KUNST CULTUUR
Carmen: knieval voor de jeugd
De explosieve show is het
Van den Boogaard illustreert
'de dood' in Boekenweektest
Riefenstahl is honderd e
alleen met toekomst bez
Stef Kamil Carlens, zanger van Zita Swoon, steekt opera van Bizet in popjasje
Gratis Openlucht
Filmvoorstelling
Succesvolle Bollenband Smogus speelt zaterdag 'xplo-core' op Lowlands-festival in Biddinghuizen
Alicia Keys drie
keer in Music Hall
Theaterbezoek
steeg in 2001
Concert by
the Sea
door Wierd Duk
berliin - Honderd jaar wordt
Leni Riefenstahl vandaag, een
week nadat haar nieuwste film
in première ging. In de docu
mentaire 'Impressionen unter
Wasser', de eerste film in 48 jaar
van Hitiers favoriete filmmaak
ster, staan de tropische vissen
en koraalriffen bij Papoea
Nieuw-Guinea centraal. Disco
producer Giorgio Moroder
schreef de muziek. De beelden
zijn prachtig.
Het zijn deze onschuldige 'Im
pressionen' die het voorlopige
sluitstuk vormen van een op
zienbarend werkzaam leven.
Riefenstahl was danseres, actri
ce, regisseuse, fotografe en duik
ster, maar ze gaat, zeer tegen
haar zin, de geschiedenis in als
een briljante nazi-propagandis
te. Riefenstahl definieerde met
haar beroemde, in opdracht van
Hitier gemaakte films 'Triumph
des Willens' (1934) en 'Olympia'
(1936) de esthetiek van het tota
litarisme.
De gestaalde, sportieve en ge
bruinde lichamen, de discipline
van het collectief, de fysieke en
geestelijke overgave van de figu
ranten en de vreugde op hun
gezichten: Riefenstahls films
waren een eredienst voor de
Führer. Ze erkent dat zij geraakt
was door Hitiers charisma. „De
ongehoorde hypnotische macht
die Hitier op zijn toehoorders
uitoefende was voor mij verbijs
terend", zei ze tegen Die Welt.
Ondanks de openlijk propagan
distische opzet van haar films,
heeft Riefenstahl altijd ontkend
een overtuigd nazi te zijn ge
weest. Ze zou meer in de esthe
tiek van het nationaal-socialis-
me geïnteresseerd zijn geweest,
dan in de ideologie. Voor zover
zij zich met politiek bezighield,
ging haar waardering vooral uit
naar de sociale aspecten van het
nazi-regime, beweert Riefens
tahl, waaronder Hitiers pogin
gen de massale werkloosheid in
Duitsland te bestrijden. Haar
aanvankelijke bewondering voor
'mein Führer', zoals ze Hitier
nog altijd omschrijft, zou zijn
omgeslagen toen de nazi's de
oorlog verklaarden aan de mo
derne - 'entartete' - kunst, inbe
grepen het werk van de door
haar bewonderde Vincent van
Gogh. „Tijdens de oorlog heb ik
me steeds meer van Hitier afge
wend."
Eraan gewend om als knappe,
intelligente en getalenteerde
vrouw altijd en overal haar zin
te krijgen, heeft Riefenstahl het
feitelijke beroepsverbod dat zij
na de oorlog kreeg opgelegd niet
kunnen verdragen. Temeer om-
Leni Riefenstahl.
