BINNEN- BUITENLAND De echte klopjacht op Karadzic moet nog beginnen [et onuitroeibare karakter ran 'Broodje-aapverhalen' Hoe een provincie zichzelf op de kaart zette Meditatie ingezet als wapen tegen terreur Aantal meisjes werkzaam als seksslaaf groeit sterk zaterdag 13 juli 2002 ivan Karadzic op de foto met vriend Nikola Koljevic. NAVO-troe- I vonden de foto begin deze maand tijdens een huiszoeking in Ka- ic's woning in Pale. De door het Joegoslavië-tribunaal meest ge- man is justitie steeds een stapje voor. cAP/Sava Radovanovic door onze correspondent Cees van Zweeden vlasenica - Tot voor kort waren pogingen om Radovan Karadzic te pakken weinig serieus. Maar de komst van 300 Amerikaanse Rangers naar Bosnië veranderde alles. Verdachte huizen werden bestormd, kloosters bespioneerd. En dat was nog maar het voor spel. Volgens Magazine Ekstra, een Bosnisch tijdschrift, begint de echte klopjacht komende maan dag. Maar waar zit hij? Op 9 april van dit jaar ontving Zvonko Bajagic een ietwat onge wone brief, ondertekend door luitenant-generaal Sylvester van het Amerikaanse leger. Of Baja gic zijn vriend Radovan Karad zic, de voortvluchtige oorlogs misdadiger, wilde aangeven. Slechts één ding was nog onge woner dan de inhoud van de brief: de bezorging ervan. „Om één uur 's nachts werd mijn huis omsingeld door een dertigtal Amerikaanse militai ren", zegt de 49-jarige Bajagic, die een vrijstaand huis bewoont in het Bosnische Vlasenica. „Ik had nog nooit zulke soldaten gezien. Ze droegen helmen waarop schijnwerpers en came ra's waren bevestigd, en ze wa ren vreselijk zwaar bewapend. Hun geweren hielden ze perma nent in aanslag. Vanaf een heu vel hier tegenover werd een ka non op mijn huis gericht." Als Bajagic voor het eerst zijn verhaal doet, drie maanden na dato, beeft hij nog over zijn hele lichaam. „Terwijl een hoge offi cier mij de brief overhandigde, richtten twee soldaten hun ma chinepistolen op mij. Andere soldaten begonnen het huis te doorzoeken. Mijn 16-jarige dochter, die wakker was ge schrokken, kreeg een geweer en een infraroodlamp op zich ge richt. Van de weeromstuit viel ze flauw. Hun gedrag was bar en boos, vooral dat van de officier." De Rangers waren niet alleen gekomen om de brief te over handigen. Ze hadden tevens ge hoopt iets te vinden. Wat ze aantroffen in de woning van Ba jagic waren de kleinoden van een overtuigde nationalist. Aan zijn muren hingen foto's van Karadzic en Ratko Mladic, de voortvluchtige Bosnisch-Servi- sche generaal. Achter de bank stonden twee Servische vlaggen. Boven de open haard prijkten antieke geweren. Maar wie zij niet vonden, was Karadzic zelf. Bajagic' huis aan de uitvalsweg naar - onder meer - Srebrenica was een favoriete halteplaats voor Karadzic, die er graag een pilsje mocht drinken. Maar dat was tijdens de oorlog, zegt Baja gic. Sedert 1996 heeft hij zijn po litieke idool niet meer gezien. Zeven jaar is Karadzic nu voort vluchtig. Tot 1997 vertoonde hij zich nog in het openbaar. Hij frequenteerde de kerk in Pale, een Servisch dorp bij de Bosni sche hoofdstad Sarajevo. In mei van dat jaar gaf hij zelfs een in terview, aan verslaggever Rob Siebelink van de Drentse Cou rant. Maar sindsdien is Karadzic in het niets opgelost. Alle pogin gen hem te vinden zijn mislukt. Aan speculaties geen gebrek. Een ervan wil dat Richard Hol brooke, destijds president Clin tons gezant voor de Balkan, een overeenkomst sloot met Karad zic. Volgens die deal zou Karad zic ongemoeid worden gelaten, mits hij zich niet te veel in het openbaar vertoonde. De reden lag voor de hand. Karadzic, ja renlang een