GELOOF SAMENLEVING
'Gebedsleider' primeur bisdom Rotterdam
Onbetaalbare boeken van het vuur gered
Achter elke steen wacht een nieuwe klus
Neem een proefabonnement
BEL 071-5128030
WEKEN VOOR 22,00
Autobiografie
van Milingo
'Oude' paus tegen jongere
'Weersta je verleidingen'
Leidsch DagbladARCIIIIÜVIÜN
ANNO 1902
r
V
ANNO 1977
DUIN BOLLENSTREEK
lusaka/rtr - De geruchtmaken
de Zambiaanse aartsbisschop
Emmanuel Milingo werkt aan
zijn autobiografie. Daarin zal hij
ook aandacht besteden aan zijn
kortstondige huwelijk met de
Zuid-Koreaanse acupuncturiste
Maria Sung.
Milingo en Sung trouwden 27
mei vorig jaar in New York tij
dens een groepshuwelijk van de
Verenigingskerk van Sun Myung
Moon. Het Vaticaan dreigde de
bisschop te excommuniceren
als Milingo zijn geliefde en de
Verenigingskerk niet zou verla
ten. Milingo bezweek onder die
druk. In een handgeschreven
brief aan het Vaticaan verklaar
de hij te scheiden van zijn
vrouw, te breken met de Vereni
gingskerk en zich te verzoenen
met kerk en paus.
Sung is in Zambia om de rege
ring om hulp te vragen bij het
terugkrijgen van haar echtge
noot. Het Vaticaan houdt hem
volgens haar ergens gevangen.
De Zambiaanse bisschop Den
nis de Jong wilde niet zeggen in
welk land Milingo zich bevindt.
De aartsbisschop maakt het vol
gens hem goed en brengt zijn
tijd biddend door: „Milingo
heeft boete gedaan voor de
„schandalen veroorzaakt door
zijn ongelukkige avontuur."
door Ilse Keuenhof
leiden - Het bisdom Rotterdam start dit
najaar een training voor een nieuwe
functie: de gebedsleider. Dat is een leek
die met toestemming van de bisschop
voorgaan in woord- en gebedsdiensten.
Met deze functie heeft het bisdom Rot
terdam een primeur. Maar wel een pri
meur die volgens veel betrokkenen 'wel
erg laat komt'.
Met de introductie van de officieel er
kende functie wil het bisdom de kwali
teit van de inzet van vrijwilligers in de
liturgie waarborgen. Als gevolg van het
priestertekort hebben de parochies vol
gens het bisdom steeds meer behoefte
aan leken die in vieringen kunnen
voorgaan.
„Nu is de functie officieel erkend door
de bisschop", zegt Henk van Hout, di
recteur van Luce. Deze instelling van
de katholieke Theologische Universiteit
Utrecht verzorgt de cursus voor ge
bedsleider. „We dachten dat het leuk is
om de functie die de vrijwilligers een
naam te geven. Het is aan de priester
waar de gebedsleider wordt ingezet.
Een eucharistieviering leiden mag de
vrijwilliger in elk geval niet."
Hoewel al jarenlang een schrijnend te
kort aan priesters heerst, meent Van
Hout niet dat de cursus te laat komt.
„Dat is een groot woord. De functie is
een bekrachtiging van wat aan de basis
groeit."
Nora Bakker, vrijwilligster bij de Lam
Gods parochie in Leiden is dit niet eens
met de directeur. „Jarenlang denk je,
wordt het niet eens tijd. Er zijn steeds
minder priesters en pastoraal werkers.
Zo kon het niet verder. De pastores
worden overbelast, ze worden zelfs al
uitgeleend. Nu al worden diensten ge
daan door de leken, uit noodzaak. Dat
gaat heus wel goed. Maar het bisdom
wilde toch een gekwalificeerd persoon
voor de kerk hebben. Ik denk dat de
ogen nu pas open zijn gegaan. Het is
jammer dat het zo lang op zich liet
wachten."
Toen de brief van het bisdom op de
mat viel meldde Bakker zich meteen bij
haar pastoor. „Ik wil het ontzettend
graag doen. Zo kan je een parochie le
vend houden. Ik vind het heel positief
dat vrouwen zich ook kunnen opgege
ven."