Foto: EPA/Frank Muechler
dat verschillende nazi-f
kers - en ook andere 1
naars en intellectuelen di
het nationaal-socialisme
den - weer ongestoord aa
werk konden. Ze voerde h
na het andere proces on
naam te zuiveren en slaaj
uiteindelijk in weer salonfj
worden. Riefenstahl is r
dels een internationale i
guur: seksegenoten als M
na en Jocü Foster bek
door de taaie cineaste te z
fascineerd. Foster prod
een film over Riefenstahls I
En de zigeuners dan? Het
eeuwige vraag die ook dez
gen weer gesteld wordt. Ii
gebruikte de regisseuse
ners uit nazi-kampen als
ranten bij haar opera-film
land'. De kinderen werd
de opnames teruggestui
vernietigd in Auschwitz. 1
stahl wast haar handen
schuld, maar uit nieuw r
aal blijkt dat zij beter
hoogte was over hun lot,
doet voorkomen. Zij zou
kinderen in de kampen h
uitgezocht
In Duitsland hebben crii,
lang de hoop opgegeve
Riefenstahl zich ooit voo
verleden zal verontschu i
of althans een poging zal
tot een verklaring voor ha t
cinatie voor Hitler en die
minele regime. Zij ontkf
daar blijft het bij. Ze is i
rimpelige, zeer breekbarq
ook buitengewoon vitale
die vuur spuwt zodra het
den wordt opgerakeld,
formuleert alweer nieuwi
nen - want voor een diva
ni Riefenstahl, die zovef
men heeft doorstaan, is a
de gedachte aan de eigei
een ongehoorde beledigii
amsterdajm/gpd - Sjef Van
Oekel-tekenaar Theo van den
Boogaard illustreert de Boe
kenweektest 2003. Boekenle-
ners krijgen de Boekenweek
test cadeau van de openbare
bibliotheken, tijdens de Boe
kenweek van 12 tot en met 22
'maart. De eerste Boeken
weektest werd vorig jaar geïl
lustreerd door Peter van
Straaten.
Van de Boogaard maakt on
geveer 25 illustraties bij ver
halen en gedichten over het
thema van de Boekenweek.
Dat is volgend jaar de dood,
onder het motto 'STYX - leven
en dood in de letteren'. Van
den Boogaard gaat aan het
werk met titels als 'De kleine
blonde dood' van Boudewijn
Büch (over de dood van zijn
zoontje), 'LM.' van Connie
Palmen (over de dood van
haar geliefde Ischa Meijer) en
'Taal zonder mij' van Kristien
Hemmerechts (over de dood
van haar geliefde Herman de
Coninck). De lezer moet de
juiste illustraties bij de juiste
titels zoeken.
Van den Boogaard (1948) is
een van de bekendste verte
genwoordigers van de Klare
Lijn-stroming. Hij debuteerde
op vijftienjarige leeftijd als
striptekenaar. Hij tekende on
der meer voor Hitweek en
Nieuwe Revu. Vanaf 1976 ver
scheen in Nieuwe Revu van
zijn hand de strip Sjef van Oe-
kel, in samenwerking met
Wim T. Schippers.
(advertentie)
Donderdag 29 augustus 2002
21.15 uur - Beestenmarkt - Leiden
mot George Clooney
Laldsch Dagblad Opanluchtbloscoop
Op megascherm van 15x7 meter
Alicia Keys. Foto: Reuters
Amsterdam - Zangeres Alicia
Keys komt voor een derde show
naar Nederland. Alle concerten
vinden plaats in de Amster
damse Heineken Music Hall.
Het eerste is op 26 september
en al uitverkocht. Voor het op
treden een dag later zijn nog
een paar kaarten beschikbaar.
Het derde, extra concert is op
10 november. De voorverkoop
daarvoor begint zaterdag.
Amsterdam - Zo'n 13,3 miljoen
mensen hebben in 2001 een
theater bezocht, ongeveer een
miljoen meer dan het jaar er
voor. Dat blijkt uit jaarcijfers
van de Vereniging van Schouw
burg- en Concertgebouwdirec
ties (VSCD). Een woordvoerster
van de VSCD noemde de toena
me fors en onverwacht. „Bo
vendien is het niet zo dat alleen
musicals en cabaret veel bezoe-
kèrs trekken. Ook dans, klassie
ke muziek, toneel en amateur-
voorstellingen zijn populair. We
dénken dat het einde van de
publieksgroei nog niet is be
reikt," De VSCD-cijfers geven
verder aan dat 6300 voorstellin
gen in 2001 waren uitverkocht.
