KUNST CULTUUR
Hele 'Turandot' voor de prijs van één Pavarotti
Kunstenaars zijn arm en
ze praten niet over geld
Enrique Iglesias gaat voor vlees en bloed
Lks krijgt prijs
br hele oeuvre
iiière liederen
nuurgedichten
jigaboys en
Ine in Lisse
Ingsteen weer
it E-Street Band
Te veel
kunstenaars
brengen
inkomen
omlaag
Peter de Caluwe geeft veelbelovende stem aan De Nederlandse Opera
cein
gelland
isterdam koopt
ice-theater
Genderbender
Filmmaand in
Centrum De X
donderdag 6 juni 2002
lanks. Foto: AP
igeles - De Amerikaanse
k Tom Hanks krijgt van
renommeerde American
istitute (AFI) een prijs
bjn hele levenswerk. Het
dertigste keer dat deze 'Li-
ievement Award' is toe-
id. De prijs wordt op 12
i de 45-jarige Hanks uit-
I Hanks heeft in zijn car-
|tot dusver twee Oscars ge-
n, een voor zijn rol in
ftelphia' (1993) en een
[Forrest Gump' (1994).
- Wljkvereniging Pan-
;t bestaat 25 jaar. Ter
heid hiervan wordt op
1 juni een concert ge-
i de Hooglandsekerk en,
inwerking met de 100-
/ereniging Oud Leiden,
in de Luthersekerk
i. Tijdens het concert
n werken uitgevoerd van
jonisten die een relatie
jen met de wijk. Huub de
Jd heeft liederen gecompo-
lop vijf van de in de wijk
zige muurgedichten van
:hting Tegen-Beeld. Deze
i zuüen tijdens het con-
ii wereldpremière bele-
|)ok Pieter de Mast, een in
Ik wonende musicus,
lt twee nieuwe werken ten
[e. Voor de lezing over de
Jt is de schrijver Ed van
list uitgenodigd.
l-Vengaboys, Milk Ine en
nma treden op tijdens
a Midsummer Dance
lop zaterdag 22 juni in Lis-
lt dansfestijn begint om
■uur op het parkeerterrein
let Fioretti College. De op-
Est van het feest wordt
Jde organisator, speeltuin-
iiging De Bijenkorf, be
lt aan jeugdactiviteiten.
[en kosten 12,50 euro in de
erkoop en 15 euro op de
■elf.
muziek recensie
Louis du Moulin
Concert: One Night Stand Tour van
Enrique Iglesias met tienkoppige
begeleidingsgroep. Gezien: gisteravond,
Ahoy', Rotterdam.
Gegeven zijn mega-sterstatus
en de allure van zijn videoclips
mocht een overweldigende
spektakelshow worden ver
wacht. In plaats daarvan trak
teerde Enrique Iglesias het af
geladen Ahoy1 gisteravond op
een relatief sober pretpakket,
waarin de Spaans-Amerikaanse
'godenzoon' vooral overkwam
als een oprechte gangmaker die
voorlopig nog zeer dankbaar is
met zijn nog dagelijks groeien
de succes.
Niet te veel toeters en bellen,
maar een broeierig avondje met
de nadruk op het muzikale ele
ment. Volgens dat strijdplan
werkt de inmiddels 27-jarige
zanger uit Miami op deze Euro
pese tournee aan zijn geloof
waardigheid als entertainer.
Enrique wil voortdurend bewij
zen dat hij niet van plastic is,
maar van vlees en bloed. Van
daar onder meer heel veel
knappe vocale hoogstandjes en
nogal wat tekst en uitleg over
zijn jeugd, die alleen maar
moeilijk was vanwege zijn on
bedwingbare liefde voor mu
ziek. Die passie moest wel stil
blijven, meende Enrique als tie
ner, omdat papa Julio al zo'n
waanzinnige showbizcarrière
had.
