Een grote zorg: de huisarts
Tekort dreigt dramatisch op te lopen
Bij
weekendbijlage
Leidsch
Dagblad
HOC 930
ZATERDAG
10 AUGUSTUS
2002
In namiddag en avond kan een patiënt proberen via een huisartsenpost in contact te komen met een arts, voor overdag is het advies naar de spoedeisende hulp (de voormalige eerste hulp) van een zie
kenhuis te gaan. Daar stromen de wachtkamers dagelijks vol. Foto: Archief/GPD
Het tekort aan huisartsen
dreigt volledig uit de hand te
lopen. Nu al zoeken hon
derdduizenden naarstig naar
een huisarts, en als er niet
snel iets gebeurt zijn dat er
in 2oio vijf miljoen.
Advies: doe je oude huisarts
niet weg voor je een nieuwe
hebt, verzwijg je verhuizing,
of ga direct naar het zieken
huis.
door Dick Hofland
Het is woensdagavond als
haar man last van steken in
de borst krijgt en kramp in
de linkerarm. Omdat de huisarts
geen dienst heeft, belt ze in paniek
de huisartsenpost. De assistente aan
de telefoon luistert en zegt dat de
dokter over een half uur contact zal
opnemen. Dat doet hij en consta
teert dat het verder niet noodzakelijk
is om langs te komen. Zijn advies:
geef uw man maar één of twee aspi
rientjes en een glas warme melk. De
volgende dag heeft de man enorme
pijnen en ziet lijkbleek. De vrouw
besluit direct met hem naar het zie
kenhuis te gaan. Daar overlijdt hij
aan een hartinfarct.
Advocaat Jan Sneep uit Bergen op
Zoom heeft inmiddels al vier van dit
soort zaken in Midden- en Zuid-Ne
derland onderhanden waarin men
sen zijn overleden die op een huis
artsenpost waren aangewezen. Hij
constateert dat de mentaliteit van de
huisarts drastisch is veranderd. „Die
wil geen lange dagen meer maken
en liever ook niet te veel 's avonds, 's
nachts en in het weekend werken.
Omdat er bovendien een tekort is,
organiseren ze van alles met elkaar -
zoals een dokterspost - zodat ze va
ker vrij zijn. Maar daardoor wordt
het contact tussen arts en patiënt
zeer onpersoonlijk en afstandelijk."
Er is totaal geen band meer, zegt
Sneep. De arts kent de patiënt en
zijn achtergronden niet meer en
heeft geen weet van de familiege
schiedenis. Al die dingen zijn be
langrijk als iemand met klachten
komt. In één van de zaken die ik be
handel ging het om een man wiens
vader vanaf dezelfde leeftijd precies
dezelfde klachten had gehad en
daaraan jaren later was overleden.
Een huisarts weet dat allemaal en zal
de klachten herkennen en zeer seri
eus nemen. De waarnemend arts
heeft daar geen flauw benul van, ziet
daardoor de ernst van de zaak niet
in en denkt dat 'ie niet langs hoeft te
gaan."
Crote dreiging
Het tekort aan huisartsen dreigt vol
ledig uit de hand te lopen. De Lan
delijke Huisartsen Vereniging (LHV)
schat dat, als er niets verandert, over
acht jaar één op de drie Nederlan
ders zonder huisarts zit. Dat zijn
meer dan vijf miljoen mensen. Mo
menteel hebben naar schatting en
kele honderdduizenden mensen
geen (vaste) huisarts. En dat laat
zich al voelen.
