KUNST 8f CULTUUR
Jacob Cuyp treedt uit
schaduw van Aelbert
Elvis scoort dankzij Nike en Junkie XL
ddse schilderkunst
nog lang niet dood
Dans en
droom in
kleurige
scènes
Expositie 'de vader van de zoon' in Dordrechts Museum
pierde mannen
atoeages
^festival
ire hersteld
i'A Havelaar
klassieker
'Ik heb die zangpartij niet aan flarden geknipt'
hdc941
zaterdag 22 juni 2002
snde kunst recensie
madette van der goes
itie: 'Beeld en Evenbeeld',
njen van Annie Goddijn, Maurice
penning, Jacques Turk en Rob
ten Te zien: t/m 7/7, di-vr 10-17
i-zo 12-17 uur, Stedelijk Museum
mhal, Oude Singel 28-32, Leiden.
Documenta in Kassei
d video's een overheersen-
spelen. Dat in Leiden de
erkunst nog lang niet
is, blijkt uit het werk van
unstenaars die op dit mo-
in het kader van de mani-
e 'Beeld en Evenbeeld' in
fijk Museum De Lakenhal
eren. Annie Goddijn,
ice Braspenning, Jacques
en Rob Schouten zijn niet
eken op deze traditionele
torm en laten ieder op
eigen manier zien wat je
doen met een stuk linnen
i beetje verf.
ioddijn hangt in het trap-
lis een indrukwekkend
ik met donkere bergen,
ijnzand en daarboven een
tblauwe lucht. Opvallend
eenvoud van dit land-
dat Goddijn waarschijn-
iar aanleiding van een van
reizen naar Marokko
te. Alleen het allemoodza-
te heeft ze weergegeven,
toch is het precies genoeg
zwaarte van het gebergte,
tte van het droge zand en
ens zomerse hemel te er-
haar andere werken be-
ij met minimale beeld
een maximum aan ef-
•iegelingen' heten haar
recente schilderijen,
sterk vereenvoudigde
weerspiegeld in water te
jn. Jammer is wel dat deze
i. die in de smalle gang
bovenverdieping van het
um hangen, niet zo goed
n recht komen. Het werk
•oddijn moet je eigenlijk
Here afstand zien.
ce Braspenning schildert
heel andere onderwerpen. Hij
laat zich vooral inspireren door
het dagelijks leven. Bijvoorbeeld
door een pikzwarte auto die
wegrijdt in de nacht. Behalve de
rode achterlichten bestaat dit
schilderij alleen maar uit diverse
tinten zwart. Daarmee laat Bras
penning zien hoe goed hij de
schildertechniek beheerst. Het
schilderen van uiteenlopende
gradaties zwart is namelijk van
ouds een van de moeilijkste op
gaven die een kunstenaar zich
zelf kan stellen. Zeventiende-
eeuwse schilders als Rembrandt
en Frans Hals blonken erin uit
Op andere schilderijen oefent
Braspenning zich in de kunst
van het weglaten. Twee kinde
ren die bezig zijn met koekhap-
pen beeldt hij af als schimmen
waarvan de witte lijven en ge
zichten slechts zeer schetsmatig
zijn aangeduid. Dat Braspen
ning ook een expressievere kant
heeft, blijkt uit zijn portret van
een kind dat aan een ijsje likt.
Vol overgave bindt het kind de
strijd aan met de smeltende lek
kernij. Paars en groen zijn de
overheersende kleuren in het
gezicht en de kleding, maar de
tong is knalrood. Daar ligt het
accent op, waardoor nog extra
wordt benadrukt dat het kind
likt alsof zijn leven ervan af
hangt. Ondanks het onschuldige
onderwerp krijgt dit schilderij
daardoor toch iets verontrus
tends.
Rob Schouten houdt met zijn
zeegezichten de traditie van de
Haagse School levend. Met na
me geldt dat voor drie recente
schilderijen die naast elkaar aan
een tussenwandje hangen. On
danks hun geringe afmetingen
heeft Schouten van de grijze
golven en de bleke wolkenluch
ten majestueuze composities
gemaakt. De weersomstandig
heden op deze doeken zijn guur
en herfstachtig, maar absoluut
niet angstaanjagend. Wat over
heerst is een gevoel van bewon
dering voor de natuur die ons
met haar samenspel van wind,
licht, water en lucht diep weet te
ontroeren.