gewaardeerd ge sprekspartner van politici in het Westen, was bij uitstek de man die vuile was buiten kon han gen. Maar Clinton is in de vergetel heid geraakt, en zijn opvolger George Bush hoeft de vuile was van Karadzic niet te vrezen. Eind vorig jaar streken 300 Ran gers, soldaten die voor delicate taken worden ingezet, in Bosnië neer. Een van die taken: de ar restatie van 'de meest gezochte oorlogsmisdadiger ter wereld'. Sinds de machtswisseling in Amerika lijkt de klopjacht op Karadzic geopend. Bajagic zag zijn huis overhoop gehaald door de Rangers, en ruim een maand eerder werd in het dorp Celebici een aantal andere huizen door zocht. Daarbij gingen de Ameri kaanse, Duitse en Franse com mando's zo drastisch te werk dat ze de bewoners een maand later 2.051 euro schadevergoe ding moesten betalen. Momir Vojvodic, die Karadzic tot eind vorig jaar geregeld ont moette, wist op de dag van de geruchtmakende NAVO-opera- tie in Celebici al dat die had ge faald. „Ik was in een hotel in Belgrado op die dag", zegt hij in c Rob Edens kaag - „Heb je het gehoord? Bij Ikea in Delft ien ze geprobeerd een meisje te ontvoeren, and was uit het ballenbad gehaald. Door Polen. Uiteindelijk, na een zoektocht door ersoneel, werd ze teruggevonden. In een kast schoonmaakmiddelen. Het meisje was gedro- haar haren waren afgeknipt en ze had an kleren aan. Klaar om meegesmokkeld te wor- ïoeder op het schoolplein weet het zeker. Op Üge toon vertelt ze het de andere ouders die te wachten tot de school uitgaat. Van wie ze erhaal heeft? Van haar zus, en die heeft het van een kennis. aag naar de oorsprong van het verhaal levert op. De zus van de moeder zegt dat het echt urd is, maar dat haar kennis die het allemaal tomen is, liever niet in de publiciteit wil. het is wel echt gebeurd, verzekert de moe- en dag later op het schoolplein. Haar zus ver- oiets toch niet? )ij Ikea komen we niet verder. Het bedrijf lesgevraagd het gerucht wel te kennen, maar daaraan toe dat zich in geen enkele vesti- van het meubelwarenhuis ooit zo'n incident voorgedaan. „Dezelfde verhalen doen al ja- e ronde voor andere bedrijven als De Efteling sneyland", zegt Ikea-woordvoerder Johanna indijk. En inderdaad: in 1997 scoorde de krant de canard van het jaar door een pagi- )ot verhaal af te drukken over een dergelijke leringspoging in Disneyland bij Parijs. Al snel duidelijk dat het verhaal niet waar was. De ffende journalist had in een al langer circule- 'broodje-aapverhaal' gehapt en er ook nog ïgrediënten bij verzonnen, heo Meder, volksverhalenonderzoeker bij het leertens Instituut in Amsterdam, weet na alve verhaal over Ikea al genoeg: we hebben e maken met een klassiek broodje-aapver- Meder: „Dit soort volksverhalen is van alle l Vroeger waren het de duivel en heksen, net het uitroeien van bijgeloof, draaien lje-aapverhalen meestal om de angsten en den die je in de moderne maatschappij kun- iverkomen. Ontvoering, criminaliteit en voor het onbekende zijn vaak de ingrediën- ierkend voor broodje-aapverhalen is dat lekkig zijn, de exacte bron niet te achter- is en ze een eigen leven gaan leiden." vergelijkt een broodje-aapverhaal met een virus.Het infecteert je precies zo. En zulke ver halen hebben een drang tot voortbestaan. Om te blijven bestaan moeten de verhalen muteren, vaak door grappiger of grimmiger of meer van de ze tijd te worden. Ook moeten ze realiteitswaarde hebben, in die zin dat het voorstelbaar is dat het echt is gebeurd." Zo hebben de ontvoeringsverhalen a la Ikea en Disneyland nu als motief het maken van kinder porno of organenroof, maar ooit waren het zigeu ners (toen nog representant van het onbekende) die kinderen ontvoerden. Het verhaal was toen dat de zigeuners de kinderen mismaakten om ze vervolgens te exploiteren als bedelaar. Een ander voorbeeld van een in verschillende va riaties bestaand broodje-aapverhaal (ook wel ur ban legends genoemd), is volgens Meder het oor spronkelijk Amerikaanse verhaal van de man die voor een one night stand heeft. De volgende mor gen, als de man wakker wordt, is de vrouw gevlo gen. Op de spiegel is met lippenstift geschreven: 'Welcome to the aidsclub'. In de eveneens onsma kelijke Europese versie van het verhaal wordt een meisje op vakantie, ergens in Zuid-Europa (naar believen in te vullen), verliefd. Hij geeft haar bij het afscheid een cadeautje mee. Bij thuiskomst blijkt er een dode rat in het pakje te zitten met een welkomstbrief van de aidsclub. Ook complottheorieën vallen onder de noemer broodje-aapverhalen. Het meest recente voor beeld zijn de geruchten rond de moord op Pim Fortuyn. De almaar zwijgende Volkert van der G. en de politie, het openbaar ministerie en de on derzoekscommissie die ook geen mededelingen doen, wakkeren de complottheorieën verder aan. Is een verhaal eenmaal uitgegroeid tot een brood je-aapverhaal, dan helpt er geen lieve moedertje meer aan, zegt Meder. ,,Als een verhaal goed ge noeg is, dan gaat het niet meer weg. Een graad meter is meestal dat pas als een taboe of angst voor iets weg is, het broodje-aapverhaal ver dwijnt." Ter illustratie van de hardnekkigheid van volks verhalen vertelt Meder dat hij een keer op televisie bij RTL Boulevard in twintig seconden mocht uit leggen dat het verhaal over sperma in de knof looksaus bij shoarma-tenten een broodje-aapver haal is. Een paar minuten na de uitzending ging bij zijn ouders de bel: de buurman stond op de stoep. Opgewonden vertelde hij dat hun zoon op televisie was en dat het écht waar is: in knoflook saus bij shoarma-verkopers zit sperma! Hun eigen zoon had het op televisie zelf gezegd! De moord op Pim Fortuyn heeft veel losgemaakt, 20 mag blijken uit deze poster op begraafplaats Wes- terveld. De politieke opmars van Fortuyn en het dramatische einde daarvan, is koren op de molen van liefhebbers van complottheorieën, die onder de noemer vallen van broodje-aap-verhalen. Foto: United Photos de Boer/Marco de Swart em - 'Het is jullie gelukt 1 met da evenementenbe- r is nog nooit zoveel be- lelling geweest voor de pro als nu.' CDA-fractievoorzit- irry de Vries citeerde op 3 sr tijdens het grote fraude- in de Gelderse Staten een lie kennis. Steeds meer lat het citaat dat De Vries aide, niet alleen een terug- as, maar ook vooruitziend, rland staat al meer dan een de kaart, maar dan toch als een oord van corruptie lrog- ies zijn bijna per defini- saaiste bestuurslagen van id. Ver van de burger, niet eel bevoegdheden. Onder van commissaris van de ®n Jan Kamminga, een en bestuurder die niet van en houdt, wilde de pro- Gelderland zich van zijn mago bevrijden. Grootse eslepende evenementen en de provincie een aura m namisch en sprankelend 0 j ir bezorgen. Geld genoeg, •otaandeelhouder van R krijgt Gelderland per jaar ifll I miljoen euro aan divi- de schoot eeworoen. De Oud-gedeputeerde Scheerder (links) is een van de hoofdrolspelers in 'Geldergate'. Hij heeft zich volgens het openbaar ministerie schuldig gemaakt aan corruptie en valsheid in geschrifte. Foto: ANP/Robin Utrecht scholencompetitie Poeka Poeka, de bedrijvenbeurs Europartena- riat en het paardensportspekta kel Champion Gelderland waren de belangrijkste evenementen. De provincie ging een innige band aan met Eep