Het weer als handelswaar
9
Commerciële giganten hebben de macht
Meteorologen in
Nederland weten bijna
tot op de straat
nauwkeurig waar de bui
valt of de zon schijnt.
Satellieten en
meetpunten over heel de
wereld leveren continu
een stroom van beelden
en gegevens,
waarnemers verspreid
over het land houden
van minuut tot minuut
het weer in de gaten.'
Toch klaagt de
Nederlander regelmatig
over het weerbericht. De
voorspelde bui valt hier
en niet daar. Maar
klagen bij het KNMI kan
niet meer. De macht in
weervoorspellersland is
in handen van
commerciële giganten.
door Robert Leijssenaar
Vroeger kon de schuld van
een foute weersvoorspelling
aan het Koninklijk Neder
lands Meteorologisch Instituut
(KNMI) gegeven worden. De meteo
rologen in De Bilt waren toonaange
vend in weerland. 'Het weerbericht
door het KNMI in De Bilt' klonk het
overal in de ether. Van 0900-weerlij
nen, internet of mobiele telefoons
met i-mode had nog niemand ge
hoord. Tegenwoordig hoefje met
klachten niet meer bij het KNMI aan
te komen. Het weerinstituut houdt
zich vooral bezig met wetenschap
pelijk onderzoek naar het weer en
het klimaat. Daarnaast heeft het als
wettelijke taak te waarschuwen voor
extreem weer: orkanen, sneeuwstor
men of ijzel. Weersverwachtingen
door het KNMI worden nog slechts
verspreid via internet, de wap-tele-
foon, en teletekstpagina 707 van de
publieke zenders die speciaal be
stemd is voor het luchtvaartverkeer.
Toonaangevend
De macht in weervoorspellersland is
nu in handen van commerciële gi
ganten als Meteo Consult in Wage-
ningen en Holland Weer Service
(HWS) uit Soest. Zij hebben het weer
als handelswaar ontdekt en te gelde
gemaakt. Wie op televisie naar het
weerbericht kijkt, komt ze tegen.
Wanneer in het NOS-journaal Erwin
Krol opduikt om zijn weerpraatje te
houden, vermeldt de ondertiteling
een seconde of wat dat hij zijn ken
nis ontleent aan Weerbureau HWS.
Aan de basis van het weerbericht op
RTL4 door John Bernhard staat de
concurrent, Meteo Consult.
„Wij zijn het grootste particuliere
weerbedrijf, toonaangevend in Euro
pa en willen de grootste van de we
reld worden", meldt Ron Wiersma,
afdelingshoofd operationele dienst
van het in 1986 opgerichte Meteo
Consult. Bij de Nederlandse vesti
ging in Wageningen werken rond de
zestig mensen, onder wie zo'n 25
meteorologen. Met de dochterbe
drijven erbij (Duitsland, Engeland,
België, Spanje, Zweden en USA)
heeft Meteo Consult zo'n 150 man
personeel. Het bedrijf noemt zich
toonaangevend in weer en verkeer
(het geeft adviezen bij gladheidsbe-
strijding) en Europees marktleider
op het gebied van sms-diensten en
mobiele telefoon, waaronder het
nieuwe i-mode. Meteo Consult le
vert weersverwachtingen aan lande
lijke dagbladen en, vanuit twee eigen
studio's, aan de radiozenders Sky
Radio en Business News Radio. An
dere afnemers zijn onder meer Rijks
waterstaat, gemeenten, scheepvaart
bedrijven en de recreatie-, land
bouw- en bouwsector.
Voor het opstellen van kwalitatief
goede weervoorspellingen maakt
Meteo Consult gebruik van zelf ont
wikkelde verwachtingsmethodieken.
Daarnaast beschikt het via de doch
terbedrijven over veel weerkundige
data en modellen. „Ondernemers
zien dat ze aan de hand van een
goed weerbericht geld kunnen ver
dienen", verklaart Wiersma. „Dat is
het verschil met vroeger. Bouwbe
drijven bellen om te weten wanneer
ze het best beton kunnen storten.
Filmmaatschappijen informeren
wanneer het droog wordt. Het gaat
om kritische momenten, waarin wij
uitkomst kunnen brengen."
Tegenspeler Weerbureau HWS is
voortgekomen uit het KNMI. In 1999
besloot de Nederlandse staat de
commerciële activiteiten van het
meteorologische instituut in De Bilt
te verzelfstandigen. Een aantal me
teorologen ging mee naar het nieu
we bedrijf. „Twintig jaar geleden
belden de mensen het KNMI als het
mooi weer was", zegt Michiel Seve-
rin, hoofd van de meteorologische
dienst van HWS. „Kunnen we naar
het strand, blijft het goed weer voor
ons tennistoernooi? We kregen
ZATERDAG
27 juli
2002
I
steeds meer vragen en op een gege
ven moment kon dat echt niet
meer."
