ECONOMIE
Corner bloeitijd voor doktersromannetjes
Angstige beleggers vluchten in goud na schokgolf op beurzen
Tractor kan het ook zonder chauffeur
Zakgeld onderdeel van financiële opvoeding
Edelmetaal traditionele vluchtheuvel in tijden van politieke en financiële onzekerheid
v n
Overspannen werknemer
valt tussen wal en schip
Referendum over Europa
HDC 158
zaterdag 22 JUNI 2002
ig/gpd - De nieuwe schokgolf die deze week
e aandelenmarkten ging en de koersen steeds
leurt, doet beleggers vluchten in goud. De prijs
:n ounce goud (31,1 gram) steeg de afgelopen
naar ruim 323 dollar, een stijging van meer dan
0 lar sinds afgelopen maandag.
,e e ctoren die van goud een traditionele vluchtheu-
^ra( ken, zijn momenteel aanwezig. De wereld lijkt
ik minder stabiel met het steeds escalerende
jch-Palestijnse conflict, de Pakistaans-Indiase
ntatie en de permanente dreiging van nieuwe
aanslagen op Westerse doelen,
aast heerst er grote onzekerheid over de Ameri-
economie en het vermogen van Amerikaanse
ook J J
3P|rtei
DT
IU IS
bedrijven om winstgroei te realiseren. Die onzeker
heid is extra gevoed door het Enron-schandaal en an
dere boekhoudschandalen in de VS. Dat heeft geleid
tot forse koersdalingen op de Amerikaanse beurzen,
die de Europese aandelenmarkten meetrekken naar
beneden. De vrij snel dalende dollar voedt dit nega
tieve sentiment verder en dat is ook goed voor de
goudprijs.
„Goud appelleert aan een globaal gevoel van onvei
ligheid en onzekerheid," zegt Hennie Rijnbeek, han
delaar in edelmetaal voor Rabobank in Londen. Hij
wijst erop dat Zwitserse banken hun klanten momen
teel adviseren vijf procent van hun vermogen in goud
te beleggen. Goud staat weer in de belangstelling
sinds 11 september, de dag van de terreurdaden in de
VS. Sinds die dag is de goudprijs 22 procent gestegen.
De stijging die de goudprijs in september 2001 liet
zien, zwakte aanvankelijk weer af. In de wintermaan
den groeide het vertrouwen op de aandelenmarkten
dat economisch herstel in aantocht was. Maar toen
de twijfel daarover terugkeerde, begon de goudprijs
aan zijn echte opmars, geholpen door de toenemen
de spanningen rond Israël en Kashmir.
Volgens Rijnbeek wordt een hogere marktprijs voor
goud verder veroorzaakt door een aantal structurele
factoren. De goudmijnen, die voor een belangrijk deel
bepalend zijn voor het aanbod, hebben vorig jaar af
gesproken niet langer te doen aan 'forward hedging':
in het verleden gingen ze er bij iedere prijsstijging
steeds toe over om ook goudvoorraden op de markt
te dumpen die nog onder de grond zaten. Goud dat
over vijf, tien of zelfs vijftien jaar zou worden gedol
ven werd al op papier verkocht en dat extra aanbod
drukte natuurlijk weer de prijs.
Sinds de goudmijnen dit niet meer doen, is de goud-
markt stabieler en de gemiddelde goudprijs hoger.
'Ook een andere belangrijke aanbodpartij, de centrale
banken die nog steeds grote goudvoorraden bezitten,
zorgt niet langer voor grote prijsschommelingen. De
centrale banken van de eurolanden plus Engeland en
Zwitserland spraken in 1999 af om gezamenlijk niet
meer dan 400 ton goud per jaar te verkopen.
Die afspraak tot verkoopregulering heeft hun goud
handel veel helderder gemaakt en leidt ook tot een
stabielere markt met hogere prijzen. Goudhandelaren
hebben minder angst dat ze overvallen worden door
een centrale bank die onverwacht een enorme partij
goud aanbiedt.
