BINNEN- BUITENLAND
denken'
'Als ik huil, kan ik heel helder
kitten gefrustreerd
Bover die 'bastards'
Bild: al vijftig jaar omstreden
advocaat van de kleine man
Mat Herben voorzag zijn eigen doorbraak
Militairen terug uit Afghanistan
^laWdie
Autotahrer
MnRuheL.
avond al: ik word de nieuwe lei
der. Ik heb me ertegen verzet.
Inwendig herhaalde ik steeds
het mantra: ik wil 't niet, ik wil 't
niet, ik wil 't niet! Maar ik voelde
dat het zou gebeuren. En na de
verkiezingen, ruim een maand
later, werd ik inderdaad fractie
voorzitter."
Meteen na de moord reageerde
Herben opmerkelijk koelbloe
dig. De hoog opgelopen emoties
in de sameideving moesten ge
kanaliseerd worden, hield hij
zijn partijgenoten voor. Samen
met premier Kok riep hij op tot
zelfbeheersing en kalmte. Te
rugblikkend: „Het gekke is: ik
had een vriend verloren. Maar
als ik huil, kan ik heel helder
denken. Ik voelde meteen: dit is
een crisis, we moeten hande
len." Rustiger: „Je komt in een
soort draaiboek terecht. De prijs
die ik betaal is wel dat ik niet
aan rouwen ben toegekomen."
Herben praat over Fortuyn alsof
hij elk moment zijn werkkamer
kan komen binnenstappen. „Ik
pas maar op de winkel, dat
maakt me ook bescheiden. Ik
heb nog steeds het gevoel dat ik
als zijn woordvoerder optreed
en het handeltje zo aan hem
overdraag. Ik schrijf speeches
voor hem, alleen kan hij ze niet
meer uitspreken."
Zó caleidoscopisch waren de
opvattingen van Fortuyn, dat
Herben voor vrijwel elke situatie
wel een beroep op zijn geschrif
ten kan doen. Ook bij de forma
tie wijst hij er regelmatig op dat
de overleden lijsttrekker het op
die manier gewild had. En zo
nodig, meent Herben, kan hij
ook nu nog bij Fortuyn te rade.
Op vertrouwelijke toon: „Nadat
mijn ouders waren overleden
heb ik geprobeerd contact met
hen te maken. En dat lukte, dat
waren hele geruststellende erva
ringen kan ik je verzekeren. Ik
zou het met Pim óók kunnen,
dat weet ik zeker. Maar ik doe
het niet. Ik heb er momenteel
geen rust voor. En ook geen be
hoefte aan."
Fortuyn zou een 'enorme in
vloed op de wefeldgeschiedériis*h
gehad hebben, zijn nalaten
schap 'wetenschappelijk sterk
onderschat' zijn. Maar de heilig
verklaring van Fortuyn na diens
dood geeft troonopvolger Her
ben een licht ongemakkelijk ge
voel. „Fortuyn was een enorme
levensgenieter, maar ook een
man met gebreken als ieder an
der. Je kunt je afvragen of zijn
invloed net zo groot was ge
weest als hij nog had geleefd.
Zelf zei hij ooit: Mat, over acht
jaar is mijn effect uitgewerkt.
Dan ben ik ingekapseld. En hij
had gelijk. Misschien moeten
we tegen die tijd de LPF wel op
heffen of fuseren met een ande
re partij."
Want eens houdt het toch op,
dat verwijzen naar Pim, erkent
Herben. Is het denkbaar dat Mat
ooit echt op de voorgrond treedt
en zegt: zo had ik het gewild? De
fractievoorzitter kijkt alsof hij de
vraag niet begrepen heeft. „Met
de geschriften en uitspraken van
Pim kan ik nog maanden voor
uit", bezweert hij. Voegt dan
toe: „Maar als ik niet op Pim
kan terugvallen, vaar ik op mijn
eigen kompas."
Even is het stiL Dan zegt Her
ben: „Sommige mensen denken
misschien dat ik dit fijn vind.
Een oud-collega heeft blijkbaar
gezegd dat ik bovenop een wolk
zit waar ik weer met Mach-2
vanaf zal donderen. Maar eer
lijk: het liefst kom ik metéén van
die wolk af. Want dit leven vergt
een enorm groot offer. Ik kan
niet zonder bodyguard op
straat, niet gewoon een pak ko
pen. Dat gespit in mijn verleden,
alle media-aandacht. Soms
vraag ik me af: waarom doe ik
dit?"