Twee jaar na de afsplitsing werd in
oktober 2001 het staatsbelang ver
kocht. Driekwart van de aandelen
kwam in handen van het Japanse
Weather Néws Inc. (WNI), met ruim
zevenhonderd werknemers verdeeld
over vijftien landen het grootste
weerbureau ter wereld. Partner HWS
noemt zichzelf 'een van de grootste
en meest professionele full service
weerbureaus van Europa'. „Wij zijn
toonaangevend", vindt Severin.
„Met WNI doen we tachtig procent
van de scheepvaartverwachtingen in
de wereld." HWS is actief in onge
veer dezelfde sectoren als Meteo
Consult. Bovendien worden vanuit
Soest de teletekstpagina's 702 tot en
met 706 op de publieke zender bij
gehouden.
Naast deze majeure spelers in het
internationale veld kent Nederland
weermannen die op kleinere schaal
opereren, maar daarom niet minder
bekend zijn. Piet Paulusma excel
leert onder meer op SBS6, Jan Ver-
steegt op de radio, internet en in re
gionale media en Jan Visser bij Radio
10 gold. Ze hebben allemaal hun ei
gen, bij een breed publiek gewaar
deerde manier om het weer in de
huiskamer te brengen. Daarnaast is
er natuurlijk nog internet, met bij
voorbeeld weeronline.nl met een
schat aan informatie.
Onmisbaar
Het KNMI opereert weliswaar meer
dan vroeger op de achtergrond, voor
het opstellen van weersverwachtin
gen is het meteorologische instituut
onmisbaar. Het heeft een monopolie
op essentiële data die nodig zijn om
een weerbericht te maken. Die krijgt
het als staatsbedrijf gratis van alle
weerinstituten uit de hele wereld.
„Dat is zo geregeld", legt Severin van
HWS uit. „Wij zouden bijvoorbeeld
dolgraag de Franse radar willen ont
vangen. Die is veel te duur, maar ook
al zouden we het kunnen betalen,
dan kregen we hem nog niet. De
Fransen leveren alleen aan Franse
weerbedrijven. Het KNMI krijgt, als
staatsbedrijf, die radarbeelden ech
ter wel. Gratis."
Het KNMI verkoopt de data aan de
weerbedrijven en beurt daar volgens
Severin goed geld voor. „Voor die
gegevens moeten we betalen, heel
veel betalen. Ik vertel niet hoeveel,
maar ik wil wel een indicatie geven.
Stel dat ik een heel jaar lang alle
waarnemingen per uur uit Frankrijk
wil krijgen. Dan kost me dat 150.000
euro. Dat vind ik heel veel geld. En
dan heb ik alleen nog maar Frank
rijk. De weermarkt is gegroeid, maar
om te zeggen dat we rijk worden....
Nee."
HWS, Meteo Consult en de andere
weervoorspellers bewerken de kost
bare gegevens aan de hand van ver
schillende computermodellen. Dat
levert een verwachting op. „De pro
fessionele weerbedrijven zijn alle
maal even goed", vindt Severin. „We
komen bijna allemaal tot dezelfde
conclusies."
Het weerbericht voor de dag van
morgen is in negentig procent van
de gevallen goed, geeft de meteoro
loog aan. „Eén keer in de tien dagen
valt de verwachting fout uit. Hoe
verder je vooruitblikt, hoe onzeker
der. Vijf dagen vooruit is in zestig
procent van de verwachtingen oké.
Wij geven de best mogelijke ver
wachting. Als het fout gaat, komt dat
doordat we met modellen werken.
Het is een versimpeling van de wer
kelijkheid. Er zijn vijftig meetpunten
in Nederland. Daar missen we al
veel informatie. Op de Noordzee zijn
nog minder meetpunten, laat staan
in de Sahara. Maar zelfs als we om
de meter een meetpunt zouden heb
ben, zou de verwachting toch slechts
één procent beter worden. Dat komt
omdat we ook nog de hele atmosfeer
hebben. Modellen gebruiken formu
les, maar de atmosfeer is dermate
complex dat er geen exacte formules
voor bestaan. Dat zorgt ervoor dat
het weerbericht afwijkt van wat er
daadwerkelijk gebeurt."