Al deze factoren bijeen hebben de goudprijs opge
stuwd, nadat deze in de periode 1996-2001 geleidelijk
was gedaald. Die periode van internationale hoog
conjunctuur en veiligheid was op 11 september vorig
jaar met een klap voorbij. De belegger in goudfond
sen profiteerde daar het meest van. Goudfondsen,
waarbij wordt belegd in een mijnbedrijf, gaan nog
harder omhoog dan de goudprijs.
inda Megens
De zomermaanden
niet alleen de omzet van
ijsjes op. Ook de uitgevers
rsromans zien de ver-
jgen zodra de vakantiepe-
zicht is.
lelijke erfgename', 'Ro-
op jr Rose', 'Dokter onder
)e romantische pockets,
alksmond dokters-, flut-
00,- eelroman genoemd, bele-
n verkooppiek in de va-
ijd. Niets is lekkerder dan
K|i melen met een dweep-
'lovestory' waarbij je
izoejeft na te denken.
lekker leesvoer voor het
de camping," weet
:-hoofdredacteur M. Ho-
van de Doktersroman,
de markt wordt gebracht
tgever Marken uit Venlo.
laat de persen in de zo-
rder draaien. Dan wor-
üfere twee a vier weken
a 250.000 exemplaren
ope In het najaar zakt de
)172 terug naar 150.000 a
stuks.
Harlequin, bekend van
neer Bouquet-reeks, Bac-
Intiem, is onbetwist
:ider van de 'romantische
het marktaandeel ligt
htse rocent. Jaarlijks worden
ix. 11 irland via de supermarkt
r| in een miljoen boekjes
rlequin verkocht. Een
ir aantal pockets gaat via
chriftenspeciaalzaak en
de hand.
ng- en salesmanager W.
van Harlequin ziehde
in de zomer ook stijgen.
iu mensen vaker op va-
lan, is de stijging ook
in andere delen van
aldus Koerhuis.
lere bekende romanne-
'ever in Nederland is Au-
dax, dat de Candlelight-pocket
uitbrengt. De Candlelight-poc
ket beleeft zijn beste tijden van
juni tot half augustus. In het
hoogseizoen brengt Audax vier
nummers per maand uit, daar
buiten vier nummers per zes
weken. In de vakantietijd ver
schijnt als extraatje een omni
bus met waarin drie oude num
mers gebundeld zijn.
Maar ook al Miegen de boekjes
in de zomer in sneltreinvaart
over de toonbank, door de bank
genomen gaat het niet zo goed
met het genre doktersroman. De
afgelopen drie jaar daalde de
markt met tien procent. Mensen
hebben tegenwoordig minder
tijd om te lezen en dat is ook in
dit segment te merken. Niette
min worden volgens een schat
ting van een deskundige in de
markt jaarlijks nog altijd zo'n 2,4
miljoen roman-pockets ver
kocht. Regelmatig worden ook
speciale edities voor het Kruid
vat op de markt gebracht. Niet-
verkochte partijen uit de winkels
belanden vaak op de markt.
De afgelopen jaren daalde ook
bij Audax de oplage van de ro
mantische pockets, maar nu is
die weer stabiel dankzij een re
styling. „De voorkant is moder
ner geworden," vertelt een
woordvoerder van Audax.
„Vroeger stond er altijd een gro
te dokter en een kleine verpleeg-
ster op. Nu kan dat ook een
man met kind zijn. Ook de ver
halen zijn aangepast aan de hui
dige tijd."
Het valt verkeerd om met één
term de romantische boekjes op
ééqjioop te vegen. Bij het
woord flutromannetje gruwen
denit: gevers? marketing-mana
gers en hoofdredacteuren. „De
tijd van een slechte vertaling en
rammelende grammatica is
voorbij," zegt Hogenhuis van
Doktersroman, die het woord
letterlijk opvat. „Wij spreken
hier over romantische pockets,"
Uitgevers van doktersromannetjes laten de drukpers harder draaien in de zomermaanden. Foto: GPD/Phil Nijhuis
zegt hoofdredacteur Karin
Boodt van Bouquet-reeks gepi
keerd als over 'doktersromanne
tje' wordt gesproken. „Onze le
zer herkent zich niet in het be
grip 'doktersroman', want daar
gaan onze boeken niet over."
