KUNST
Jharmante taferelen in Rijksprentenkabinet
CULTUUR
Mensen moeten zoveel
remmingen overwinnen
Astrid Beumer zorgt voor
merkwaardig slotakkoord
Kunstenaar exposeert
zijn demente moeder
R5
Christina zingt
protestliederen
Clownsworkshops voor kinderen en volwassenen
trijk echtpaar Drucker kocht het neusje van de zalm
Jllack Rider
|niet door
cenfeest
rdwijk
Gouden Laid:
100 bezoelers
beeldende kunst recensie
Bernadette van der Goes
Expositie: '13 voor de prijs van V, een
expositie binnen de tentoonstelling
'Beeld en Evenbeeld'. Te zien: t/m 15/9,
di. t/m vrij. 10.00-17.00 uur, za. en zo.
12.00-17.00 uur, Stedelijk Museum De
Lakenhal, Oude Singel 28-32, Leiden.
De organisatoren van de ten
toonstelling 'Beeld en Even
beeld' konden erop wachten.
Op een kunstenaar die het niet
eens zou zijn met hun selectie
van deelnemers, en die er daar
om voor zou kiezen zelf een
aantal collega's uit te nodigen.
Helemaal aan het eind van de
zes maanden durende manifes
tatie zorgt kunstenares Astrid
Beumer op die manier voor een
merkwaardig slotakkoord.
In zaal 31 van Stedelijk Museum
De Lakenhal is het een rommel
tje. Terwijl in de rest van het
museum het werk van een aan
tal andere deelnemers overzich
telijk en in alle rust wordt gepre
senteerd, hangen de kunstwer
ken van de dertien kunstenaars
die Beumer uitnodigde kriskras
door elkaar. De bezoeker moet
echt moeite doen om te ontdek
ken wie welk kunstwerk heeft
gemaakt. Daarna komen vragen
in je op. Waarom heeft Beumer
juist deze kunstenaars uitgeko
zen? Hebben ze iets met elkaar
gemeen? Voegt hun werk iets
toe aan het beeld dat de mani
festatie van de hedendaagse
Leidse beeldende kunst geeft?
Zelf toont Beumer een aantal fo
to's van vrouwen, waarop zij de
vele facetten van het vrouwzijn
afbeeldt. In tegenstelling tot fe
ministische kunstenaressen uit
de jaren zeventig, doet zij dit
zonder commentaar te leveren
op de positie van de vrouw ten
opzichte van de man. Integen
deel, Beumer richt zich juist op
het weergeven van de verschil
len tussen vrouwen onderling.
Dus zien we jonge en oude
vrouwen, naakte en geklede
vrouwen, blanke vrouwen en
vrouwen met een kleurtje. Het is
Beumers persoonlijke visie op
de emancipatie, en dat is waar
schijnlijk ook de reden waarom
zij tot de uitverkoren exposan
ten behoort. Maar nu zij zich zo
uitgebreid heeft omringd met
kunst van anderen komt die vi
sie eigenlijk niet zo goed over
het voetlicht. Hoe sympathiek
ook bedoeld, in feite snijdt Beu
mer met haar initiatief om haar
expositieruimte met anderen te
delen in eigen vlees.
Sommigen van de door Beumer
uitgenodigde kunstenaars beel
den eveneens vrouwen af. De
meesten doen dat op een tradi
tionele manier, in verf, collage
techniek of door te tekenen. Si-
mone de Jong en Tineke Schriek
kiezen voor een moderner
beeldmiddel. In de hal van het
museum staan drie videozuilen,
waarop hun film 'Een oud meis
je' wordt vertoond. De Jong en
Schriek vroegen zich af waarom
oudere vrouwen hun haar vrij
wel nooit lang dragen. Zij film
den een aantal van hen terwijl
zij hun opgestoken kapsel los
maken.
Voor de meeste kunstenaars die
Beumer uitnodigde geldt dat
hun werk weinig nieuwe ge
zichtspunten toevoegt aan de
manifestatie 'Beeld en Even
beeld'. Maar bij de film van De
Jong en Schriek ligt dat anders.