Ontdekking
De eerste die ontdekte dat het weer
van nature niet voorspelbaar is, was
meteoroloog Edward Lorenz. Hij
merkte het vlindereffect op toen hij
een computermodel van de atmos
feer van de aarde probeerde te ont
wikkelen om het weer te voorspel
len. Toen hij op een dag zijn bereke
ningen nog eens wilde nakijken,
Weerbureau HWS, voortgekomen uit het KNMI, staat aan de basis van het weerpraatje van het NOS-journaal.
rondde hij om de zaak te bespoedi
gen zijn cijfers af op drie in plaats
van zes cijfers achter de komma. Lo
renz kreeg zelfs bij benadering niet
de resultaten van zijn eerste tests,
maar geheel nieuwe voorspellingen.
Dit leidde tot de ontdekking dat bij
'chaotische' vergelijkingen zelfs de
kleinste variatie in het eerste ge
bruikte getal, snel uitvergroot wordt.
„Toch baal je gigantisch als je fout
zit, want je wilt je werk zo goed mo
gelijk doen", vindt de HWS-meteo-
roloog. „Een gevleugelde uitspraak
hier is: geen regen zo fijn, als de re
gen die verwacht is. Maar ja, één
keer in de tien dagen kijken we toch
met een balend gevoel naar het
weer."
Of de voorspellingen aansluiten bij
de werkelijkheid, hangt niet alleen af
van het weerbedrijf, maar ook van
zijn klanten. Wie luistert naar de ra
dio of kijkt naar Erwin Krol, hoort
een globaal weerbericht waarin de
grote lijnen worden aangegeven.
Voor de zonaanbidder op het strand
kan dat fout uitpakken. „Het pro
bleem is de algemene weersver
wachting", zegt Severin. „Een mete-
reoloog hier weet precies wat in elke
hoek van Nederland gebeurt. Maar
die informatie kan hij in zijn bericht
niet kwijt. Hij moet een algemeen
bericht maken om te voldoen aan de
wensen van de klant. Niet iedereen
in het land vindt het kloppen. Dat is
gewoon frustrerend. Erwin Krol
heeft hetzelfde probleem. Hij moet
algemeen blijven, want de tijd is zo
voorbij. De mensen moeten het lan
delijke weerbericht wel zien als lan
delijk."
Wat heb je aan een landelijke ver
wachting die regen voorspelt, terwijl
gewoon de zon schijnt? „De waarde
van een landelijke verwachting is dat
je er een trend uit kunt halen", vindt
Wiersma. „De meeste mensen zijn
geïnteresseerd in de temperatuur.
Twee dagen vooruit kunnen we die
met een nauwkeurigheid van ander
half twee graden geven. De ver
wachtingen worden steeds beter
door betere computermodellen."
Landelijk
Regionale weerman Ed Aldus van
RTVRijnmond vindt een landelijke
weersverwachting evenmin overbo
dig, hoewel die weinig gedetailleerd
is. „Ik ben voorstander van een lan
delijk weerbericht. Het is toch be
langrijk dat mensen globaal weten
waar ze aan toe zijn. Mijn taak is te
vermelden waar die bui precies
valt."
Wie meer zekerheid wenst, kan te
vens een weerlijn bellen. Daarvoor
moet worden betaald. Bij zowel Me
teo Consult als HWS kost dat vijftig
eurocent per minuut. Een 'redelijk
bedrag' vinden ze. „Aan telefoonlij
nen, gedetailleerde informatie op in
ternet, sms-diensten of speciaal voor
klanten ontwikkelde producten,
hangt nu eenmaal een prijskaartje",
zegt Wiersma. „Ook Meteo Consult
moet betalen voor de benodigde da
ta." „Voor die vijftig cent krijg je een
verwachting voor jouw postcode.
Dat is weinig geld als je daadwerke
lijk geïnteresseerd bent."
Weerman Ed Aldus noemt de weer
lijnen 'geldklopperij'.Als je een
beetje de weg weet op internet, hou
je je geld in je zak. Maar van HWS en
Meteo Consult is aan de andere kant
ook wel te begrijpen dat ze geld vra
gen, omdat de kosten voor de data
erg hoog zijn. Maar voor veel men
sen met een krappe beurs die gere
geld een weerlijn bellen, zullen de
kosten flink oplopen. Of ze moeten
naar mij op de regionale zender kij
ken."
De regionale weerman beschouwt
zichzelf 'als een aanvulling' op het
landelijke weerbericht. „Mijn taak is
om de landelijke verwachting te re
gionaliseren. Daarom wijkt mijn ver
wachting ook vaak af vaji de landelij
ke. Die voorspelt bijvoorbeeld perio
den met regen, terwijl het dan hier al
is opgeklaard."
Meteo Consult, dat
onder andere de
gegevens
levert voor het
weerbericht op RTL4,
is het grootste
particuliere
weerbedrijf
van Europa.
Foto's: Ron Pichel