Zijn vrouw had laatst weer een
droom. Het speelde zich af in de
omgeving van het Torentje en
de Hofvijver. Daar doemde haar
man Mat op. En in het water
van de Hofvijver verschenen
krokodillen. Heel veel krokodil
len. Herben huivert: „Ze lagen
daar op de loer, de oogjes net
boven het water, wachtend op
het moment dat ze mij zouden
verslinden. Zo voel ik me nu ook
SQms in de Tweede Kamer. Ik
liëb tégen mijn fractieleden ge
zegd: pas op. De wittebroods
weken zijn voorbij."
De huidige bondskanselier Schroder kan rekenen op een zeer milde
behandeling van Bild, naar eigen zeggen de grootste krant in Europa.
Foto: Reuters/Michael Kappeler
door Lisa Arns
hamburg - Een van de eerste
fans van het Duitse boulevard
blad Bild was bondskanselier
Konrad Adenauer. Het is het
blad voor „simpele zielen, waar
ik er een van ben", zei de eerste
naoorlogse Duitse leider eens.
Maandag wordt Bild 50 jaar -
oud genoeg om ook minder
simpele zielen in beweging te
brengen.
Zelfs de eerbiedwaardige Die
Zeit, intellectuele tegenpool van
het vlaggenschip van het uitge
versconcern Springer, schenkt
voor een keer aandacht aan de
boulevardjoumalistiek. In de
uitgave van deze week worden
zelfs enkele pagina's gewijd aan
de 'advocaat van de ldeine man'
- en dat bijna zonder spot.
Bild, naar eigen zeggen de
grootste krant in Europa en de
derde ter wereld, dwingt onder
tussen bij iedereen respect af.
Het begon allemaal op 24 juni
1952. De krant opende toen nog
onschuldig met 'Grens naar de
DDR bij Helmstedt versterkt' als
kop en een foto van een ouder
wordende Wmston Churchill op
de voorpagina.
Axel Springer, eigenaar van de
uitgeverij en geestelijk vader van
het blad, wilde de 'modernste
krant van Duitsland' maken, het
gedrukte antwoord op de televi
sie. In het begin bleef de oplage
steken bij 200.000, maar toen
meer tekst en grote koppen wer
den ingevoerd kreeg het blad
echt succes.
Al in 1965 werden per dag vier
miljoen exemplaren verkocht.
Bild was een echte nationale
krant geworden, die de kleine
man een stem gaf. Van politiek
was in de eerste jaren nog niet
veel te bespeuren in de kolom
men die gevuld waren met die
renleed en liefdesgeschiedenis
sen.
Maar in de jaren '60 werden Bild
en het Springerconcem - die fel
stelling namen tegen de DDR en
de bouw van de Muur - in de
ogen van de opstandige studen
ten het symbool van de behou
dende krachten. In Bild waren
de studenten 'oproerkraaiers'
die nodig aan het werk moesten.
Na de moordaanslag in 1968 op
de linkse studentenleider Rudi
Dutschke door een bouwvakker
escaleerde de situatie. Onder het
motto 'Bild heeft meegeschoten'
kwam het tot gewelddadige pro
testen tegen het Springercon
cem waarbij gebouwen, auto's
en kiosken in vlammen opgin
gen. De oplage van Bild daalde
met een miljoen.
Tegenwoordig bereikt Bild met
een verkoop van 4,4 miljoen
kranten per dag zo'n elf miljoen
mensen. „Geen enkele krant
heeft zoveel exclusieve verhalen
en wordt zoveel geciteerd", zei
hoofdredacteur en uitgever Kai
Diekmann trots.
Na de eenwording van Duits
land moest zelfs de felste Bild-
tegenstander, de uitgever van
het weekblad Der Spiegel, Ru-
dolf Augstein, toegeven dat Bild
geworden is wat het vroeger niet
was: „een informatieve krant,
die ik me niet kan veroorloven
niet te lezen.
