BOEKEN
'Ik ben van hiphopper journalist geworden'
Agent X005 redt de euromast
van Carlos de Jakhals
DE MEMO RES
VAN EEN SI
1
Het vulgaire snobisme van een verloren wen
Saul van Stapele vindt jonge muziekstroming in Nederland eindelijk volwassen
Schrijvers over hun liefde voor Proust
ft
VRIJDAG 26 JULI 2002
Twee uitersten in de Nederhiphop. Links Rollarocka van de Rotterdamse formatie Postmen en rechts Def P van de Osdorpse formatie Osdorp Posse.
Archieffoto: United Photos De Boer (linkerfoto) en Lex van Rossen (rechterfoto).
Hiphop-adept van het eerste uur Saul van Stapele
(27) bundelde al zijn muzikale herinneringen en die
van een groot aantal oudgedienden van de Neder
landse hiphop-scene, wat resulteerde in het boek
Van Brooklyn naar Breukelen. Het is het eerste tijds
document van de hiphopstroming in ons land. „Hip
hop is in Nederland een volwassen muziekstro
ming", vindt de auteur
non fictie interview
Daan Hakkenberg
Van Brooklyn naar Breukelen - 20 Jaar hiphop in Nederland'
door Saul van Stapele. Uitgeverij: Nationaal Pop Instituut, 2002.
Prijs: 25 (inclusief cd).
Het Nationaal Pop Instituut benaderde Nieuwe
Revu-joumalist Van Stapele ruim een jaar geleden
met de vraag of hij een boek wilde maken over
een van de jongste Nederlandse muziekstromin
gen. Het jawoord was snel gegeven door Van Sta
pele, die zelf 15 jaar geleden na het bekijken van
de VPRO-documentaire Big fun in the big town
van Bram van Splunteren, door het hiphop-virus
werd aangestoken. „Ik ben een hiphopper die
journalist is geworden. Met dit boek wilde ik hip
hop vooral toegankelijk maken voor outsiders."
Van Stapele probeert met zijn boek de lezer uit te
leggen dat hiphop meer is dan de oppervlakkige
clichés uit de videoclips, waar oversized kleding,
geweld, geld en wulpse vrouwen de overhand
hebben.
„De commerciële uitbuiting van vooroordelen
door artiesten en platenlabels, zoals het enorme
libido en agressie, is in mijn ogen een van de ver
velendste uitwassen van hiphop."
Achter die clichés schuilt voor de Haagse journa
list de werkelijke waarde van de hiphop-cultuur.
„Sommige rappers kunnen nog steeds in hele ra
ke bewoordingen zeggen wat ze om zich heen
zien. Het geeft ruimte aan visies die je anders niet
zo snel oppikt. Jongens als Def Rhymz en die van
Postmen rappen ook over het vaderschap en de
multiculturele samenleving. Mijn eigen kijk op het
koloniale verleden is deels bepaald door rap. Door
hiphop vervallen raciale en culturele achtergron
den. Kijk naar de Nederlandse hiphop-scene,
mensen vinden elkaar daar makkelijker als waar
dan ook in de maatschappij. Mensen die praten
over het wel en wee van de multiculturele samen
leving zouden eens naar de hiphoppers moeten
kijken."
Van Stapele's zoektocht door het recente verleden
van de hiphop geeft een gedegen beeld van de
ontwikkeling van de muziekstroming die jonger is
dan de auteur zelf.
Aan de hand van het relaas van een aantal sleutel
figuren onder wie de rappers The Anonymous
Mis, Shyrock (beiden van de Rotterdamse forma
tie Postmen), Deams, Extince, E-Life, Rudeboy,
tumtablist Allstar Fresh, breakdancer Paulo en
graffiti-artiesten Shoe en Delta worden de vier pij
lers van de hiphop-stroming in Nederland (dj-en,
rap, breakdance en graffiti) in hun context ge
plaatst en van commentaar voorzien. Daarnaast is
ruimschoots aandacht voor lokale hiphop-helden
uit heden en verleden.
