GELOOF SAMENLEVING
Zwaarden eruit en kleedjes over de tafels
'Mensen geven euro's uit alsof het guldens zijr
Orde van Weefsters: Vrijmetselarij met knotten wol
Verhaal Amerikaanse
bommenwerper bekend
woensdag 21 AUGUSTUS
door Afke van der Tooien
leiden - Onlangs overleed de
Leidse Edith Metz-Tarenskeen, de
laatste vrouw die nog kon naver
tellen hoe, 55 jaar geleden, een
vrouwelijke variant van de Vrij
metselarij werd bedacht. Hamer
en bouwsteen maakten in de Or
de van Weefsters plaats voor
spinnewiel en knotten wol. Enige
tijd voor haar dood gaf mede-op
richtster Metz een interview over
dit wonderlijke avontuur van spi
rituele emancipatie.
Ze is 82, maar schateren kan ze.
Zoals op de vraag of er ooit een
dolle mina bij 'haar' orde heeft
aangeklopt. „Ik denk dat ik dan
tegen haar had gezegd: ga jij
maar lekker in je blote buik lo
pen, bij ons moet je een jurk
aan."
Een schuifspeldje verliest het
van een eigenwijze krul in haar
haar. Op tafel is het een gezellig
dringen tussen aanstekers, pak
jes sigaretten, een detective van
Patricia Comwell en een grote
schaal chocoladekoekjes. En
voilé, op een ereplaats in de
Leidse woonkamer pronkt het
voorwerp waar het om draait.
Bijna overal elders symbool van
ambachtelijke vlijt of honderd
jaren slaap. Hier het wondere
werktuig ter geestelijke verdie
ping. Een spinnewiel.
Hobby
Het idee kwam nota bene van
de mannen. Na de Tweede We
reldoorlog klonken binnen de
Vrijmetselarij stemmen op die
zeiden: gek eigenlijk, dat wij on
ze vrouwen uitsluiten van iets
wat wij zelf zo waardevol vin
den.
Metz: „Natuurlijk waren er ook
mannen die daar anders over
dachten. Die gebruikten merk
waardige argumenten: vrouwen
kunnen dat niet, die houden
zich louter bezig met aardse za
ken." Een scheef lachje. „Maar
dat moet je in de tijd zien, hè.
Veel mannen dachten toen nog
zo."
De discussie was net zo besloten
als het spirituele genootschap
zelf. Tot het Algemeen Magon-
niek Tijdschrift op het idee
kwam om de echtgenotes van
de vrijmetselaars maar eens om
hun mening te vragen. Twee
reageerden op de oproep: Edith
Metz en Bep Mohr.
„Onze reacties kwamen grappig
genoeg op hetzelfde neer. We
hadden waardering voor de op
roep maar wilden zelf geen vrij
metselaar worden, omdat we
niets in de symboliek zagen. Die
draait om het bouwen, de tem
pel van Salomo. We kunnen die
symboliek als vrouwen verstan
delijk wel begrijpen, vonden wij,
maar ze doet ons niets."
De twee vrouwen kwamen met
elkaar in contact en begonnen
te filosoferen over een symbo
liek die wel bij vrouwen past. En
hun echtgenoten? Die vonden
het best dat hun vrouwen zich
op deze nieuwe 'hobby' stort
ten. Maar het was wel wennen:
„Mijn man was een schat, hij
zei: Ik doe zelf toch ook van al
les. Maar als ik dan een dag weg
moest zei hij 's ochtends: Moet
je luisteren, dat blauwe over
hemd, daar is een knoopje af."
Ze schatert het uit. „Ik ging wél,
natuurlijk!"
Gruwelen
De Vrijmetselarij staat te boek
als een ongrijpbare, door siga
renrook en geheimdoenerij
omfloerste bedoening. Door de
eeuwen heen hebben velen met
gepaste huiver gefluisterd over
kinderoffers en andere ver
meende gruwelen. Tegenwoor
dig overheerst het beeld van
welgestelde heren die onder het
genot van een goed glas wijn
aan de bar van hun loge staan te
netwerken.