-
Portret van de zesjarige Michiel Pompe van Slingelandt, gemaakt door Jacob Cuyp. Foto: GPD
door Dolf Welling
Dordrecht - Bij 'Cuyp' denken we
allicht aan de beroemde zeven-
tiende-eeuwse kunstenaar van
het zuidelijk-zonnige landschap
met vee: Aelbert Cuyp, naar wie
in Amsterdam een geliefde
marktstraat genoemd is. In zijn
geboorteplaats Dordrecht was
zijn vader, Jacob, een schilder en
burger van aanzien. Waar Aelbert
in Engeland eerder dan in Dordt
tot de grote meesters werd gere
kend, bleef de waardering voor
Jacob tot diens woonplaats be
perkt. Toch kreeg zijn werk na
dien verspreiding.
Het Dordrechts Museum heeft
voor de aan hem gewijde expo
sitie bruiklenen tot uit Buenos
Aires gehaald. Van Aelberts werk
hangt momenteel een expositie
in het Rijksmuseum te Amster
dam. Dordrecht geeft nu voor
het eerst een ruime keuze uit
het oeuvre van Jacob. De schil
der verdient dat: hij verruimde
in die stad de blik van aanko
mende kunstenaars en schiep
aldus een fris klimaat voor de
kunst.
Zijn vader, Gerrit Gerritsz, was
een glazenier die een goede re
putatie had. Daardoor kreeg zijn
zoon en leerling kennelijk al een
belangrijke opdracht: een
groepsportret van de stedelijke
muntmeesters. De mannen
staan stijf tegen elkaar, maar de
portretkoppen voldeden blijk
baar zodat Jacob aan een lucra
tieve praktijk als portrettist van
lokale notabelen kon beginnen.
Sommige portretten zijn niet al
leen van belang voor de
stadshistorie. De weduwe Van
Wesel, het echtpaar De Veer uit
Boijmans Van Beuningen, Jo
hannes Repelaer of zijn vader
Anthonis kijken ons in het mu
seum zo aan, dat we een indruk
van een persoonlijkheid menen
te krijgen terwijl we ook de stof
uitdrukking bewonderen.
Jacob en zijn zoon trokken niet
naar grotere kunststeden. Zij
cultiveerden hun Dordtse 'net
werk'. De maatschappelijke am
bities van Jacob waren kennelijk
vervuld met zijn positie als dia
ken en ouderling van de Waalse
kerk en deken van het in 1642
mede door hem opgerichte St.
Lucasgilde. Zijn artistieke ambi
ties reikten verder. Jacob heeft
terdege kennis genomen van
wat in Utrecht en elders gebeur
de en die kennis gaf hij door aan
leerlingen. Hij koos uit de eigen
tijdse kunst als bij een zelfbedie
ningsbuffet en vergaarde in te
keningen en prenten een ate-
liervoorraad aan voorbeelden
voor zichzelf en zijn vele leerlin
gen. Sommige figuren en voor
werpen komen in verschillende
werken in verschillende situaties
terug. Zo is een deftige dame op
een vismarkttafereel een herde
rin op een schilderij uit Boeda
pest.
Dat was praktisch. Een ongewo
ner voorbeeld van het gebruik
van een bestaande voorstelling
vormt het portret van het echt
paar Van Beveren. Het liet zich
door Jacob schilderen op een
bestaand paneel met figuren en
een gezicht op de Haagse Hof
vijver door David Vinckboons.
Aelbert heeft in schilderijen van
zijn vader soms voor de land
schapspartij gezorgd en dan sig
neerde pa toch voor het geheel.