Hoewel het boek een goed overzicht geeft van
twintig jaar hiphop in Nederland en alle grote na
men uit de nog jonge vaderlandse hiphop-ge
schiedenis in het boek de revue passeren, kreeg
Van Stapele ook negatieve reacties. Vooral Osdorp
Posse-voorman Def P roerde zich. „Ik wilde hem
de tekst voorleggen om die te autoriseren. Ik belde
twee keer op, twee keer gooide hij de hoom op de
haak. 'Schrijf maar', zei hij. Nu achteraf begint-ie
te zeuren."
De kritiek van de voorman van de Amsterdamse
hiphop-formatie is dat het boek te veel op de
hand zou zijn van het succesvolle TopNotch-label
van de Nederlandse hiphop-goeroe Kees de Ko
ning. Het TopNotch label bracht onder meer pla
ten uit van Extince en Def Rhymz, waar Def P op
zijn zachtst gezegd geen fan van is.
Volgens Van Stapele zijn verschillende geluiden
en kritiek essentieel voor het laten voortbestaan
van de hiphop-scene in Nederland.
„Wat ik wilde was een goed overzicht geven, een
positief boek schrijven. Mensen uit de scene gaan
er snel vanuit dat je hun bondgenoot wordt en al
leen nog maar lovend over ze schrijft. Dat strookt
ten eerste niet met mijn journalistieke normen en
daar komt bij dat kritiek en verschillende menin
gen de hiphop-scene alleen maar sterker zullen
maken."
autobiografie recensie
Aly Knol
'Het verhaal van mijn moeder' door Rick
Bragg (vertaling Henne van der Kooy).
Uitgeverij Vassallucci. Prijs 22,95 euro.
Het platteland van Alabama,
1965. Talloze blanke gezinnen
hebben het bijna net zo arm als
de zwarten (die het 'met de rest
jes van niets' moeten doen),
maar nader tot elkaar brengt die
armoe hen niet 'Het waren
twee verschillende staten, alle
bei behoeftig en wanhopig, uit
elkaar gehouden door hard
vochtige mannen die hun hoof
den onder kappen en hun da
den onder een verwrongen uit
leg van de bijbel verborgen, en
iedereen beurs schopten die het
anders wilde. Zelfs in mijn eigen
jeugd verlichtte het oranje vuur
van schuren en kruisen de
avondhemel nog. Het lijkt nu
een cliché, als je het op een
filmscherm ziet. Indertijd
schroeide het mijn ogen.'
Het is een citaat uit het soms
schrijnend mooie boek Het ver
haal van mijn moeder, waarin
journalist Rick Bragg (1959) ver
telt over zijn jeugd in een uit
hoek van Alabama, waar in de
zomer de katoen en de maïs in
de verzengende zon verschroei
den, het windhoosseizoen tien
maanden duurde en de predi
kers zondags in de kerk verze
kerden dat de menselijke ziel
onvergankelijk is. Waar zijn va
der, getormenteerd door een
vreselijke herinnering aan de
oorlog in Korea, aan de drank
was en weken of maanden ach
tereen zijn moeder in de steek
liet. Dan kwam hij weer terug,
leek het even goed te gaan, maar
'altijd kwam er weer een avond
dat ze onze kleren in papieren
zakken propte, onze jassen
dichtknoopte en ons smeekte
niet te huilen, suja kindje, we
gaan naar grootmoeder'. Óp een
dag verdween hij voorgoed.
