonde wereld.
Ambo/Anthos, 18,90
10. (-) Marilyn French, In naam
van de vriendschap.
Meulenhof, 22,50
Connie Palmen schreef een
diepgravender vervolg op I.M..
Zie de recensie elders op de pa
gina. Ook bijzonder - en einde
lijk ontdekt - is de Italiaanse
schrijver Niccolö Ammaniti die
een jongetje in een bunker een
geknevelde leeftijdsgenoot laat
ontdekken. En verder twee
nieuwe boeken van twee vrou
welijke top-auteurs: Frederiks
son en French.
De boekentoptien wordt weke
lijks samengesteld op basis van
verkoopcijfers van Athenaeum
Boekhandel en H. de Vries Boe
ken in Haarlem, Boekhandel
Kooyker in Leiden, Plantage
Boekhandel Harkema in Hilver
sum, Boekhandel Los in Bus-
sum en Boekhandel De Ark in
Almere.
Wat valt er nog voor nieuws te
melden over het turbulente leven
van operadiva Maria Callas (1923-
1977)? De tragische laatste 15 jaar
van haar carrière als ze wordt ge
teisterd door stemproblemen,
haar stormachtige relatie met
Aristoteles Onassis (de liefde van
haar leven), de dood van haar
twee maanden oude baby - het
is al lang in tientallen biografieën
geboekstaafd. Karl H. van Zoggel
komt in 'Maria Callas, een leven
als een Griekse tragedie' (Tirion,
€35,90) dan ook niet schokkende
onthullingen. Hij heeft uit al die
eerdere boeken een degelijk
overzicht gedestilleerd, gelar
deerd met vaak uniek fotomate
riaal (de wimpers van Callas spat
ten hier en daar van de pagina)
én een cd met vijftien operafrag
menten. Een bijzonder eerbetoon
aan de zangeres, die op 16 sep
tember aanstaande haar 25ste
sterfdag beleeft. Op de foto's:
Callas in 1972, in 1958 en in 1947.
Foto's uit besproken boek
roman recensie
Peter van Vlerken
'De zonnewijzer' door Maarten 't Hart. Uitgeverij De Arbeiderspers.
Prijs: 17,95.
Er zijn weinig schrijvers die zo bekend zijn geweest en
zo in de anonimiteit zijn gezonken als Maarten 't Hart.
Naarmate zijn boeken zowel kwalitatief als commercieel
minder interessant werden, nam zijn piasserigheid
evenredig toe. Of werden zijn boeken slechter, doordat
hij de pias uithing? Hoe het ook zij, hoogtepunt - of
dieptepunt, zo men wil - was zonder meer zijn coming
out als Maartje 't Hart.
Zijn opgedane ervaringen als vrouwspersoon zijn hem
goed van pas gekomen bij het schrijven van zijn onlangs
verschenen nieuwe roman De zonnewijzer. Niet alleen
is de ik-persoon uit het boek een vrouw, de plot laat bo
vendien toe dat zij meer dan druk in de weer is met het
opplakken van valse wimpers, het aanbrengen van
kunstnagels, het insnoeren in korsetten, het wisselen
van kledingstukken, het vastzetten van oorbellen, enzo
voorts.
Maarten 't Hart weet er alles van. Eveneens van kleuren
en merken nagellak en de volgorde waarin je het spul
opbrengt, de werkwijze in trendy kapsalons, geheime
trucs om een vrouwelijkere houding te verkrijgen en je
stem te verbuigen op een manier die zowel aanlokkelijk
als bitchy is. Zelfs de hunkering naar het moederschap
is hem niet ontgaan.
Roos is aan een zonnesteek overleden. Haar vriendin
Leonie mag zich rijk rekenen als enige erfgename, op
voorwaarde dat zij haar intrek neemt in haar luxe ap
partement om haar katten in hun vertrouwde omgeving
te vertroetelen. Met verve neemt Leonie die taak op
zich, zodanig dat zij zich vrijwel geheel met de overlede
ne identificeert. In haar nieuwe gedaante komt zij er
achter dat Roos is vermoord en stelt zij alles in het werk
om de dader op te sporen.
Een thriller dus, waarvan het ongepast is hier de clou te
verraden. Wel mag gezegd worden dat De zonnewijzer
een bijzonder koddig boek is. De ironie spat er vanaf, de
dialogen zijn soms zo absurd dat je je bescheurt van het
lachen. Daarbij is het nog meeslepend spannend ook.
In sommige opzichten is De zonnewijzer een ouderwet
se Maarten 't Hart, omdat hij zijn favoriete muziek weer
laat klinken en met citaten strooit uit de bijbel, de filo
sofie en de literatuur. Het boek speelt zich af in de ver
trouwde omgeving van een laboratorium en ook de
kennis van flora en fauna wordt weer uitgebreid geëta
leerd.
In andere opzichten is het verrassend actueel. Meer dan
eens hoor je in De zonnewijzer de ware LPF-stemmer
spreken en zelfs het geritsel in de bouw komt aan de or
de. Alles wordt beschreven in een aangenaam lichtvoe
tige, bij tijd en wijle kokette stijl. Zo ook de ingewikkeld
heid van videorecorders, de steeds vreemdere namen
van cafés, de inhaligheid van de Belastingdienst, de
voors en tegens van winkelen bij de Aldi, het fileleed, de
koers van de aandelen en de rare geluiden van tele
foons.
