BOEKEN m Tien boeken voor ontspannen vakantie uHoe Waarom een paard kan rekenen "D J Harry Potter uitvoru Abba-biografie moet het van foto's hebben HOC 144 VRIJDAG 19 JULI 2002 Optreden van het Russisch paardentheater Nugzarov, deze week in Carré. Foto: ANP/Olaf Kraak non-fictie recensie Kees Buijs 'De aard van het paard, een onderzoek naar de evolutie, de intelligentie en het gedrag van paarden' door Stephen Budiansky. Uitgeverij Het Spectrum. Prijs: €29,50. Paarden hebben geen zesde zin tuig, maar een goed geheugen en een scherpe reuk. Ze reage ren op signalen waarvan men sen zich niet bewust zijn. Step hen Budiansky doet een boekje open over de viervoeter die ei genlijk had moeten uitsterven. Paarden hebben relatief grote hersenen voor een dier van hun formaat Maar het grootste deel ervan hebben ze alleen nodig om op de been te blijven. Mis schien komt het daardoor dat ze niet erg snel van begrip zijn. In experimenten om uit twee voe derplaatsen telkens de goede te kiezen, leren paarden het kunst je even moeizaam als aquarium vissen, cavia's en octopussen. Problemen oplossen zoals hin demissen omzeilen is evenmin hun sterkste kant: honden, apen en roofdieren zijn daarin van nature beter dan planteneters zoals paarden. Maar hebben paarden eenmaal iets geleerd, dan onthouden ze het uitstekend. En ze zijn bui tengewoon goed in het leggen van verbanden, wat zich bij sommige paarden wreekt in de hardnekkige gewoonte verkeer de verbanden te leggen. Ook wordt vaak gezegd dat ze ge dachten kunnen lezen of voor uitlopen op onze wensen en plannen. Een paard dat elke ochtend rus tig aan de dag begint, raakt op gewonden op de dag van de vossenjacht. Een paard gaat over in korte galop voordat zijn berijder hem daartoe aanspoort. Het wordt alert als zijn berijder alleen maar denkt aan een hin dernis die nog niet in zicht is. En je hebt paarden die sommen oplossen door met hun hoeven op de grond te stampen of met hun hoofd te knikken. Met gedachten lezen of een wis kundeknobbel heeft het niets te maken. Ze reageren op heel kleine, soms onbewuste aanwij zingen van de mens, schrijft de Amerikaanse wetenschapsjour nalist Stephen Budiansky in De aard van het paard. Zelfs het lichtjes aanspannen van de spieren van de ruiter is een aan wijzing die paarden aanvoelen. In de jaren twintig van de vorige eeuw zei men in de Amerikaan se staat Virginia van Lady Won der dat het helderziend was: het paard kon vragen beantwoor den die mensen niet aan haar, maar fluisterend aan haar eige naar hadden gesteld. De truc werd uiteindelijk doorzien door een goochelaar: Lady Wonders eigenaar gaf haar signalen door onopvallende bewegingen met een zweep. Het vermogen van paarden om zelfs in onbekend gebied feilloos de weg naar huis te vinden, heeft geleid tot veronderstellin gen over een zesde zintuig. Al weer onzin. Vermoedelijk laten ze zich leiden door herken ningstekens die ze zich hebben ingeprent, en door hun grote reukvermogen. Op kilometers afstand kunnen ze letterlijk de stal ruiken, mits de wind uit de goede hoek waait Mens en paard trekken een slor dige zesduizend jaar samen op. Van de meer dan vierduizend soorten zoogdieren die de afge lopen tienduizend jaar op aarde leefden, is het paard een van de tien soorten die zich met succes door de mens lieten temmen. Vanuit de evolutie gezien is het een wonder dat het paard nog bestaat: een dier met de afme tingen van een paard is eigenlijk bijna gedoemd uit te sterven. Een groot voordeel is dat ze kunnen leven op een dieet waarop herkauwers met een zelfde formaat zich gewoon niet in leven kunnen houden. Budiansky's boek is een ode aan het paard. Maar de lezer moet niet terugdeinzen voor een flin ke portie evolutietheorie en bio logie. Het is, net als zijn eerdere boek De waarheid over honden, soms pittige kost en heel infor matief, ook voor paardrijders, trainers en fokkers. Hij rijdt zelf paard, dat scheelt. 