Het zal niet verrassen dat vooral
vrouwen de 'romantische poc
kets' lezen. Volgens Koerhuis
van Harlequin gaat het om 'een
afspiegeling van de samenle
ving'. De meeste lezeressen zijn
tussen de 20 en 45 jaar, hebben
een opleiding op gemiddeld ni
veau en hebben kinderen.
De verhaallijn in de boekjes is
altijd hetzelfde. Het begint met
een ontmoeting, problemen
duiken op in het midden, maar
aan het einde krijgen 'ze' elkaar
toch. Volgens Boodt is het een
vooroordeel dat ieder boek ge
lijk is. „Wat er tussen de ont
moeting in gebeurt, is altijd an
ders," verdedigt zij de Bouquet-
reeks. „Het is standaard dezelf
de timing waarmee de dingen
gebracht worden. Maar de be
hoefte aan romantiek en ont
spanning is groot," verklaart
Hogenhuis van Doktersroman
de niet-aflatende leesdrang.
De romans zijn overigens niet
echt goedkoop. Een dunne Bou
quet kost al 2,61 euro. De Am
ber Roman van de Belgische uit
gever Ivanov-Castrum valt met
1,29 euro in de goedkopere
prijsklasse. Geen enkele uitgever
wil trouwens iets kwijt over kos
ten, omzet of winsten.
Maar de echte romanlezeres
kijkt vast niet op een euro min
of minder. Bladerend door de
boekjes blijven passages als de
ze onweerstaanbaar:
„Vanuit zijn ooghoek hield hij
ie uurder* van de met gps uit-
n va tractor is omringd door
ers en hoeft weinig meer te
0p te volgen of de tractor
zoals hij is geprogram-
oto: ANP/Wim van Vossen
IERS
oet.
un pfc=
door Chris van Alem
lange weg - De sleuftrekkers moeten
nog even goed worden ingesteld en
dan kan de 200 pk sterke Fendt aan de
slag. Klaar om tijm te zaaien in de klei
van het Westbrabantse Langeweg.
Johnny de chauffeur hoeft niet veel te
doen. Hij drukt een paar knoppen van
het Agro Nav-systeem in en de trekker
vindt zijn eigen weg over de akker.
Nauwkeurig verdeelt hij het zaad in de
sleuven. Eigenlijk had Johnny uit de
trekker kunnen springen, want die kan
de klus helemaal zelf klaren. De trekker
rijdt langs vooraf bepaalde paden.
„Maar ik moet er niet aan denken dat
er niemand op zit", zegt akkerbouwer
Jaap Korteweg, „want er hoeft maar
een steen voor te liggen en je mist met
een twee zaairijen. Met gps aan boord
hoeft degene die erop zit niet inge
spannen te turen, maar kan hij het
zaaien controleren. En dat gebeurt met
een precisie die niemand kan nadoen.
De leverancier garandeert vijf centime
ter, maar in de praktijk is het twee cen
timeter."
Korteweg is eigenaar van de eerst be
drijfsmatig in gebruik zijnde zelfsturen
de trekker in Nederland. Dankzij de sa
tellieten van het global positioning sys
teem (gps) - een erfstuk van de Ameri
kaanse defensie - kan Korteweg uiterst
nauwkeurig zaaien en onkruid wieden
op het 240 hectare grote akkerbouwge
bied dat hij samen met twee buren be-
teelt. Er wordt spinazie, erwten, uiten,
peen, suikerbieten, witlof, tarwe en
kruiden geteeld. Het meeste gaat naar
de conservenindustrie.
De boordcomputer van de Fendt wordt
geladen met een kaart van de akker die
bewerkt moet worden en de rest gaat
vanzelf. Hoe meer satellieten de trekker
ontvangt des te nauwkeurig is het
spoor dat hij trekt. De laatste correctie
wordt verzorgd door het basisstation
op de boerderij die de standaard-afwij
king van een halve meter terugbrengt
tot maximaal twee centimeter. Gaat de
trekker schuinhangen op de akker, dan
zorgt een gyroscoop ervoor dat de be
rekening van het gps-systeem wordt
aangepast. De luchtbanden zijn ver
vangen door rupsbanden die de bo
demstructuur in tact laten.