De zonnewijzer is volgens de omslag een vervolg op De
kroongetuige. Van dat boek herinner ik me weinig meer,
mogelijk omdat het jn een periode viel van toenemende
piasserigheid van dé auteur. Zijn laatste boek mag hij
een ereplaatsje geven op zijn kaptafeltje.
ndt
ld
anc
ins
rijn
stekend bij haar klasgec
Als Lola verliefd wordt c
de patser van de klas, b
ellende. Lola ervaart hol
baar vriendschap kan
hoe moeilijk het is om I
over de dingen die ha<
zitten. Tranen van g
verhaal vol pre-puber-ij
volwassen hypocrisie e
vriendschap.
Niet van de Meestercluf
mooi is Op open watei
niscaat, €11,95 tot 15 n
ber, daarna 13,95)
Zweedse schrijfster A
Thor. Het is het vierde
deel van een serie ron
de joodse zusjes Steffi d
ten tijde van de Tweedil
oorlog. De twee WeensT
ren zijn door hun oudel
milie in Zweden onderl
om de nazi's te ontlope|
Hoewel de flaptekst v
open water vermeldt d
delen los van elkaar k
worden gezien, verdieil
aanbeveling de boeken]
orde te lezen. Na hun q
vingen in Zweden - leg
Een eiland in zee; De II
ver en De Donkere Dia
komt in Op open wate/
log ten einde. De zusjeS
inmiddels dat hun mol
overleden in een conci
kamp; over hun vaders
keren zij in het ongei
teraard gaan zij op zoi
leeft, zullen zij zich bij f
gen. Als hij is overleden
hun toekomst er heel al
Annika Thor is er uitstel
geslaagd de spanningei
oorlog te verweven mei
kelen in het leven van
rig meisje (Nelli) en eei* 'n
volwassen tiener (Steffi23^
die combinatie maakt i orr
open water een geschil5or
voor de bovenbouw. DN oc
meester die de eerste rf*rs1
nog niet heeft voorgele^0
reet voor het hele schol
der de pannen. erm
Connie Palmen presenteert haar nieuwe roman als een fictieve biografie. Foto: GPD/Phil Nijhuis
door Willeke Heijkoop
Wekelijks ligt een ander genre
boeken op de leestafel. Deze
week de nieuwe oogst kinder
boeken.
De scholen zijn weer begonnen.
In het noorden al een tijdje, in
het midden van het land nog
maar net. Neemt niet weg dat
juf of meester in alle gevallen
het nieuwe voorleesboek er al
bij heeft gepakt. Het kiezen van
een geschikt boek om voor te le
zen in de klas, is geen sinecure.
Het verhaal moet spannend
zijn, geschikt om in kleine stuk
jes voorgelezen te worden, zo
veel mogelijk kinderen aanspre
ken, maar ook weer niet zo ver
maard zijn dat iedereen het al
kan dromen. Zeker in de boven
bouw luistert dat nauw; jonge
kinderen houden meestal wel
van herhaling. Maar vanaf groep
6 hoefje niet meer met Harry
Potter of Carry Slee aan te ko
men. Op deze leestafel liggen
enkele boeken die wel in aan
merking komen voor het nieuwe
schooljaar.
De Meesterclub heet het negen
koppige gezelschap schrijvende
meesters en juffen dat zich heeft
ondergebracht bij uitgeverij
Fontein. De club zorgt sinds en
kele jaren voor een gestage reeks
romans voor kinderen van 9 tot
12. De verhalen spelen zich af in
en rond de basisschool. 'Deze
meesters en juffen weten im
mers als geen ander welke span
nende avonturen zich daar kun
nen afspelen', zo staat te lezen
op de website www.meester-
club.nl
Alles goed en wel, maar André
Boesberg maakt het in zijn laat
ste 'meesterwerk' Stinkschool
(Fontein, €12,50) wel erg bont.
De groep 8 die hierin centraal
staat heeft om onduidelijke re
denen te maken met vrijwel we
kelijks wisselende leerkrachten.
Uiteindelijk vindt een van de
leerlingen haar oom van 67
Charlies zogenaamde biografie.
Het zou mij niets verbazen als
Geheel de Uwe ook voor de au
teur. zelf zich heel anders heeft
ontwikkeld dan de bedoeling
was. En gelukkig maar! De dikke
pil die er nu ligt is een fraaie
compilatie van alle filosofische
thema's en motieven uit het
oeuvre van Connie Palmen. Wat
zij daar nu aan toevoegt, werpt
geen nieuw licht op welke histo
rische figuur dan ook. Wel
schetst zij het kader waarbinnen
figuren als Mon Schwartz en
zijn vrouwen gepl
schien begrepen
den. Vooral op dat
ze trots zijn.
bereid de groep naar de eind
streep te loodsen. De man is zo
streng als een sergeant en zo gek
als een deur. Hij stort zich met
de klas op de voorbereiding van
een sportdag en tegelijkertijd op
het oplossen van het stankpro
bleem dat de school teistert.
Lang verhaal kort: de sportdag
wordt een daverend succes en
de stank blijkt te komen van een
rijke industrieel die zich niet aan
de milieuregels houdt. Daarmee
is niks verraden, want je voelt
het allemaal vanaf het eerste
hoofdstuk op je klompen aan.
Een Gouden Griffel zal het
waarschijnlijk niet worden,
maar bovenbouwers zullen er
vast van smullen.
Van een iets ander kaliber, maar
net zo heerlijk weghappend, is
Tranen van glas (Fontein,
12,50) van Reina ten Bruggenka-
te. Al bij de introductie van de
hoofdpersoon dringt de vergelij
king met Carry Slee zich op. Lo
la is een meisje met PROBLE
MEN. Ze woont in een tehuis
voor bewust ouderloze kinderen
(huh?) omdat vader in zijn
dronkenschap niet van haar af
kon blijven en moeder het te
druk had met haar jongere kin
deren.
Toch lijkt Lola vrolijk in het le
ven te staan. Ze heeft een harts
vriendin Pamela en ze ligt uit-