De vrijmetselaars zelf zeggen dat
het wel om iets meer gaat dan
dat. Er wordt intensief'gewerkt
aan jezelfJezelf leren kennen,
je relatie tot de wereld en tot
'het grote mysterie'. Een inner
lijke zoektocht met als enig hou
Edith Metz-Tarenskeen, hier op jeugdige leeftijd. „Vrijmetselaars zijn net kleine jongens met hun gewa
den en zwaarden." Foto: archief
vast een opeenstapeling van
bouwsymbolen en -rituelen, en
als heilig middelpunt de tempel
waarin de inwijdingen in de ver
schillende graden plaatsvinden.
Liefst 33 van die graden telt de
Vrijmetselarij. De weefsters hou
den het op drie. En nee, dat
worden er niet meer. „Dat zijn
weer die mannen", lacht Edith
Metz. „Die moesten er zo nodig
van alles in verwerken, veel
christelijke symboliek en later
ook oosterse dingen. Al die gra
den en aanspreektitels en
prachtige kostuums! Wij hebben
gewoon een zwarte jurk aan."
Ze herinnert zich een bezoek
met haar echtgenoot aan een
Engelse vrijmetselaar. „Zei diens
vrouw: Laat je wardrobe eens
zien. Hing die vol met zwaarden
en sjerpen! Het zijn net kleine
jongens."
Een spinnewiel. Een weefge
touw. Is dat voor deze tijd niet
een beetje - oubollig? Willen
vrouwen daar nog wel mee wor
den geassocieerd?
Metz trekt haar wenkbrauwen
op. „Het blijkt dat mensen er
wel wat aan hebben", klinkt het
een beetje nuffig. Dan lacht ze:
Gretchen am Spinnrad bedoel
je! Het gekke is dat alleen oude
re vrouwen daar last van heb
ben."
Maar zou ze in deze tijd niet
voor een andere symboliek heb
ben gekozen? „Nee, dat denk ik
niet. Het mooie van dat spinnen
is die symboliek van chaos en
orde. Je kan daarbij wel net zo
goed denken aan pottenbakken,
maar dat geeft zo'n geklieder."
Zwaarden
De oprichtsters - het aantal
groeide uit tot zes - werden bij
het ontwerpen van hun eigen
symbolen en rituelen geholpen
door een paar vrijmetselaars.
Niet dat de metselaarssymboliek
één op één naar hun eigen sym
boliek werd vertaald. „Mannen
staan anders tegenover de grote
levensvragen dan wij. Het zoe
ken naar de eigenheid van de
vrouw, naar óns sterke punt,
daar ging het om."
Neem de eerste graad, waarin
de vrijmetselaars van een brok
ruwe steen een nette kubieke
bouwsteen moeten maken.
Metz: „Er moet dus van alles af,
wat vervolgens wordt wegge
gooid. Wij zeggen: je moet wel
iswaar kiezen wat van de wol
bruikbaar is en wat niet, maar je
gooit niets weg. Want wat nu
niet bruikbaar is, kan dat later
nog worden."
De eerste loge was in 1947 een
feit. Inmiddels zijn er ruim 450
weefsters, verdeeld over dertien
loges. De spirituele orde, uniek
vanwege haar geheel op vrou
wen toegespitste symboliek,
heeft sinds kort zelfs een depen
dance in Frankrijk.
Zeker in het begin vonden veel
vrijmetselaars het maar niks.
Na-aperij. Onzin. Ze hadden het
publiekelijk zelfs over 'dat tex-
tielclubje'. „We kwamen op hun
terrein." Neem die keer dat de
eerste loge na tien jaar te groot
werd, en ze op zoek gingen naar
een tweede tempel. De vrouwen
klopten aan bij de Leidse vrij
metselaarsloge La Vertu. „Nou,
dat gaf me een commotie! Stel je
voor dat die tempel van hen zou
worden ontwijd, doordat er
vrouwen in kwamen!"