De grootste winst voor Korteweg zit in
het wieden van het onkruid, erfvijand
nummer één van de biologische land
bouwer. Wie te weinig wiedt, riskeert
een schrale oogst. „In de biologische
akkerbouw loopt de tijd die je per hec
tare aan wieden besteedt uiteen van
150 tot 20 uur. Wij zitten dichter bij de
20. Een uitzendkracht kost jé tenminste
15 euro per uur. Wij hebben berekend
dat het gps-systeem ons zo'n 130 euro
per hectare meer kost, maar dat daar
450 euro aan besparing op arbeidsloon
en betere opbrengsten tegenover
staan. Want de schoffel verwijdert taai
onkruid als muur en kamille met een
precisie waar handmatig wieden niet
aan kan tippen. Korteweg denkt zijn
investering van zo'n 200.000 euro er in
twee jaar uit te hebben.
Het gebruik van gps-gestuurde voertui
gen in de Nederlandse landbouw staat
nog in de kinderschoenen. Korteweg:
„Zelfs in Amerika zie je deze zeer
nauwkeurige systemen niet. Wel in Au
stralië daar worden ze onbemand ge
bruikt om 's nachts insectenbestrijding
te doen op die enorme akkers. Die zijn
daar zo groot, daar vallen de trekker
chauffeurs in slaap."
In Nederland lanceerde het Instituut
voor Milieu- en Agrotechniek (IMAG)
met de Noord-Hollandse bouwer van
landbouwvoertuigen JOZ vorig jaar het
AutoMaatje, een gps-gestuurde trekker
waar je allerlei andere landbouwwerk
tuigen achter kunt hangen.
AutoMaatje is tot op één centimeter
nauwkeurig. In september neemt JOZ
een besluit over commerciële lancering
van AutoMaatje. Ruud van Zuijdam
van IMAG ziet toekomst voor gps-ge
stuurde landbouwvoertuigen. .Ar
beidscapaciteit is een schaars goed in
de traditionele akkerbouw. Simpele,
domme werkzaamheden zullen het
eerst worden geautomatiseerd.
Korteweg laat AutoMaatje links liggen.
„Dat is een klein karretje. Veel te licht
voor wat wij hier doen." Als de gps-
boeren van Korteweg nog meer mede
standers weten te vinden en het areaal
kunnen verdubbelen of verviervoudi
gen dan spitst ook de loonwerker - die
een groot deel van de producten oogst
- zijn oren. Korteweg: „Want dan wordt
het ook interessant de oogstmachines
met dit systeem uit te rusten."
acti
it
^in
>91
;hauf j(
dan
volwassen lezers van
nog worstelen met
sseling van gulden naar
at er een hele nieuwe
te trappelen om geld
in geven. Euro's wel te
Kinderen op de basis
een jaar of zes, zijn
in ons land die waar-
helemaal niet meer in
.L zullen rekenen. Het
uurlijk zaak ze de waar-
et geld bij te brengen,
loor geld regelmatig
rp van gesprek te ma-
atuurlijk döor zakgeld
Want ook een euro
aar één keer uitgeven.
in Harry Potter video,
.'ns kopen, mama", al-
irjarige zoon van de
i dit artikel. Handig
n papa en mama die
s voor je aanschaffen.
Geen enkel besef dat zoiets
geld kost. Tijd dus voor een
stukje financiële opvoeding.
Op deze leeftijd kom
je nog niet veel ver
der dan voorzichtig
over geld te praten of
om kinderen af en
toe eens iets te laten
afrekenen in een
winkel. Je kunt jonge
kinderen ook best
uitleggen waarom je
bepaalde dingen wel
koopt en waarom je
iets niet koopt. Bij
voorbeeld omdat je
een artikel te duur
EIGEN
je zakgeld." Dat was nog eens
'cool!' Als een kind zes is kan
het namelijk een beetje reke
nen en ook de eu
romunten van el
kaar onderschei
den. Een kind van
zes zal zijn geld
waarschijnlijk
meteen uitgeven.