Een rauw leven leiden ze, de al
leenstaande moeder, die nooit
haar waardigheid verliest, en
haar drie zoons, van wie auteur
Rick de middelste is en de enige
die een hogere opleiding zal ge
nieten. Maar saai, zo beklem
toont Rick, was hun leven
geenszins, mede dankzij hun
kleurige familieleden, zoals opa
Bobby: 'Ik stond verstomd van
die man! Zijn heupbeen schoot
regelmatig uit de kom en als dat
gebeurde ging hij niet naar een
dokter, maar bleef hij vloekend
en drinkend rond hinken tot hij
dit alleen nog maar op zijn bed
U
0 N
3 Ji
kon doen. Tot op een da tl
oma Bragg er genoeg va 5 T
Ze bukte zich, greep de v<}0 T
zijn slechte been en be
rukken en te draaien t<0 G
heupbeen terug op zijn
plopte en hij genezen was 0 N
Er wordt in dat AlabanD N
Ricks jeugd geknokt en ge te
kleren zijn tweedehanD Zi
moeder spaart het eten 1
mond onder het vooiv 3 Ti
dat ze geen honger he
haar drie zonen maar te
voeden. Als door een 1
weet Rick te ontsnappen
uitzichtloosheid van dit
dige bestaan. Hij wordt
list, eerst bij plaatselijke
g'
in Alabama, maar op eö N
weet hij het tot de New Y hi
mes te brengen. Het bo0 W
laat even de moederfigu gc
Rick uitgebreid zijn al0 Ei
glanzender carrière be
maar veel wordt goedg
als hij vertelt hoe hij in
meest prestigieuze Amer
joumalistenonderscheidi
Pulitzer Prijs, krijgt toe
voor zijn reportages over
ven van alledag in Amei
zijn moeder ertoe weet
halen met hem naar de
king te gaan.
Ze oefent dagenlang
spiegel hoe ze kan glin
zonder dat iemand cfirei
gaten heeft dat ze geen
meer heeft (van een kui
kwam het almaar niet), J***
voor het eerst van haar 1
een vliegtuig, maakt ilurer
York voor het eerst ken'8.3
een roltrap en ten slotte
lift! Aan het slot van h j0re
weet Rick ook in het reir -101
men met zijn vader, a
postuum. Hij, die ziji |0dd
vroeger haatte, ziet als vcfe her
ne in dat hij in veel ojwee
toch op die vader lijkt: zj/{
jou, in een betere uihfetF
bekent hij. doo
Het verhaal van mijn etne
vertelt over een Amei [s°c
zelfs voor vele Amerika 351
bekend zal zijn, over hei nd i;
ne mensen die toch e20
bijzonder leven leiden,
arme jongen uit het Zu racf
het dankzij zijn sch 53.11
weet te maken. '®r°j
Het is een boeiend, inü ,|jng
ontroerend boek, een
kaanse droom vol nacht
Jammer genoeg wordt
derlandse vertaling her 17j
ernstig ontsierd door ee isar
ge eindredactie en gi3|^
zinnen als 'De orkaan
ritmeerde mijn leven er C|USj
in Miami'. Zulke fouten iges
dit boek niet. ,ri£h
n Er
Zucl
spionageroman recensie
James McGonigal
'De memoires van een Spion - Aanval op
de euromast' door Henk Scheermeijer.
Uitgeverij M. (De Boekerij). Prijs 13,50.
In de zomer van 1982 wilde de
internationale terrorist Carlos,
alias De Jakhals, een bende Pa-
lestijnen een gijzelingsactie la
ten uitvoeren op de Euromast in
Rotterdam. Samenwerking tus
sen de Israëlische geheime
dienst Mossad en agent X005
van de Nederlandse IDB verhin
derde dat op zeer gewelddadige
wijze.
Bij een nachtelijke schietpartij
aan de voet van de Euromast tij
dens een warme augustusnacht,
troffen vijf met uzi's uitgeruste
Mossad-agenten, versterkt met
X005 en zijn collega Charl Mees
ter (deze laatste overleefde het
niet), elf met kalasjnikovs bewa
pende Palestijnen. Na luttele
minuten lagen er tig lijken (alle
Palestijnen, één Israëli en de
Nederlander) en kleurde de be
tonnen kelderingang van de Eu
romast rood van het vele bloed.
