KUNST CULTUUR
Nederland 'vrijplaats' voor geroofde kun:
'Bladzijden in de wind' op Katwijkse boulevard
Nederlandse leider kunstbende veroordeeld tot veertien jaar
Oegstgeests Kasteel Oud-Poelgeest zoekt een lofdicht
Groot graffitikunstw f
in centrum van Alph J
Eigen ster voor
Mike Myers
Roman van
Nicci Gerrard
Leonard de Vries
overleden
'Ratificatie verdrag tegen kunstdiefstal is morele verplichting voor ons land'
Ophef in stripwereld ov fi
vertaling Asterix en Oh
z
donderdag 25 juli 2002
Mike Myers.Foto: AP Photo/
Damian Dovarganes
los angeles - 'Groovy baby", zal
acteur Mike Myers gedacht
hebben. Het brein achter de
lachfilms 'Austin Powers' en
"Wayne's World' presenteerde
gisteren met trots een minia
tuurversie van de ster die hij op
de Hollywood Walk of Fame in
Los Angeles krijgt. De ceremo
nie vond plaats aan de voor
avond van de Amerikaanse pre
mière van 'Austin Powers in
Goldmember', het derde deel
van de populaire reeks lach
films met een vette knipoog
naar James Bond.
Amsterdam - Van Nicci Ger
rard, de vrouwelijke helft van
het succesvolle schrijversduo
Nicci French, verschijnt vol
gend voorjaar een soloroman.
Het boek heeft voorlopig alleen
nog een Engelse titel, 'The Un
dertow'. Het gaat over een
meisje van 16 jaar dat te maken
krijgt met de zelfmoord van
haar vader. Gerrard schreef sa
men met Sean French onder de
naam Nicci French tot nu toe
zes thrillers.
Amsterdam - Schrijver Leonard
de Vries is gisteren op 82-jarige
leeftijd overleden. In de Tweede
Wereldoorlog debuteerde hij
met het 'Jongens Radioboek
deel 1', een handleiding om een
radio te maken. Hét boek stelde
veel Nederlanders tijdens de
bezetting in staat om illegaal
een ontvanger in elkaar te zet
ten. De Vries was van joodse af
komst en moest onderduiken.
In deze periode begon hij aan
'De Hobbyclub', bedoeld voor
de jeugd en met allerhande uit
leg over radio, televisie, toneel
spelen, timmeren en schilderen
enzovoort. Naar aanleiding van
het boek werden na de oorlog
overal in Nederland Hobby
clubs opgericht.
door Theo de With
oegstgeest - Op veel buiten
plaatsen en kastelen is in het
verleden een lofzang geschre
ven. Kasteel Oud-Poelgeest ont
beert zo'n ode. Daarom is in het
kader van het cultureel festival
Heerlijck Buijtenleven een wed
strijd onder dichters uitgeschre
ven om een lofdicht op dit
Oegstgeestse kasteel te maken.
De poëziewedstrijd is het derde
deel van Heerlijck Buijtenleven,
een co-productie van Kasteel
Oud-Poelgeest en Stelling Pro
jecten in Leiden. Met het festival
wordt geprobeerd meer mensen
in de regio kennis te laten ma
ken met dit kasteel. In elk sei
zoen wordt een activiteit geor
ganiseerd. In het voorjaar kon
den kinderen dakpannen ont
werpen voor de duiventil in de
kasteeltuin. Rond midzomer
nacht nam een verhalenverteller
bezoekers mee op een theatrale
wandeling door het bos bij het
kasteel.
„De dichtwedstrijd is de herfst-
activiteit", zegt Joyce de Gruiter,
die zich namens Stelling Projec
ten met de organisatie bemoeit
„Het is toch treurig dat voor
zo'n prachtig kasteel nooit een
liefdesverklaring is geschreven.
Daar gaan we wat aan doen."
