KUNST CULTUUR
'Het toneel is geen bijzettafeltje'
Uitmarkt blijft tussen Stadsschouwburg en Concertgebouw
'Ik zou het jammer vinden als er niemand verdwaalt'
Duitse 'Titanic'
in december
Reggae in
opkomst bij jeugd
Dubliners touren
in Nederland
Zelfportretten
Koch in museum
Freek de Jonge met Metropole Orkest in Carré en Nieuwe Luxor
KCO vin
Sinaisky t
André Hazes
samen met
tangokoning
Sonja Wyndham-West over haar installatie vol tegenstellingen in Projectatelier Leiden
VRIJDAG l6 AUGUSTUS 200
Danny de Munk in Titanic'.
Foto: Ton Kastermans
Amsterdam - De Duitse versie
van de Van den Ende-musical
'Titanic' gaat op 8 december in
première in Hamburg. Tot 1
september is de Nederlandse
versie met onder anderen Dan
ny de Munk en Tony Neef nog
te zien in het RAI Theater in
Amsterdam. De Duitse variant,
'Titanic das Musical', wordt op
gevoerd in het theater dat Stage
Holding, het moederbedrijf van
de theaterfirma, onlangs in
Hamburg kocht. Het gaat om
theater Das Neue Flora dat voor
de voorstelling wordt ver
bouwd. Het decor is hetzelfde
als van de Nederlandse versie.
keulen - Reggae en dancemu-
ziek zijn bij de jeugd in op
komst. Hiphop verliest daaren
tegen terrein. Dat is de uit
komst van een trendstudie die
donderdag tijdens de muziek-
beurs Popkomm in Keulen is
gepresenteerd. Uit een enquête
blijkt dat reggae bij ongeveer 60
procent van de jongeren tussen
11 en 29 jaar aanslaat; 10 pro
cent meer dan een halfjaar ge
leden. Hiphop voert weliswaar
de ranglijst van geliefde muziek
bij de onderzochte groep aan,
maar is volgens de onderzoe
kers duidelijk op zijn retour.
domburg - De Ierse folkgroep
The Dubliners komt dit najaar
naar Nederland. De groep viert
hun 40-jarig bestaan. Van 27
september tot en met 8 oktober
staan er optredens gepland in
onder meer Rotterdam, Am
sterdam en Utrecht. Naast de
vaste kem treden ook Ronnie
Drew en Jim McCann, oud-le
den van de groep, op. Boven
dien brengen de Ieren een jubi
leumalbum uit. De kaartver
koop voor de tournee is al be
gonnen.
utrecht - Het Centraal Muse
um in Utrecht heeft sinds giste
ren de twee portretten in huis
die schilder Pyke Koch van
zichzelf maakte. Het ene, date
rend uit 1937, had de instelling
al in collectie. Het tweede uit
1936 kreeg het museum giste
ren in langdurig bruikleen. De
(magisch) realist Koch (1901-
1991) maakte bij elkaar drie
zelfportretten. Het eerste ver
nietigde hij omdat hij het niet
goed genoeg vond. Koch maak
te de schilderijen volgens het
museum in een periode dat hij
in een ernstige crisis verkeerde
en vaak ziek was. Met de bruik-
door Hans Visser
Amsterdam - De Amsterdamse
Uitmarkt concentreert zich ook
dit jaar rond het Leidseplein en
het Museumplein. Van het idee
om elk jaar een andere locatie in
de hoofdstad te kiezen wordt af
geweken wegens de voorberei
dingen voor de aanleg van de
Noord-Zuid-lijn van de metro.
Voorlopig zal de Uitmarkt daar
om niet meer verhuizen. Het
evenement, de opening van het
nieuwe theaterseizoen, begint
vrijdagvond 23 augustus en
duurt tot met zondag 25 augus
tus.
Voor de markt, waar het publiek
tal van voorproefjes kan krijgen
van een zeer uiteenlopend thea
ter- en concertaanbod en ande
re vormen van cultuur, heeft die
locatie wel een groot voordeel:
er staan daar veel grote en klei
ne zalen die bij het evenement
een rol kunnen spelen, aldus
Michiel Buchel, directeur van de
Uitmarkt.