Zolang het nog
niet om grote be
dragen gaat, hoeft
dat geen bezwaar
te zijn. Vanaf een
jaar of zeven be
grijpen kinderen
dat als je geld op-
vindt of omdat je het zij legt, je later iets
simpelweg niet nodig A kunt kopen wat je
vindt dat ze het krij- ren avan am graag wüt hebben,
gen. „Ik koop echt Overigens krijgt
niet zomaar een dure video. Als zo'n zeventig procent van de
je die zo graag wilt hebben,
vraag hem dan maar voor je
verjaardag" luidde het ant
woord. Even later meldde
zoonlief: „Ik wil ook eigen
geld." Het antwoord beviel
hem wel: „Als je zes bent, krijg
kinderen op de basisschool
zakgeld van hun ouders. Vol
gens het Nationaal Instituut
voor Budgetvoorlichting (NI-
BUD) is zakgeld meest effectief
als ouders zich aan de volgen
de spelregels houden.
Spelregel nummer één: zakgeld
is een vast bedrag en het wordt
op een vast tijdstip gegeven.
Bijvoorbeeld elke zaterdag, of
bij oudere kinderen op de eer
ste dag van de maand. Op deze
manier weet een kind precies
hoe lang het met bedrag moet
doen. De tweede spelregel gaat
over de besteding van het geld.
Daar moeten afspraken over
gemaakt worden. Er zijn vaste
uitgaven waar rekening mee
gehouden moet worden, zoals
bijvoorbeeld een strippenkaart
of cadeautjes. Daarnaast blijft
er geld over om vrij te beste
den. De laatste spelregel: zak
geld is geen sanctiemiddel of
beloning. Hoewel het erg ver
leidelijk is om bij wijze van
straf het zakgeld in te houden,
is dit weinig zinvol. Ook is het
niet de bedoeling om kinderen
het zakgeld zelf te laten verdie
nen door klusjes in huis te
doen. Zakgeld is een vast gege
ven. Alleen dan kun je er wat
van leren.
Hoeveel zakgeld moet je geven?
Dat hangt ervan af. Aan de ene
kant van het inkomen van de
ouders en aan de andere kant
wat ervan gedaan moet wor
den. In de tabel staat aangege
ven wat kinderen in Nederland
gemiddeld genomen per week
aan zakgeld krijgen.
Twee dingen vallen op. Ten
eerste wordt er niet steeds één
gemiddeld bedrag vermeld. Lo
gisch, want niet iedere ouder
kan of wil evenveel besteden
en kinderen hoeven er ook niet
allemaal hetzelfde van te doen.
Een kind dat meer zakgeld
krijgt, moet misschien ook
meer zelf betalen. Wat ook op
valt, is dat het zakgeld vanaf
een jaar of twaalf, zo aan het
eind van de basisschool en het
begin van de middelbare
school, een behoorlijke sprong
omhoog maakt. Hoe ouder het
kind, des te meer wensen én
verantwoordelijkheden een
kind kan hebben. En ook daar
kan het zakgeld op aangepast
worden. De spelregels voor
zakgeld zijn dus geen eenmali
ge aangelegenheid, maar zullen
van tijd tot tijd weer eens door
genomen moeten worden.
Meer informatie:
Bij het NIBUD zijn diverse bro
chures verkrijgbaar over de fi
nanciële opvoeding van kinde
ren. Kijk op www.nibud.nl.
Zakgeld per week
(in euro's)
6-7 jaar
8-9 jaar
10-11 jaar
12 jaar
13 jaar
14 jaar
15 jaar
16 jaar
17 jaar
minder
dan 1,15
0,45 tot 1,15
0,90 tot 2,25
2,25 tot 4,45
2,50 tot 5,00
3,00 tot 5,75
3,50 tot 6,75
4,00 tot 7,25
4,50 tot 9,00
Bron: Nibud
delft/anp - De bedrijfsarts en de
huisarts van een zieke werkne
mer met psychische klachten
voeren nauwelijks overleg. De
gezondheidsproblemen worden
door de verschillende artsen
vaak anders beoordeeld. Dat is
niet bevordelijk voor het verhel
pen van de gezondheidsproble
men.