16 oktober plaatsvinden. En inderdaad, op een vrijd^ oktober wordt Belinda's ka gedood. Smith leest het nu ders, sinds hij weet dat Rou op vrijdag 16 oktober 19921 ongelukkige en kortstondige wefijk met de Portugees ging. Toen Smith aan zijn boek be had hij het gevoel 'dat de soon J.K. Rowling interes» was dan Harry Potter, haar zonnen schepping1. Hij coi teert aan het slot, en ten Volgens mij had ik gelijk' mag dan niet de belangr bron voor zijn biografie het aangeboord - J.K. Rowling 1 maar hij schetst onder meer de hand van gesprekken vrienden, bekenden en fam iri leden een boeiend en on18, houdend portret van een getalenteerde vrouw, die =r reldfaam verwierf en zich n i.' voudig miljonair mag noer maar altijd bescheiden is gi ven én op de achtergrond, r halve als het om het werk cï goede doelen gaat, zoals de j stichting in Schotland, de n El nale vereniging van alleensl io de ouders en een instellinj kankerpatiënten en hun fa J.0 met raad en daad bijstaat jj En Harry Potter? Die bedad tl in de trein van Manchesteri20 Londen, zeven jaar voor I J( eerste boek zou verschij 3, Terwijl ze langs een stel mo 3. loos kijkende zwart-witte" koeien reed, dacht ze ineen; een trein die een jongen een kostschool voor tove vervoert: 'Plotseling zag il idee voor Harry voor me. 11 x je niet vertellen waaron waardoor het werd opgera Maar ik zag het idee van en de toverschool erg duidf Inmiddels zijn er over de wereld miljoenen kinderen f datzelfde idee bezeten ga Als ouder van een 'Potterl B kun je deze voorlopige bin, 0 van Rowling, ondanks he der wat storende foutjes (Pi jj. 9 op King's Cross is natu Perron 9 3/4), maar beter zen hebben. TOP TIEN FIC 1. (1) Nicci French, DeK woonde wereld. Ambo/Anthos, 18,90 2. (2) Leon de Wmter, gym. De Bezige Bij, 18,50 3. (-) Michel Houellebecq, form. De Arbeiderspers, 20,00 4. (3) Marianne Fredriki Elisabeths dochter. De Geus, 22,50 5. (9) Nicci French, B< van mij. Ambo/Anthos, 12,00 6. (-) Niccolö Ammaniti, 1 niet bang. Wereldbibliotheek, 16,5C 7. •(-) Nicci French, Land living. Penguin, 16,95 8. (7) Erwin Mortier, Sluiti Cossee, 18,90 9. (-) Jonathan Foer, Al verlicht. Anthos, 19,90 10. (-) Cri Stellweg, Onti in je eentje. Cossee, 13,90 De nieuwe Houellebecq zich af in een Thais vakar radijs, de uiteindelijke str is echter even zwartgallig b zijn eerdere, geruchtmal 0 werk Bij Ammaniti is het - het Italiaanse platteland aangenaam, maar ook to een adder onder het gra jongetje dat vastgeketeni een ketting in een hol zit nieuw, de allerrecentste iV French, voorlopig alleen i So Engels verkrijgbaar. En an Stellweg die mooi schrijl jjj de eenzaamheid van het worden. De boekentoptien wordt jj lijks samengesteld op bas verkoopcijfers van Athen iel Boekhandel en H. de Vries «c ken in Haarlem, Boekl Kooyker in Leiden, Pli Boekhandel Harkema in 1 «1 sum, Boekhandel Los ii 81 sum en Boekhandel De Almere. i.n De zomervakantie is bij uitstek de tijd voor die wachtende, almaar groeiende stapel boeken. Wie he lemaal 'bij' is, hoeft 'De bewoon de wereld' van Nicci French of'De puinhopen van acht jaar paars' niet meer tussen de schone sok ken te leggen. En John Grisham mag dan wel de magistrale ro man van Stephen Carter