De prijs voor zijn werken was
goed, maar lager dan bijvoor
beeld voor een Van Goyen. Later
is Jacobs signatuur door de han
del wel eens in die van Aelbert
veranderd. Ook kon nog niet al
tijd worden vastgesteld in hoe
verre leerlingen in een schilderij
de hand hebben gehad. De ex
positie biedt welkome mogelijk
heden tot vergelijking met ande
re werken van bijvoorbeeld een
kinderportret - meisje of jongen,
dat staat niet vast - uit Frankfurt
waarover de deskundigen het
niet eens zijn.
Het kinderportret ging tot de
meest geliefde werken van Jacob
behoren. Op de affiche en bui
ten op de catalogus prijkt de af
beelding van een paneel met het
portret van de zesjarige Michiel
Pompe van Slingelandt. Dit
schilderij stond vroeger op
naam van Aelbert maar is nu
weer aan Jacob teruggegeven.
Daarentegen heeft Jacob van de
vier in een recente kunstge
schiedenis genoemde werken er
intussen weer twee verloren. De
kunsthistorici zijn onvermoei
baar.
Het jongetje Pompe is uitgedost
als een prinsje dat in gezelschap
van een snuffende hond op val
kenjacht is.£elaas behelpt hij
zich met eenrorenvalk die zich
in werkelijkheid niet leent voor
zo'n taak omdat hij zich tot
muisjes beperkt.
Voor belangrijke opdrachten gaf
men in Dordrecht nog wel eens
de voorkeur aan iemand van el
ders. Jacob zal dan ook verguld
zijn geweest toen hij een groot
historiestuk kon maken. Moge
lijk was het de stad die hem ver
zocht een allegorische voorstel
ling te maken op de overwin
ning van Den Bosch door Fre-
denk Hendrik. Hij stelde de
prins voor als David die Goliath
heeft verslagen. Het werd zo wel
een wat oudere David want het
portret moest gelijkend zijn. Op
enkele door beide Cuyps ge
schilderde werken gloeit in het
landschap het mediterrane licht
aan dat de specialiteit van Ael
bert is geworden.
Jacob Cuyp, de vader van de
zoon. Dordrechts Museum t/m
15 september.
i - Galerie Heren-
in Rotterdam exposeert
juni tot en met 18 au-
i werken van Hein Dinge-
Henk Schiflmacher en
«n. Dingemans (1962) te-
eder n schildert vooral grote
ide mannen met enorme
B uit culturen en natuur-
izoals de Maori's, Austra-
aboriginals en Polyne-
ichiffmacher (1952) ta-
der, schrijver, fotograaf
istenaar tekent al zijn he
li. Bom (1958) werkt al 18
zijn tattooshop in Rot-
n. In zijn eigen teken- en
fcrwerk zijn de ontwerpen
Jankejook in tatoeages ver-
gj>erugtevinden'
|GPD/Lex van Rossen
In het nieuwe Plaza-
lex bij de Groenoordhal-
eft op 14 september het
>vn Jazzfestival plaats. De
riten rond het 25-jarig
in van Jazz on Sunday
n ertoe geleid dat het be-
deze jazzclub en de
bestuurskem van het Key-
lazzfestival besloten tot
richting van het festival,
im zeventien jaar lang in
igehoorzaal werd ge-
maar een paar jaar ge-
ter ziele ging.
plom
Max Havelaar van Mul-
is dé klassieker van de
riandse literatuur. Met het
eme Van den vos Reynaer-
igoede tweede. Dat is al-
ide uitkomst van een en-
de Digitale Biblio-
lor de Nederlandse Let-
left gehouden onder de
in van de Maatschap-
èderlandse Letterkun
de Nederlandse literai-
in. Ongeveer een op de
in vulde de vragenlijst
de moderne schrijvers
Gerard Reve met De
m en W.F. Hermans met
•re kamer van Damo-
;e ogen.
theater recensie
Maarten Baanders
Voorstelling: leertingenuitvoering
Balletschool Ellen Oostertioff. Gezien
21/6 Leidse Schouwburg.
Dat dans en droom alles met el
kaar te maken hebben, bewees
Ellen Oosterhoff met het pro
gramma dat zij maakte voor de
leerlingen van haar ballet
school. Droomreizen, de schit
terende wereld van de musical
en een wonderlijke dwaaltocht
door het warenhuis Droom
Vreesman trokken in kleurige
dansscènes voorbij.
