GESPREK VAN DE DAG
Tweemaal is genoeg
Erotische spreekwoorden op schrift gezet
Emeritus hoogleraar Dolf Kohnstamm geeft zoenbutton uit
Juni: de zomer is in het land
DONDERDAG 6 JUNI 200!
MENSELIJK
De helderbonte koe
KLAZINA 9 van de
maatschap Huizing in
Dalen staat sinds enke
le dagen onder een pa
rasol. De reden: het
dier heeft een zonne
steek opgelopen. ,,Ze
is erg ziek geweest en
is alweer aan de bete
rende hand", zegt Ger-
rit-Jan Huizing. „Maar
een zonnesteek is zeer ernstig. Het is nog steeds de vraag
of ze het haalt." Huizing ontdekte dat er iets met het dier
aan de hand was toen het ongecoördineerd begon te be
wegen en schuim op de bek kreeg. Huizing: „Ik had di
rect door dat het om een zonnesteek ging. Deze koe is
licht van kleur en lichte koeien kunnen daar nog wel eens
last van krijgen. Ze hebben minder pigment die de huid
tegen fel zonlicht beschermd."
Een groot aantal mensen
blijkt allergisch voor een
NOTENKUS. Dat is een
zoen van iemand die tot
zes uur voor de omhelzing
bijvoorbeeld pinda's heeft
gegeten. Een notenkus op
de wang van een driejarige
jongen leidde zelfs tot een
ziekenhuisopname, aldus
de New England Journal of
Medicine gisteren. Ameri
kaanse vorsers onderzoch
ten 379 mensen met een
allergie voor noten en za
den. In totaal twintig men
sen maakten melding van
een allergische reactie na
een notenkus. Volgens de
wetenschappers was dat
een verrassend hoog aan
tal. De symptomen bleven
meestel beperkt tot wat
jeuk of een zwelling. Vier
personen werden kortade
mig.
Een Fransman die op 10 april ruim 1,9 miljoen euro
heeft gewonnen in de LOTTO heeft nog een week de tijd
om zijn prijs te claimen. Als de winnaar zich niet op tijd
meldt zal het geld opnieuw worden verloot. Het gebeurt
met enige regelmaat dat mensen de hoofdprijs pas op het
allerlaatste moment claimen, al liet een winnaar vorig
jaar augustus de termijn van 60 dagen verlopen en kon
hij fluiten naar zijn geld, toen eveneens bijna twee mil
joen euro.
Het openbaar ministe
rie in de Amerikaanse
staat Florida heeft een
aanklacht tegen zange
res DIONNE WARWICK
wegens drugsbezit la
ten vallen. Dat heeft
een woordvoerder van
justitie gisteren gezegd.
De vijfvoudige Grammy-
winnares werd vorige
maand op het vliegveld
van Miami gearres
teerd, omdat ze marihu
ana in haar bezit had.
De staat liet de aan
klacht tegen de 61-jari-
ge zangeres vallen, nadat ze een programma had afge
rond dat was bedoeld om mensen die voor het eerst een
overtreding hebben begaan een tweede kans te geven.
De platenmaatschappij Virgin heeft het contract met de
voomalige SPICE GIRL VICTORIA opgezegd wegens de
teleurstellende verkoopcijfers van haar laatste cd. Al
maanden deden speculaties de ronde over de vraag wan
neer Virgin met haar zou breken. De 27-jarige Beckham -
eerder bekend als Posh Spice - heeft laten weten dat er
geen sprake van is dat Virgin haar eruit heeft gebonjourd.
„Niemand is ontslagen. Het contract met Virgin is ge
woon afgelopen en beide partijen hebben besloten het
niet te continueren", zei haar woordvoerster. Eerder al
maakte Virgin een eind aan de contracten met twee an
dere voormalige Spice Girls, Emma Bunton en Mel B. In
alle gevallen werd het niets met de solocarrières van de
voormalige leden van de succesvolle meidengroep.
Het distributiebedrijf
van cd's Multidisk
uit Almere en com
ponist Jan Rietman
nemen juridische
stappen tegen Mega
Charts. Ze eisen dat
het muzikale eerbe
toon aan Pim For-
tuyn, de single 'At
your service', van
GERARD JOLING
weer in de Mega Top
100 komt. Mega
Charts, het bedrijf dat de Top 100 verzorgt, schrapte het
plaatje zondag uit de hitlijst omdat de singles massaal
zouden zijn opgekocht. Het bedrijf vermoedt dat Multi
disk de exemplaren zelf opkocht om op de eerste plaats
te komen. Rietman vermoedt dat er sprake is van boze
opzet. „Iemand die een hekel heeft aan Pim Fortuyn,
aan mij, of aan Joling heeft opzettelijk een grote partij
opgekocht om ons in een kwaad daglicht te stellen."