„Hoe meer hulp van vrijwilligers hoe
liever", meent haar pastoor AA M.
Walters, sinds enige tijd pastoor van
drie parochies. Als er niet snel hulp
komt, ziet hij de toekomst van de Ne
derlandse katholieke kerk namelijk
'heel somber in'.
Pastoor Hans Ammerlaan, deken van
Leiduinen, juicht de nieuwe functie
toe. „Tot op heden was er voor de uit
vaarten altijd wel pastoor beschikbaar.
Nu niet meer altijd." De hulp moet vol
gens de deken vooral goed toegerust
zijn. „Ze moeten hun weg weten in de
liturgie. Je treedt toch op namens de
Rooms-Katholieke Kerk."
Jaap van der Bie, pastoor van de Leidse
Regenboogkerk is het met de deken
eens. „Ik zou zo'n gebedsleider goed
kunnen gebruiken. Begin 2003 krijg ik
er nog een parochie bij dus dan komt
wat hulp goed van pas. Bovendien ver
grijst de Merenwijlc We krijgen steeds
meer uitvaarten. Die kunnen door een
gebedsleider worden gedaan."
Het bisdom Rotterdam telt 580.000 pa
rochianen. Slechts vijftien van hen ko
men dit najaar in aanmerking voor de
cursus. Een strenge selectie kan niet
uitblijven. Pastoor Walters voorspelt
dat de toestroom ook niet erg groot zal
zijn. „De cursus kost 600 euro. Dat vind
ik wel erg veel."
„Wat is veel", vraagt Van Hout zich af.
„Er zit al subsidie op. Je vindt nergens
een opleiding met zo weinig lesgeld.
Het is een koopje", meent hij.
Het Vaticaan reageerde eerder dit jaar
afwijzend op een verzoek van de Ne
derlandse bisschoppen om bij begrafe
nissen leken te laten voorgaan. Na een
gesprek met bisschop Wiertz van Roer
mond gaf de congregatie voor de god
delijke eredienst onder voorwaarden
toestemming voor de inzet van leken.
Hebreeuwse schrift schreven
zijn geen zeldzaamheid. Ze be
staan ook in het Arabisch en het
Perzisch. Zeldzamer is het
handschrift waarin een Euro
pees 'heidens' diermotief is ver
werkt. Joodse beeldenstormers
moet dat een gruwel zijn ge
weest.
Hebreeuwse boeken zoals die
nu in de UB liggen, zijn zeld
zaam omdat ze in tijden van an
tisemitisme nog wel eens in
vlammen opgingen. Witkam is
er dus zuinig op. „De Jeruza-
lemse Talmoed dateert van het
eind van de dertiende eeuw en
ligt gewoonlijk in de kluis. In
400 jaar is het maar een keer het
gebouw uitgeweest. De Talm
oed trekt veel mensen die speci
aal voor dit boek naar Leiden
komen. Het wordt geen mo
ment uit het oog verloren; er
moet constant iemand bij zijn
die de bladen omslaat. We wil
len niet dat het door weten
schappelijke toeristen wordt
aangeraakt, je weet niet of ze
hun handen wel hebben gewas
sen."
De Judaica- tentoonstelling in
de Leidse UB is te zien tot en
met 25 augustus. Toegang is
gratis.
Toronto - Paus Johannes Paulus
II heeft de katholieke jeugd op
geroepen weerstand te bieden
aan de oppervlakkige verlokkin
gen van geld, succes en macht.
Bij de opening van de 17de We
reldjongerenbijeenkomst in het
Canadese Toronto introduceer
de het hoofd van de Rooms-Ka
tholieke Kerk zichzelf bij de jon
geren als de 'oude paus, rijk aan
jaren maar nog jong van hart'.
Hij zei de boodschap van Chris
tus te willen verkondigen om
weerstand te bieden aan diege
nen die 'oppervlakkig en vluch
tig zinsgenot' in het vooruitzicht
stellen dat stoelt op geld, succes
en macht. Wie in Christus ge
looft, 'wijst de verlokking van de
zonde af, hoe aantrekkelijk die
ook mag zijn', zei hij.