Met hun camera observeerden
ze de vrouwen tijdens handelin
gen die normaal gesproken nie
mand ziet. Het zijn intieme
beelden, maar dat is niet het
enige. De sporen van de ouder
dom op zoveel verdord vrou
wenhaar stemmen de toeschou
wer melancholiek.
texel - Fotograaf Wouter Jan
sen uit Amsterdam verheft zijn
demente moeder tot kunst. Hij
zet haar vanaf vandaag tot en
met zondag, met zijn broer en
twee zussen, neer in een
strandhuisje op Texel en
maakt tegelijkertijd foto's van
het familietafereel.
Het 'kunstwerk' van Jansen
maakt deel uit van het project
Cabanes, dat door de groep
Waantij wordt georganiseerd.
Bij Paal 12 op het Texelse
strand transformeren zeven
tien kunstenaars ieder een
strandhuisje tot kunstwerk. Zo
ontstaat een kunstroute van
een kilometer.
Elk huisje wordt volledig onder
handen genomen door een
kunstenaar. Ze kunnen de bin
nen- en buitenkant volledig
veranderen. De kunstingrepen
hebben een verband met de
locatie aan zee. De kunste
naars van Cabanes komen uit
heel Nederland en zijn van
zeer diverse pluimage.
Jansen is fota»aaf van beroep.
Toen hij weragevraagd om
voor Cabanes iets met een
strandhuisje te doen, zag hij
meteen het beeld van zijn
moeder aan zee. „Ze zit al ja
ren binnen en de plek waar ze
vroeger het liefste kwam, was
aan zee. We zijn daar vroeger
eindeloos vaak met haar ge
weest."
Het is de bedoeling dat hij een
serie foto's maakt. „Onze moe
der heeft effect op ons alle
maal, zij is de samenhang in
het gezin. Het plan van Jan
sen heeft wel tot discussie ge
leid in de familie. „We weten
niet hoe ze reageert. We gaan
er in ieder geval heen en zien
dan wel. Het is een soort zoek
tocht." Jansen heeft toestem
ming gekregen van het verzor
gingshuis waar zijn moeder
verblijft.
vrijdag 30 augustus 2002
hilversum/anp Prinses
Christina komt binnenkort
met een nieuwe cd met daar
op onder meer protestliede
ren uit de jaren zestig. Het
schijfje bevat verder musical-
en shownummers. Ze zingt
twee duetten met Rob de
Nijs.
The Me Nobody Knows - A
Tribute To New York is haar
tweede cd. Twee jaar geleden
maakte de prinses een album
met kerstnummers.
Volgens platenmaatschappij
BMG Nederland heeft Chris
tina al in haar tienerjaren
haar hart verpand aan musi
cals. Op het nieuw plaatje
vertolkt ze songs van onder
meer Gershwin, Rodgers, Ar-
len, Porter en Sondheim. De
protestliederen zijn van on
der anderen Tom Paxton en
Judy Collins.
De combinatie is een heel
persoonlijke keuze van prin
ses Christina, staat in een
persbericht van de platen
maatschappij. „Mijn voor
keur gaat uit naar songs die
diepe emotie weergeven,
maar ook naar liedjes met
veel humor. Het is goed om
onze pijn te voelen, maar
ook om hard te lachen en
vooral te kunnen relative
ren."
Prinses Christina wordt be
geleid door het Nederlands
Promenade Orkest onder lei
ding van Jurre Haanstra. Sa
men met Bob Zimmerman
heeft Haanstra ook de arran
gementen verzorgd.
Het album kent verder een
bijdrage van Ivo Niehe als
pianosolist.
'5
door Rody van der Pols
alphen aan den rijn - Een rode
neus, grote schoenen, wijdval
lende broek en felgekleurde
pruik, daaraan herkent men de
clown. Toch is een verkleedpar
tij alleen niet voldoende om in
deze paljas te veranderen. .An
der zou het wel heel makkelijk
zijn, hè", zegt de Alphenaar Wil
lem Hassoldt. De echte clown
heeft, vindt hij, wel wat meer in
zijn mars. Wat, dat leert hij po
tentiële grapjassen tijdens een
clownsworkshop die begin sep
tember in Expressie 70 begint.
Over een bananenschil uitglij
den, dat kunnen we allemaal.