De tijden veranderen. Twee jaar
geleden is alsnog een weef-
stersloge ingetrokken bij datzelf
de La Vertu. Vrijmetselaars en
weefsters gaan er vriendelijk
met elkaar om, maar hebben
een volstrekt gescheiden bedoe-
ninkje. „Een kwestie van de
zwaarden eruit en kleedjes over
de tafels." Gemengde loges be
staan inmiddels ook, maar daar
ziet Metz niets in. „Dan ontkom
je niet aan wat ik noem een bal
zaalmentaliteit." En tja. „Het is
nu eenmaal prettiger om heel
diepzinnige dingen 'onder el
kaar' te bespreken."
Passief
Welzeker noemt Edith Metz-Ta
renskeen zich een feministe.
.Altijd geweest. Wat zo leuk is,
tegenwoordig ligt ook bij het fe
minisme de nadruk op: we wil
len meedoen, maar dan wel in
onze eigenheid. Het grappige is
dat onze orde dat toen als het
ware al aanvulde."
Niet iedereen is geschikt voor
zo'n spirituele reis, denkt
Mensen die 'voor de vuis
leven hebben niets bij de
sters te zoeken. „En dat 2
veel in onze maatschapp
is heel praktisch allemaal
levert het op? Zulke men
kunnen het niet, denk ik.
Wat haarzelf betreft: heti
niks uit dat ze de rituelen
als weefster onderging zi
verzonnen. De inwerking
inwijding was desondan
tens. Nee, dat is dus niet
leggen. Dat moet je belev
Trouwens, ze heeft vaak
nieuwe inzichten uit dei
gehaald. Dan dacht ze: 1
dat staat in de tekst van I
eel, dat heeft er altijd al i
staan, ik heb het alleen n
nooit zo gelezen'.
Het is 55 jaar later. De ri
teksten van Metz hebben
allemaal de tand des tijd
staan. Sommige passage
den op een gegeven moi
gewoon niet meer: „Man
tief en vrouwen passief: 1
soort dingen. Dat stond
in zo'n zinnetje. En iets 0
neiging van vrouwen om
meer te laten leiden dooi
lens. Dat is veranderd in
neutralers."
Edith Metz vindt dat g
aan haar teksten prima.'
minste, als het zinnig is.,
moet behouden wat goei
Maar het moet ook leveo
ven."
Orde in de chaos
Vitafeminea textura - 'Het leven van de vrouw is als een
sel' - is de latijnse naam van de Orde van Weefsters. Editl
Metz-Tarenskeen: „Het spinnen staat voor de eerste graa
waarin het gaat om de vraag: Wie ben ik? Wol die ongeon
is, daar moet een draad van worden gesponnen. Orde in
chaos brengen, dus. Het weven staat voor de tweede graa
Wat is mijn plaats tussen mijn medemensen? Je hebt dan
die draad, maar je moet er ook wat mee doen, hem in an
draden inweven. En het ontwerpen staat voor de derde g
Wat is mijn relatie tot 'het grote mysterie'? Hierbij wordt i
symbolische vorm iets aangestipt wat buiten en boven hi
normale is. Daar ben je wel of niet gevoelig voor. Er zijn
zettend veel dingen die we niet kunnen doorgronden. lk(
dat het er juist om gaat dat te accepteren."
SPELREGELS
De pagina 'Meningen' staat open voor alle lezers. Bij uw brief
gaarne vermelding van onderwerp en publicatiedatum van het
artikel waarop u reageert. De redactie kan brieven bewerken,
bekorten of weigeren. Alleen brieven ondertekend met naam en
adres komen voor plaatsing in aanmerking. Bijdragen sturen
naar: Leidsch Dagblad, postbus 54, 2300 AB Leiden, of faxen
naar: 071 - 5321921, of e-mailen naar: redactie.ld@damiate.hdc.nl
KLANKBORD
MENINGEN
In het Leidsch Dagblad van 6
augustus trok een lang verhaal
over de speurtocht van de op 26
september 1944 neergeschoten
Amerikaanse bommenwerper
op een stuk grond tussen Lisse
en Sassenheim, mijn aandacht.