Dit blijkt uit onderzoek van TNO
Arbeid en het Trimbos Instituut.
De twee instituten volgden een
jaar lang 436 overspannen en
depressieve werknemers die
drie maanden na hun ziekmel
ding nog niet aan het werk wa
ren gegaan.
In het rapport 'Psychische
klachten, interventies en werk
hervatting' wordt geconclu
deerd dat de bedrijfsarts en
huisarts beter moeten samen
werken. De artsen beoordelen
klachten vaak anders. Werkne
mers die door de huisarts als
overspannen worden betiteld,
worden door hun bedrijfsarts
vaak als depressief beschouwd.
De oorzaak lijkt 'een vrijwel ge
brek aan onderlinge afstem
ming'. Wat volgens projectleid
ster Houtman van TNO Arbeid
opmerkelijk is, omdat samen
werking van groot belang is. Ze
ker omdat de psychische aan
doeningen depressiviteit en
overspannenheid om een ander
vervolg- en verwijstraject vra
gen.
Bovendien moet de werkgever
een actievere rol gaan vervullen.
„Nog maar 13 procent van de
werkgevers is na vier tot vijf
maanden bezig met het terug
krijgen van zijn werknemer",
licht Houtman toe.
Vooral een snelle inschakeling
van de bedrijfsarts door de
werkgever verhoogt de kans op
een spoedige terugkeer. Werk
nemers die in de eerste vier we
ken na ziekmelding meer dan
twee keer contact hebben gehad
met de arts, hebben een grotere
kans om na een jaar weer volle
dig aan het werk te zijn.
Van de gevolgde medewerkers
had maar zes procent in deze
periode meer dan twee keer
contact met de arts. Ongeveer
62 procent één- of tweemaal.
„Dat betekent dat bijna eender
de helemaal niet bij de bedrijfs
arts is geweest", aldus Hout
man.
Darya in de gaten. Voor de gele
genheid had ze zich in een
stemmig zwart pakje gehesen
dat nauw om haar lichaam
sloot. Het accentueerde haar
vormen op zo'n manier dat ze er
minstens zo sexy uitzag als toen
hij haar voor het eerst had ge
zien. Hij wist inmiddels waar ze
toe in staat was, maar moest
toch even slikken toen zijn ogen
als vanzelf over haar gleden.
Wat een vrouw!"
Slot uit: Favoriet Doktersroman
'De zwarte weduwe'.
ECONOMIE WIJZER
Moeten al die landen er nu wel
of niet bij? Ik bedoel Polen,
Hongarije, Tsjechië en de ande
re Oost-Europese landen die bij
de Europese Unie zouden moe
ten komen. De Eurocraten, ofte
wel de Europese politici en hun
ambtenaren willen niets liever.
Maar willen u en ik dat wel? Stel
dat er een referendum zou ko
men over de uitbreiding van de
Europese Unie. Stemt u voor of
tegen?
Vraag ik zo om me
heen, dan is er sprake
van verwarring. Aan
de ene kant spreekt de
uitbreiding tot de ver
beelding omdat het
gaat over solidariteit
met onze Oost-Euro
pese buren. Aan de
andere kant over
heerst de vrees voor
de stroom Oost-Euro
peanen die hier (le
gaal) werk gaat zoe
ken, over de moor
dende concurrentie
van Oost-Europese
boeren die met goed
kope arbeid kunnen werken en
over de sommen geld die we in
de nieuwe economieën zullen
moeten investeren om ze een
beetje gelijkwaardig aan de onze
te krijgen. Er is nog tijd om te
bepalen wat wij vinden. Eerst in
2004 zal duidelijk worden wie
onder welke voorwaarden lid
mag worden van de Europese
Unie.
Niet dat de eurocraten geïnte
resseerd lijken te zijn in wat wij
vinden. Toen de Ieren 'nee' zei
den tegen het verdrag van Nice -
zij mogen tenminste nog hun
stem uitbrengen over Europese
aangelegenheden - was de reac
tie dat de Europese uitbreiding
hoe dan ook door zou gaan. In
het najaar mogen de Ieren nog
maals hun stem uitbrengen. De
kans dat het weer nee wordt, is
groot, maar dat zal de eurocra
ten niet stoppen.