Dat is 35 procent van de voor
stellingen die in grote zalen van
theaters werden opgevoerd.
noordwijk - Op het Palace-
plein in Noordwijk wordt aan
staande zondag het Concert by
the Sea gehouden. Het trio
Frans de Wijs treedt op en
dansgroep The Cotton Club
presenteert een aaneenschake
ling van dansen uit de jaren
twintig, dertig en veertig uit de
vorige eeuw. Het optreden be
gint om 17.00 uur. Er is ook een
after-party met optredens van
verschillende jazz-artiesten.
Voor reserveringen: 071-
3653016/66.
door Mark van Bergen
Amsterdam - Muziek maken,
schilderen, kleding ontwerpen; in
het creatieve leven van Stef Ka
mil Carlens, vooral bekend als
zanger van de Belgische band Zi
ta Swoon, borrelt en gist het op
alle fronten. Ook het theater is
hem lief. Vanaf deze week toert
de Vlaming mee met 'Carmen'
van Toneelgroep Amsterdam: het
beroemde verhaal in de vorm van
een popconcert, met hem als
componist en muzikant
De grens tussen popmuziek en
theater is voor Stef Kamil Car
lens (1970) altijd al dun geweest.
Wie het werk van Zita Swoon
kent, zal daar niet van opkijken.
Carlens liedjes lijken soms wel
gezongen miniatuurtoneelstuk
jes en in zijn performance op
het podium - vaak volgebouwd
met decorstukken - vertoont hij
zich doorgaans in strakke, kleur
rijke vrouwenkleren.
Al snel was duidelijk dat een
echte versmelting van genres
niet uit kon blijven. Na eerst ge
flirt te hebben met film op de cd
'Music inspired by Sunrise'
(1997) bracht Zita Swoon in co
productie met en voor het Hol
land Festival van 2000 samen
met dansgroep Les Ballets C. de
la B. Een prachtige dansvoor
stelling die de expressieve mu
ziek van de band van passende
beelden voorzag, en vice versa.
De muziek werd op cd uitge
bracht en er werd een uitgebrei
de theatertour gemaakt.
Dat theaterdebuut smaakte naar
meer. Dat vond ook Ivo van Ho
ve, directeur van het Holland
Festival en algemeen directeur
van en regisseur bij Toneelgroep
Amsterdam. De Vlaming, die de
laatste tijd volop nieuwe wegen
verkent in het muziektheater,
wilde bij zijn eigen ensemble
ook graag aan de slag met de
popmuzikant.
Dit seizoen is het dan zover, als
Carlens zich bij Toneelgroep
Amsterdam voegt als componist
van en muzikant in de voorstel
ling 'Carmen'. Samen met Van
Hove stak Carlens de opera van
Bizet in een geheel nieuw jasje:
dat van een popconcert. Het li
bretto voor sopranen en bari
tons werd aan de kant gezet om
plaats te maken voor een uitge
klede verhaalstroom van vlotte
popsongs en flitsende danspas-
„Carmen moet, net zoals ze dat bij haar minnaars doet, het publiek in een roes brengen." Foto: pr
jes (door de acteurs zelf), ge
bracht in een toneelbeeld van
glitterende discöbollen en licht
shows.
Wat meteen opvalt aan zijn mu
ziek voor 'Carmen', is dat Car
lens gekozen heeft voor een
nogal simpel repertoire, dat
makkelijk in het oor ligt. Het
werk wijkt daarmee fors af van
het werk waarmee Carlens en
Zita Swoon bekend is geworden:
experimentele, gelaagde pop
muziek, waaraan je meestal pas
na een aantal luisterbeurten ge
wend raakt. En dat is niet alleen
omdat de cast zelf mee moest
kunnen zingen en spelen,
meent Carlens. „Dit is ook de
stijl waar ik met Zita Swoon
meer naartoe wil: minder in la
gen, meer vanuit één bepaald
idee."