Het gaat erom hoe je over die
bananenschil uitglijdt, zegt Has
soldt. Dat wil hij zijn cursisten
leren. „Als je er een clownesk
gebeuren van wilt maken, moet
je accenten gaan aanbrengen. Je
kan de gebeurtenis uitbouwen,
er een gigantisch drama van
maken. Of je kan het juist ver
kleinen, het ongemak compleet
negeren."
De Alphenaar weet waarover hij
spreekt. „Want voor mijn gevoel
ben ik mijn hele leven al een
clown", zegt hij, druk gesticule
rend. „Dat begon op de lagere
school, toen ik voortdurend
voor allerlei toneelstukjes werd
gevraagd. Ik wilde naar de to
neelschool. Maar, zoals dat gaat,
het kwam er niet van en uitein
delijk ren je dan met een koffer
als vertegenwoordiger rond."
Tot hij een paar jaar geleden via
zijn toenmalige werk met de Cli-
niClowns in aanraking kwam.
Toen hij in dezelfde week ook
nog op een advertentie van de
Clownsschool in Amsterdam
stuitte, wist Hassoldt dat zijn le
ven een wending zou nemen.
Onmiddellijk meldde hij zich
voor deze opleiding aan.
Sindsdien heeft Hassoldt hon
derden optredens gedaan. Op
scholen, in verzorgingstehuizen,
op beurzen, zelfs tijdens rouw-
plechtigheden. En richtte hij de
Childeren Clowns Club op, waar
iedereen - dus ook volwassenen
- zich de eerste beginselen van
het 'clownschap' eigen kunnen
maken. Omdat het leuk is, maar
ook omdat je er in het dagelijks
leven iets aan hebt. „Op mijn
clownsopleiding zat bijvoor
beeld een leraar. Die wilde zijn
clownsvaardigheden in de dage
lijkse lespraktijk gebruiken."
Kinderen en volwassenen geeft
hij apart les. „Ik heb het wel
eens gemixt geprobeerd, maar
dat werd niks. Het verschil is:
kinderen hebben geen remmin
gen. Je vraagt iets en ze doen
het. Ze zijn daarbij zichzelf. Vol
wassenen moeten daarentegen
ontzettend veel barrières over
winnen. Het wordt zo snel een
'dorpstoneelstuk'. En als het ge
acteerd is, als het er niet natuur
lijk uitziet, dan is het ook niet
leuk."
Het overwinnen van de eigen
remmingen is een van de groot
ste uitdagingen waarvoor de
cursist zich gesteld ziet. Daartoe
hanteert Hassoldt allerlei me
thoden. Hij laat de cursisten bij
voorbeeld naar zichzelf kijken in
de spiegel. Of zet hij één van de
aankomende clowns voor de
groep neer. „Als mensen hele
maal geconcentreerd voor zo'n
groep staan, gebeurt er al snel
van alles. Je laat iemand bijvoor
beeld één vinger bewegen. Dat
soort kleine dingen worden
meteen door de toeschouwers
opgepikt. Je staat er verbaasd
van hoe alert mensen zijn op
dat soort details. Vanuit zoiets
kleins kan je al snel een hele act
opbouwen."
Naast mime komen ook acroba
tiek en jongleren aan bod. Al
leen het vouwen van ballonne
tjes - een geliefde activiteit van
clowns op 'uitmarkten' -, daar
voor zijn ze bij Hassoldt aan het
verkeerde adres. „Nee, daar
word ik helemaal kriegelig van.
Heb je wel eens gekeken naar
clowns die dat doen? Die kijken
echt niet gelukkig."
Clownsworkshop voor kinde
ren vanaf 8 jaar en volwassen,
vijftien opeenvolgende zater
dagen, vanaf 7 september bij
Expressie 70 in Alphen aan den
Rijn. Voor informatie of aan
meldingen, telefoonnummer
0172-493737.
enkant iet de Schreierstoren in Amsterdam', een van de aquarellen van Jacob Maris die zijn te zien op de tentoonstelling 'Tekenen met water'. Foto: ANP
io - De muziektheater
(ling The Black Rider,
ationale Toneel als f-
an het komende sei
spelen, gaat niet dor.