De voet van de toren en het park
waarin het zich bevindt, moeten
bezaaid zijn geweest met kogel
hulzen, de muren pokdalig van
de inslagen. Kogels moeten tot
in de verre omtrek hebben
rondgevlogen.
Niemand heeft ooit iets ge
merkt: niet die avond en niet de
volgende morgen, nooit. De wa
pens hadden geluiddempers, de
Mossad ruimde alle sporen op
en huurde een motorboot in de
haven van Scheveningen om de
per bestelwagentje afgevoerde
lijkenzakken in de Noordzee te
dumpen. XD05 hield een goed
contact met Carlos, want die be
greep best dat de zaak van bin
nen uit door een Palestijn aan
de Mossad was verraden.
Henk Scheermeijer (1935), alias
X005, beschrijft deze dramati
sche gebeurtenis in deel twee
van zijn memoires als spion in
Nederlandse dienst. Hij zou de
cennia lang hebben gewerkt
voor de Inlichtingendienst Bui
tenland (IDB), de tegenhanger
van de Binnenlandse Veilig
heidsdienst BVD, ook wel om
schreven als de Nederlandse
CIA. Twee jaar geleden ver
scheen deel een, waarin de
transportondernemer in ruste
(uiteraard zijn door de Neder
landse overheid gefinancierde
internationale dekmantel) avon
turen beleeft achter het IJzeren
Gordijn.
Dit keer gaat het dus om een
terroristische aanslag op de Eu
romast (al is niet duidelijk waar
om een gijzeling 's nachts moet
beginnen, als er weinig te gijze
len valt. Óf hadden de Palestij
nen gewoon om negen uur als
de deuren openden kaartjes wil
len kopen?). Het tweede verhaal
in het boek is een door een In
diase zakenman beraamde aan
slag met vijftien anti-tankraket
ten op het Witte Huis op Eerste
Kerstdag 1982 (De man had
blijkbaar geld genoeg om, ge
woon, zijn hekel aan de VS bot
te vieren). Scheermeijer moest
de wapens aanschaffen in
Frankrijk en als 'onderdelen van
oliepompen' verschepen naar
de VS. De zakenman had daar
een eigen terroristische organi
satie, daar hoefde X005 zich niet
mee te bemoeien. Omdat via
X005 en de IDB de CIA er ook
aan te pas komt, mislukt de zaak
gelukkig, al kan de hoofdboef
vanwege Hollandse sloomheid
per privé-vliegtuig ontsnappen.
De verhalen zijn spannend op
geschreven, al zullen de meeste
lezers zich niet erg interesseren
voor de menukaarten van alle
dure restaurants die X005 be
roepshalve frequenteert. De IDB
werd in 1994 door toenmalig
premier Ruud Lubbers opgehe
ven, na een reeks van interne
conflicten. Trouwens, was toen
een veel gestelde vraag rondom
hei Binnenhof: wat hebben we
eigenlijk ooit gehad aan die IDB?
Zowel met het boek dat najaar
2000 verscheen Henri Martin:
"'.If
AAIWALOPOfttn
1
^em
.00 t
ird
spion, uitgeverij Bruna, ge
noemd naar Scheermeijers
schuilnaam) als met dit is er een
klein probleem: absoluut niets
valt te verifiëren. Mooie verha
len, maar zonder enige indicatie
dat ze niet volledig uit een hele
dikke duim afkomstig zijn. Er
hebben aan beide boeken ook
geen functionarissen meege
werkt die met enig gezag zou
den kunnen aanvoeren dat er in
ieder geval iets van op werkelijk
heid berustende inhoud achter
zit.
Wie niet al te kritische vakan
tieliteratuur wil inpakken, met
een hoog Hollands Glorie Pot-
verdorie-gehalte, kan met dit
boekje prima uit de voeten.
Heeft Tom Clancy zijn spannen
de net-echt-verhalen ook niet
aan de keukentafel opgetikt, op
basis van zijn fantasie? Nou dan.