In de zeventiende eeuw werden
dichters uitgenodigd om een
tijdje op zo'n buitenplaats te
verblijven en ondertussen de
schoonheid ervan te beschrij
ven. Dat is voor de hedendaagse
poëten niet weggelegd. Er wor
den alleen drie geldprijzen van
500 euro in het vooruitzicht ge
steld.
„En de mooiste gedichten wor
den gebundeld in een prachtig
boekje", aldus De Gruiter. Daar
voor zijn minstens dertig lof
dichten nodig en dus roept ze
iedereen op mee te doen. „De
wedstrijd staat open voor ama
teurs en professionals en elke
dichtvorm is toegestaan. Of het
nu een sonnet is of een haiku."
Inzenden is mogelijk tot 15 sep
tember naar het adres: 1
Oud-Poelgeest, Postbui
2340 BC Oegstgeest ond|
melding van 'Lofdicht'.
De uitslag wordt in oktol
een speciale middag of ai
het kasteel bekendgema]
die gelegenheid wordt J
bundel gepresenteerd, f
rest alleen nog de wintJ
teit. „Dat wordt iets mef
verlantaarn", verklapt jJ
Gruiter.
door Francoise Ledeboer
Amsterdam - Op de dag dat het
nieuwe kabinet-Balkenende met
koningin Beatrix op de trappen
van Huis ten Bosch poseert voor
de fotosessie, is directeur Pauline
Kruseman van het Amsterdams
Historisch Museum (AHM) al net
zo benieuwd als de rest van de
kunstwereld: „Volgens het re
geerakkoord wordt er niet ge
tornd aan het cultuurbudget. Dat
hopen we dan maar!"
Maar als voorzitter van de Ne
derlandse afdeling van de Icom,
de Internationale Raad voor
Musea, wil ze vooral een drin
gende wens aan de nieuwe coa
litie kwijt: „Het was een verge
ten punt van 'Paars', maar laat
ook Nederland eindelijk het in
ternationale verdrag tegen
kunstdiefstal ratificeren. Dat is
een morele verplichting waar we
niet onderuit kunnen. Wij be
schermen ons eigen cultureel
erfgoed toch ook?"
Dat Icom Nederland het ijzer wil
smeden nu het heet is, wekt
geen verbazing. Met Jos van
Beurden, voorzitter van het 'Lei
den Network for the Preserva
tion of Cultural Heritage', zette
Kruseman als voorbereiding
zo'n schrikbarend aantal cijfers
en voorbeelden over de plunde
ring van kunstschatten op pa
pier dat ze het gelijk bij voorbaat
aan hun zijde krijgen. Ze begin
nen dicht bij huis: in Nederland
en de omringende landen is het
aantal kunstdiefstallen de afge
lopen jaren weliswaar afgeno
men, maar de ernst neemt toe.
Een spectaculair voorbeeld uit
eigen land dat nog vers in het
geheugen ligt: uit het Frans Hals
Museum werden afgelopen
maart in vijf minuten tijd vijf ze-
ventiende-eeuwse schilderijen
geroofd, waaronder een Jan
Steen. De geschatte waarde was
drie miljoen euro. En uit de
Utrechtse universiteitsbiblio
theek verdween dit voorjaar een
uiterst zeldzaam negentiende-
eeuws kunstboek ter waarde van
450.000 euro. De politie heeft de
diefstal gemeld aan Interpol
omdat er van wordt uitgegaan
dat het werk in het buitenland is
beland.
Kruseman: „We kunnen er nog
altijd van uitgaan dat een land
als Nederland in staat is zijn ei
gen kunst- en cultuurschatten
toch redelijk te beschermen."
Maar ze vraagt het nieuwe kabi
net dringend vooral nog eens te
kijken naar het op de valreep ge
nomen besluit van 'Paars' tot
opheffing van het bureau Kunst
en Antiek van de Centrale Re
cherche-Informatiedienst (CRI).