Omdat het de vijfentwintigste
aflevering van de Uitmarkt be
treft, draagt de openingsvoor
stelling, een amusementspro
gramma op het Museumplein
een licht nostalgisch karakter
met artiesten die daar eerder te
zien waren. Zo zingt Liesbeth
List 'Amsterdam' van Brei en zal
Freek de Jonge samenwerken
met het duo Acda en de Mun-
nik. Verder zijn er bijdragen uit
nieuwe producties als 'The
Sound of Music' en '3 Muske
tiers'. De Avro zendt dit recht
streeks uit.
Een aantal toneelgezelschappen
zorgt in de theaters op en rond
het Leidseplein voor een be
langrijke vernieuwing. Titus
Muizelaar, verantwoordelijk
voor dit onderdeel, legde uit dat
in voorgaande jaren meedoen
aan de Uitmarkt op zich wel ge
zellig was, maar niet bevredi
gend omdat er hooguit wat frag
menten van stukken konden
worden getoond. Daarom wor
den op zaterdag korte, speciaal
voor de Uitmarkt geproduceer
de voorstellingen gespeeld.
In de Stadsschouwburg kan ie
dereen zijn of haar favoriete ac
teur een monoloog laten spelen.
Zo brengt Sigrid Koetse een
tekst van Badeloch uit Vondels
'Gijsbrecht van Aemstel'. 's Mid
dags speelt Toneelgroep Am
sterdam het stuk 'Carmen'. Om
twaalf uur 's nachts een groep
acteurs, onder wie Kitty Cour-
bois, Cas Enkelaar en Joop Ad
miraal, 'De geschiedenis van het
bukken'. Anders dan voor de
andere onderdelen die gratis
zijn, wordt hier een kleine en
tree geheven.
Belangrijk onderdeel vormt dit
jaar ook de multiculturele bij
drage. Ook daarvoor werkt een
aantal organisaties samen. Er
zijn optredens van onder Black
is Beautiful, Made in Holland en
E-life. Dans staat zaterdag cen
traal op het Museumplein, met
door Hans Visser
Amsterdam - Met alle voorstel
lingen die hij tot nu toe heeft ge
maakt, zou hij wel drie levens
kunnen vullen. Intussen schrijft
Freek de Jonge gewoon door. Op
24 augustus beleeft in het Am
sterdamse Koninklijk Theater
Carré alweer een nieuw program
ma zijn première: 'Parlando'. Een
voorstelling waarin de cabaretier
samenwerkt met het Metropole
Orkest onder leiding van Dick
Bakker. „Voor geen enkel pro
gramma heb ik zo hard moeten
werken als voor dit. Maar het
wordt vast onvergetelijk."
Freek de Jonge en het Metropole
Orkest, een vreemde combina
tie? „Toen Bram Vermeulen en
ik nog samenwerkten in Neer-
lands Hoop waren we eigenlijk
gewoon liedjesmakers. We
speelden in 'Neerlands Hoop
Expres' zelfs samen met een
band. Tussendoor deed ik wat
aankondigingen en die werden
steeds leuker, terwijl Bram lied
jes bleef maken. Zo zijn we los
gegroeid van elkaar."
De komiek ging alleen verder,
ontwikkelde een eigen stijl en
maakte programma's met onder
meer het Willem Breuker Col
lectief en de Nits. Toen hij een
keer optrad met het Metropole
Orkest bleek er ook in die sa
menwerking muziek te zitten.
„We konden goed met elkaar
opschieten en er bleek een be
paalde magie tussen ons te be
staan. Maar nu ik voor een hele
voorstelling het vertrouwen van
die 75 musici moet zien te win
nen, word ik toch wel huiverig."
Verwacht van hem zeker geen
tour de chant. Wel een combi
natie van acht liedjes. „Bij de
muziek van 'It's a man's world'
van James Brown vertel ik een
verhaal over mijn jeugd in Zee
land, er zit een Disney-parodie
in en wat variëté-achtige num
mers. En het orkest zal zeker
hier en daar ook wat bewegen.