De paus herinnerde aan de ter
reuraanslagen van 11 september
in de Verenigde Staten: „Wij
hebben gezien wat er gebeurt
als haat, zonde en dood
commando overnemen.
Hoewel vooraf bezorgdheid
stond dat de 97ste buitenlai
reis van Johannes Paulus et
zware aanslag zou plegen
zijn broze gezondheid, spra
82-jarige paus met een vast
heldere stem tot de 200j
koppige menigte. Tijdens
twee uur durende opto
zwaaide hij regelmatig met
vuist om zijn woorden krach
te zetten. Vlak voor het e
vergiste hij zich echter en zi
dat de vorige jeugdbijeenki
plaatshad in Krakow, hoewe
nooit in die Poolse stad is
houden. De Vaticaanse m
voerder Joaquin Navarro- j
hield het op een versprekin
zei dat de paus zich waarsc
lijk had gericht tot Poolse 1
genoten in het publiek. Va
Canada reist de paus nog
naar Mexico en Guatemala
door Silvan Schoonhoven
en Wijnand Noot
Een priester neemt een bezoekster van de Jongerendag de biecht
Foto; AP/Frank Gunn
leiden - „De waarde van dit ma
nuscript is niet meer in geld uit
te drukken", glimlacht professor
Jan Just Witkam.Als je dit
boek, een Jeruzalemse Talmoed,
op een veiling zou aanbieden,
tja, eens houdt het bieden op.
Maar zelfs dan heb je natuurlijk
nog niet de echte waarde. Er zijn
veel rijke verzamelaars uit Israël
en Amerika, die drijven de prij
zen enorm op."
Op bedaarde toon leidt Witkam
rond langs de vitrines in de Uni
versiteitsbibliotheek (UB), waar
door de tand des tijds aangetas
te manuscripten onder glas lig
gen. Hebreeuwse handschriften
zijn het, die al in de zeventiende
eeuw in bezit van de Leidse uni
versiteit zijn gekomen. Er zitten
'heel zeldzame en bijzondere
stukken' tussen, zegt Witkam
over de perkamenten, die wor
den tentoongesteld ter gelegen
heid van een Europees congres
over Judaica in Amsterdam.
Deelnemers aan het congres be
zochten woensdag al de UB om
de tentoonstelling te zien.
In Nederland doet niemand Lei
den na, vertelt Witkam trots. De
collectie kan zich moeiteloos
meten met die van Parijs of
Versierd manuscript van de Iberisch-joodse filosoof Maimonides. Foto: Henk Bouwman
Cambridge. „Leiden heeft een
heel oude collectie handschrif
ten die al in de zeventiende
eeuw is binnengekomen. Dit
exemplaar van de Jeruzalemse
Talmoed hier, daar bestaat er
maar een van. Al in 1609 heb
ben we het binnengekregen."
Naast de Jeruzalemse Talmoed
is ook een aantal andere interes
sante documenten te zien. Zo
ligt er een Arabisch handschrift
van de Iberisch-joodse filosoof
Maimonides en een Italiaanse
tekst in het Hebreeuwse schrift
uit de vijftiende eeuw. Hand
schriften van joodse auteurs die
de taal van het 'gastland' in het
door Peter van Egmond
lisse - Met de punt van zijn
schoen schuift voorzitter van de
kerkvoogdij Ph. van Hoven wat
stof, zaagsel en zand opzij. On
der zijn voet een enorme granie
ten grafzerk, die tevoorschijn is
gekomen onder de houten vloer
van de Grote Kerk in Lisse. Sier
lijke letters en een fier wapen
herinneren aan vervlogen tijden.
De half versleten tekst wordt
zichtbaar: '...NNO 162...' - uit de
jaren twintig van de zestiende
eeuw.
Van Hoven bevindt zich niet op
de begraafplaats, maar binnen
in de hervormde kerk. Nu de
grote restauratie is begonnen, is
het interieur van het godshuis
veranderd in een puinhoop. De
kerkbanken zijn weggesloopt, de
gelovigen gaan nu tijdelijk in
woon-zorgcentrum Rustoord ter
kerke. Her en der liggen losse
planken en grafstenen, een paar
grote en een boel kleine. Zaag
sel, stof en spijkers.