Als onderdeel van Korps Lande
lijke Politiediensten had dit CRI-
bureau met zijn geautomati
seerde registratiesysteem een
onmisbare rol als centraal mel-
dingspunt voor kunstdiefstallen
opgebouwd en hield het de voor
opsporing zeer noodzakelijke
internationale contacten. „Ik
begrijp dat bij de bestrijding van
criminaliteit prioriteiten moeten
worden vastgesteld", zegt Kru
seman. „Maar was het wel ver
standig de opgebouwde experti
se bij dit bureau te laten ver
dwijnen?"
Want de plundering van cul
tuurschatten uit arme en kwets
bare landen in Afrika, Azië en
Latijns-Amerika is ook na de
sluiting van het zogenoemde
'Unidroit Verdrag inzake de in
ternationale terugkeer van ge
stolen en onrechtmatig uitge
voerde cultuurobjecten' in 1995
op grote schaal gewoon doorge
gaan. Driekwart van de archeo
logische vindplaatsen in Niger
en Maili is onherstelbaar be
schadigd, in Guatemala ligt het
percentage nog hoger, in China
werden alleen al in 1989 en 1990
Pauline Kruseman: plundering van cultuurschatten uit arme en kwetsbare landen op grote schaal doorgegaan. Foto: GPD/Roland de Bruin
40.000 graven geplunderd, in
Peru ligt dat aantal op 100.000
en meer dan 90 procent van het
oude Peruaanse goud in het
buitenland is afkomstig uit ille
gale opgravingen. Enzovoorts,
enzovoorts.
Na moeizame onderhandelin
gen tot stand gekomen op een
Unesco-conferentie in Rome,
tekende Nederland het Unidroit
Verdrag in 1996. Directe aanlei
ding was een vondst in de Rot
terdamse haven die de reputatie
van ons land als 'vrijplaats' voor
de doorvoer van geroofde kunst
eufemistisch gesteld geen goed
deed. In vier Idsten werden twee
'hemelnimfen' uit het Angkor
Wat-complex in Cambodja en
tien antieke hoofden van Boed
dha-beelden uit Ayuttaya in
Thailand aangetroffen, beide
vindplaatsen op de werelderf-
goecfiijst van de (VN-organisa-
tie) Unesco. Als een land een
verdrag ondertekent, is dat ech
ter pas een eerste formele stap:
om rechtskracht te krijgen dient
ook ratificatie te volgen.
Waarom talmde Nederland de
afgelopen jaren? Een voorname
oorzaak lag in de bezwaren van
de kunst- en antiekhandel. De
Tanzaniaanse Ndeonika Ma-
nang legde als voorzitter van het
driedaagse internationale con
gres dat de Icom en het Konink
lijk Instituut voor de Tropen in
oktober 1997 in Amsterdam or
ganiseerden, de vinger al op de
zere plek: 'Zolang er in Europa
en de Verenigde Staten een
markt is, gaat de roof door. Er
zijn ook andere oorzake aal
de kunstmarkt is de voojbe
ste.' it 1
De kunst- en antiekhant en
volgens de bepalingen
verdrag voortaan zélf aa Dl
nen dat het een voor chi
goeder trouw heeft vei
een omkering van de bi
die de handelaren alleen Q,
de gebrekkige registra -
kunst in Derde Werelt OS
naar eigen zeggen voor
komelijke problemen
len. En beschermt het
de privacy van kopers Q{*
doende?
Kruseman kent de b
van de kunsthandel tegi N
catie natuurlijk ook, maf*13
het voor een land als N<
op zijn minst een ethis 'e e
plichting toch te strev
naleving van de bepalii ac;
Unidroit. Ze weet boven
ker: „Zonder dit ji
handvat om gestolen or ei
geëxporteerde cultuur^tei
op te eisen, wordt het d 1/31
helemaal makkelijk gei LI
zal men gewoon op &ei
voet doorgaan."