Daartussen doe ik wat 'aankon
digingen'. De voorstelling zal
vooral entertainment zijn. Ik ga
het publiek niet streng toespre
ken. Dat komt dit najaar wel
weer. Geen boutade nu. Al is dat
voor jezelf wel verhelderend en
louterend. Juist nu de arrogantie
van Paars heeft plaats gemaakt
voor een regering van botheid,
van stijlloze arrogantie. Alle
duwtjes die dit kabinet zonder
solidariteit, sneller doen vallen
zijn welkom. Ook die van het
cabaret. Het verslagen, ontred
derde, gedemoraliseerde linkse
kamp zal zich moeten hergroe
peren, de rijen moeten zich
weer sluiten."
„Het is in Den Haag net als bij
een voetbalteam dat al jaren
constant goed heeft gepresteerd,
totdat er onrust ontstaat en er
een nieuwe jonge trainer komt:
Lubbers en Kok hadden jaren
lang succes en nu komt Balke
nende. Maar niets wijst erop dat
hij die klus aankan. Als het kabi
net straks valt is hij politiek uit
gerangeerd."
„De aanhang van de LPF die nu
mee regeert bestaat enerzijds uit
maatschappelijk beschadigde
politici als Ferry Hoogendijk, die
optreden vanuit rancune. De
andere helft bestaat uit mensen
uit de achterstandswijken die ja
ren niet hebben gestemd, maar
die er straks wel achter komen
wat ze hebben veroorzaakt. Ik
hoop nu maar dat de PvdA wak
ker is geworden, zijn verant
woordelijkheid neemt en weer
aan echt de slag gaat."
Maar heeft zo'n boutade van
een cabaretier eigenlijk effect?
„Toen we in 1978 als Neerlands
Hoop met de actie 'Bloed aan
de paal' probeerden te voorko
men dat het Nederlands voet
balelftal mee zou doen aan het
WK-voetbal in de dictatuur Ar
gentinië, had dat wel degelijk ef
fect. Het was een moreel appèl.
Het publiek was verbaasd, maar
hechtte belang toch aan wat we
zeiden."
Freek de Jonge heeft nooit iets
tegen de mens Pim Fortuyn ge
had. Hij kan zich dan ook niet
voorstellen dat de mensen die
zich nu als zijn aanhang mani
festeren, handelen in zijn geest.
„Wat ik die Volkert van der G.
nu vooral kwalijk neem is dat ik
nooit het plezier zal beleven om
te zien hoe Pim Fortuyn al dat
gene wat hij oproept, nu zou
kunnen verdedigen. Nederland
is veranderd, grimmiger gewor
den. Maar je moet nog wel kun
nen blijven zeggen wat je wilt.
Zeker in het cabaret. Ik denk
daar dus ook niet te veel over
na, het rolt er gewoon uit. Over
de consequenties denk ik niet
na. Het is een eerlijkheid die op
den duur altijd zal lonen."
Hoe anders, hoe veilig en over
zichtelijk, was zijn wereld van de
jaren vijftig, toen hij opgroeide
in Zeeland en de Zaanstreek. „Ik
heb toen kunnen ervaren wat
geluk is. Daar kan ik nu nog in
mijn voorstellingen aan refere
ren. En de jongeren van nu, die
zich op Terschelling achter een
piramide van kratten bier een
Freek de Jonge: „Nederland is grimmiger geworden. Maar je moet nog wel kunnen blijven zeggen watje
wilt. Zeker in het cabaret." Foto: GPD/Mojo Theater
delirium drinken? Misschien dat
die dit later op hun beurt zullen
zien als het ultieme geluk."
„In mijn jeugd zat het geluk in
de genotsbeperking. Je had wel
verlangens, maar je wist: dat is
voor mij niet weggelegd. Uitein
delijk is onze generatie er als
geen ander in geslaagd al die
verlangens te vervullen. Maar de
herinnering aan dat geluk van
vroeger is als het kijken naar een
videoband die steeds sneller
wordt uitgewist. Maar wat wil je
in een wereld waarin je nergens
meer je invloed kunt laten gel
den, waarin het financiële beleid
van Nederland wordt bepaald
door Wallstreet? Een wereld die
wordt geleid door slecht willen
de mensen? Een wereld waarin
Israël en de Palestijnen blijven
vechten, omdat hun leiders daar
politiek belang bij hebben? Een
wereld waarin Amerika steeds
rijker wordt en de armen steeds
armer?"