RON BRANDSTEDER wil 100.000 euro van de roddel
bladen die een vrouw uitgebreid lieten vertellen dat zij
een zoon heeft van de spelleider. Hij daagde gisteren Pri
vé, Story, Party en Weekend in een kort geding voor de
president van de rechtbank in Amsterdam. De vier rod
delbladen dachten begin mei allemaal de primeur te
hebben. In werkelijkheid lag het verhaal van Marita van
Rossum op dezelfde dag in viervoud in de schappen.
Brandsteder ontkent de vader van het 3-jarig jongetje te
zijn. Of Brandsteder de vader is, kan alleen een DN A-test
uitwijzen. Die vindt later deze maand plaats. Brandste
der wil rectificatie en wil dat de bladen tot de uitkomst
van de DNA-test niet meer over de kwestie schrijven. Om
het leed dat de publicaties hem hebben toegebracht
enigszins te verzachten wil hij van ieder blad 25.000 eu
ro. De president van de rechtbank doet op 20 juni uit
spraak.
De Amerikaanse R&B-zan-
ger R. KELLY is aange
klaagd wegens seks met
een veertienjarig meisje en
het maken van video-opna
mes daarvan. Indien
schuldig bevonden kan de
zanger tot vijftien jaar ach
ter de tralies verdwijnen.
De politie heeft R. Kelly
(33) al drie jaar op de kor
rel. Het onderzoek begon
na geruchten dat de artiest
een verhouding had met
de veertienjarige dochter
van een zakenkennis. Op
een videoband, die bij een
krant in Chicago terecht
kwam, zou te zien zijn dat
R. Kelly seks heeft met het
meisje. R. Kelly heeft gezegd dat de videoband nep is.
De zanger is eerder beschuldigd van seks met minderjari
gen. Hij schikte een rechtszaak met twee vrouwen die
hem daarvan beschuldigden. Later bleek dat R. Kelly
trouwde met de intussen overleden zangeres Aaliya toen
zij pas vijftien pas. Het huwelijk werd daarop ontbonden.
Een derde zaak draait om een vrouw die zegt dat de zan
ger haar zwanger heeft gemaakt toen ze nog een tiener
was. |^|ij zou haar hebben gedwon^n tot een abortus.
'Schrijven is stelen en schrappen', zegt pa-
roemioloog (spreekwoordenonderzoeker)
Rien van den Broek. Hij zegt het met een
lach, want het is duidelijk dat het onder
werp erotiek, dat leidde tot zijn net uitgeko
men Erotisch Spreekwoordenboek, hem bij
zonder heeft geamuseerd.
Kortenhoever dr. M. A. van den Broek is zijn
hele leven al bezig met taal. Hij was van
1969 tot 1991 wetenschappelijk hoofdmede
werker aan de Letterenfaculteit van de Vrije
Universiteit, waar hij Duitse taal- en letter
kunde van de Middeleeuwen doceerde. Zijn
moeder had de gewoonte om haar kroost
met spreekwoorden om de oren te slaan.
Het is hem als het ware met de paplepel in
gegoten.
Lang voordat het spreekwoord of gezegde in
de geschreven taal verscheen, was het al in
zwang in de onderlinge communicatie, legt
Van den Broek uit. Spreekwoorden zijn vaak
bedoeld om het volk waarden en normen
door te geven. Niet voor niets komen vele
nu nog bestaande zegswijzen uit de bijbel.
In de brieven van Paulus lezen we Waar het
hart vol van is, loopt de mond van over'. De
fascinatie van Rien van den Broek voor het
spreekwoord vertaalde zich in vele publica
ties over dit fenomeen. In 1998 verscheen
van zijn hand 'De spreekwoorden van Jacob
Cats', gevolgd door het 'Alcoholisch Spreek
woordenboek' in 2000. En nu dan zijn derde
uitgave: 'Erotisch Spreekwoordenboek'.
Erotiek en seksualiteit spelen in het dagelijks
leven een belangrijke rol. Het is dan ook niet
verwonderlijk dat ze hun weerslag vinden in
talrijke spreekwoorden. Van den Broek haal
de verreweg de meeste uitdrukkingen uit
bestaande verzamelingen. Maar hij deed
ook zelf onderzoek. „Ik ben inderdaad ook
zelf op pad gegaan. In de kroeg hoor je heel
veel."