Inmiddels is de zoon niet alleen
net zo beroemd als zijn vader,
hij geniet ook eenzelfde soort
populariteit: als 'hero' van (jon
ge) dames die vallen voor het ty
pe latin lover. Ofschoon ze mu
zikaal sterk verschillen, heeft
Enrique als performer meer van
Julio overgenomen dan hij zelf
misschien bewust zal zijn. In
principe hanteren ze bijvoor
beeld allebei veelal dezelfde li
chaamstaal, alleen gaat de jon
ge Iglesias heel wat explicieter
te werk. Waar Julio het laat bij
vlinderen om zijn koorzange
ressen, duikt Enrique er la R.
Kelly toch nog even op. Heeft
senior bij wijze van spreken op
het podium nog nooit zijn col
bert uitgetrokken, junior zorgt
er juist voor dat zijn in een wit
t-shirtje gestoken droomtorso
Enrique Iglesias trakteerde het afgeladen Ahoy' op een relatief sober pretpakket. Foto: WFA
voortdurend tot de verbeelding
spreekt.
Zoals Enrique geregeld zijn
imago als hitsig vrouwenidool
relativeert, zo probeert hij - an
ders dan rivaal Ricky Martin -
evenzeer zijn Latino-achter
grond te 'kleineren'. Dat ge
beurt middels het ongegeneerd
oplepelen van all American
soul- en rockklassiekers als
'Stand By Me', 'Purple Rain' en
'The Joker', die dankzij zijn
charmante enthousiasme zo
waar ook bijdragen tot verho
ging van de feestvreugde. Dat
originaliteit bij hem niet voor
alles gaat accentueert Enrique
nog eens door bij het 'toegeven'
eerst het belegen 'La Bamba' op
te voeren en even later in een
confetti-regen af te ronden met
'Just Can't Get Enough' van De-
peche Mode.
door Marc Floor
Rotterdam - Subsidies bevorde
ren de armoede onder kunste
naars. Naar gelang kunstwerken
duurder worden, geloven men
sen vanzelf dat het beter is. Dat
concluderen Hans Abbing en 01-
av Velthuis in hun dissertaties
over kunst en geld, waarop ze
respectievelijk vandaag en mor
gen promoveren aan de Erasmus
Universiteit.
In de kunstwereld wordt niet ge
sproken over geld. Olav Velthuis
kan erover mee praten. Voor
zijn proefschrift interviewde hij
galeriehouders in New York en
Amsterdam. „Gewoon verko
pers van kunst. Maar begin je
over geld, dan gaat dat niet zo
gemakkelijk Ik zorgde er wel
voor dat ik eerst iets zei over de
kunst die er hing."
Met kunstenaars is het niet an
ders, weet promovendus Hans
Abbing, schrijver van Waarom
zijn kunstenaars arm? „Er wordt
over van alles gepraat, maar
naar de prijs wordt heel terloops
geïnformeerd."
Praten over geld is taboe in de
kunst. En dat is gek, want het
kunstenaarschap is een van de
weinige beroepen waarin het
gemiddelde inkomen laag ligt:
slechts een op de vier Neder
landse kunstenaars overtreft het
bijstandsniveau. „Wie de kunst
ingaat wordt financieel streng
gestraft", concludeert Abbing
dan ook in zijn proefschrift.
Het probleem is de goede naam.
Veel kunsthistorici, kunstcritici
en andere culturele experts vin
den eigenlijk dat kunst niet in
geld is uit te drukken. Velthuis:
„Zij betogen dat prijzen onrecht
doen aan de waarde van kunst,
dat de monetaire maat van de
markt niet in staat is de waarde
te bepalen." Ofwel, kunst is van
een hogere orde en dat moet je
niet besmetten met het slijk der
aarde.
Kunstenaars zelf zijn het daar
mee eens. Sterker nog: commer
cieel succes wordt vaak negatief
beoordeeld, stelt Abbing. „Ie
dereen heeft het een beetje in
zich, die houding van: als ie
mand opeens snel rijk wordt
met kunst, kan het niet goed
zijn. Zo zal een kunstenaar een
collega die opeens begint door
te breken naar beneden halen.