elschap is er niet in gi-
»m toestemming te vc-
i'an Tom Waits. Wait:
j^de muziek voor dit le
Ache stuk met tekstei
Amerikaanse dichter
Burroughs Ter vervai-
;elt het gezelschap ni
5 april volgend jaar bt
Dochters van King
- the Black Rider zou n-
jjjere op 3 mei zijn op,e-
de Leidse Schouw-
=P°'
i >ijk
ik - Het Boekenfe6t
.idwijk is niet, zoals jste-
Wsievelijk in de Uitbiage
_je krant stond vermld,
rdag 30 augustus, raar
inde zaterdag 31 aqus-
I Boekenfeest speelzich
èt vissershofje Lomok
Schoolstraat en bij
ndel Van der Meenan
irtorenplein.
Clown Willem Hassoldt: „Als het geacteerd is, als het er niet natuurlijk uitziet, dan is het ook niet leuk."
Foto: Hielco Kuipers
niet- bevalt of als de verf te snel
droogt, valt er weinig meer te
corrigeren. Voorts is de kwaliteit
van het papier belangrijk met
het oog op eventuele vergeling.
Achteraf gezien is er in de ne
gentiende eeuw heel wat geoe
fend, getobd en getheoretiseerd
om de techniek onder de knie te
krijgen.'
Van Hendrik Johannes Weissen-
bruch is bijvoorbeeld bekend
dat hij zijn aquarellen soms ja
renlang in portefeuille hield en
steeds weer trachtte te verbete
ren: 'Hij vergeleek zichzelf met
een dokter die de her en der op
zijn ateliervloer liggende 'pati
ënten' van bleekheid of geel
zucht afhielp door ze te wassen
of hier en daar nog een lik verf
te geven.' Dat wetend dwingen
de imposante wolkenluchten op
zijn 'Strandgezicht' en 'Ophaal
brug bij Noorden' op deze expo
sitie des te meer bewondering
af.
'Wat is een aquarel een heerlijk
ding...' verzuchtte Vincent van
Gogh. Arme Vmcent: hij schreef
in 1882 aan zijn broer Theo hoe
gefrustreerd hij was bij zijn po
gingen het aquarelleren ook te
leren beheersen, nog datzelfde
jaar zou hij het opgeven. Het is
geen wonder dat op deze expo
sitie maar één aquarel van Van
Gogh present is: zijn weergave
van een Haagse kwekerij oogt
opvallend stijfjes en is tussen al
het moois op afstand het slecht
ste werk.
Voor de tentoonstelling is een
selectie gemaakt uit de aquarel
len die het Nederlands-Engelse
echtpaar Drucker-Fraser samen
met de vele Haagse School-
schilderijen die het ook verza
melde, tussen 1903 en 1944
stapsgewijs aan het Rijksmuse
um in bruikleen gaf, schonk en
legateerde. Dat Jean Charles Jo
seph Drucker en Maria Lydia
Fraser in de ban waren van deze
'heerlijke' kunst, zal heden ten
dagen niemand verbazen: de
Haagse School-kunstenaars zijn
al sinds jaar en dag geliefd als
kwalitatief voorbeeldige artistie
ke erfgenamen van de Holland
se Gouden Eeuw.
Maar in zijn inleiding voor de
catalogus prijst Rijksmuseum
directeur Ronald de Leeuw het
echtpaar niet voor niets. Toen
Drucker in de, jaren tachtig als
vrijgezel zijn eerste aankopen
van de Haagse School deed, was
de reputatie van de groep die
zich kort na 1870 voor het eerst
gezamenlijk manifesteerde, nog
maar nauwelijks gevestigd en
zeker niet onomstreden. Jacob
Maris, Johannes Bosboom, Jozef
Israëls en collega's golden vol
gens De Leeuw 'nog geruime
tijd als nieuwlichters die de ge
vestigde academische praktijk
met voeten traden'.
Drucker was de zoon van een
welgesteld bankier, verhuisde in
1883 naar Londen, trouwde daar
in 1886 en was rijk genoeg om
niet te hoeven werken. Wanneer
en hoe precies zijn verzamel
woede ontvlamde is niet be
kend. Maar waarschijnlijk was
het de indrukwekkende Haagse
School-verzameling van de ge
fortuneerde J. Staats Forbes,
voorzitter van Chatham Rail
ways, die hem ertoe inspireerde.