Freek de Jonge wordt de 'God-
father' van de huidige generatie
cabaretiers genoemd. „Het zou
kunnen. Zonder hoogmoedig te
zijn denk ik aantoonbaar een
nieuwe toon te hebben gezet. Ik
heb het drama, het verhaal in
het cabaret gebracht. Intussen is
die vorm een cliché geworden
en is het moeilijk dat te door
breken. Ik zie nu dat bij voor
beeld Theo Maassen op de weg
terug is naar een soberder vorm
van cabaret. Ook de trend om
het publiek te willen behagen is
voorbij. André Manuel zet zich
nu af tegen zijn publiek."
Ook de samenwerking met het
Metropole Orkest is het resul
taat van een ontwikkeling. „Je
groeit, stap voor stap, steeds
weer naar een nieuwe fase waar
je dan ook echt klaar voor bent.
Ik sta wel eens te kijken van al
die jonge cabaretiers, die een
succesvol debuut hebben ge
maakt en dan worden ingepakt
door een impresario die dan 150
voorstellingen voor ze boekt.
Ongelooflijk: op hun 25ste zijn
ze al miljonair."
„Maar wat doen ze met hun
vak? Er zit geen filosofie achter,
geen redenering, ze doen maar
wat. Cabarets als Lurelei en die
van Kan, Sonneveld en Hoving
heb je niet meer. Stand up-co-
medy? Het is een eenvoudige
vorm zonder pretentie die dus
overal makkelijk een podium
vindt. Leuk voor de jeugd die
mee kakelt op de achtergrond.
Maar wie echt goed is stroomt
uiteindelijk toch weer door naar
het cabaret. Dan is het toch nog
een opleiding."
Ook het publiek heeft hij in de
loop der jaren zien veranderen.
„Zo'n dertig jaar terug waren de
mensen al dagen opgewonden
als ze naar het theater gingen.
Dan voelde je, als je opkwam,
vanuit de zaal de opwinding
van: 'Wat gaan we zien'. Ik
merkte dat pas voor het eerst
weer toen ik had gedreigd op
het Boekenbal dat boek van
Mulisch in brand te steken. Ie
dereen zat er met het idee van:
zal hij het echt doen?"
„De mensen zijn te veel aan de
televisie gewend, ze vergeten
bijna dat ze tegenover een mens
zitten van vlees en bloed. Ze
hebben zo'n een gevoel van 'O
ja, we gaan naar het theater'.
Het eerste kwartier zijn ze nog
volkomen bezig met de afgelo
pen dag, zodat ik eerst mijn
handen vol heb om ze bij de
voorstelling te betrekken. Som
migen praten gewoon overal
doorheen of leggen hun benen
op de rand van het podium. Ik
moet ze dan zeggen het toneel
geen bijzettafeltje is."
Freek de Jonge en het Metro
pole Orkest o.l.v. Dick Bakker
met 'Parlando': 24 t/m 31 au
gustus, Theater Carré, Amster
dam; 3 t/m 7 september, Nieu
we Luxor, Rotterdam.