Landman, een behendige zakenman die 7iin snnrpn vnnral vprdipnrl had met het organiseren van het concours hippique. Met een keur aan BV's ging hij aan de slag. Het ging helemaal mis. Een ambtenaar die gedetacheerd was bij Gelderland Events, een van Landmans BV's, vervalste hanrltpkpninopn nnHpr hnrasfpl- lingen en garanties. Kamminga en de gedeputeerden Scheerder, Boxem en De Bondt zetten handtekeningen die ze niet had den mogen zetten. En iedereen kon maar wat doen zonder dat er controle binnen de provincie was. Tanrlman nrnhpprHp nnHprtiis- sen als een ware evenwichts kunstenaar zijn noodlijdende BV's in leven te houden. Hij maakte tonnen over van de toen nog gezonde stichting Europar- tenariat naar zijn in problemen verkerende Champion Gelder land BV, Gelderland Events BV en Lovinklaan BV. Op voorstel van gedeputeerde Boxem, zegt hijzelf. De gedeputeerde ont kent dat ten stelligste. Scheerder werd vorig jaar al het slachtoffer van de affaire. Hij legde in mei 2001 onder zware druk van Kamminga zijn functie tijdelijk neer. Volgens Kammin ga was dat nodig omdat het strafrechtelijk onderzoek zich uitstrekte tot Scheerder. Eigenlijk wilde de provinciale politiek het fraudedossier op 3 oktober 2001 sluiten. Dat lukte van geen kant. PvdA-leider Bijl wilde dat het hele college van Gedeputeerde Staten uit eigen beweging zou aftreden. Dat ge beurde niet: het kwam tot een breuk in het Gelderse college. De PvdA verdween, de SGP en de Christenunie kwamen. Daar na werd het geen moment stil rond het Gelders bestuur. De fi nanciële chaos rond het Euro- partenariat bleef de gemoederen bezighouden. En het strafrech telijk onderzoek kwam maar niet tot een einde. Nu is een affaire rond de brui loft van gedeputeerde Scheerder boven water gekomen. Scheer- rtpr 70i 1 in ?noo ppn hppi vnn 7iin bruiloft hebben laten betalen door CHampion Gelderland. Daarmee zou zo'n 4500 euro zijn gemoeid. Het zal niet de laatste onthulling over de fraudeaffaire zijn. De boeken van Poeka Poeka en het Europartenariat zijn bijvoor beeld nog lang niet uit en te na onderzocht. Verschillende provinciebestuur ders lopen nog steeds gevaar. Boxem bungelt opnieuw nadat de Gelderse politiek heeft geëist dat er een onderzoek van de aansprakelijkheid van de be stuursleden van het Europarte nariat komt. Dat kan in het ui terste geval betekenen dat Boxem persoonlijk moet op draaien voor het tekort van de stichting. Ook Kamminga is zijn positie niet zeker. De commissaris wil nog eens zes jaar in Gelderland aanblijven. In september moet de Gelderse politiek hierover een advies geven aan de minis ter van binnenlandse zaken. En hoe meer Kamminga wordt meegezogen in de affaire, hoe groter de kans wordt dat een nieuwe periode er niet in zit. De commissaris zelf is er niet gerust op. Al langere tijd wordt in de Gel derse politiek verzucht dat er maar één manier is waarop de waarheid boven tafel kan ko men: via een rechtszaak waarin alle betrokkenen onder ede <;tpan zijn woonplaats, de Mon- tenegrijnse hoofdstad Podgori ca. „De telefoon ging, en een stem zei eenvoudig: 'Maak je geen zorgen; hij is veilig'." Maar zit hij? Geruchten zijn er genoeg. Karadzic zou in het klooster zitten op Mount Atos in Griekenland, hij zou zich met Mladic schuilhouden in een on dergrondse bunker in Han Pijes ak, hij zou in vermomming in Italië leven. Slechts één kranten kop ontbreekt nog: 'Karadzic op de Maan gezien'. Dat de NAVO sommige van de speculaties serieus neemt, er voer overste Sava. Als abt van het Tvordosi Klooster bij Treb- inje (Zuidoost-Herzegovina) leidde Igumam Sava een rustig leven. Gezeten