Dat 'idee' diende zich bij het
schrijven voor 'Carmen' snel
aan, vertelt hij: Gunilla Verbeke,
de vaste actrice van Toneel
groep Amsterdam die de titel-
persoon speelt. „Ik vond het
heel spannend om rond héar te
schrijven en heb daarom ook
veel van de randfiguren eruit ge
laten. Gunilla is als een soort
muze voor mij geweest. Zij heeft
zelf ook iets kleins, iets intro
verts. Ze is eigenlijk helemaal
geen femme fatale en dat geeft
een mooie dimensie aan het
personage dat ze hier speelt: er
gens is Carmen ook heel klein."
Carlens is zich ervan bewust dat
de oorspronkelijke verhaallijn
van 'Carmen' door de gekozen
vorm sterk is uitgedund. „Het
stuk is zeer fragmentarisch ge
worden: elke song kun je als een
scène zien, maar staat ook weer
op zich. Daarmee wordt het
echt een popconcert. Waar het
vooral om draait, is de sfeer. Net
zoals ze dat bij haar minnaars
doet, moet ze ook het publiek in
een roes brengen."
Dat 'Carmen' er wel eens voor
zou kunnen gaan zorgen dat de
jeugd (eindelijk) weer eens in
het theater komt, noemt hij eer
der een logisch gevolg van de
gekozen vorm dan een doel op
zich. Toch heeft zo'n beetje alles
aan 'Carmen' iets weg van een
knieval voor het jonge publiek:
de duur (75 minuten), maar
vooral de voorpubliciteitsposter,
waarop een sensuele, blote
vrouw (niet eens meespelend in
de voorstelling) met haar han
den een stel grote borsten be
dekt, terwijl ze door allerlei han
den wordt betast. „Het ligt er
misschien wat al te dik op, maar
het is nu eenmaal een jeugdige
aanpak", zegt hij.
'Carmen' door Toneelgroep
Amsterdam, Ruhr Triënnale en
Muziektheater Transparant; 21
t/m 24 augustus en 27 t/m 31
augustus, Stadsschouwburg
Amsterdam; 7 oktober,
Schouwburg Rotterdam; 22
t/m 26 oktober Stadsschouw
burg Amsterdam.
ke bands er op het
mochten spelen. We krej
woon heel veel stemmen.
Van den Ende: „Het lu
echt als iedereen in de b
echt voor gaat. Ieder I
moet de ambitie hebbf
van Smogus de grootst n
ke groep te maken. Als
mand tussen zit die daar
over denkt en bijvoorbe
ver op buurtfeestjes blijft
dan gaat het mis."
Drummer Bandstra: „Er i
daadwerkelijk bandlede
trokken om die reden. V i
den audities voor een nie i
tarist en een tweede zan
vens rapper. Sindsdien
eèn kwestie van heel vei
nen en spelen. We zijn
heel hechte band. Bijna
spelen we nu met z'n zes
De muziekindustrie in
land is klein. Als je di
mensen kent, is veel ra
weten de heren van Smo
tarist Dreef: „Het is een i
reldje waar ze je het liefst
houden. In het begin i1
we dat niemand iets met
maken wilde hebben,
demo's en promo's we
toestuurden. Totdat we e
rig jaar in De Melkweg 1
sterdam speelden. De pi1
meur vond ons goed e
dat blijkbaar doorvertel1
blijkt opeens iedereen va
staan af te weten. Dan
contract met Mojo zo
en voor je het weet heb
platencontract en blijkei
zeven andere maatschap1
je geïnteresseerd."
„Het is wat dat betreft
dat het een klein werelj
zegt Arno. „Maar er klei
nadelen aan. Als je het
dan wordt het heel la
daarna weer in Nederl;
de bak te komen als bani
Smogus speelt zaterd
16.45 op het India-podi
het uitverkochte Lowla
tivaL Op vrijdag 30 aug j
er een optreden in De I
Ome Henne, SL Aagti
28, Leiden. Aanvang: 21
door Coen Polack
katwijk - Het gaat goed met
Smogus. In juni speelde de band
uit de Bollenstreek op het grote
Ozzfest-spektakel in Nijmegen,
maar ook op regionale festivals
als Werfpop en Berghpop. Hun
videoclip 'Nasty* kan momenteel
via clipcode 451 aangevraagd
worden op muziekzender The
Box en bovenal spelen ze dit
weekeinde op het Lowlands-festi
val in Biddinghuizen.