Van een rechts blad, waarin de
SPD er van langs kreeg, is Bild
tot een periodiek geworden die
alle politici en maatschappelijk
belangrijke figuren kritisch
volgt. Wel moeten de Groenen
het nog vaak ontgelden, maar
kanselier Gerhard Schroder kan
al jaren rekenen op een zeer
milde behandeling van Bild.
De manier van journalistiek van
Bild - grote koppen en harde
commentaren - blijft omstre
den: sinds 1972 heeft het blad
73 berispingen gehad van de
raad voor de pers. Een van de
laatste 'foutjes' was de foto van
de Groene minister van milieu
Jürgen Trittin als student, die
zogenaamcMkwapend naar een
demonstratie ging. Volgens Bild
droeg Trittin op de korrelige fo
to een betonschaar en knuppel;
later bleek het een stuk touw en
een object in de handen van een
andere demonstrant. Waar ge
hakt wordt, vallen spaanders,
zegt hoofdredacteur Diekmann.
Van een zachtzinnige aanpak
moet Bild niets hebben. Toen
minister van economische za
ken Wemer Müller de accijns
verhoogde, sprak het blad van
door het land razende „Benzi
newoede" en vroeg het de be
windsman in een vette kop
„Bent U Gestoord?"
Opvallend is dat Bild niet zozeer
de stemming maakt, als wel die
voor alle anderen weet te be
noemen. „Wij hebben en hou
den de thema's die het gesprek
van de dag zijn", zegt Diek
mann. Die Zeit geeft hem gelijk:
„De mening volgt de stem
ming."
Bild staat niet gelijk aan de Duit
se openbare mening, maar te
weten wat er in Duitsland leeft
zonder Bild is bijna onmogelijk.
onze correspondent
m Harkema
den - Zeventienhonderd
se mariniers die in april
Afghanistan waren ge-
den om daar zij aan zij
de Amerikanen te vech-
tegen overgebleven Tali
ën al-Qaeda eenheden,
de komende weken te-
ïaar huis. Toen ze weg-
PC en waren ze op het erg-
loorbereid. Staatssecre-
Adam Ingram van de-
Be zei bij hun vertrek
„Dit wordt een bloedige
die langer dan drie
nden gaat duren, mis-
:n zes tot negen maan-
We moeten er op voor-
d zijn dat er slachtoffers
vallen."
ijn er niet gevallen,
en de Britten zijn geen
d tegengekomen en
geen gevecht ge-
d. Waar Britse en Ameri-
se strijders opdoken,
al-Qaeda zich simpel-
t i o Nlterug te hebben getrok-
ir Rick Stevens, com-
I Idant van de Britse Zulu
ipagnie zei tegen de Fi-
iemrimes-. „Het frus-
ttme enorm dat geen
tenlafldte 'bastards' zijn blijven
gen voor een gevecht."
marinier Ben Bryan
1de: „Ze hadden ons
behoorlijk opgepept
n hi we hier kwamen. Ons
verteld dat er hier terro-
m waren, maar we heb-
er dus geen één gezien."
Jeleurstelling die op een
6 ven ogenblik bezit nam
de mariniers, sloeg om
Ln» '°sheid toen enkele
e kranten hun missie
hreven als een lachertje,
gereisde verslaggevers
>n bovendien hun best
aanwezigheid te recht-
ligen. Zo hadden ze het
nlang druk met een
terieuze en mogelijk
ernstige ziekte' onder
lanschappen -verschei
dene kranten openden er de
voorpagina mee- terwijl het
om een eenvoudig griepje
bleek te gaan.
De terugkerende mariniers
troosten zich nu met de ge
dachte dat ze verschillende
schuil- en opslagplaatsen
van al-Qaeda hebben ver
nietigd en zeggen op tal van
plaatsen de sympathie van
de lokale bevolking te heb
ben verworven. En natuur
lijk is er de opluchting dat ze
heelhuids terugkeren.
De Conservatieve oppositie
in het Lagehuis, die het op
zich eens was met het sturen
van de gevechtseenheden,
verwijt de Labour-regering
dat die de operatie vantevo-
ren te veel heeft opgeklopt.
„De regering wekte de in
druk alsof het om D-Day zou
gaan", schamperde de Con
servatieve oud-staatsecreta
ris voor defensie Nicholas
Soames. Hij vond het ook
dom van de regering om zo
veel journalisten mee te ne
men, die bovendien veel
spanning en sensatie in het
vooruitzicht waren gesteld.