Overigens wil ze nadf
kwijt dat Nederlandse
zich de afgelopen jarei
moeite zijn gaan getroi
de herkomst van voon
te sporen: „Als het
Pieter de Hoogh koopj
niet moeilijk, maar i
voor volkenkundige m
dat nooit makkelijk ziji
kig is er sprake van een mr\
teitsverandering en Ico afw
nationaal, gevestigd in 1 j rijd
der leiding van de Ne<
Manus Brinkman, heef^1
dien een 'Red List'
kaans erfgoed opgestel ft/i
continent niet mag
Een soortgelijke Zui ja,
kaanse lijst is in de maa
IK
tfi
gt/n
door Patrick Wiercx
montbrison/gpd - Een Franse rechtbank heeft
gisteren een 50-jarige Nederlander veroordeeld tot
veertien jaar gevangenisstraf en een boete van
152.000 euro. De man, oorspronkelijk uit Waalre
en woonachtig in Retie (België), is de leider van
een omvangrijke kunstbende waarvan de vijftien
leden zich hadden gespecialiseerd in het beroven
van kastelen en landgoederen. Met name de hoge
Franse adel en in Frankrijk bekende tv-persoon-
lijkheden en politici werden het slachtoffer. Zo
behoort ook oud-president Valéry Giscard d'Es-
taing tot de gedupeerden.
De kastelen en buitenhuizen liggen met name in
het midden van Frankrijk en de omgeving van
Lyon. De overvallen en diefstallen vonden plaats
tussen 1998 en 2000. In totaal is de bende 600 keer
op pad geweest. Ongeveer honderd adressen wer
den bezocht. De waarde van de gestolen kunstob
jecten wordt geschat op dertig miljoen euro.
De Nederlander stuurde meestal vanuit België een
lege vrachtwagen naar Midden-Frankrijk De
Franse leden van de bende zorgden ervoor dat de
wagen gevuld terugkwam Daarbij ging het onder
meer om kroonluchters, kandelaars, beelden, mi
litaire insignes en klokken. Een klein deel is terug
gevonden.
De Franse politie vermoedt dat de meeste spullen
naar de Verenigde Staten zijn gegaan. De gendar
merie heeft foto's op internet laten zetten. Na
aanhouding van de bende daalden de statistieken
van kunstdiefstallen in Frankrijk spectaculair. De
bende was in haar hoogtijdagen goed voor drie
kwart van alle Franse kunstdiefstallen.
In het kasteel van Vaux-le-Vicomte slaagden de
dieven erin een ruiterstandbeeld van Lodewijk
XIV mee te nemen. Bij een van Frankrijks be
roemdste adellijke families, De Rohan, brak de
bende in terwijl het gezin naar de wereldkampi
oenschappen voetbal zat te kijken op de avond
dat Frankrijk wereldkampioen werd. In het kasteel
van Giscard d'Estaing zijn de dieven meerdere
malen langs geweest. Slechts één object is terug
gevonden. Een klok die bij de bendeleider in Bel
gië werd aangetroffen.
De Franse politie is er nooit in geslaagd de bende
op heterdaad te betrappen. Niettemin was de
rechter overtuigd van de bewijslast. De politie
luisterde daarvoor telefoontjes af en schaduwde
bendeleden. Tijdens het proces in Montbrison
(nabij Saint Etienne) waren 26 eigenaars van land
goederen aanwezig.
De andere bendeleden kregen een tot zes jaar cel.
Als de Nederlander zijn straf heeft uitgezeten,
moet hij Frankrijk voorgoed verlaten.
door Wijnand Noot
katwijk - Katwijk krijgt een mo
nument voor op zee gebleve-
nen. Voor de nabestaanden van
de ongeveer driehonderd Kat
wijkse vissers, koopvaarders en
mariniers die sinds 1919 op zee
zijn gestorven of vermist, gaat
daarmee een oude wens in ver
vulling. Het monument, dat is
ontworpen door de Noord-Hol
landse beeldhouwer Gerard van
der Leeden (66), komt te staan
op de boulevard, naast Hotel
Savoy. Het zal bestaan uit zes
staalplaten waarin de namen
van de op zee geblevenen zijn
uitgespaard. De platen worden
gebogen, als waren het losse
bladzijden uit een boek De titel
van het ontwerp is dan ook
'Bladzijden in de wind'.