Het was het verhaal van ene 25-
jarige Erwin de Mooy, die er in
het artikel (van redacteur Gerard
Baas) geen twijfel over liet be
staan dat 'de onderste steen bo
ven moet komen' wat de B-17
én haar bemanning overkwam
op die fatale dag, toen het toe
stel terugkwam van een aanval
op doelen in Duitsland.
Uit het stuk maakte ik op dat De
Mooy (zelf werkzaam op het Ge
meentearchief van Lisse) er bij
wijze van spreken zijn levens
werk van maakt om het verhaal
rond te krijgen, waarbij hij er
ernstig over denkt om er een
boek over te schrijven.
Zo weet hij in het artikel ook te
melden dat enkele leden van de
bemanning van het toestel (ove
rigens was de nickname 'Delay
ed Ladu II Jayhawk') onderge
doken hebben gezeten in Lei
den. Hij noemde daarbij de Jo-
han de Wittstraat, Wasstraat en
De Zoutkeet.
Al sinds 1945 houd ik mij bezig
met oorlogsdocumentatie, ook
op het terrein van de luchtoor
log en de 'zaak' van hierbedoel-
de bommenwerper kwam ik op
het spoor toen ik in een uitgave
van de Leidse editie van het
dagblad Trouw van 16 mei 1945
(we waren amper bevrijd) een
ingezonden brief las van ene
Clement William Kelsey.
Pas na jaren ben ik aan dit on
derwerp begonnen, waarbij zo
wel het Leidsch Dagblad (29#
aug. 2001) als het Leids Nieuws
blad (14 aug. 2001) mij redactio
neel steun heeft verleend. Deze
steun heeft ertoe geleid dat
vooral meerdere mensen uit
Leiden en Oegstgeest mij verder
hebben geholpen, omdat zij in
1944/45 min of meer betrokken
waren bij de lotgevallen van de
bemanningsleden.
En in de week van 1 tot en met 5
mei 2001 had ik ook al in onze
jaarlijkse expositie over de
Tweede Wereldoorlog in de
Hooglandse kerk (die traditie is
helaas over!) het stukje van
Trouw stevig uitvergroot op een
paneel bevestigd. Dat leverde in
eerste instantie ook al wat reac
ties op van bezoekende burgers.
Om kort te gaan: Praktisch alles
over deze B-17 (van de 457
Bomb Group, thuisbasis Glat-
ton) is nu bekend, voor mij voor
een deel, maar een collega-
luchtoorlogsdocumentalist uit
Gouda heeft sinds 1979 onder
zoek gedaan over deze materie
en heeft ordners vol met goed
gedocumenteerde gegevens en
kan er zo een boek over schrij
ven. Maar ja... tijdgebrek, het
bekende euvel! En ook bij het
Crash Museum in Lisserbroek
weet men er het nodige van.
Overigens tot slot: tijdens de ko
mende Boeken/Documentatie-
beurs met betrekking tot de
Tweede Wereldoorlog, te hou
den op zaterdag 21 september
a.s. in de zalen van Het Vijf Ho
ven Huis aan de Hoflaan te Lei
den, zal dit onderwerp zeker
ook aan de orde worden gesteld
in het expositie-gedeelte.
Henny Kwik,
Leiden
Directeur van De Nederland-
sche Bank Nout Wellink con
cludeerde onlangs dat 1,4 pro
cent inflatie niet anders is te
verklaren dan door misbruik
dat is gemaakt van de intro
ductie van de euro. De opder-
buikgevoelens van veel consu
menten werden daarmee be
vestigd. Reden voor sommigen
om te roepen: „Stop het euro-
misbruik! Er moet nu een prij-
zenstop komen!" Hoe denken
de verschillende partijen hier
over?