De leeftijdsgroepen wisselden
elkaar vloeiend af. Na een klas
sieke opening, met dartele
kleintjes en elegante ouderen,
barstte de vakantiesfeer los.
Vooral de sierlijke Indonesische
dansen en de zwierige gebaren
uit Turkije riepen de sfeer mooi
op.
De rondreis langs beroemde
musicals toonde aan hoe fees
telijk dansen kan zijn. Het nos
talgisch gehalte was hoog, zeker
in 'Swing, swing, swing...', maar
ook bij 'Grease' ging menig hart
sneller kloppen bij de zorgeloze
uitgaanssfeer. Mooi dierlijk wa
ren de 'Cats' met hun lenige,
soms felle lijven.
Een warenhuis is niets bijzon
ders, tenzij je het bekijkt door
de ogen van twee kinderen die
hun moeder kwijt zijn. Tapdan-
sers roepen de bedrijvige sfeer
op. Op de sport- en de muziek
afdeling wordt stevig geswingd,
terwijl de etalagepoppen sereen
hun Idassieke passen uitvoeren.
De kleine deelnemers ontroe
ren met hun zwembandjes op
de badkledingafdeling en hun
zoete roze lollydans. Tijdens
het hoeden passen heerst pre
cies de rust die bij die afdeling
hoort. Na sluitingstijd kan het
best eng zijn in een warenhuis.
Het beddengoed gaat spoken,
maar ook ontdekken de twee
verdwaalde kinderen dat de
poppen op de speelgoedafde
ling gaan bewegen als iedereen
weg is. Er wordt vrolijk in het
rond gedanst en als moeder de
kinderen terugvindt hebben ze
zulke schitterende avonturen
achter de rug, dat ze haar mis
schien niet eens zo erg gemist
hebben.
door Jacob Haagsma
Amsterdam - Elvis is weer in het
hitgebouw. De remix van het ob
scure nummer 'A little less con
versation' geeft Elvis Presley zijn
achttiende Engelse nummer-een
hit, waarmee hij postuum The
Beatles voorbijstreeft. De com
mercials van Nike, waarin deze
remix het spectaculaire gegoo
chel van beroemde voetballers
begeleidt, zijn inmiddels wereld
wijd te zien. Verantwoordelijk
voor dit unieke Elvis-produkt is de
Nederlander Tom Holkenborg uit
Amsterdam.
Het is een opmerkelijk verhaal,
de ontstaansgeschiedenis van
de Elvis-bewerking van Junkie
XL, zoals Tom Holkenborg heet
als hij muziek maakt. Hij had al
enkele commercials van Nike
van muziek voorzien, ten tijde
van de Olympische Spelen.
„Daar zat gewoon iemand die
mijn muziek heel tof vond en
me belde of ik met hen wou
werken."
Voor de huidige reclameclip
werd Holkenborg opnieuw be
naderd. Het bijzondere is aller
eerst dat het een wereldwijde
campagne is. „Meestal wordt al
leen al de muziek per territori
um anders geregeld, omdat je te
maken hebt met heel verschil
lende culturele achtergronden.
Het zijn eigenlijk alleen com
mercials als die van Coca Cola,
die wereldwijd gaan."
Na een uitgebreide brainstorm
sessie - 'want die mensen gaan
niet over één nacht ijs' - kwam
het idee bovendrijven om iets
met Elvis te doen.
„Maar iedereen zag daar een
probleem in, omdat het heel
moeilijk zou worden om er toe
stemming voor te krijgen." Ei
genwijze Tom ging in Amster
dam toch aan de slag en kreeg
na wat heen en weer sturen van
versies zowaar groen licht van
de Elvis Estate: „Zijn erfgena
men en een stuk of twintig ad
vocaten eromheen.