„Het idee achter het ontwerp is
de spanning tussen licht en
zwaar (of donker), tussen eeu
wigheid en vergankelijkheid",
verklaart Van der Leeden in zijn
Bergense atelier. „Het materiaal,
staalplaat, is loodzwaar, maar
toch heeft het ontwerp iets
luchtigs, om niet te zeggen
vluchtigs. De met laser uitgesne
den letters versterken dat effect,
als de schittering van de zee er
doorheen schijnt. Het materiaal
is dat van vele al dan niet gezon
ken schepen. Met zijn idee komt
Van der Leeden tegemoet aan
de wens van veel nabestaanden.
Het belangrijkste voor de nabe
staanden is dat de namen ver
meld zijn. Het eerste ontwerp,
dat de gemeentelijke commissie
voor beeldende kunsten uitkoos
in 2^)01, voldeed daar niet aan.^
Uit een inspraakronde kwam de
voorkeur voor een 'persoonlij
ker' monument naar voren. Dit
leidde, in september 2001, tot de
oprichting van een stichting die,
begin dit jaar, vier kunstenaars
uitkoos om een nieuw ontwerp
te maken.
„In luttele weken moesik iets
bedenken dat tegemoetkwam
aan de wensen van de stichting,
dat artistiek verantwoord was en
financieel uitvoerbaar", ver
zucht Van der Leeden. „Een na-
menwand vond ik artistiek niet
verantwoord: te massief, teveel
de Berlijnse muur."
De stichting viel aanvank^jk als
een blok voor een voorstel van
de Katwijker Bas Haasnoot, om
een 'wrak' te maken. Van der
Leeden werd afgebeld en Haas
noot kreeg de opdracht. Later
bleek dat dit niet had mogen ge
beuren omdat Haasnoot geen
'erkend kunstenaar' is. Van der
Leeden werd gebeld, ip^t de
vraag of hij alsnog met zijn ont
werp aan de slag wilde gaan.
De uitvoering van 'Bladzijden in
de wind' is geen sinecure. Inge
nieursbureau DHV beproeft de
technische haalbaarheid van de
constructie, omdat de staalpla
ten van twee bij anderhalve me
ter bij een storm natuurlijk niet
om mogen waaien. Na de testfa
se gaan de platen naar de firma
Elmar te Montfoort, waar de let
ters worden ingebrand. Dat is
de grootste kostenpost, die bo
vendien verdubbelt als het staal
drie in plaats van twee centime
ter dik moet worden om een
storm te kunnen doorstaan.
Tenslotte gaan de platen naar
de Oranjewerf in Amsterdam,
waar ze gebogen worden. Ze
hebben een maximale omvang
voor de grootste staalbuigroller,
zodat het een hele kunst wordt
om ze goed in de machine te
plaatsen. Een dieplader moet
het geheel naar Katwijk vervoe
ren waar dan inmiddels een
fundament van 10 bij 2.5 meter
is aangelegd. „En dan maar ho
pen dat het onder de bruggen
door kan."
Van der Leeden werkt sinds
1959 als beeldhouwer in Bergen.
Tot zijn oeuvre behoren veel
mensenfiguren. „Het klassieke
werk, zeg maar." In de Leidse
Hortus staat een standbeeld van
Von Siebold van zijn hand. In
Urk een vissersvrouwtje, dat ook
deel uitmaakt van een monu
ment voor op-zee-geblevenen.