Dat de volksmond een grote creativiteit aan
de dag legt, blijkt wel uit het feit dat er in het
rood-roze boekje van uitgeverij Veen maar
liefst 230 uitdrukkingen staan voor de offici
ële term 'coïteren'. Het gaat van 'baarmoe-
dertje pesten' tot 'zonder zadel rijden'. Ook
'menstrueren' spreekt blijkbaar tot de ver
beelding met zegswijzen als 'bieten gegeten
hebben' en 'de haringvloot is uitgevaren'.
Naast informatie van de kroegtijgers en
bouwvakkers ging Rien van den Broek in
zijn schaarse vrije tijd ook op bezoek bij de
dames uit de erotische dienstensector, zoals
hij dat zelf noemt. „In de rosse buurten heb
ik vele interessante dingen ontdekt die zeker
hebben bijgedragen aan de totstandkoming
van mijn boekje." 'Op je rugje geld verdie
nen' is algemeen bekend, evenals 'een
Haarlemmerdijkie maken', maar wie heeft
er ooit gehoord van 'de kost verdienen met
de schuine deur' of 'moe zijn van het trap
penlopen'?
Natuurlijk stelde Van den Broek wel zijn
grenzen.Als het te schunnig werd, heb ik
dat spreekwoord uiteraard niet geplaatst.
Met name op internet zie je er bij die te ver
gaan. Vaak gaan die overigens samen met
racistisch taalgebruik."
Het duurde alles bij elkaar zo'n anderhalf
jaar voor de gepensioneerde wetenschapper
zijn boek gereed had. Het kostte hem aardig
wat tijd om de herkomst van sommige uit
drukkingen op te zoeken en uit te leggen.
Hoe weet je anders dat 'glaswerk hebben'
slaat op taxichauffeurs die een coïterend
paartje in hun auto hebben. Of dat 'op de
kous pezen' verwijst naar de zogenaamde
oude kous waarin de prostituee haar geld
bewaart in plaats van het aan de souteneur
af te staan.
Herman Stuijver
Erotisch Spreekwoordenboek, uitgeverij L.J. Veen, 127 pag,
ISBN 9020400037, prijs €9,95
Rien van den Broek met zijn nieuwe boekje.
Foto: Ton Kastermans
AS
-en
-I
lid!
zijn
Pgc
ser
de
istr<
int
anc
itis
kri
di
Tweemaal, rechts beginnen. Een oefe
ning voor een nieuwe dans? Welnee. Het
is de nieuwe afspraak voor ons zoenge-
drag. Want het loopt langzamerhand de
spuigaten uit Driemaal, viermaal wordt
er gekust als mensen elkaar gedagzeg-
gen. „Ik ben niet tegen zoenen, wel te
gen dat inhoudsloze gebaar zonder af
fectie."
Dolf Kohnstamm, emeritus hoogleraar
psychologie, is een opmerkelijke actie
begonnen. Hij heeft een button ge
maakt met het opschrift „Ik zoen je 2
keer." En om ook de plaats waar de
eerste kus terecht moet komen duide
lijk aan te geven, wordt deze harten
kreet aangevuld met „En ik begin
rechts."
Wat beweegt Kohnstamm een dergelij
ke actie op touw te zetten? „Veel men
sen, waaronder ikzelf, hebben in de
loop der jaren een hekel aan dat ma
chinale, stereotiepe zoenen gekregen.
Maar nu begint het echt de spuigaten
uit te lopen. Vooral hier in Amsterdam
wordt er al drie- en zelfs viermaal ge
zoend! Je raakt daardoor behoorlijk in
de war of in verlegenheid. Ik vind dat
we in ieder geval'terug naar twee moe
ten."
En de hoogleraar zou het ook helemaal
niet erg vinden als er nog maar één
keer wordt gekust of de handdruk weer
in ere wordt gesteld. „Wat is er tegen de
warmte van een welgemeende hand
druk? Laten we het zoenen gewoon
voorbehouden aan de partner, de fami
lie en een kleine kring om ons. Ik
ben absoluut geen kouwe
kikker. Ik hou alleen niet
van rituele handelingen
zonder inhoud."
Het is, vindt de psy
choloog, ook volstrekt
in tegenspraak met de
huidige tendens dat in
dividuele vrijheid een
hoog goed is. Immers,
we kleden ons zoals we
willen, we eten wat we lek
ker vinden en we gaan op va
kantie waar we het mooi vinden.
