Stroom van zee
E
B
Windmolenparken bruisen van energie
I
I
I
B
I
A M
4 i
!ÊL
Dilemma voor
de milieuclubs
In energieland voltrekt
zich een stille revolutie.
Windmolenparken op
zee worden 'booming
business'. Volgens
energie-projectbureau E-
Connection kan het
Nederlandse deel van de
Noordzee over twintig
jaar alle huishoudens
van schone stroom
voorzien. Maar dan moet
het nieuwe kabinet geen
roet in het eten gooien.
door Arthur't Hart
Het gaat snel. Nog maar ze
ven jaar geleden kwam het
onderwerp 'Duurzame
energie vanaf de Noordzee' bij de
rijksoverheid niet op tafel. Een paar
jaar later was er een schamel doel:
1.250 megaWatt vanaf zee in 2020.
In de laatste Nota Ruimtelijke Orde
ning, de vijfde, is dat bijna vervijf
voudigd: 6.000 mW in 2020, ofwel
zo'n 3.000 grote windmolens, ver
deeld over bijvoorbeeld vijftig par
ken van zestig molens elk.
De race naar de zee is in volle gang.
In Nederland, maar ook in alle an
dere landen rond de Noordzee en
elders. In België is het eerste project
net vergeven: vijftig windmolens op
de Vlakte van de Raan, 12 kilometer
voor Knokke. Denemarken, samen
met Duitsland koploper op het ge
bied van windenergie, heeft al park
jes in de Oostzee, in het Kattegat en
bij Kopenhagen. Een groot vierde
park in de Noordzee is in aanbouw.
Duitsland heeft niet minder dan 28
windparken op de zeekaart gezet,
straks goed voor 60.000 mW; de ver
gunning voor de eerste, bij het ei
land Borkum vlakbij Nederland, is
al verleend.
In Groot-Brittannië zijn drie zee
projecten in ontwikkeling. Ook
Zweden en Ierland hebben plan
nen. Bij veel van deze projecten zijn
Nederlandse ondernemingen be
trokken als offshorebedrijf Smit en
transporteur/ installateur Mammoet
van Oord, naast internationale con
cerns als Shell, BP en Siemens.
In plaats van het spreekwoordelijke
gevecht tegen de windmolens
wordt er nu ook in Nederland vóór
windmolens gevochten. Het 'strijd
toneel' op zee is een stukje kust tus
sen IJmuiden en Egmond. Nu staat
er nog niets, maar ten noordwesten
van IJmuiden, 23 kilometer van het
strand, moet al in september vol
gend jaar het door E-Connection
opgezette Q7-WP in vol bedrijf zijn,
het eerste Nederlandse windpark
op volle zee. Vlakbij, maar slechts
tien kilometer uit de kust ligt het
werkterrein van de concurrentie:
het toekomstige Near Shore Wind-
park (NSW) van Nuon en Shell, dat
- als dat nog lukt - in 2004 van start
zou kunnen gaan. En dit is nog
maar het begin, want vergunning
aanvragen voor nog meer windpar
ken liggen bij het ministerie van
verkeer en waterstaat al op de
plank.
Voorbereiding
De stroomversnelling valt deels op
het conto te schrijven van E-Con-
nection, een klein 'groen' ingeni
eursbureau uit Bunnik dat zijn
plannen zelf ontwikkelt en uitvoert
en niet wacht tot anderen ze in een
la stoppen. „Dat kan niet, werd ons
gezegd, een energiepark zo ver op
zee in water van twintig tot 25 me
ter diepte, dat is nog nooit ver
toond. Maar wij zeggen: je moet je
pjp
Artist impression van het project O7-WP dat gepland is tussen IJmuiden en Egmond. Volgend jaar september moet dit eerste Nederlandse windpark op volle zee in bedrijf zijn. Illustratie: PR
niet laten afschrikken, maar het na
zorgvuldig onderzoek gewoon
doen", aldus directeur Mathieu
Kortenoever.
In december 1999 diende hij de
aanvraag in voor het Q7-park. Daar
voor was samenwerking gezocht
met windmolenproducent Vestas,
Smit Maritime Contractors, centra
le-bouwer ABB en de Fortisbank.
Nu is alles rond: de milieuprocedu
res zijn zonder bezwaarschriften
doorlopen, de vergunningen zijn
binnen, de financiering (circa 250
miljoen euro) is in orde en de plan
nen zijn klaar. Volgend jaar april
kan de bouw beginnen van zestig
molens, die samen 120 megaWatt
leveren, voldoende om bijvoorbeeld
Utrecht en Amersfoort samen van
stroom te voorzien.