Jeroen Sprenger, woordvoer
der van het ministerie van fi
nanciën: „Het is niet mogelijk
een prijzenstop in te stellen die
eerlijk uit zou pakken. We stel
len vast dat de prijzen zijn ge
stegen. Er blijft twijfel over het
effect van de euro daarop. Uit
prijsstijgingen valt niet af te lei
den waardoor ze worden ver
oorzaakt. Degenen die de prij
zen al verhoogd hebben, blijven
bij een prijzenstop buiten schot.
Anderen, die te maken krijgen
met kostenstijgingen, de ver
keerden dus, zouden worden
gestraft. Toezicht en handha
ving zijn ook niet goed mogelijk.
Het zou zeer arbeidsintensief
zijn. Er bestaat geen prijzenpoli-
tie. Er is maar één effectief mid
del denkbaar en dat is: als con
sument naar de concurrent
gaan. Een middel dat er wel is, is
de mededingingswet, de wet te
gen kartelvorming. Er mogen
geen prijsafspraken worden ge
maakt. Door het Centraal Plan
bureau wordt momenteel on
derzoek gedaan naar prijsvor
ming in de horeca. De kosten
stijging kan heel wel te maken
hebben met de hogere loonkos
ten."
Richard van Leeuwen, direc
teur van Stadscafé Van der
Werff in Leiden: „Onlangs heeft
de branche een breed onder
zoek laten houden. Daaruit
bleek dat door toedoen van le
veranciers, de gemeenten en an
dere partijen de prijzen met 6,2
procent zijn gestegen. De totale
prijsstijging bedraagt 6,5 pro
cent, dus blijft er 0,3 procent
over die de horeca zelf op zijn
geweten heeft. Dat is nu niet zo
gek veel. Ik vind het niet terecht
dat deze discussie zo op de ho
reca wordt toegespitst. De Ne
derlandse horeca is in verhou
ding goedkoop. Als je de prijs
stijging van een glas bier gedu
rende de laatste tien jaar bekijkt,
dan valt die vergeleken met an
dere producten nogal mee. Ze
bedraagt nog minder dan de in
flatie over die periode. Wat de
leveranciers betreft: Heineken
levert een krat bier aan Albert
Heijn voor ongeveer half zoveel
geld als aan een horecabedrijf.
Als je daar de accijnsverhoging
bij optelt, kom je tot een verho
ging van de prijs die wij voor het
bier betalen met 21 procent ge
durende het afgelopen jaar."
Ben Francooy, vice-voorzatter
FNV-horeca: „Wij zijn niet voor
een prijzenstop. Natuurlijk: mis
bruik kan niet. Een economi
sche controledienst zou moeten
achterhalen of bedragen ten on
rechte naar boven zijn afgerond.
Dat zou dan moeten worden te
ruggedraaid. Er zijn zo'n 48.000
horecabedrijven in ons land.
Vijfenveertig procent van hen
Een overweldigende
meerderheid van de
stemmers op onze
internetsite was het eens met
de stelling 'Stop het euro-
misbruik. Er moet nu een
prijzenstop worden
ingesteld'. In de toelichting
op het stemgedrag viel
geregeld de term 'schandalig'
voor de handelwijze van de
ondernemers. De stelling
voor deze week luidt: 'In
Leiden is parkeerruimte
genoeg1. Op deze stelling kan
tot en met maandag worden
gereageerd via de post (o.v.v.
'Stelling1) of op
www.leidschdagblad.nl
Stop het euro-misbruik.
Br moet nü een
prijzenstop worden
ingesteld.
geeft zelf aan, de prijzen naar
boven te hebben afgerond. Als
ze de prijsstijging toeschrijven
aan de hogere loonkosten, ko
men ze ongeloofwaardig over.
Ze zijn immers zelf van de CAO-
onderhandelingstafel weggelo
pen. Het personeel mag niet
worden gestraft voor het mis
bruik dat hun werkgevers van de
invoering van de euro hebben
gemaakt. Een oproep van de
Consumentenbond om geen
fooien meer te geven vind ik
daarom misplaatst."