„Maar in het zoengedrag krijgen we
van alles opgedrongen. Met name jon
ge vrouwen die niet zo assertief zijn,
vallen nogal eens te prooi aan dit bela
chelijke en dwingende ritueel. Vooral
op de werkplek zien velen er tegen op
om collega's met wie geen emotionele
band is te zoenen of door anderen ge
zoend te worden. Maar de gewoonte is
inmiddels zo dwingend, datje er am-
IV
al
Kohnstamm ergert zich aan het toenemende gezoen. Vaak zijn het bekende mensen die het voorbeeld geven zoals hier het
echtpaar Poetin (Rusland) en Bush (Verenigde Staten) bij hun ontmoeting van vorige maand. Foto: EPA/Yuri Kochetkov
per onderuit kan."
De televisie is de grootste boosdoener
van het klakkeloos getuit, weet hij.
„Blijkbaar moet alles wat daar gebeurt,
worden nageaapt." Ook mannen, ziet
Kohnstamm om zich heen, gaan elkaar
steeds meer zoenen. Vooral onder stu
denten is het langzamerhand een nor
male begroetings- en afscheidsceremo-
nie.
Het zoengedrag in omringende landen
is divers. In België en met name in
Brussel wordt éénmaal gezoend. In
Scandinavië kust men weinig en in
Spanje en Portugal is tweemaal de ge
woonte. In Frankrijk is er een strikte
scheiding tussen de
stad en het platte
land, in de stad
tweemaal, op
het platteland
gaan ze weer
viermaal op de
wang. Alleen in
De zomer is losgebarsten. En dat ook nog op
de eerste dag van de maand die bij uitstek als
zomermaand geldt: juni. Mijn man en ik re
den afgelopen vrijdag terug van Italië
naar Nederland. We konden ons op de
dag van het vertrek maar moeilijk
losrukken van een blikkerend Como-
meer, met de haarscherpe silhouet
ten van de bergen erom heen. Geen
wolkje aan de lucht. Overal over
dadig bloeiende rozen. Pas aan het
begin van de middag stapten
we tenslotte in de auto. Met
als gevolg dat we een hele zo-
meravond op de Duitse auto
baan verbleven. Dat was een
Ïsrwachtfeest. Omringd
ils we werden door de
/olie zomer, een zon
die als een karmozijn
rode bal naar de kim
daalde, en de lucht in
een vuurwerk van
violet veranderde.
Overal vlieren die
zich als kantwerk
door de bermen slin
gerden. De geur van
zondoorstoofd gras.
En een avond die maar niet donker leek te
worden. Met een ijsblauw licht in het oosten
toen de duisternis tenslotte toch viel.
Eenmaal thuis verbazing over de tuin. Bloei
ende rododendrons, rozen en klimhortensia's.
De buren niet meer te zien, afgeschermd door
een muur van volledig uitgelopen struiken en
bomen. De kruinen van bomen sluiten zich
boven ons hoofd tot grote groene parasols. De
zomer is opeens overweldigend in het land,
met bijen, vlinders, bermen vol fluitenkruid.
Met een overweldigende invasie van bladluis
en ontblote lichamen in tuinen en op strand.
En overal de geur van barbecue en zonne
brandolie.
In Nederland moet je zo'n zomerdag plukken,
want je weet nooit hoe lang je weer moet
wachten op een volgende. Juni kondigt de
overvloed aan. Zomerse en tropische dagen
zijn in deze maand geen uitzondering. Maar
die zomerse warmte roept ook heftige reacties
op: juni is ook de maand van de Europese
moesson, koele oceanische lucht die diep
doordringt in Europamet een gevoelige te
ruggang van de temperatuur. Voorafgegaan
door het passeren van een onweersfront. Dan
kan het opeens tien graden kouder worden.
Meteorologen kennen om deze redenen juni
ook een soort IJsheiligen toe, doorgaans tus-
Luxemburg doen ze het conseqii
driemaal. „Maar of je je aan dat
moet spiegelen, is maar helema.
vraag", stelt Kohnstamm kritiscl
Het gezoen is rond 1980 in Nede
in zwang geraakt. Via Brabant er
burg over komen waaien uit zui<
landen. Het was in de tijd dat er
katholieke politici zoals Braks enfv
in Den Haag rondliepen. Deze b
ring komt althans van etiquette
kundige dr. Reinildis van Ditzhu
„Mensen willen nu eenmaal alti
een hogere groep horen. En het
nam de gewoonte van die politic
het zuiden klakkeloos over.
Van Ditzhuyzen onderschrijft Kc
stamms' ervaringen. „Vreselijk d j
zoenterreur. Ik heb er al eerder o
wezen, maar blijkbaar was de tiji
nog niet rijp voor. Maar gelukkig
nen nu steeds meer mensen zich
te ergeren. Zo gaat dat met gewo j(
die komen en verdwijnen gelukk
weer. Kijk maar naar het tutoyen
het onderwijzend personeel en d
gedoog-problematiek. Een lange
moet het kunnen en ineens is he
over."