Met het andere project, het Near
Shore Windpark voor Egmond dat
100 mW uit 36 (hogere) molens
moet opbrengen, gaat het minder
voorspoedig. Toch gaf de regering
al in 1997 het startschot voor dit
plan, waarvan de uitvoering waar
schijnlijk in handen wordt gelegd
van Shell en Nuon. Het moet een
zwaar gesubsidieerd proefproject
worden, om te testen of windmo
lens op zee technisch haalbaar zijn
en of de gevolgen voor zeemilieu en
dierenleven binnen de perken blij
ven.
Om veilig te beginnen is het park in
ondiep water dicht onder de kust
gesitueerd. Die voorzichtigheid
breekt het NSW nu op, met als ei
genaardig gevolg dat het eerste 'ge
wone' windpark op zee hoogst
waarschijnlijk eerder draait dan het
officiële proefproject. Eindeloos
zijn de klachten over de horizonver
vuiling zo dicht bij het strand en
over de vele vogels, die tussen de
molenwieken het leven zullen laten.
En de Stichting Duinbehoud, indie
ner van een tijdverslindend be
zwaarschrift, heeft bij de rechter
een ijzersterk argument: het Q7 -
park van E-Connection bewijst toch
dat het veel verder uit de kust -
waar minder vogels vliegen en de
molens vanaf land niet of nauwe
lijks zichtbaar zullen zijn - ook kan?
Het NSW kan daardoor nog wel een
aantal jaartjes op zich laten wach
ten, maar voor de langere termijn
maakt dat niets uit, zegt Kortenoe
ver. Want schone energie uit zee, en
dus nog veel meer windparken, is
onvermijdelijk. Kortenoever: „Je
kunt niet eindeloos doorgaan met
het belasten van het milieu door
verbranding van olie en aardgas.
Grote bedrijven als Shell, BP en
Nuon zien dat ook. Zij merken dat
winning en transport van conven
tionele energiebronnen steeds
duurder wordt naarmate de voorra
den slinken. Terwijl duurzame
energie door technische verbeterin
gen voordeliger wordt. En de vraag
bij het publiek naar groene stroom
neemt toe. Het is, met andere
woorden, een enorme groeimarkt.
Wij voorzien tegen 2060 het einde
van de traditionele energie uit olie
en gas."
En je wilt ook op langere termijn 'in
business' blijven", zegt Shell-
woordvoerder Leon Tops. De
oliemultinational stopt tussen 2001
en 2006 een bedrag van 500 miljoen
tot 1 miljard dollar in - voorname
lijk - windenergie en zonne-energie.
„We willen snel meelopen met deze
zaken om op de hoogte te blijven.
Maar het moet uiteindelijk wel
commercieel rendabel zijn."
Beste optie
Shell en andere grote concerns we
ten dat bijna alle regeringen ter we
reld (behalve die van de VS, die zich
eraan onttrekt) moeten voldoen aan
het Kyoto - kl i maa tverdrag. Voor Ne
derland betekent dit dat de uitstoot
van broeikasgas in de periode 2008-
2012 met zes procent moet vermin
deren ten opzichte van 1990, terwijl
die uitstoot voorlopig alleen maar
toeneemt.
Meer groene stroom is een van de
weinige remedies en voor een land
met een ligging als Nederland, is
windenergie dan de veruit beste op
tie. In Nederland raken de moge
lijkheden daarvoor uitgeput. Gun
stige plekken voor windparken zijn
nog maar moeilijk te vinden en be
zwaren tegen het lawaai en de
zichthinder rekken de procedures
oeverloos. De aanvankelijke voor
sprong van Nederland in de jaren
'80 op het gebied van windenergie
is daardoor in een achterstand om
geslagen. Maar op de Noordzee ligt
nog wel ruimte. Er is daar ook meer
wind.
Met alle respect voor de weidse
Noordzee-natuur vindt Kortenoever
van E-Connection het acceptabel
dat op den duur acht procent van
het Nederlandse continentaal plat
(dat tweemaal zo groot is als Neder
land zelf) wordt bebouwd met
windmolens. Kortenoever: „Die 120
mW van ons Q7-park stelt natuur
lijk nog niet zo veel voor. Maar dat
gold ook voor het eerste treintje
tussen Haarlem en Amsterdam in
1839. Kijk eens naar de toekomst:
I
Windmolens in het IJsselmeer bij Medemblik, onderdeel van een klein project van vier op een kilometer uit de kust. Foto: GPD/Harmen de Jong
als rond 2020 die acht procent is
benut, er vijftig parken zijn ge
bouwd en de techniek van de turbi
nes verder is verbeterd, heb je
10.000 megaWatt of meer aan opge
steld vermogen staan. Voldoende
om de hele huidige elektriciteits
productie van vervuilende kolen-
en gascentrales voor de huishou
dens te vervangen.