bijdragen van onder
Nationale Ballet, Scapii
Krisztina de Chatel. De Ai
levisie zendt die avond
menvatting uit. Zondag
de Uitmarkt afgesloten m
populair klassiek concen
het Nederlands Philharni
Orkest onder de nieuwe c
rigent Yakov Kreizberg. D
cert is live op televisie te
Het complete programnn
middels beschikbaar vi
website www.uitmarkt.nl
muziek recensie
Aad van der Ven
Concert: Koninklijk Concertgeba
o.l.v Vassily Sinaisky. Gehoord:
Concertgebouw, Amsterda
Het Koninklijk Concertge
orkest (KCO) heeft er een
sche vriend bij gekregen,
rigent Vassily Sinaisky wi
afloop van het eerste c
met dit ensemble collet
de armen gesloten door
thousiaste musici. Hij 0
beurt werd niet moe de
teiten van het orkest met
devolle gebaren te ond
pen. Op die manier ont
zich de spanning na eei
weldigende uitvoering va
di Roma' van Respighi. Si
bleek een meester te zijn
opbouwen van weidse,
kolossale klankcomplext
orkest kreeg alle ruimte 0
diepe, bezielde sonoritei
ten horen. Het zijn all<
zeer goede dirigenten,
staat zijn dit alles zo soe
gelijk zo beheerst en voi
een zo artistieke wijze t<y
seren. De vraag is nu of I
ky, tegenwoordig vooralr
in Engeland, in de laatstfl
als dirigent interessan»
persoonlijker is gewon»
dat nu net dat programs
dit concert perfect op ziji
citeiten was toegesneden
Zaterdag, wanneer onde
Beethovens Zevende 0
programma staat, zullf
meer weten. Ook dan ne<
naisky de plaats in van 1
do Chailly, die vanweg
schouderaandoening eni
rust moet houden. Het
tussen die twee is gro
Russische dirigent mist
mische scherpte en de d
ring van zijn Italiaanse
Sinaisky geeft het orkes
vrijheid, denkt meer in gi
nen. Stravinsky's balleü
'Pulcinella', uitgevoerd n
voortreffelijke vocale si
had misschien nog iets fé
brutaler kunnen klinker
pighi's luchtige suite 'La
que fantasque', gebasef
stukken van Rossini, we
waar feest: briljant maar
de nadrukkelijke manier
van Chailly kennen. En
Roma' was de grandioz
theose, waarna menigee
zal afvragen of aan de li
kandidaten voor de opi
van de Italiaanse chef-dll
een Russische naam mo^]
den toegevoegd.
leen heeft het museum nu 21
schilderijen en zestien tekenin
gen van Koch in collectie.
Amsterdam - De 'peetvader van
de levenspop' André Hazes
werkt op zijn nieuwe cd 'Strijd
lustig' samen met bandoneonist
Carel Kraayenhof. Kraayenhof,
die doorbrak naar het grote pu
bliek met de tango 'Adios Noni-
no' van Astor Piazzolla op het
huwelijk van prins Willem-
Alexander en Maxima, speelt
een nadrukkelijke rol in het
nummer 'Bloed, zweet en tra
nen' dat als eerste single wordt
uitgebracht. Officieel verschijnt
'Strijdlustig' op 26 augustus,
maar de cd is al twee dagen eer
der te koop op het (uitverkoch
te) concert van Hazes in het
Olympisch stadion in Amster
dam.
Naast het levenslied in traditio
nelere zin, wil Hazes de komen
de jaren meer van zijn blues
kant laten horen. Voor 'Strijd
lustig' doopte hij het nummer
'Still got die blues' van Gary
Moore om in 'Zoveel jaren'.
„Wie niet oud wil worden, moet
zich jong ophangen", aldus Ha-
zes in het cd-boekje. „Zo luidt
een oud Nederlands spreek
woord. Als je eenmaal de vijftig
bent gepasseerd, merk je dat al
les wat trager gaat. Maar aan de
andere kant voel ik jnij-neg-z©-
fris als een hoentje. Strijdlustig
zelfs!"
door Coen Polack
leiden - Bezoekers en collega
kunstenaars in Kunstcentrum
Haagweg 4 zijn Sonja Wyndham-
West regelmatig kwijt. De Engel
se kunstenares werkt in het pro
jectatelier op de begane grond
van het kunstcentrum aan een
kolossaal werk waarin zij met
haar kleine postuur makkelijk
verdwijnt. Het kunstwerk bestaat
uit een gigantische houten kubus
waarin een nauw en ingewikkeld
doolhof schuil gaat. „Ik kom er
aan", klinkt het vanuit de kubus,
waarna Wyndham-West twee
minuten nodig heeft om de uit
gang te bereiken.
De doolhof is ingewikkeld en
groot genoeg om iemand zon
der sterk richtingsgevoel hart
kloppingen te bezorgen. Wat de
doolhof extra lastig maakt, zijn
de deuren van kippengaas die er
net zo uitzien als de kippengaas-
wanden. „Ik zou het trouwens
jammer vinden als er niet een
paar mensen echt verdwalen. In
een goed doolhof voel je je ver
dwaald, verloren. Dat is een ge
voel dat veel mensen ook steeds
vaker in onze samenleving heb
ben. Daarnaast kunnen de
smalle doorgangetjes in de
doolhof even benauwend zijn
als de bebouwingsdichtheid van
een gemiddelde grote stad."