Het verdrag van Nice regelt een
aantal zaken die van belang
worden geacht voordat er nieu
we leden bijkomen, zoals de
stemverhoudingen in de Euro
pese raad (waar de ministers en
regeringsleiders bijeen komen).
Absoluut noodzakelijk is dat
verdrag niet. De eurocraten zul
len er wel weer wat op verzin
nen, want die uitbreiding moet
er hoe dan ook komen. Ze heb
ben al een paar honderd mil
joen euro uitgetrokken voor een
publiciteitscampagne. Iets in de
orde van 'de euro is van ons al
lemaal'. Adverteer je dat vaak
genoeg dan gaan mensen er wel
aan geloven, zo is de veronder
stelling.
Het wordt hoog tijd dat korte
metten wordt gemaakt met deze
infantilisering van de burgers.
We zouden inmiddels moeten
weten dat ingrijpende beslissin
gen niet aan onze volksverte
genwoordigers moeten worden
overgelaten. De afrekening van
Paars leek een duidelijke bood
schap, zo dunkt me. Een refe-
Arjo Klamer
hoogleraar economie
Erasmus Universiteit
rendum zoals de Ieren, de De
nen en Fransen die hebben, zou
ook hier gehouden moeten kun
nen worden. Het is de enige
manier om de argumenten voor
en tegen boven tafel te krijgen
en zodoende een bewuste, en
breed gedragen keuze voor of
tegen te maken.
Wat de argumenten betreft, veel
hangt af of u de Europese een
wording een warm hart toe
draagt of niet. Ik
doe dat niet, maar
laat ik eerst mee
denken met dege
nen die zo'n groot
verenigd Europa
wel zien zitten. De
argumenten zijn
politiek en econo
misch. De pleitbe
zorgers wijzen op
de enorme uit
breiding van de
Europese markt
en de kansen die
dat geeft voor nog
meer economi
sche groei. Dat er
aanpassingspro
blemen zullen zijn, zal niemand
ontkennen. De optimisten den
ken dat die snel voorbij zijn en
dat de enorme Europese econo
mie een machtsblok zonder
weerga zal zijn.
Steeds meer economen wijzen
evenwel op de economische ri
sico's van de uitbreiding. Vooral
als de nieuwe landen de euro
krijgen, zullen onevenwichtig
heden binnen dit grote blok
moeilijk beheersbaar zijn. Gaat
het ergens in dat grote Europa
goed fout - denk aan een finan
ciële crisis of hoge werkloos
heid - dan heeft de rest van Eu
ropa daar last van. Hoe inniger
de band, hoe* groter de last. Om
de risico's zo klein mogelijk te
houden, moeten de toetreders
aan allerlei stringente eisen vol
doen. De vrees bestaat dat losjes
zal worden omgegaan met deze
eisen, waardoor de aanpassings-
problemeriVel eens uit de hand
zullen lopen. Daarom dreigen
sommige Europarlementariërs
tegen de uitbreiding te stem
men. Zij vrezen een verzwakking
van Europa.
Die vrees lijkt me gegrond. Ster
ker nog, bestuurlijk gezien
wordt dat grote Europa een on
ding. Nu al is de Europese be
sluitvorming uitermate ingewik
keld en lijkt de afstand tussen
Brussel en ons burgers onover
brugbaar. Met al die nieuwe lan
den nemen de complexiteit en
de afstand alleen maar toe. Het
is een reden voor mij om voor
uitbreiding te pleiten. Ze is als
het Paard van Troje. Halen we al
die landen binnen, dan is het
einde van de Europese integra
tie in zicht. Afgezien van de cri
sis waarmee dat einde gepaard
zal gaan, lijkt me dat overigens
een goede zaak.
Maar eerst een referendum.
Want zonder zo'n referendum is
deze hele discussie overbodig.
En dat kan toch niet de bedoe
ling zijn van een democratie.