Maar ook de man in de straat
zegt: echte kunst is arm. Dat zit
vrij diep."
Tegelijkertijd kan de kunst al
leen haar verheven status be
houden door zich financieel af
hankelijk op te stellen. Abbing
berekende dat ongeveer de helft
van het inkomen van Neder
landse kunstenaars bestaat uit
subsidies en giften. De maat
schappij hecht er blijkbaar aan
om geld in de kunst te steken.
Vooral uit eigenbelang. „Door
de hoge status van de kunst,
dwingt de associatie respect af.
Door middel van de kunst wordt
de macht van de gever niet ont-
kend maar vergroot."
Vooral bedrijven met 'moeilijke'
producten als tabak of alcohol
legitimeren graag hun macht en
doen dus veel voor de kunst.
Voor overheden is het zelfs een
instrument in het verwerven van
internationale status nu het mi
litair machtsvertoon er niet lan
ger toe doet „Het aura van
kunst kan wonderen verrich
ten", aldus Abbing. En zo is de
cirkel rond: „De overheid houdt
de hoge status van kunst in
stand, en dat houdt weer de
aantrekkingskracht van de kunst
in stand."
De kunstwereld snijdt zichzelf
zo in de vingers, redeneert de
promovendus. Door de 'mislei
ding van de magie van de kunst'
zijn er te veel kunstenaars, iets
wat nog wordt verergerd door
het verstrekken van subsidies.
„Er kan een gevoel ontstaan van
'de overheid regelt het wel voor
mij'. Kijk naar de BKR-regeling:
toen die werd ingesteld is het
aantal kunstenaars snel toege
nomen. Bij het afschaffen van
,em - Bruce Springsteen
voor het eerst sinds 1984
een album opgenomen
:en complete The E-Street
Het album gaat 'The
heten en verschijnt op
i. Het laatste album dat
gsteen met zijn oude band
Se, was het succesvolle
:ing in the dark'. 'The
g' wordt geproduceerd
Brendan O'Brien (onder
Pearl Jam, R.E.M., Stone
lie Pilots en Bob Dylan),
website van 'The Boss'
f.brucespringsteen.net)
sinds gisteren ook de trac-
van het te verschijnen
m. Het album heeft vijftien
n - In de Pieterskerk wordt
indagmiddag 23 juni vanaf
)uur het kinder- en fami-
i ncert 'Alice in Orgelland'
uden, een speurtocht door
i ondere wereld van het or-
'ertelster J etty Podt vertelt
«rhaal van Alice, een
wsgierig meisje dat per on-
1 in het orgel terecht komt.
de hand van Alice kunnen
a eren op speelse wijze ken-
naken maken met de diver-
iderdelen van het orgel.
erdam - De gemeente Am-
lam koopt het Grace-thea-
i Amsterdam Zuidoost. De
eente heeft hierover over-
temming bereikt met de
lor van het failliete theater,
theater, speciaal gebouwd
de opvoering van de musi-
Grace', sloot eind februari
onverwacht de deuren om-
de bezoekersaantallen ver
er bleven bij de verwach-
in. De gemeente Amster-
'wil het Grace-theater in ie-
geval de komende twee jaar
ihouden. In 2004 opent het
Entertainment Center in
oost de deuren en tot die
fcan het Grace-theater de
He op cultureel gebied vul-
door Hans Visser
Amsterdam - „Steeds weer ont
dek je nieuwe zangers. En dat is
nou precies het leuke van mijn
vak. Het zou voor het publiek erg
saai worden als we steeds weer
dezelfde namen zouden bren
gen." Het hoeft dus niemand te
verbazen dat Peter de Caluwe
voor Puccini's 'Turandot', de nieu
we productie van De Nederlandse
Opera, vooral onbekende maar
wel veelbelovende zangers koos.