op het terras van het vijfde eeuwse klooster over zag hij de majestueuze bergen, die vijftien kilometer verderop uit de Middellandse Zee opre zen. Slechts het geruis van de ri vier verstoorde de serene stilte. Maar sinds zijn klooster wordt genoemd als een der schuil plaatsen van Karadzic, is het ge daan met de rust. „Bijna elke dag staat er nu een auto met Ita liaans kenteken voor de poort", zegt overste Sava. „De inzitten den lezen ogenschijnlijk de krant, maar het is duidelijk dat ze controleren wie het klooster binnengaat en uitkomt. Overste Sava, die pas 28 jaar oud is, verheelt niet dat hij een Karadzic-in-nood onderdak zou verschaffen. Maar de voort vluchtige leider zou op 10 mei 1996 zijn laatste voetstappen in het middeleeuwse klooster heb ben achtergelaten. Of de abt dat kan bewijzen? „Ik ben bereid u iedere kamer van het klooster te laten zien", zegt hij. „Karadzic is veel te religieus om ons om hulp te vragen. Hij zou niet willen dat dit ldooster door zijn aanwezigheid in moei lijkheden raakte." Waar de oude (57 jaar inmid dels) Karadzic zich ook schuil houdt, hij lijkt zich uitstekend te vermaken. Begin dit jaar dook in Bosnië een kalender op met zijn foto - een teken dat Karadzic zelf er niet op rekent dit jaar nog gepakt te worden. In Novi Sad (Servië) werd een boek met ge dichten van Karadzic op de markt gebracht, en Belgrado maakt zich op voor een andere primeur: een komisch toneel stuk - naar een recent werk van dr. R. Karadzic. door onze correspondent Harald Doornbos new delhi - De dagen van Osa ma bin Laden zijn geteld. Ten minste als de boodschap via transcendente meditatie dóór komt De wapens van de medite- renden zijn geen bommen of mi litair ingrijpen, maar gebed in stilte en het opzeggen van vedi- sche hindoe-verzen. Maar liefst veertigduizend leden van de transcendente-medita- tiebeweging, TM, zijn overal ter wereld begonnen met een pe riode van meditatie tegen terro risme en voor wereldvrede. De bedoeling is dat door de massa le verzameling van positieve energie, terrorisme wordt uitge schakeld. „En dan doel ik niet alleen op Osama bin laden, maar op terrorisme overal ter wereld", verduidelijkt K. Krishnan, directeur van een TM- centrum in de Indiase hoofd stad New Delhi. Een soortgelijke meditatie-actie, enkele jaren ge leden in Washington, heeft vol gens de TM geleid tot een afna me van de criminaliteit in die stad met 21 procent. Krishnan en zijn collega J.C. Panth lijken op het eerste gezicht de twee meest onwaarschijnlijke terro ristenjagers ter wereld. Geen van beiden heeft ook maar iets weg van James Bond. Krishnan, een vijftiger die een soort jurk draagt, is de hartelijkheid zelve. Panth, in de dertig, draagt een bril met dik montuur en is meer het stille type. Maar wereldse zaken als snelle auto's, de nieuwste wapens en veel geld zijn dan ook niet nodig in hun strijd. Het geheime wapen van Krishnan is meditatie, wat hij al 24 jaar doet. Ook Panth medi teert al jaren, zij het dat hij van wege zijn leeftijd minder medi- teerervaring heeft. Hun ambitieuze missie is ge doemd te slagen, weet de TM- directeur „Ik twijfel er niet aan dat het gaat lukken", zegt Krishnan. „Als er tenminste seri eus wordt gemediteerd." Aan Krishnan en Panth zal het niet liggen. Om drie uur gistermid dag gaat de televisie aan in het centrum en wordt de zender opgezocht waar de leider van de TM, de Maharishi, een wekelijk se toespraak houdt Het gaat om een speciale satellietverbinding die is opgezet vanuit het Lim burgse Vlodrop, waar Maharishi zijn hoofdkwartier heeft. Over de hele wereld zitten de TM- aanhangers