hebben aanbevolen, het debuut weegt wel eventjes 1094 gram, en dat leest toch lastig op je ligbed. Welk boek moet wél mee in de koffer? Recensent Theo Hakkert koos er tien uit. 1. Casanova: De geschiedenis van mijn leven. Uitg. Athenaeum - Polak Van Gennep. Prijs: 85,00 Ter gelegenheid van de Boeken week, die dit jaar De Liefde als thema kende, gingen de twaalf delen met de memoires van Ca sanova in een pakketje weg voor een afbraakprijs. Want Casano va is een van de grootste vrou wenliefhebbers aller tijden, zijn versierkunsten zijn legenda risch. Navraag bij de uitgeverij leverde op dat er nog zo'n ze ventig setjes met de twaalf delen voorhanden zijn en ik kan u ei gen ervaring meedelen dat de memoires van Casanova de ul tieme vakantielectuur zijn. Gaan die twaalf delen dan alleen over hoe hij vrouwen om zijn vingers wond? Casanova was zo veel meer dan een versierder. Hij was diplomaat, geestelijke, intellectueel, spion, soldaat, valsspeler, flessentrekker, thea terdirecteur, schrijver en banne ling. Hij reisde rusteloos Europa rond, ontmoette Goethe en Vol taire, ging inderdaad met hon derden vrouwen naar bed, zat gevangen in de petoet van Ve netië en wist, als eerste gevange ne ooit, uit die Piombi te ont snappen. Zijn memoires geven een fascinerend beeld van Euro pa in de achttiende eeuw. Pluspunt: Verveelt nooit Maar is twaalf delen een beetje veel? Neem drie jaar achter elkaar vier deeltjes mee. Weet u nu al dat u drie jaar goed zit. Minpunt: In de achttiende eeuw was het niet ongebruikelijk dat meiden van twaalf seksueel al zeer actief waren. Wie dat histo rische feit niet wenst te erken nen en erg recht in de leer is wat betreft seks en leeftijdsgrenzen, moet Casanova maar niet lezen. 2. Marcel Proust: Op zoek naar de verloren tijd. Uitg. De Bezige Bij. Prijs: 69,50 Ook hier een setje, ook hier een afbraakprijs, ook hier een reeks boeken die samen een meester werk vormen. A Ia recherche du Lezende toeristen op het strand bij Zandvoort. Archieffoto United Photos de Boer/Ron Pichel temps perdu van Proust, dat ver scheen begin vorige eeuw, is de mooiste romanreeks uit de twintigste eeuw. Proust beschreef het Frankrijk van zijn tijd. De soirees, de bou doirs, de achterklap, het gekon- kelfoes en de liefde - en dat alle maal vanuit een herinnering die bij hem opkomt als hij een ma- deleiné in de thee doopt. De Ne derlandse vertaling heeft jaren gekost voor ze af was, en nu is de serie als een goedkope her druk beschikbaar. Typisch zo'n boek dat tijd en rust vraagt Prousts volzinnen zijn legenda risch. Ze zijn ijl en meanderen alle kanten op. Zorgvuldige le zing is gevraagd, maar wie een maal in de kadans zit, wil nooit meer stoppen. (Zie ook 6.) Pluspunt Niemand schreef zo mooi als Proust Minpunt: Die taal is zo mooi, zo poëtisch, dat ze zich soms los zingt van haar betekenis. 3. Giorgio Bassani: De tuin van de Finzi-Contini's. Uitg. Meulenhoff. Prijs: 12,50 Ik heb al eens eerder Bassani aangeraden voor de zomer. Je kunt dan zijn verzameld werk, Het verhaal van Ferrara, meene men, het is tenslotte ook als pa perback beschikbaar. Maar nu is Bassani's mooiste, beste en be langrijkste roman ook seperaat herdrukt en dat voor mid-price. In de roman schrijft hij over een joodse jongen in Ferrara, die mooie stad bij de Po-vlakte, ten tijde van de oorlog. Pluspunt: Met De tijgerkatvan Di Lampedusa de mooiste Itali aanse roman van de vorige eeuw. Minpunt: 1. Thuis wilt u alsnog het verzameld werk lezen. 2. Volgend jaar wilt u naar Ferrara. 