Waarom Holkenborg voor zijn
versie van 'A little less conversa
tion', een nummer dat in 1968
op een b-kantje verscheen en
dat hij leerde kennen op de
soundtrack van de recente film
'Ocean's eleven', als eerste ar
tiest wel toestemming kreeg en
hele horden die soortgelijke po-
Tom Holkenborg: „Het is en blijft een Elvis-nummer, dus alle royalties gaan naar de erfgenamen." Foto: Lex van Rossen
gingen deden niet, weet hij ook
niet precies. „Ik denk ten eerste
omdat ik een heel onbekend
nummer heb genomen en ten
tweede omdat ik het origineel
redelijk intact heb gelaten. Ik
heb recht gedaan aan zijn stem.
Ik heb die zangpartij niet aan
flarden geknipt en er geen lom
pe beat onder gezét, zoals in zo
veel remixen. Het gaat die club
helemaal niet om het geM, dat
merk je aan alles. Ze willen de
nagedachtenis van Elvis gewoon
recht doen, daar lijkt het ten
minste heel erg op."
Dat zal ook wel de reden ge
weest zijn dat Tom zijn volledige
artiestennaam in dit verband
niet mag gebruiken.
„Toen onze advocaat zei dat die
remix gemaakt was door Junkie
XL, bleef het vier seconden stil
aan de andere kant van de lijn,
toen zeiden ze: 'You gotta be
kiddin'. Dat vonden ze iets 'too
much'. Dus werd het Elvis Vs.
JXL. Maar iedereen weet wel dat
ik erachter zit, hoor, op de En
gelse radio hebben ze het ge
woon over Junkie XL."
Van de Nike-commercial be
staan meerdere versies. Bio
scoopbezoekers krijgen een ge
nereus filmpje van ruim drie mi
nuten voorgeschoteld, verder
zijn er versies in omloop van
dertig en zestig seconden. „Om
de aandacht vast te houden."
Steenrijk zal Holkenborg van
deze klus niet worden. „Als het
een liedje van mezelf was ge
weest, dan wel. Maar nu is en
blijft het een Elvis-nummer, dus
alle royalties gaan naar die Elvis
Estate. Ik krijg alleen een 'fee'
voor het remix-werk en dat staat
natuurlijk in geen verhouding
tot wat het opbrengt. Ja, maar jij
hebt wel de eer, zeggen ze dan,
en je bent en blijft de enige die
deze kans krijgt. Dat heeft wat
zuurs, maar ik heb hiervoor ge
kozen en ik lui er verder niet
over. Zo'n kans word je op een
gouden schaaltje aangereikt, dat
moet je één keer doen en niet
weer. En als ik straks met mijn
eigen nieuwe album kom,
springt iedereen er wereldwijd
bovenop."
Die nieuwe plaat - 'een echte
dansplaat' - komt in september
en bevat onder andere een sa
menwerking met jaren-tachtig-
synthesizercoryfee Gary Nu-
man. Voor die tijd komt nog het
album uit van Sasha, hier niet
erg bekend maar wel Engelands
populairste DJ, dat Holkenborg
co-produceerde.
Sinds 'Big sounds of the drags'
uit 1999, het vorige album van
Junkie XL, is het een beetje stil
gebleven rond Holkenborg.
Schijnbaar, want hij was druk
bezig om zich middels goed ge
plaatste 12-inches remixen en
optredens een plek te verwerven
op de Engelse dansscène. Bo
vendien maakte hij muziek voor
verschillende speelfilms en
commercials.
En dan is er nog de lucratieve
wereld van de 'games'. Holken
borg maakte de muziek en het
'sound design' voor 'Quantum
redshift', het spel voor de X-box-
spelcomputer dat in september
uitkomt.
„Dan heb je het wel over een
uur nieuwe muziek, in dolby
surround, speciaal gemaakt
voor dat spel. De omzet in de vi
deospelletjeswereld ligt op dit
moment al een stuk hoger dan
de hele filmindustrie bij elkaar,
en dan hebben we het maar niet
meer over de muziekindustrie.
De spelletjesindustrie neemt het
gewoon over. Ik ben er een jaar
of drie, vier geleden mee begon
nen en ik spendeer er redelijk
veel tijd aan. Daar zit gewoon
een hele nieuwe markt."