Economisch wordt deze sector van
gigantisch belang. Denk alleen
maar aan de enorme vervangings-
markt: een windpark op zee gaat
zo'n 15 tot 20 jaar mee. Ons land
kan op dit gebied een internationa
le toppositie verwerven. Met Q7,
het eerste windpark ter wereld dat
buiten de 12-mijlszone wordt ge
bouwd, verkrijgt Nederland een
voorsprong."
Probleempje
Klein probleempje: de wind waait
zelfs op zee niet altijd. Daardoor le
veren windmolens lang niet altijd
hun theoretische vermogen en dus
dreigt regelmatig het licht uit te
gaan. Conventionele centrales blij
ven daarom als reserve noodzake
lijk. Kortenoever: „Maar wanneer
straks de energiemarkt helemaal ge
ïnternationaliseerd is, kunnen we in
dat geval groene stroom uit wind,
zon of waterkracht van elders ha
len. Het waait altijd wel ergens."
Maar die wind is plotseling wel zeer
kil. Liever gezegd: het stormt in de
wereld van de duurzame energie.
Want het kabinet-Balkenende heeft
weinig op met milieu en klimaat.
De nieuwe regering wil een bedrag
van vermoedelijk 500 miljoen euro
bezuinigen op stimuleringsregelin
gen voor duurzame energie en
energiebesparing. Dat bedrag is nog
niet ingevuld, maar CDA-woord-
voerder Jack de Vries erkent dat ste
vig het mes wordt gezet in de vrij
stelling van duurzame stroom voor
de ecotax en de diverse fiscale in
vesteringssubsidies voor groene za
ken. Het milde belastingtarief voor
winst uit groene beleggingsfondsen
(waaruit energieprojecten veel kapi
taal putten) gaat waarschijnlijk ook
op de helling. En De Vries is er niet
rouwig om.
Kortenoever en andere groene-
energiespecialisten wél. Want wind
energie mag dan de goedkoopste
zijn van alle alternatieve vormen,
zonder die steunmaatregelen is zij
(nog) niet rendabel. Voor de qua in
vesteringen en exploitatie duurdere
windparken op zee geldt dat eens te
meer. Alleen door de ecotax-vrij
stelling is de elektriciteitsrekening
van de huishoudens die zijn over
gestapt op groene stroom (15 pro
cent al) ongeveer even hoog als bij
degenen met 'gewone' stroom.
Ecotax op windenergie? Kortenoe
ver vindt het te gek voor woorden.
„Als dat doorgaat, dan houdt duur
zame energie op in Nederland. Dan
stopt alles. Ja, waarschijnlijk ook
windpark Q7."
De ontwildceiing van windparken op
zee plaatst milieu-organisaties (vooral
de Stichting De Noordzee) voor een di
lemma. Waar het op neerkomt: wind
energie is goed voor het milieu en het
klimaat, maar de ongereptheid van de
zee wordt ervoor opgeofferd. „Te
meer", zegt Sytske van den Akker van
Stichting De Noordzee, „daar er over de
natuurwaarden zoals vogeltrekroutes,
vis- en zeezoogdierpopulaties en paai-
gebieden in de buurt van de eerste twee
windparken, nauwelijks iets bekend is.
Laat staan over de te verwachten ver
storing door de windmolens."
Toch is 'De Noordzee' samen met ande
re milieuorganisaties akkoord gegaan
met grootschalige windenergie op zee.
„Maar wel onder voorwaarden: er moet
ruimte blijven voor de natuur. Er moet
een uitgebreid programma komen om
de effecten van de eerste twee parken te
meten. Daar moet van worden geleerd
en pas dan mogen de volgende wind
parken worden aangelegd, op een zo
milieuvriendelijke manier." Het minis
terie van verkeer heeft volgens Van den
Akker die verlangens in grote lijnen in-
gewilligd.
Maar de milieubeschermster blijft be
zorgd. Want de ongereptheid van de
Noordzee is al flink aangetast. Alleen al
op het Nederlandse deel staan 500 olie-
en gasplatforms. Er zijn scheepvaart
routes, baggerstortplaatsen, zandwin-
ningsgebieden, munitiedumpplekken,
ankerzones en schietoefengebieden.
Honderden kabels en pijpleidingen lig
gen op de bodem.
Er waren plannen voor een Schiphol in
zee, voor een eiland voor Schevenin-
gen, een drijvende 'woon-ecoboot' en
voor enorme radiozenders voor de
Zeeuwse kust. Directeur Kortenoever
van E-Connection had moeite om tus
sen dit alles geschikte plekken voor zijn
windpark te vinden.
Sytske van den Akker: „De Noordzee is,
zeker buiten de twaalfmijlszone, vogel
vrij. De enige regeling die er geldt is de
Wet Beheer Rijkswaterstaatswerken.
Daardoor is het simpel een exploitatie
vergunning voor wat dan ook te krij
gen. Als wij niet af en toe ergens be
zwaar tegen maken, doet helemaal nie
mand dat."
2002