4. Orhan Pamuk: Het zwarte boek. Uitg. Arbeiderspers. Prijs: 11,50 Niet alleen voor de reiziger die Turkije bezoekt- en dat aantal stijgt nog ieder jaar. Het zwarte boek is een oudje van de weer galoos goede Turkse schrijver Pamuk. Een detective en een psychologische roman ineen. Ongemeen spannend en on waarschijnlijk goed. En nu goedkoop herdrukt. Pluspunt: Dub.belgangersmotief in een stad als een labyrint - duizelingwekkend. Minpunt: 1. Thuis wilt u ook alle andere boeken van Pamuk le zen. 2. Volgend jaar wilt u naar Istanboel. 5. De taal der engelen. 1250 jaar klassiek Arabisch proza. Uitg. Contact Prijs: 39,90 Gaat in mijn tas. Een 620 blad zijden dikke bloemlezing uit het proza uit Arabië. Eindelijk een handzaam boek met literatuur uit een deel van de wereld dat steevast de aandacht trekt, maar helaas zo zelden om de schatten die er óók vandaan komen. Pluspunt: Onderscheid tussen fictie en non-fictie bestaat niet. Van sprookjes via de koran tot etiquette en Duizend-en-een nacht. Minpunt volgend jaar geen geld om Arabië te bezoeken. 6. Alain de Botton: De kunst van het reizen. Uitg. Atlas. Prijs: 22,50 De Zwitserse Engelsman Alain de Botton is een van de meest originele schrijvers van de laat ste tien jaar. Hij schreef heldere, erudiete boeken over het nut van de filosofie voor het dage lijks leven, over hoe Proust (zie 2.) je leven kan veranderen en over de problemen die een bio graaf zoal kan tegenkomen. Nu schreef hij over reizen en geeft antwoord op vragen als: kun je leren genieten?, kun je leren be ter naar een landschap te kij ken? en wat als je liever in bed blijft om De Botton's boek te le zen dan te reizen? Pluspunt: Met plaatjes. Minpunt Met plaatjes. 7. Herman Gorten Mei Uitg. Van Oorschot. Prijs: 25,00. Ik heb al vaker gewezen op de erotische implicaties van poëzie. Waarmee lijmt de latere min naar, in de film Unfaithfid, het vrouwelijke object van zijn ver langens? Met een poëziebundel. Dus: zetel u zo nonchalant mo gelijk op een lommerrijk terras met een opengeslagen Mei van Gorter in de hand en een fles koele witte wijn in aanslag. Al licht dat de mooie Fransoos of Fran^aise gelokt wordt door de exotische naam op het omslag van deze perfect uitgevoerde en van twee leeslinten voorziene, wetenschappelijk verantwoorde heruitgave van dit hoogtepunt in de Nederlandse dichtkunst. Pluspunt: Reageert zij of hij niet, dan heeft u eindelijk Mei hele maal gelezen. Minpunt: Uitgave is zo mooi dat er per se geen (wijn)vlekken op mogen komen. 8. Jonathan Lethem: De min- na-mannen. Uitg. Prometheus. Prijs: 16,50 Op mijn zomerstapel beland omdat ik er niet eerder aan toe kwam. Gaat zeker mee, want ik wil weten of het een thriller of een literaire roman is. In Neder land denken we het eerste; in Lethems Amerikaanse vader land het tweede. (Hij wordt daar geschaard onder de McS- weeney-schrijvers, rond Dave Eggers.) Mooi dat het boek in beide genres hogelijk is gepre zen. Nou kan een boek over een detective met het (schreeuw) syndroom van Gilles de la Tour- ette bij voorbaat al niet kapot. Pluspunt: Grote letter. Minpunt: Nog steeds geen vrou welijke schrijver. 9. Gwyn Hyman Rubio: Icy Sparks. Uitg. Archipel. Prijs: 17,95 Toch, gelukkig, een boek ge schreven door een vrouw. En, verhip, over een weesmeisje met Gilles de la Tourette. Kan ook bij voorbaat al niet kapot. Boek speelt in de jaren vijftig in Ken tucky en werd omarmd door Oprah Winfrey. Schoolhoofd helpt Icy Sparks over de verne deringen heen die het syn droom met zich meebrengt. Pluspunt: Moralistisch maar ontroerend. Minpunt: Ontroerend maar mo ralistisch. 