„leder bandlid moet de ambitie hebben om van Smogus de grootst mogelijke groep te maken. Publiciteitsfoto
Smogus' keiharde, bombasti
sche en energieke muziek wordt
doorgaans nu-metal genoemd,
maar de mannen hechten meer
aan de zelfuitgevonden term
xplo-core. „Het neerzetten van
een explosieve show is het be
langrijkste", zegt zanger Wiebe
TfB' van den Ende. „Het publiek
moet overdonderd raken door
onze krachtige sound en onze
energieke presentatie. Die hoof
den moeten op-en-neer gaan,
die balzakken moeten trillen. Ze
moeten niet blijven kijken, maar
meedoen. Springen. Anders dan
veel nu-metal is onze muziek
melodieus en poppy. Dat laatste
is binnen de nu-metalscene
vaak een fout woord."
Smogus heeft inmiddels een
platencontract bij BMG op zak.
Momenteel is de zelfgeprodu-
ceerde, titelloze cd met zes
nummers een goede introductie
tot het werk van de band. Op de
plaat moet Smogus explosief
klinken, zegt gitarist en opna
metechnicus Arno 'Arnd-H'
Dreef. „Wat je live aan energie
utrecht/gpd - De Nederlandse
Spoorwegen zetten vanaf van
daag extra treinen in voor be
zoekers van popfestival Low
lands in Biddinghuizen.
Lowlands wordt dit jaar van 23
tot en met 26 augustus gehou
den. Er worden vijftigduizend
ziet en hoort, moet je in de stu
dio compenseren met details.
We stoppen de nummers vol
met kleine aanvullende partijtjes
en besteden heel veel aandacht
aan de zang. De toon voor dat
bezoekers verwacht. Voor de
gelegenheid is de parkeerplaats
bij station 't Harde ook inge
richt als extra NS-station met
onder meer loketten en pinau
tomaten. Op station Lelystad
Centrum is extra NS-personeel.
Van beide stations rijden gratis
zware, volgepropte geluid is bin
nen de nu-metal gezet door
bands als Korn en Linkin Park;
groepen die wij zeker tot onze
voorbeelden rekenen."
Op Lowlands speelt Kom dit
pendelbussen naar het festival
terrein Six Flags in Biddinghui
zen.
Om een opstopping van auto
verkeer te voorkomen adviseert
organisator Mojo de bezoekers
met het openbaar vervoer te
reizen.
weekeinde ook. Drummer Ru
ben 'Seh!' Bandstra: „Lowlands
kun je dus wel een voorlopig
hoogtepunt noemen, zoals Ozz-
fest dat ook was. Het is een
groot festival en het klinkt in
drukwekkend om te zeggen dat
je daar gestaan hebt. Daarnaast
is het natuurlijk geweldig dat we
er de afgelopen jaren heengin
gen om bandjes te kijken en dat
we er nu zelf staan."
Maar hoe kom je als relatief on
bekende groep uit de Bollen
streek op Lowlands terecht?
Smogus houdt er een succes
cocktail van afgewogen recep
tuur op na. Van den Ende: „Net
werken is in ieder geval onmis
baar. Als je op een feestje bent
er je weet dat daar een vent van
Mojo rondloopt, dan moet je
zorgen dat je hem spreekt."
„We hebben ook bergen pro
mo's rondgestuurd en weggege
ven. Onze fans zijn hierin onge
lofelijk belangrijk. We hebben
een speciaal 'streetteam' ge
vormd: fans die ons op straat en
op festivals in de buurt van hun
woonplaats promoten met flyers
en demo's. Ze gaan naar lokale
programmeurs om die ervan te
overtuigen dat Smogus in hun
zaaltje moet spelen. Door onze
fans zijn we bijvoorbeeld op
Ozzfest beland. Op de site van
Ozzfest kon men stemmen w«,
Extra treinen naar Lowlands