-Wyndham-West heeft haar ei
gen tengere postuur als mense
lijke maat genomen. Het resul
ïn
1
Vf
kasten. Ze hebben te mal c
Wyndham-Wests tweede j
in het projectatelier, een !e
opgebouwd uit meubels g
ten, tafeltjes en stoelen
met elkaar een strakke
maar bieden van birm
aanblik van een ben
grimmige kamer. „Het
soort protest tegen de vei
stelling dat 'thuis' een <j(
van geborgenheid en wai n,
erger me aan dat cliché.n
gebeuren er thuis hele naln(
gen. In deze ruimte word
ringd door oude meubi c
aan een warme, gezellig «fj
bijdragen, maar uitei y
voelt het ongemakkelijk." re
„Mijn neiging om op zo'
schaal te werken is haast S(
sief. Toen ik hier binnei
was mijn eerste idee dat
gigantische ruimte gewo
de opvullen. Soms werk c
wel aan een klein houten le
maar daar maak ik dan 1
van die ik op een hee te
scherm projecteer. Werl e
grote schaal vraagt een h< 1£
ganisatie. Vooral omdat 1 ;e
lerie in Engeland deze rij
ook wil tonen. Ik heb het 0
maakt dat het volledige t 1
tabel is en in één vrach y
mee naar Engeland kan." t.
111
De installaties van e
Wyndham-West zijn van
25 augustus te zien op s
zaterdag en zondag
12.00 en 18.00 uur in h
jectatelier van Kunst#
Haagweg 4, Leiden.
Sonja Wyndham-West aan het werk in de doolhof: „Het is een groot werk, maar tegelijkertijd benauwend." Foto: Mark Lamers
taat is dat voor veel mensen een
tocht door de doolhof er een is
van bukken, adem inhouden,
rekken en duwen. Hierdoor
wordt de toeschouwer zich be
wust van zijn lichamelijke afme
tingen. „Het is een groot werk,
maar tegelijkertijd benauwend.
Ik werk graag met tegenstellin
gen. Als je de omvang van het
geheel goed wil bezien van bin
nenuit, moet je recht omhoog
kijken, terwijl je tegelijkertijd
goed op je voeten moet letten
om niet onderuit te gaan."
„Zes weken geleden kwam ik
hier met een half plan, waarna
ik intuïtief aan de slag ben ge
gaan. Ik maak een frame en ga
daarna steeds gedetailleerder
werken; nóg een wand, nóg een
afgeschermde ruimte." In het
atelier rinkelt een luide bel: voor
de deur staat een vrachtwagen
met een nieuwe lading hout en
spaanplaat Hoe meer details,
gangetjes en tussenwanden in
de doolhof, hoe meer hout no
dig is. Uit geldnood zijn sommi
ge kanten van de doolhof dicht
gemaakt met karton. Daar wil de
kunstenares vanaf. „Ik vind dat
toch niet kunnen. Dus heb be
sloten wat eigen geld in het pro
ject te stoppen."
Er zijn talrijke voorbeelden van
kunstenaars die zich door de vi
suele en filosofische aspecten
van de doolhof hebben laten in
spireren: van Borges en Piranesi
tot Kubrick. Wyndham-West
haalt haór inspiratie uit Neder
landse kunst. De geometrische
vlakverdeling van Mondriaan,
maar vooral de schilderijen van
de zeventiende-eeuwse schilder
Pieter de Hoogh zijn van invloed
op haar werk. „Misschien was
Vermeer een betere schilder,
maar De Hoogh was zich meer
bewust van de ruimte die hij
schilderde. Zijn schilderijen zit
ten vol doorkijkjes, waarin hij
prachtig laat zien hoe goed hij
met perspectief omging. In mijn
doolhof heb ik ook van die
doorkijkjes aangelegd waarin ik
de bezoeker een interessant per
spectief voorschotel. Maar niet
zo dwingend dat ze geen andere
kant kunnen uitkijken. Ik ga niet
alles bepalen."
Aan de muur heeft Wyndham-
West wat documentatiemateri
aal gehangen. Tussen kranten
knipsels, aantekeningen en fo
to's ook twee foldertjes van doe-
het-zelfwinkels over zelfbouw-