10. Maria Stahlie: De lijfarts. Uitg. Prometheus. Prijs: 24,95 (paperback) 32,50 (geb.) Nóg een vrouw. De lijfarts is het vuistdikke nieuwe boek van Ma ria Stahlie. Een roman waarin al haar eerdere thematieken sa men komen. Over een jonge Ne derlandse vrouw die haar zoon tje in Amerika achterlaat, maar terug in Nederland heilig van plan is zichzelf zo te verbeteren dat ze haar zoontje terugkrijgt. Pluspunt: Leest als een trein. Minpunt In nogal wat kranten gekraakt (kan ook plus zijn). biografie recensie Aly Knol 'J.K. Rowling, een biografie' door Sean Smith. Vertaling Cora Brouwer. Uitgeverij Het Spectrum. Prijs: €14,95. 'Ik was het spreekwoordelijke boekenkind - klein en gedron gen, ziekenfondsbril met jam potglazen, levend in een wereld van complete dagdromen, schreef onophoudelijk verhalen en rees af en toe op uit de neve len om mijn arme zus te pesten en haar te dwingen naar mijn verhalen te luisteren.' Hoewel J.K Rowling een biogra fie geen geautoriseerd verhaal is - de schrijfster wilde niet met auteur Sean Smith over haar le ven praten - komt de schepper van Harry Potter dankzij eerdere interviews die ze gaf toch veel vuldig in dit boek aan het woord. En zo weten we dat ze haar eigen rolmodel is voor de tandartsdochter van 'Dreuzel'- ouders Hermelien Griffel: 'Her- melien was erg makkelijk te cre- eren omdat ze bijna helemaal op mezelf is gebaseerd toen ik eft was. Het is echt een karika tuur van mezelf.' Maar Sean Smith weet aardig aannemelijk te maken dat J.K. Rowling ook trekjes van Harry Potter zelf heeft: ze is tevens Harry, een kind dat zijn moeder mist, dat er een hekel aan heeft in het middelpunt van de be langstelling te staan en het on derwerp van roddels te zijn en dat ineenkrimpt in de aanwezig heid van een Dementor'. Waar bij de Dementors, de cipiers van Azkaban in één van de boeken, als een metafoor voor een de pressie moeten worden gezien. Veel van wat in de afgelopen ja ren over Joanne Rowling is ge schreven, blijkt bij nader inzien slechts voor de helft waar en pe riodes uit haar leven die minder bij de buitenwacht bekend zijn, blijken des te aangrijpender. De dood van haar moeder, die aan multiple sclerose leed, haar to taal mislukte huwelijk met een Portugees (de vader van haar dochtertje Jessica), de moeiza me jaren als bijstandsmoeder in een lelijk huurflatje, haar kenne lijke (maar tijdelijke) breuk met haar vader. Een boeiend ver haal, waardoor je de Potter-boe- ken anders kunt gaan lezen. Smith vond het 'een amusant stuk detectivewerk' om in de Potter-boeken te zoeken naar verwijzingen naar Rowlings ech te leven en was 'verrukt' toen hij bij herlezing dingen vond die hij herkende. Eén zo'n vondst kwam hij tegen in Harry Potter en De Gevangene van Azkaban. Daarin zegt professor Zwamdrift tegen Belinda Broom in de les Waarzeggerij: 'Datgene waar je zo bang voor bent zal op vrijdag zien haar als het belangrijkste bandlid van Abba. Een merk waardige constatering, want in een groep als Abba ging het juist om de combinatie van de vier talenten. En als de een belang rijker was dan de ander, dan moet de focus juist op de beide heren gericht zijn. Zij waren ver antwoordelijk voor de typische Abba-sound, daarin bijgestaan door technicus Michael B. Tre- tow. Geen kwaad woord over Ag- netha, maar het duo heeft zich laten misleiden door de over dreven aandacht die de blonde zangeres destijds (en in Zweden nog altijd) in de media kreeg. Dat was meteen een van de pijnpunten binnen de groep, want Frida had het daar soms knap moeilijk mee. Frida? Die donkere Noorse zangeres