„Maar militaire operaties
zijn altijd extreem onvoor
spelbaar. Het was slecht
voor de moraal van de sol
daten om de zaak zo op te
kloppen. Dergelijke aangele
genheden lenen zich niet
voor de traditionele media
manipulatie door de 'spin
doctors' van Labour", aldus
Soames.
Minister van defensie Geoff
Hoon wijst alle kritiek op de
Britse troepen van de hand.
Volgens hem valt de solda
ten niets te verwijten. „De
troepen waren gebrand op
een ontmoeting met de vij
and. Maar de vijand is niet
gek. De al-Qaeda strijders
hebben eerder al, tijdens
Operatie Anaconda, zwaar
verlies geleden. Zij meden
daarom een rechtstreekse
confrontatie met onze solda
ten", aldus Hoon.
richt
in ka
mpmul Koopman
fess* Vogels
uc - Al in de nacht van 6
jjk^jtMat Herben 'diep in zijn
10u^thij de nieuwe leider van
izie^Pim Fortuyn zou worden.
5tar%j hij met Zalm en Balke-
"detonderhandelt over een
iiS, abinet wil hij 'liefst met-
iringjervan de wolk af. Een
ïret rtig gesprek met de man
ers |e moord op Fortuyn on-
3n: it de op één na machtig-
licus van Nederland werd.
riT ou willen, kan ik nog con-
n t Pim maken."
en
luw Jacoba had, kort
33;moord op Pim Fortuyn
':tische droom. „Pim
haar droom heel groot",
Mat Herben, bijna ter-
Hij veranderde in een
eeld en verkruimelde
daarna." MevrouwHer-
ïcludeerde dat de poli
er, die door haar man
schaduw werd gevolgd,
g meer zou leven,
zélf vreesde daar overi-
jkvoor. Herben: „Hij had
11" erries. Dan droomde hij
w >p straat werd doodge-
0 vi i. Dat vertelde hij dan 's
dan 1 tegen me. Pims ge-
tieo rjjge dood was ook al
n moeder en een waar-
n91 voorspeld. Griezelig."
er vast van overtuigd:
rd op Fortuyn was voor-
Evenals het feit dat hij,
rben, de flamboyante
immer zou opvolgen,
n geen toeval zijn ge-
De villa van Fortuyn in
et Jacoba, net als mijn
Mijn schoonzus woont
lfde stadje, Provenzano.
men er voortdurend
nde"|lat we dezelfde mensen
Pim hield van peper-
t Dokkum, daar komt
lilie vandaan."
leeft het zo gewild,
erben. Die overtuiging
iet voor hem mogelijk
om dezer dagen ogenschijnlijk
kalm en zelfverzekerd mee te
bouwen aan de vorming van
een nieuw kabinet.
Herben beschrijft de onderhan
delingen met Zalm en Balke
nende haast als een picknick
met ouwe makkers. „Ik kwam
uit een heksenketel. Vergeleken
met de periode die ik achter me
had, zie ik de formatie niet als
iets heel zwaars, 's Ochtends is
er koffie, 's middags zijn er tos
ti's, als het wat later wordt een
kaasplankje en een glaasje witte
wijn. De dag heeft zijn vaste pa
troon en wij zijn mannen die
goed met elkaar kunnen op
schieten. Ik zou best met Zalm
en Balkenende bevriend willen
zijn."
Al vrij snel is er een vertrou
wensrelatie gegroeid, stelt Her
ben vast. „Ik heb nooit het ge
voel gehad dat ik in het pak
werd genaaid, hoewel Zalm en
Balkenende veel meer parate
kennis hebben dan ik. Vaak zit
ten we te brainstormen en dan
vullen we elkaar mooi aan."
Dankzij deze goede chemie zou
bijvoorbeeld het compromis
over het nieuwe ziektekosten
stelsel - één van de meest heike
le onderwerpen bij de formatie -
in drie kwartier geboren zijn.
„We kwamen samen op deze
oplossing. Het ging zo snel dat
we er zelf verbaasd over waren.
Een konijn uit de hoed."