In de grote steden zijn al wijken
waar zo'n 40.000 mensen een huis
arts zoeken. Maar ook op het platte
land is het tekort merkbaar. Artsen
die dag en nacht bereikbaar zijn, ra
ken op. Een van de oorzaken voor
het tekort is het aantal opleidings
plaatsen. Sinds 1995 zijn die welis
waar opgevoerd van 290 naar 420,
en in 2004 zullen het er in elk geval
650 zijn. Maar volgens de LHV moe
ten dat er zeker 700 zijn, en wel met
een. En dan nog is het probleem niet
direct opgelost, want een opleiding
duurt drie jaar. Dus voordat die
nieuwe artsen aan het werk kunnen,
loopt het tekort eerst nog drie jaar
op-
Een andere oorzaak van het tekort is
dat jonge artsen niet meer dag en
nacht willen werken, zoals hun ou
dere voorgangers. Ze maken al snel
werkweken van zo'n vijftig uur, zon
der weekend- en beschikbaarheids
diensten. Dat vinden ze meer dan
genoeg. Ook heeft vrijwel geen enke
le nieuweling nog trek om in z'n
eentje een praktijk te runnen. Dat
heeft onder meer te maken met het
groeiende aantal vrouwelijk huisart
sen, terwijl het aantal mannen fors
afneemt. Nu vormen vrouwen een
kwart van het aantal huisartsen, over
acht jaar zal dat ongeveer de helft
zijn. Vooral vrouwen willen in deel
tijd werken. En dan stoppen er ook
nog eens relatief veel artsen, omdat
ze met pensioen gaan of omdat ze
het zat zijn, opgebrand. Daartegen
over neemt het beroep op de huis
arts toe doordat de bevolking in toe
nemende mate vergrijst en vooral
ouderen het meest naar de dokter
gaan. Nu al horen patiëntenvereni
gingen regelmatig van leden: ik kan
geen huisarts meer krijgen. Den
Haag en het district Zwolle-Flevo-
land werven al Belgische huisartsen,
want de zuiderburen hebben er ge
noeg. De provincie Brabant weet
niet of ze de komende jaren een zeer
sterk vergrijzende bevolking van 2,3
miljoen inwoners met duizend huis
artsen goed kan blijven bedienen.
De regionale vereniging Rijnmond,
die enorme problemen signaleert in
delen van Rotterdam en Spijkenisse,
adviseert nu al iedereen die wil ver
huizen: houd je oude huisarts aan.
Met vervolgrecepten gaat dat goed,
met andere zaken is het moeilijker,
tenzij je bereid bent het hele eind
naar die huisarts te reizen. Buiten de
kantooruren kan men proberen via
een huisartsenpost in contact te ko
men met een arts, voor overdag is
het advies naar de spoedeisende
hulp van een ziekenhuis te gaan.
Daar stromen de wachtkamers van
de spoedeisende hulp, de voormali
ge eerste hulp, dagelijks vol. Zieken
huizen zitten niet op die toevloed te
wachten en willen strenger selecte
ren. Als landelijke proef begint het
Westeinde Ziekenhuis in Den Haag
met een zogeheten triage- verpleeg
kundige, die een voorselectie maakt
van welke patiënt snel moet worden
geholpen en wie kan wachten. Als
dit systeem werkt, gaan andere zie
men, urine testen, dat soort dingen.
Ze kunnen het zich niet permitteren
risico's te lopen door dat niet te
doen. De behandelend arts is duur
der en het onderzoek is duurder. En
je hebt geen enkele relatie met zo'n
ziekenhuis, waar je elke keer een an
dere dienstdoend arts krijgt die je
behandelt."
Problemen
In de meeste steden zijn de prijzen
voor woningen vrij hoog, zowel koop
als huur, en dat maakt het voor jon
ge artsen moeilijk om aan de slag te
gaan. Tegelijkertijd stoppen veel ou
dere huisartsen eerder, niet zelden
omdat ze zijn bedreigd door onge
durige of ontevreden patiënten. Jon
ge artsen hebben volgens de LHV
ook nog eens het probleem dat er
geen bank is die een praktijk of de
overname van een praktijk finan
ciert. Het Haagse artsenechtpaar
Poot heeft dat ondervonden. Ze
stopten vorig jaar met hun praktijk.
Altijd gewerkt van zeven tot zeven,
en ze vonden het héérlijk. Ze hadden
gehoopt op een opvolger, maar die
was er niet. „Jonge artsen hebben
geen zin in hoge financiële lasten, ze
nemen geen risico's. En ze willen lie
ver minder hard werken dan onze
generatie. De jongeren vinden van
acht tot vijf al mooi genoeg. Ge
meenten zouden voor een gebouw
moeten zorgen waar de jonge huis
artsen tegen een niet te hoge huur
praktijk kunnen houden, maar de
overheid is niet zo stimulerend."