speelt bij Tonnon en Garau nauwelijks een rol. Zo heb ik het verhaal over de opzienbarende reünie met haar vader in 1977 niet in het boek kunnen terugvinden. Dus hoezo hét boek met de ant woorden op alle vragen? In hoofdlijnen vertellen Tonnon en Garau hetzelfde verhaal als Carl Magnus Palm in zijn 'Bright lights, dark shadows'. De Neder landers gebruiken daarvoor ech ter wat smeuïger taal, enigszins in Privé-stijl. En dan ontkom je er niet aan dat je bij vlagen in een hoop geneuzel vervalt. Waar Palm zijn boek goed documen teert, laten Tonnon en Garau veel beweringen in het luchtle dige hangen. Maar het moet gezegd worden: Abba on speakmg terms is het eerste boek sinds jaren dat in het Nederlands de historie van de Zweedse succesgroep weer eens op een rijtje zet. Sterk plus punt is de overvloed aan illu straties, waaronder veel foto's die niet eerder voor het grote publiek beschikbaar waren. Re den voor de diehards onder de Abba-fans om dit boek meteen aan te schaffen. Maar wie echt meer wil weten, kan beter terug grijpen naar het standaardwerk van Carl Magnus Palm. biografie recensie Martin Hermens 'Abba on speaking terms' door Frédéric Tonnon en Marisa Garau. Uitgeverij The House of Books. Prijs: €27,50. Valt er nog iets nieuws te mel den over Abba? Niet echt. Carl Magnus Palm schreef vorig jaar de allesomvattende biografie Bright lights, dark shadows, een ruim vijfhonderd pagina's dik en uitstekend onderbouwd do cument over de historie van de Zweedse popgroep. De Neder landse journalisten Frédéric Tonnon en Marisa Garau pre tenderen met Abba on speaking terms voor het eerst het echte verhaal over de groep op papier gezet te hebben. Voor zo'n boek ga je dus eens uitgebreid zitten. Om vervolgens al snel tot de conclusie te ko men dat het allemaal wel mee valt. Tonnon en Garau voegen niets essentieels toe aan wat er in de loop der jaren allemaal bo ven water is gekomen over Ab ba. 'De waarheid rond Abba bleek hartverwarmend, inspire rend en schokkend te zijn', schrijven de auteurs in hun voorwoord. 'En de onthullingen waren groter dan we ooit had den kunnen vermoeden.' Onthullingen? Ik ben ze niet te gengekomen in het 224 pagina's tellende boekwerk. Waarschijn lijk heeft Carl Magnus Palm in zijn Abba-biografie hen het gras voor de voeten weggemaaid. Of het Nederlandse schrijversduo heeft gewoon de verkeerde bronnen geraadpleegd. Want la ten we eerlijk zijn: wat heeft een Donna Summer, een Olivia Newton-John of een Boney M nou toch te vertellen over Abba? Goed, ze stonden soms in de zelfde televisieprogramma's, maar dat maakt nog geen goede bekenden. Hun uitlatingen over de vier Zweden zijn dan ook op pervlakkig en nietszeggend. Abba: vier getalenteerde Zweedse muzikanten die via het Eurovisie Songfestival de sprong naar wereldroem maken P.R.Foto De gesprekken die mogelijk wel een wat ander licht op de pop groep hadden kunnen doen schijnen, blijven steken in feitjes en ditjes en datjes die elke Ab- ba-fan al lang weet. Alsof men sen als Tim ïtice, Phil Collins en Lasse Hallström ervoor waakten om het achterste van hun tong te laten zien. En dus komt Abba on speaking terms niet veel ver der dan het verhaal van vier ge talenteerde Zweedse muzikan ten die via het Eurovisie Song festival de sprong naar wereld roem maken en die na het uit eenvallen van Abba met hun so lo-projecten er niet in slagen dat enorme succes te evenaren. Tonnon en Garau richten hun aandacht vooral op de blonde zangeres Agnetha Faltskog. Zij

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 2002 | | pagina 14