TOP TIEN FICTIE
1. (1) Nicci French, De be
woonde wereld.
Ambo/Anthos, 18,90
2. (2) Leon de Winter, God's
gym.
De Bezige Bij, 18,50
3. (4) Marianne Fredriksson,
Elisabeths dochter.
De Geus, 22,50
4. (5) Nicci French, Bezeten
van mij.
Ambo/Anthos, 12,00
5. (-) J. Lofthouse, De perfecte
glimlach.
De Bezige Bij, 12,50 1
6. (-) Per Olov Enquist, De vijf
de winter van de magnetiseur.
Ambo, 22,50
7. (3) Michel Houellebecq, Plat
form.
De Arbeiderspers, 20,00
8. (-) Isabel Allende, Paula.
Wereldbibliotheek, 12,00
9. (-) Nicci French, Het geheu-
genspel.
Ambo/Anthos, 11,34
10. (-) M.Z. Danielewski, Het
kaartenhuis.
De Bezige Bij, 15,00
Geen opvallende nieuwe boe
ken in de toptien. Wel opval
lend is dat de nieuwste roman
van Michel Houellebecq al
weer snel van de derde plaats is
verdreven. Nieuw op de lijst is
ondermeer een heruitgave van
een jeugdwerk van de Zweedse
meesterverteller Per Olov En
quist: De vijfde winter van de
magnetiseur. De vertaling is te
danken aan het succes van zijn
historische roman Het Bezoek
van de lijfarts. De vijfde winter
van de magnetiseur, ook een
historische roman, gaat over
een succesvol magnetiseur die
flink wat opschudding veroor
zaakt in zijn rationeel georden
de 18de-eeuwse omgeving.
De boekentoptien wordt weke
lijks samengesteld op basis van
verkoopcijfers van Athenaeum
Boekhandel en H. de Vries Boe
ken in Haarlem, Boekhandel
Kooyker in Leiden, Plantage
Boekhandel Harkema in Hilver
sum, Boekhandel Los in Bus-
sum en Boekhandel De Ark in
Almere.
bloemlezing recensie
Nico de Boer
'Een liefde voor Proust", door diverse
auteurs. Prijs 7,50. 'Op zoek naar de
verloren tijd' door Marcel Proust, zeven
delen in cassette. Prijs: tot oktober
59,50, daarna 69,50. Uitgeverij: De
Bezige Bij, Amsterdam (beide uitgaven).
Al zo'n tachtig jaar inspireert het
levenswerk A la recherche du
temps perdu van de Franse
schrijver Marcel Proust (1871-
1922) zowel kunstenaars als le
zers. Steeds ontdekken nieuwe
generaties de beroemdste ro
mancyclus van de vorige eeuw,
ondanks de afschrikwekkende
omvang ervan -zeven delen,
drieduizend bladzijden, een
miljoen woorden- en de legen
darisch lange, meanderende
zinnen van Proust waarvoor je,
om er volop van te kunnen ge
nieten, de tijd moet nemen.
Maar wie de lange reis eenmaal
aanvangt en zich niet laat af
schrikken door de soms ellen
lange maar vaak schitterende -
en soms ook onmogelijke- vol
zinnen zal een rijke leeservaring
aan Proust overhouden. Wordt
immers niet altijd beweerd dat
iedereen na het lezen van A la
recherche du temps perdu, bij
ons vertaald als Op zoek naar de
verloren tijd, wijzer is dan daar
voor?
De integrale vertaling van Op
zoek naar de verloren tijd door
Thérèse Comips -die het leeu
wendeel voor haar rekening
nam- is nu in een betrekkelijk
goedkope zevendelige cassette
verkrijgbaar. Als opwarmertje
fungeert Een liefde voor Proust.
Hierin delen twintig Nederland
se schrijvers en critici hun be
wondering voor deze kolossale
sleutelroman, waarin Proust een
haarscherp beeld oproept van
de hoogste Parijse kringen en
het milieu waarin hij opgroeide.