Het staalplatenexperiment is
nieuw voor de Bergense kunste
naar. Het doet denken aan wat
hij maakte bij de ingang van de
Floriade, al is dat pas echt 'ab
stract': drie in elkaar grijpende
platen die het water, de voeding
uit de aarde, het zonlicht en al
les wat daardoor groeit symboli
seren. De platen in Katwijk ver
beelden de ontmoeting van het
zware, dat zinkt en het lichte, de
ziel die vervliegt.
Groningen/ANP - In de stripwe
reld is ophef ontstaan over de
nieuwste vertaling van Asterix
en Obelix, omdat de namen van
een aantal personages is veran
derd. De bard Assurancetourix
heet voortaan Kakofonix en
dorpshoofd Abraracourcix
wordt Heroïx. Fans spreken er
schande van.
K. Kousemaker, eigenaar van
stripwinkel Lambiek in Amster
dam en groot Asterix-liefhebber
noemt het arrogantie van de uit
gever om na zoveel jaar ineens
de namen te veranderen. „Deze
strip staat als cultuurgoed in ie
ders geheugen gegrift. Daar
moet je met je poten vanaf blij
ven," vindt hij. „Je noemt kapi
tein Haddock in Kuifje toch ook
niet ineens kapitein Schelvis?"
De naamswijzigingen staan in
de nieuwe hardcoveredities die
r
sinds enkele weken in I
landse stripwinkels liaH
verdwijnen van de v^H
namen was onaangeki
is de trouwe lezers nu
vallen.
Vertaler F. van der Hei
ophef wel verwacht,
dat liefhebbers schrikl
het gaat ook om de
generaties."
Niet alleen Galliërs vei
van naam, maar ooi
meinse legerplaatsen
num en Babaorum.
voortaan Grootmocui
fundum. De Romeinse
Caligula Minus word
Mincucelus.
Volgens Van der He
nieuwe vertaling 'vei
tenter' dan de oude.
ken „Ik zou deze man
niet graag laten vertale
pp,
lerl
door Theo de With
alphen aan den run - De Al-
phense cultuurwethouder Van
Wersch legde gistermiddag let
terlijk de laatste hand aan het
grootste graffitikunstwerk van
de stad. Het is de afgelopen we
ken door vier studenten van de
kunstacademie aangebracht op
het pand van de Rabobank in
het Alphense centrum. Dit ge
bouw gaat voor het einde van
het jaar plat om ruimte te ma
ken voor een nieuw stadshart
Om de bouwoverlast in het cen
trum enigszins te compenseren
en de Alphenaren alvast voor te
bereiden op een nieuwe cultu
rele infrastructuur heeft het ge
meentebestuur een geldpotje
waarmee kunstprojecten wor
den gerealiseerd. Eerder zijn
daaruit onder meer de levens
grote foto's van Koos Breukel en
de prikkelende tekstborden van
de Taaismederij betaald. Ook
het geld voor het tijdelijke graf
fitikunstwerk komt hieruit.
De vier kunstenaars verschenen
gisteren bij de officiële onthul
ling strak in het pak. Directeur
Peke Hofman van het Centrum
Beeldende Kunst (CBK) viel bij
na om van verbazing. „Het is de
,,üu
omgekeerde wereld'
„Van graffitispuiters v
toch dat ze nonchalan [ei
dragen." ai
In het kunstwerk o{
muren van de bank
de kleur groen. „Gi
voor levendigheid in
grauwe stad", verkil
van de makers. De
het groen is gelegd d(
handjes van leerling!
plaatselijke Montess
Van die handafdrukk
de kunstenaars sjab
maakt. Wethouder V.
mocht met behulp va
bloon en een spi
kunstwerk voltooien.
Overigens ontspon zii
cussie tussen de wet gg
de studenten over gri
straatbeeld. Volgens S3
naars is graffiti om
een echte stad. Van
aan moeite te hebbf
opstelling. Hij zei nie
dat het nieuwe stads
door graffiti wordt ge
studenten bonden c
beetje in. „Wij wille
maken dat graffiti nie
klieder op een muur
uitgegroeid tot een
kunstvorm."