Sicco Louw, voorlichter Consu
mentenbond: „De consumen
tenbond is vóór een prijzenstop.
Het idee komt tenslotte van ons.
Die prijzenstop zou moeten gel
den voor bepaalde sectoren. Het
gaat erom dat het vertrouwen
van de consument in de euro
weer toeneemt. De overheid
moet het doen. Er is al een af
spraak tussen de overheid en
het bedrijfsleven geschonden.
Die afspraak was dat de komst
van de euro niet tot prijsstijgin
gen mocht leiden. De eerste
keer is er niet over sancties ge
sproken, dat was dom. Als je mij
vraagt wat ik er nu van ver-
De euro: we ver
trouwen hem
niet en zijn er
nog steeds niet
aan gewend.
Foto: AP
wacht, moet ik zeggen dat ik
vrees dat het hierbij blijft. Een
prijzenstop is immers geen
makkelijke maatregel. De wet
moet ervoor worden aange
past."
Els Prins, beleidssecretaris van
de vereniging voor Midden- en
Kleinbedrijf Nederland: „Een
prijzenstop vind ik onzin. Ten
eerste is zo'n maatregel niet uit
voerbaar en ten tweede nergens
voor nodig. Dat blijkt uit het on
derzoek dat De Nederlandsche
Bank heeft laten uitvoeren.
Tweederde van de ondernemin
gen heeft geen prijsverhoging
doorgevoerd. Zij die het wel
hebben gedaan, zien hun prijs-
volume dalen. De consument
kiest zelf. Met een prijzenstop
zou dus tweederde van de on
dernemers worden gestraft. En
ze worden allemaal gestraft
door de slechte publiciteit. Ve
len voelen zich gekwetst. Je
moet niet vergeten dat, van alle
eurolanden, Nederland mo
menteel de op-één-na-hoogste
inflatie heeft. De prijsstijging
van groente en fruit heeft met
misoogsten in Zuid-Europa te
maken. De voornaamste oot-
zaak van de hele opschu
volgens mij psychologie
Mensen zijn nog steeds 1
de euro gewend, geven f
uit alsof het guldens zijn
schrikken als ze aan het
van de maand rood staai
Wytze Russchen, woord
van VNO-NCW: „Tweed
van de bedrijven heeft di
zen niét verhoogd; er is
geen sprake van massaal
bruik en een prijzenstop
nodig. Bovendien: de be
die wel hun prijzen heb!
geslagen bij de komst va
ro, kampen met een fors
omzet. De markt doet di
werk."
Kees Vendrik, Tweede-I
lid voor Groenlinks: „V
pleiten een prijzenstop a
achter de deur. Er moeti
spraken worden gemaal;
ondernemers die zich hl
misdragen. We stellen ei
fasenplan voor: in eerste
tie garanderen bepaalde
ren dat de prijzen er niet
zullen worden verhoogd
denk daarbij vooral aan
reca, maar ook aan de a
che. Als die afspraken nii
worden gekomen, moet
de instantie het middel v
prijzenstop achter de ha
den gehouden. De eerstf
hebben de ondernemen
spraken aan hun laars g(
als ze zeggen dat ze de
van de invoering van de
moeten verrekenen, dan
woorden wij daarop dat
over die eenmalige koste
een structureel voordeel
Internationale transactie
immers in het vervolg ve
koper."
Wim de Leeuw, verkopi
platenzaak Plato te Lei<
„Zowel detaillisten als le
ciers zijn twee a drie jaar
den gaan zoeken naar ef
de europrijs. Het hoeft n
verbazen dat ze naar boi
gaan afronden. Niet allef
prijzen van CD's, alle pn
zijn volgens mij verhoog
sumenten zijn nu geschi
maar dat is omdat de pr
renlang waren bevroren,
toen ze allang te laag wa
zijn nu in één keer recht
ken. Aan deze prijzen za
een aantal jaren worden
houden, dus wat de cow
nu te veel betaalt, verdie
over een paar jaar weert
Wijnand Noot