Voorzitter Bas Vos van de LHV zegt
dat huren de enige optie is, maar dat
ook die prijzen al dermate hoog zijn,
dat ze het vaak met z'n tweeën moe
ten doen. „In tegenstelling tot hun
oudere collega's, zeg maar vanaf een
jaar of vierenveertig, verdienen jon
ge huisartsen veel minder en ze
moeten ook nog eens behoorlijk
buffelen voor dat geld. Ik ben zelf
begonnen als arts en ik had het echt
goed, maar ik zie tot mijn grote ver
bazing dat een jonge arts niet veel
meer verdient dan ik 31 jaar gele
den." Een arts die in zijn eentje een
goede, volle praktijk runt, verdient
80.000 a 90.000 euro per jaar aan be
lastbaar inkomen.
Vos signaleert dat gemeenten niet of
nauwelijks rekening houden met de
nieuwe omstandigheden. „Neem
zo'n nieuwbouwwijk Leidse Rijn bij
Utrecht. Die is bedoeld voor 100.000
mensen, maar er is in de planning
totaal geen rekening mee gehouden
dat daar ook huisartsen nodig zijn.
Terwijl je er minimaal 35 praktijken
nodig hebt. Het ligt toch voor de
hand dat je in elk geval zorgt voor
enkele ruimten waar een groepje art
sen praktijk kan houden. Wat betreft
bestaande wijken vind ik dat ge
meenten panden niet voor de
marktprijs moeten verkopen, maar
voor de sociale prijs. Dat maakt het
voor starters ook wat aantrekkelij
ker."
Klachten
Ouderen raken de kluts kwijt. Hun
oude, vertrouwde huisarts vertrekt
en in het gunstigste geval krijgen ze
er twee nieuwe, jongere artsen voor
terug. Buiten kantooruren moeten
ze ineens een huisartsenpost bellen
'waar zo'n meisje dat van toeten nog
blazen weet' doet of ze al seniel zijn.
Dan belt er een vreemde arts terug
en als die zegt dat ze naar de dok
terspost moeten komen, dan gaan
ze. Maar hoe? De huisartsenposten
liggen soms tientallen kilometers
verder, want er zijn soms wel twee
honderd artsen bij aangesloten voor
werkgebieden van honderdduizen
den inwoners. Wie geen auto heeft
moet met het openbaar vervoer,
maar dat is zeker 's avonds en in het
weekend niet eenvoudig, zeker niet
in dunbevolkte gebieden. Dus ne
men ze maar een taxi en als de reke
ning komt, schrikt menigeen zich
rot. Sommige verzekeraars vergoe
den dergelijke ritten wel, andere
niet.
Bij de ouderenbond Anbo zijn al
klachten binnengekomen via de spe
ciale raadslijn van ouderen die het
niet meer weten. „Ze maken zich in
toenemende mate zorgen, vooral
omdat ze toch al zo'n probleem met
vervoer hebben. Overal wordt het
openbaar vervoer minder, worden
onrendabele lijnen geschrapt", zegt
Iris Vrieling, beleidsmedewerker ge
zondheidszorg bij de bond. „Op het
platteland is het helemaal lastig,
want daar moet je buiten kantoor
uren al snel twintig kilometer rijden
naar de dichtstbijzijnde dokter. En
juist ouderen maken het meeste ge
bruik van de huisarts. De Anbo gaat
hierover nog met verzekeraars over
leggen. Een deel van de oplossing
kan zijn dat nog op te richten huis
artsenposten bij haltes van open
baar vervoer komen.
„De kinderziektes moeten er uit, het
systeem is zeker nog niet ideaal",
geeft LHV-voorzitter Vos toe. Kort
geleden had hij honderdvijftig huis
artsen op bezoek die het liefst niet in
zo'n post willen werken, want zij
willen kwalitatief goede zorg leveren.