Van Ditzhuyzen, ook historica,
rug in de geschiedenis. Zo'n dri<
derd jaar geleden was het zoenei
komen ongebruikelijk. Alleen de [(je
kus of de buiging waren geoorloc [e(j
begroetingsceremoniën. „Je moe it
tuurlijk niet vergeten daj de hoge
klasse ook niet al te dicht bij het I
volk wilde komen. Niet alleen on
klasse verschil in stand te houdei
maar vooral omdat ze stonken. E
nog geen zeep, dus ze waren ook
vies."
Na de Franse Revolutie rond 186
iedereen 'gelijk' was, werd begoi
met elkaar een hand te geven. In
schreef Amy Groskamp-ten Hav<
Hoe hoort het eigenlijk dat deze
woonte wel erg was ingeburgerd"
handenschudden volgens haar b
een beetje minder kon. Van Ditzl
heeft dit boek bewerkt.Als tijdei j
nieuwjaarsreceptie er allerlei meij
op me af komen, steek ik altijd h(
monstratief m'n hand vooruit. Dk v
wel van een beetje afstand. Ze vii
me daarom een raar persoon, m<
hou niet van inhoudsloze gezoen
Irene Nieuwenhuijse
De button 'Ik zoen je 2 keer en ik begin
is voor één euro te bestellen via zoenbi
ie
MJI
lid
:nt
itc
ida
oi
Zi
els
JGEK
eld
ere
anc
Da
vei
Gt
ev\
he
ijfw,
de
ore
tie
de
;tr;
"brzi
oo;
r
RT
>rd
en
ftg
»gï
uit
sen 10 en 17 juni. Dat staat ons dus nog alle
maal te wachten.
Ik hou van de maanden mei en juni. De een
belooft, de ander komt na, In juli en augustus
verdwijnt de gespannen afwachting en de
verbazing wat betreft tuin en bos. De zomer
zelf kan iets statisch hebben, bewegingsloos:
alles blijft zoals het is. Met half juli al de eerst
aanzeggingen van de nazomer. Blad op het
gazonHet eerst zo stralend frisse groen dat al
donker begint te worden, met hier en daar
een bruine toets.
Dat bewegingsloze geeft de lange, lichte zo
meravonden ook een bijzondere bekoring
namelijk de ervaring van tijdloosheid, het
ontsnappen aan tijd en ruimte. De essentie
van het zomergevoel is dat het je in staatstelt
tot een soort zorgeloosheid: dat zien we mor
gen dan wel weer.
Voor ons geldt dat dit jaar niet. Nog zes we
ken te gaan en dan slaan we de deur hier
voorgoed dicht. Er ligt weer speelgoed op het
gras, want we hebben twee kleinzonen een
weekje te logeren. Kunnen hun ouders eens
een weekje klussen in him huis, zonder die
handenbindertjes. Wij kijken naar dat ge-
dribbel op het grasveld. Naar het poppen wa
gentje dat nog van onze dochter is geweest.
Naar het fietsje, de skelter en de beer. Alle
maal te voorschijn gehaald, omdat de
leeggeruimd moet worden. En met veel i an
thousiasme gebruikt door onze kleinkin in.
die nu exact de leeftijd hebben van onze
dochters toen we dit huis betrokken.
De dochter die ze gebracht heeft, kijkt in
tuin naar het huis. Ze wil niet sentimen
niet weemoedig zijn, maar toch. Achter i
ramen schuilen herinneringen die zich c p
dringen. Namen van vriendinnen en vri
jes. Hun hele jeugd en hun jong volwasi 01
zijn hebben de dochters hier beleefd. Hel
hun huis, vinden ze allebei. Eigenlijk m
nooit iemand anders in komen wonen.
Voor ons ligt dat anders: we hebben mi
huizen gekend. Het was nooit ons ouderbgc
huis.
Al die zomers', zegt de dochter, zuchten gei
Wat hebben we hier altijd gespeeld. In i nc
bosjes, op het gras'. Ik kijk naar haar pri ste
Met dat wipneusje. De driejarige van toe 'ar
een tweeëndertigjarige geworden. Sp
niet meer bij. Ze heeft een man, een baai de
twee zoontjes. Ik voel een lichte ontroeriijr
Beelden vallen over elkaar heen. De doel Ut
vergroot zich en verkleint zich voor mijn
tesoog. Al die fases van groei.
Het afscheid van het ouderlijk huis marl a t
de volle zomer van haar leven. pc