Twee maanden geleden was
Herben nog een onopvallende
ambtenaar, nu is hij Bekende
Nederlander en opererend in
het hart van de politieke macht.
Hij hoefde zich niet in te vech
ten, of op zijn tenen te lopen.
Tenminste, daar zag het niet
naar uit. Hoe flikt hij dat, vragen
velen zich af.
Herben grinnikt: „Ik ben een
saai burgermannetje. Ik haal
voor alle vakken een zeventje,
dat heb ik bewust nagestreefd.
Ik ben nergens briljant in. Maar
ik ben er ook innerlijk diep van
overtuigd dat ieder mens gelijk
is en bijzonder in zijn soort.
Niémand is beter of minder dan
een ander. Ik ben volstrekt im
muun voor status of autoriteit.
Echt! Al zat Bush hier in mijn
Mat Herben: Ik ben een saai burgermannetje. Ik haal voor alle vakken een zeventje, dat heb ik bewust nagestreefd. Ik ben nergens briljant in.
Foto: GPD/Harmen de Jong
werkkamer, ik zou hem gewoon
een kopje thee aanbieden."
Thuis was hij de jongste van vijf
broers, hij had wel nog een jon
ger zusje. Zijn oudere broers
gingen naar de lts of mulo, maar
Herben kon, omdat het gezin er
inmiddels financieel beter voor
stond, naar de hbs. Toen al zou
het idee van fundamentele ge
lijkwaardigheid gerijpt zijn:
„Mijn broers waren lager opge
leid, maar net zo intelligent als
ik. En later, als journalist, leerde
ik ook de betrekkelijkheid van
status en aanzien."
In 1983 kreeg Herben zijn hard
ste levensles. Zijn ouders en
neefje verongelukten op de te
rugreis per auto van een bezoek
aan Polen. „Ik werd gebeld dat
mijn vader om het leven was ge
komen. Maar toen ik daar arri
veerde, bleken ook mijn moeder
en neefje dood. Ik keerde met
drie doodskisten terug naar
huis. Eén van mijn broers over
leed twee jaar later aan een
hartkwaal, hij kon het verdriet
nooit verwerken."
Die verwoestende ervaring ver
diepte Herbens geloof. Hij ver
telt: „Het is of je een oorlog
meemaakt. Het heeft heel veel
moeite gekost daar overheen te
komen. Je vraagt je af, waarom
nu, waarom ik? Maar ik kon uit
eindelijk die vraag omdraaien.
Waarom ik niet? Waarom zou ik
zo bijzonder zijn dat dit leed mij
bespaard wordt? Mijn geloof, ik
kom uit een katholiek nest, heeft
mij uiteindelijk veel troost en
kracht geboden."
En toen verscheen, jaren later,
Pim Fortuyn ten tonele. Geen
vaderfiguur voor Herben, maar
wel een vriend. Iemand met wie
hij zich vrijwel onmiddellijk ver
bonden voelde. Hijzelf en For
tuyn zijn geen tegenpolen, be
zweert Herben: „Wij hebben
heel veel gemeenschappelijk.
Pim was een conservatieve ho
mo. Nou: ik ben een conserva
tieve hetero. Wij denken allebei
op dezelfde manier: meer breed
in verbanden dan in de diepte."
Maar verschillen zijn er ook, er
kent Herben. „Pim was veel ex-
traverter, hij hield van de publi
citeit. Ik word eigenlijk het liefst
met rust gelaten. En Pim kon
enorm innemend zijn. Ik ben
hooguit aimabel.
Zeker sinds het Nieuwspoort-in
cident op 13 maart - Fortuyn
kreeg in het Haagse perscen
trum taarten in zijn gezicht ge
gooid - waren ze onafscheide
lijk. Herben zegt het zonder
snoeven: „Er is in de hele wereld
niemand die het gedachtegoed
van Pim zo goed kent als ik"
Vanwege de lotsverbondenheid
die hij met Fortuyn voelde, wist
Herben al de avond van de aan
slag dat hij in zijn voetsporen
zou treden, onthult hij nu. „Ik
wist diep in mijn hart dezelfde
Britse militairen gaven deze week het commando van de internationale vredesmacht in
Afghanistan (ISAF) over aan de Turken. Foto: Reuters/Caren Firouz