Ze vinden het een crime als ze hun
patiënten niet kennen en krijgen
juist meer stress als ze constant met
vreemde patiënten te maken heb
ben. Vos: „Toch zal het aantal dok-
tersposten alleen maar toenemen.
Sommige zijn nu absoluut te groot,
bestrijken een te groot deel van wijk
of streek. We zullen moeten zorgen
voor een goede spreiding over het
hele land, zodat mensen niet van die
enorme afstanden hoeven af te leg
gen. Ook zal elke post een apotheek
moeten krijgen." Hij zou het al heel
mooi vinden als iedereen in elk geval
overdag naar zijn of haar eigen, ou
derwetse huisarts kan. Voor de an
dere uren zou er dan iets als een
callcenter moeten tomen, waar een
terzake kundige as»tent de klach
ten inventariseert en kan checken of
het echt iets is. Zo ja, dan schakelt
die de dichtstbijzijnde dokter in.
Voorlopig vindt Vos dat Nederland
goed moet oppassen zijn gezond
heidszorg niet totaal te verprutsen.
„Ik heb over de gehele wereld ge
reisd en ben op maar héél weinig
plaatsen zo'n geweldige gezond
heidszorg tegengekomen als hier.
Dat moeten we koesteren. Een huis
arts handelt negentig procent van de
klachten zelfstandig af en dat kost
slechts drie en een half procent van
het totale gezondheidsbudget. In de
Verenigde Staten is dat veertien pro
cent. Alleen al uit economische
overwegingen zou het dom zijn dat
systeem af te breken; elk alternatief
is ontzettend veel duurder. Boven
dien is de huisarts klantvriendelijk
en zit 'ie om de hoek. Je moet toch
wel gek zijn om dat te verkwanse
len."
kenhuizen het ook invoeren. „Dage
lijks zitten er 130,140 mensen in de
wachtkamer en in het weekend zijn
het er nog iets meer", zegt woord
voerster Ilse Assies.
Maatregel
Assies vindt het frappant dat het
aantal patiënten bij de spoedeisende
hulp fors is toegenomen in de perio
de waarin ook het tekort aan huis
artsen groeide. „Dat verband is heel
duidelijk." Naar Engels voorbeeld
krijgen de patiënten in het Westein
de bij de spoedeisende hulp binnen
kort van de verpleegkundige een co
de (kleur of cijfer, dat is nog niet dui
delijk) die in vermoedelijk zes grada
ties aangeeft hoe ernstig de klacht is.
Bijvoorbeeld: rood is een trauma en
dus spoedopname, grijs is ingegroei
de teennagel en moet wachten of
komt die dag zelfs helemaal niet aan
de beurt. Assies: „Patiënten weten
dan ook waar ze aan toe zijn. Som
migen hebben wel een huisarts,
maar denken toch bij ons eerder aan
de beurt te zijn. Die halen we er op
deze manier uit. Een ingegroeide
teennagel is huisartsenwerk en als je
een huisarts hebt, word je daaraan
bij ons niet meer geholpen. Dat geeft
meer ruimte voor mensen die geen
huisarts hebben. Later is het de be
doeling dat er een soort verpleeg
kundige komt, die ook een aantal ta
ken van de arts kan overnemen. Dan
hoeven diverse patiënten helemaal
niet meer door een arts gezien te
worden. Nu moet dat nog altijd
wel."
Voorzitter Bas Vos van de LHV vindt
het een slechte zaak als de huisarts
plaats zou maken voor meer gespe
cialiseerde artsen bij de spoedeisen
de hulp van ziekenhuizen. „Je ziet
wel een ontwikkeling in die richting,
en ik kan patiënten ook geen onge
lijk geven. Maar uiteindelijk is dat
veel duurder dan het systeem met
een huisarts zoals we dat altijd heb
ben gekend. Een ziekenhuis zal altijd
een röntgenfoto maken, bloed afne-
Musicalbedrijf
Joop van den Ende
doorgestoten naar
internationale top
Psychiater
Sandra Kooij
over AQHD
bij volwassenen
De ambitie van Joost
Eerdmans: 'Ik heb
een opdracht en
die wil ik uitvoeren'