Deze kroniek van de magische
herinneringen begint met de ge
lukkige kinderjaren van de held,
Marcel geheten, en eindigt met
de volwassenheid van de vertel
ler die tot het inzicht kojnt dat
Marcel Proust. Archieffoto
de verloren tijd wel degelijk is
temg te halen. De titel, Een lief
de voor Proust, is een parafrase
op Een liefde van Swann -deel 2
van boek 1 De kant van Swann -
dat als enige in de cyclus ook als
afgerond verhaal valt te lezen.
Wat maakt Proust nu nog altijd
zo bijzonder? Cees Nooteboom,
voor wie de Fransman dé schrij
ver van de twintigste eeuw is,
heeft bij het lezen van Proust al
tijd het gevoel 'dat dit boek al
leen voor mij geschreven is, om
dat je als lezer de illusie gegeven
wordt dat je een onzichtbare
toeschouwer mag zijn, niet al
leen bij de mondaine feesten
van de haute bourgeoisie, maar
ook bij de decadentie en het
vulgaire snobisme van een we
reld waarvan niemand zich nog
sprak over hoe hond?rKj,
het is om Proust te v jl'
Geerten Meijsing (die Pj 00.
gedragspsycholoog (.301
veel hoger aanslaat irBn
Weense volksverlakker 1
Hafid Bouazza, Erik Bij
Robbert-Jan Henkes
centelijk Finnegans 1
mes Joyce vertaalden),!
Wispelaere, Abdelkadej
Lisette Lewin ('Zijn v
derherinneringen instf
mij, soms tot tranen tq
mijne'). Zij lichten
hun hoed voor de Fn
ter.
Alleen de eerste en
bijdrage in het boek I
buitenlanders. De eers
de grote Amerikaans-I
schrijver Vladimir
(1899-1977), die
dingen over Proust
laatste is van Prousts tJ
huishoudster Céleste|
(1891-1984), die de
kluizenaar verzorgde e
stond van 1913 tot I
dood. Jarenlang luisteil
een stoel bij of op de I
zijn bed gezeten, naar I
len van de schrijver r
avonds laat of middi
nacht met een hoofd i
len was teruggekeerd
soiree in de hoge Pai
gen. Haar bijdrage is i
uit haar autobiografie!
Proust, die een kwart e
den reeds bij De Arb^ur
verscheen.
het bestaan zou willen herinne
ren'.
Rudi Wester, publiciste en di
recteur van het Nederlands Lite
rair Productie- en Vertalingen
fonds, kent geen geestiger
schrijver dan Proust: 'Zonder
commentaar analyseert hij
haarscherp de absurde gedra
gingen van mensen, de schone
schijn van maatschappelijke re
laties, de waanzin van de liefde
door de natuurlijke neiging van
mensen om op de verkeerde te
vallen.'
Niet minder hemelhoog prij
zend en -soms- wat hoogdra
vend zijn de bijdragen van on
der anderen Willem Brakman
('de moederliefde bij Proust is
even ziekelijk als volmaakt'), An
neke Brassinga (die met Cornips
13.0
Prachtig, zo'n verzame
ne liefdesbetuiging*
Proust-adepten. Maai
werkelijk iemand zijn
grond van Een liefde vl
geprikkeld wordt om A/E
gaan lezen? Ik vraag Ifio
Hoe lezenswaard de nf™
dragen ook zijn, een lfo
er niet zo heel veel wijak.
Zo'n boekje aanbevelir
een warm bad voor NO
raars of proustianen,ird-i
Proust-fans zich graadpra
Maar wie nog nooit
Proust heeft gelezen, ztrd-i
nood vennoedelijk sch
halend terzijde leggen,
al zoveel over Proust
ven, zó veel dat Prou$ b;
werk er zelf welhaast 16.
het zicht wordt onttrol^J™