„Het lijkt wel of het hier oorlog
is geweest", grijnst de statige
man. Maar dan wel een waarbij
niet de buitenkant, maar de bin
nenkant van de kerk is verwoest.
De houten lambrizering ver
toont grote gaten. De smalle
ruimte tussen hout en muur
blijkt te zijn volgestort met puin.
„Wie dat gedaan heeft, en waar
om, is een raadsel."
Je komt nog eens wat tegen bij
zo'n restauratie. Niet alleen
puin, maar ook tegenvallers. Ex
tra werk aan de tufstenen toren,
aan de verweerde spanten van
het bovengewelf, aan de glas-in-
loodramen, aan de grafzerken.
„Eigenlijk weet je vooraf niet
waar je aan begint", evalueert
Van Hoven. „Wij niet, maar zo'n
architect ook niet, en de monu-
mentenwacht ook niet Sinds we
de boel hebben opengehaald,
zijn we heel wat tegengekomen,
alleen nog geen kist met goud."
Hij somt het lijstje extra klussen
laconiek op, maar als de kosten
ter sprake komen, betrekt zijn
gezicht. Inmiddels staat de teller
op ruim 2 miljoen euro. „Je weet
niet wat je ervan terugkrijgt. Er
Het interieur van de Grote Kerk in Lisse, waar geen bank op zijn plaats is gebleven. Foto: Dick Hogewoning
zijn heel wat instanties die sub
sidie verlenen, maar we hebben
nog niet van iedereen duidelijk
heid. Sommige subsidies moet
je zelf voorfinancieren. En de
rest, die moeten we als kerkelij
ke gemeente zelf betalen. Er zal
best een aantal inzamelingsac
ties voor gevoerd worden.
De weggesloopte banken ko
men na de restauratie terug. Een
stukje korter, voor bredere loop
paden - een neveneffect van de
ramp in Volendam. Van Hoven
vraagt zich daarbij hardop af
hoeveel kerken er ooit tijdens de
dienst in brand zijn gevlogen -
veel kunnen het er niet zijn. De
verweerde houten vloer wordt
deels vernieuwd, want de antie
ke zerken zullen op sommige
plekken als tegelvloer gaan die
nen.
Dan zullen de letters en afbeel
dingen misschien gaan vervagen
onder de voeten van de kerk
gangers, maar volgens Van Ho
ven vindt monumentenzorg dat
minder erg dan dat de zerken
door een houten vloer aan het
zicht onttrokken worden. En hij
stelt gerust: de zerken komen op
een plek waar niet al te veel
kerkvolk rondloopt.
Erger is het gesteld met tufsteen
en houtwerk. Behalve de lam
brizering wordt ook het gewelf
onder het dak aangetast door
'vocht en beestjes', zoals Van
Hoven het uitdrukt. Het relatief
zachte tufsteen waaruit de toren
is opgetrokken, is door de ele
menten aangetast. En ernstiger
dan gedacht, blijkt nu de stei
gers eromheen staan. Honderd
van de zeshonderd vierkante
meter tufsteen zijn aan vervan
ging toe. „Naar schatting", voegt
Van Hoven er weinig geruststel
lend aan toe.
De ramen leken prima in orde,
de kleurige bijbelse taferelen
zien er nog fris uit. Maar ken
ners van glas-in-lood hebben
ontdekt dat het lood is vergaan
of verzakt.
De windvaan keert binnenkort
opgepoetst en wel terug op de
spits. Maar de leistenen zijn er
van afgehaald, net zoals weldra
de dakpannen van het dak zul
len verdwijnen. Van Hoven: „Ze
dachten dat een paar leistenen
vervangen genoeg zou zijn,
maar dat bleek al snel een illu
sie. Alles moet nieuw."