aan de buis gekluis terd om de wijze woorden van de leider in him oren te knopen. Maharishi, die vanzelfsprekend uit India komt, voelt zich thuis in Nederland, weet Panth. „Er bestaan daar goede communi catiemogelijkheden en Neder land staat bekend om zijn posi tieve opstelling ten opzichte van de TM." Scheelt natuurlijk ook dat het weer aangenamer is in Nederland, zeker vergeleken met de Indiase hitte van 45 gra den die ook in het centrum hier in New Delhi goed voelbaar is. „Ja zeker, Nederland heeft een zeer positieve natuurlijke in vloed op Maharishi", zegt Pan th. Een zweterige Krishnan begint plotseling te telefoneren. Het is mogelijk, beweert hij, om vanuit zijn kantoor via een telefoonver binding met het hoofdkwartier van de TM in India te worden doorverbonden met Vlodrop en tijdens de televisie-uitzending een vraag te stellen aan leider Maharishi. Binnen vijf minuten lukt het inderdaad en mag de verslaggever live een vraag stel len. Die luidt natuurlijk: „Wan neer zal de TM erin geslaagd zijn om Osama bin Laden uit te schakelen." Krishnan rent van de telefoon terug naar de televisie en roept op enthousiaste toon: „Het ant woord komt nu!" En inderdaad, de baardige Maharishi kijkt seri eus in de camera en zegt dan de woorden: „Terrorisme kan ieder moment verslagen worden." Krishnan geeft toe dat het ant woord wat vaag is. Hij heeft zelf een concretere datum in z'n hoofd. „Binnen twee jaar is het terrorisme verslagen", zegt hij stellig. Maar wat nou als zeg 41.000 ter roristen juist vóór terrorisme gaan mediteren. Wordt de TM dan verslagen? .Absoluut niet", aldus Krishnan. „Terroristen kunnen nooit enige positieve energie genereren. Wij daaren tegen zijn goede mensen en één met de natuur. Terroristen kun nen mediteren wat ze willen, ze vormen geen enkele bedreiging voor onze missie." spiegeld. Ved^van de Oost-Eu- ropese slachwffers bereiken het Westen via de Italiaanse regio Veneto. De leeftijd van de slachtoffers gaat steeds verder omlaag. De criminelen slagen er steeds be ter in hun 'handelswaar' aan het oog van de politie te onttrekken. Vaak verplaatsen ze de meisjes van de ene club of bar naar de andere, meestal in door de poli tie spaarzaam gepatrouilleerde achterbuurten. Gewelddadige Albanese bendes zijn ondertus sen bezig de prostitutie in Euro pa over te nemen. Barabara Limanovska van de VN-kinderorganisatie Unicef had lof voor de Italiaanse auto riteiten die humaan en effectief te werk gaan. Over het algemeen echter moeten de West-Europe- se autoriteiten deze criminaliteit beter bestrijden door het als misdaad aan te pakken en niet langer als een probleem van ille gale immigratie, aldus Lima novska. rome/rtr - Een groeiend aantal meisjes uit Oost-Europa wordt als slaven verkocht in het Wes ten. Dit hebben charitatieve in stellingen gisteren op een confe rentie in Rome bekendgemaakt. De meeste meisjes belanden in de prostitutie. De organisatie Terre des Hom mes zegt dat zeker 6000 kinde ren tussen de twaalf en zestien jaar jaarlijks naar West-Europa worden gebracht voor sekssla- vemij of om te bedelen. Men senhandelaars en mensensmok kelaars verhandelen naar schat ting twee miljoen minderjarigen per jaar wereldwijd. Er gaat waarschijnlijk ongeveer 7 mil jard euro in om. Onderzoekers hebben er op ge wezen dat het noordoosten van Italië een van de belangrijkste centra is voor de mensensmok kelaars in Europa. Vaak verko pen ouders hun kinderen. Ont voeringen door criminelen ko men ook veel voor. Veel meisjes krijgen mooie banen voorge-

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 2002 | | pagina 7