Drucker bezat een aanzienlijk
belang in deze onderneming en
volgens De Leeuw is het opval
lend 'dat de verzamelaars bei
den Jozef Israëls en Jacob Maris
als hun grote favorieten koester
den'.
Het moet heerlijk zijn geweest
zonder geldzorgen zóveel moois
te kunnen kopen; in het
Rijksprentenkabinet hangt blad
na blad het beste van het beste
bijeen. 'Naaister in een boere-
natelier' van Jozef Israëls is een
van de vele voorbeelden van de
sfeervolle interieurstukken die
hij maakte. Israëls excelleerde
ook in de verbeelding van sterf
bedden. 'Alleen op de wereld' is
als thema niet ontbloot van sen
timentaliteit, maar de wanhoop
van de vrouw naast het bed van
haar overleden echtgenoot is
beklemmend raak verbeeld.
De arme Johannes Bosboom,
die zijn grootste bekendheid
ontleent aan zijn geschilderde
kerkinterieurs, leed geregeld aan
depressies. In 1873 deed een
verblijf aan de Scheveningse
kust duidelijk wonderen: zijn
sfeervolle strandtafereel met
bomschuiten en talloze figuur
tjes in klederdracht ademt lou
ter levenslust. De stadsgezichten
van Jacob Maris zijn nooit na
tuurgetrouwe impressies: hij
vond dat hij zijn eigen stad
mocht bouwen als dat ten goe
de kwam aan de compositie,
waarbij hij zich vooral uitleefde
op imposante wolkenluchten.
Om de schilderijen en aquarel
len van het echtpaar te huisves
ten, werd in 1909 en 1916 in
tweê fasen aan de zuidkant van
het museum de zogenoemde
Drucker-vleugel gebouwd. Zo
was verzekerd wat de Druckers
voor ogen stond: 'Aan den der
den bloeitijd der Nederlandsche
Schildersschool de plaats te ver
zekeren welke haar toekomt in
de voornaamste cultureele in
stelling op aanschouwelijke ge
bied in ons Vaderland.' Andere
tijden braken aan: de kwetsbare
aquarellen verhuisden op zuur
vrij karton naar dozen, de Druc
ker-vleugel heet nu Philipsvleu-
gel omdat sponsors nu eenmaal
ook hun wensen hebben. On
eerbiedig tegenover de schen
kers? We houden het er maar op
dat het echtpaar in hemelse sfe
ren nu in eik geval gelukkig zal
zijn met deze mooie expositie.
De expositie Tekenen met wa
ter. Aquarellen van de Haagse
School' in het Rijksmuseum
(Stadhouderskade 42, Amster
dam) duurt tot en met 27 okto
ber. Openingstijden: dagelijks
van 10.00 tot 17.00 uur. De ca
talogus kost €39,50; de Rijks
museum Kunstkrant €2.
- De tentoonfel-
Gouden Land vaiAl-
yp in het Rijksmujum
terdam heeft ruim
bezoekers getroksn.
iseum noemt dit en
De tentooniel-
ljomend weekeindivoor
jst te zien. Het Goden
de eerste internaonaal
tentoonstelling an
der trok de ternon-
Washington 83)00
inden 45.000 bezekers.
ncoiseLedeboer
ig - Arton Mauve (1838-
1 de geschiedenis inge-
Ïde 'schapenschilder'
1 hoge prijzen aan de
bani zijn geschilderde
iiarefeerde schaapskud-
/aardgde voor de Kol-
Enge.se, Schotse, Ameri-
6n Canadese markt. Op
Asitie 'Tekenen met wa-
larellen van de Haagse
In het Rijksprentenkcbi-
ten charmante taferéen
Is als 'Schapen op de
Laren' en 'De schapen-
kNr' de indruk dat zein-
moeiteloos zijn cnt-
'at is schijn: Mauve en
sga's moesten veel meer
T hun aquarellen beite-
.Eeraan is af te zien.
Loos, specialist negen-
euw en auteur van de
verschijnen catalogus,
le begeleidende Kuist-
Jast uit dat de techriek
aquarelleren veel rain-
ioudig is dan de spoiita-
—raling en het vluchtige
■de meeste bladen cben
'Wanneer een cbtail
pa
I