Van Hoven wijst op flinke stapel
oude, grijze leistenen bij de bui
tenmuur. „Die kunnen we
straks bij een of andere actie
verkopen om de onkosten te
dekken. Want zo werkt dat."
uit de
Zaterdag 26 Juli
GEMENGD NIEUWS - Het 'Nationaal Bureau van
Vrouwenarbeid' vestigt de aandacht op een merk
waardige proefneming met redding-drijfkostumes, te
houden op het Wandelhoofd te Scheveningen. Deze
reddingkostumes, reeds geëxposeerd te Parijs, Hê-
vres en Katwijk, zijn de uitvinding eener Nederland-
sche vrouw, mej. J. Bakker Zuidewind, te Helder,
die er reeds uitstekend geslaagde proeven mee af
legde op Tessel. Thans zullen die proeven worden
herhaald op het Wandelhoofd te Scheveningen
de welwillende medewerking der directie van de
'Zeebad Scheveningen'. Personen, die niet kunn
zwemmen, zullen met het reddingkostuum over
kleederen heen, in het water worden geworpen,
waarop zij met het grootste gemak blijven drijver
verschillende bewegingen kunnen maken, daar'
kostuum hen volkomen beveiligt voor zinken.
De kostumes kunnen gemaakt worden voor persoi
van allerlei leeftijd en bouw.
Dinsdag 26 juli
VOORSCHOTEN - Burgemeester J. van der Haar
ontving gistermorgen uit handen van zijn voorganger
L. de Kool het eerste kwartetspel van Voorschoten.
Het 'Voorschoten Kwartet' is ontworpen door Ben
van Leeuwen uit Zoeterwoude in samenwerking met
het Comité Paardensport. De Voorschotenaar kan tij
dens het spelen van dit spel vier Voorschotense bur
gemeesters, vier historische gebouwen en tal van an
dere belangrijke personen en zaken door middel van
het 'kwartetten' vergaren.
Burgemeester Van der Haar meende in navolging
van zijn voorganger dat dit spel naast de huiselijk
heid ook de burgerzin zou bevorderen. Voorschoten
is de vierde gemeente in Nederland met een eigen
kwartetspel. Onder de plaatjes staat begeleidende
tekst zoals bij de Nassauwijk: deze wijk was aanvan
kelijk geprojecteerd voor medewerkers van de KLM
en de Kon. Marine. De Paardenmarkt heeft een ei
gen kwartet: Internationale faam, Koekslaan, Gezel
lige drukte en Koffie inclusief sfeer.
VOORHOUT-De 16-jari-
ge gymnasiast Ronald
Schlemper (I) heeft zich
weten te kwalificeren
voor de Europese titel in
het go-spel. Vanaf zon
dag strijden in Rijswijk
elf go-spelers om de ti
tel, waaronder twee Ne
derlanders.
Foto: Archief
Leidsch Dagblad
RIJNSBURG - De voorbereidingen voor de
opname van 'De Nederlandse Toptien' vanuit de
Rijnsburgse veiling Flora waren gisteren de
in volle gang. Al vroeg in de ochtend waren de geftw
hrnoHorc Van Hor Vnnrt ho7ia mat hot Hórnr wnnr
broeders Van der Voort bezig met het décor voor
programma, dat bestaat uit tienduizend bloemë
Drie corsowagens dienen als achtergrond voor
muziekprogramma van de TROS, dat wordt gei
senteerd door Chiel Montagne. De praalwagens
het corso 'Dingen van toen - bloemen van nu' st mte
len een waterrad, een pathofoon en een
aan de Lange Vaart voor.
Werd overdag het décor opgebouwd, gisteravond!^ 2
ren regisseur René Stokvis en producer Antonie
Kroonberg druk bezig met het samenstellen van
programma. Camera's floepten aan en uit en
ten een goede positie; televisiemedewerkers
af en aan om een beter 'lopend' geheel te
Adriaan Wolff, Nelleke en Rob de Nijs war
avond al in de veiling om 'proef te draaien'. Ookitt v
len Pierre Kartner, de groep Normaal en Thembypde
Nico Haak in het programma te zien zijn.
def
)me
ben
nul
Foto's in deze rubriek kunnen worden nabesteld door binnen veertien dagen na plaatsing 2,50 (voor een exemplaar vj !rh<
bij 18 in zwart wit) over te maken op gironummer 57055 t.n.v. Dagbladuitgeverij Damiate b.v. Postbus 507,2003 PA Haal g
onder vermelding van Leidsch Dagblad, ANNO d.d. (datum van plaatsing) of door contante betaling aan de balie van b
Leidsch Dagblad, Rooseveltstraat 82 te Leiden. U krijgt de foto binnen drie weken thuisgestuurd.
aafi
)ehe
dc