Zaterdag beleefde de voorstelling
zijn première in het Amsterdam
se Muziektheater, begeleid door
het Koninklijk Concertgebouwor
kest onder leiding van Riccardo
Chailly.
'Turandot' is een oud Arabisch
sprookje dat inmiddels naar
China was geëvolueerd toen
Giacomo Puccini het gebruikte
voor wat zijn laatste opera zou
worden. Het verhaalt van een
prinses met een verkild hart, die
al haar huwelijkskandidaten laat
onthoofden omdat ze stuk voor
stuk niet het drietal door haar
opgegeven raadsels kunnen op
lossen. Maar ze schrikt als op
een dag de Tataarse prins Calaf
de drie vragen wél goed beant
woordt
Juist voordat Puccini het slot
zou componeren, waarin Calaf
de prinses als zijn bruid in de
armen sluit, overlijdt hij aan een
verwaarloosde keelkanker. De
opera wordt voltooid door Fran
co Alfano op basis van de ach
tergelaten schetsen, waarna het
werk aan een zegetocht over de
wereld begint. Een opera met
melodieën een orkestratie die
zijn weerga niet kent. Maar op
verzoek van Chailly componeer
de Luciano Berio een nieuw
slot, eveneens op basis van Puc
cini's schetsen. Een verbetering?
„Ik denk dat Berio het heel in
telligent heeft opgelost", zegt De
Caluwe, verantwoordelijk voor
de casting bij het Amsterdamse
Operahuis. „In de bombastische
versie van Alfano wordt de illu
sie gewekt dat Turandot alsnog
verliefd wordt op Calaf. Een
beetje onwaarschijnlijk. Daaren
tegen suggereert Berio in zijn
transparantere muziek veel
meer een open eind."
De karakters zijn daarmee niet
veranderd en daarom bleven
ook de bijzondere eisen die aan
de zangers worden gesteld on
gewijzigd. Grote namen werden
daarvoor niet gezocht. „Want
het gaat ons niet alleen om de
stemmen. Want voor de prijs
van één Pavarotti, kunnen we in
Amsterdam alle rollen in 'Tu
randot' bezetten. Belangrijker
dan de naam is voor ons de
vraag of een zanger zijn rol ook
geloofwaardig kan acteren. Wij
werken nu eenmaal anders dan
bijvoorbeeld de platenhandel,
waar ze bekende namen nodig
hebben om te kunnen verko
pen."
„Net als bij de Metropolitan
Opera in New York. Opera is
daar slechts een vehikel voor
beroemde stemmen. Artistiek
hebben ze daar de trein gemist,
van vernieuwing is geen enkele
sprake. Het repertoire bij de
meeste operahuizen in de VS is
ingedikt tot een stuk of drie
overbekende producties met
vooral grote namen. Maar hoe
veel nieuwe opera's hebben ze
de afgelopen vijftig, zestig jaar
laten zien? Dat beleid zonder ar
tistiek risico wordt daar de dood
van het genre."
„Bij De Nederlandse Opera re
peteren we voor een productie
vijf tot zes weken en spelen die
dan een maand lang. Een perio
de waarin iedereen naar elkaar
toegroeit, zodat er saamhorig
heid ontstaat, een soort familie
sfeer, waarin de voorstelling uit
eindelijk alleen maar beter kan
worden. In veel andere opera
huizen wordt zo'n productie
verspreid over een paar seizoe
nen herhaald met steeds wisse
lende solisten. Dat levert alleen
maar confectie op. Wij streven
naar haute couture."
„Bij ons is elk project nieuw. De
keuze voor de regisseur en de
dirigent bepaalt grotendeels de
geur en de smaak van een pro
ductie. En daarmee win je blijk
baar het vertrouwen van de zan
gers, want ze komen hier altijd
graag terug. Ze wonen boven
dien met plezier een paar maan
den in Amsterdam en zijn blij
met ons publiek. Want in steden
als Parma en Milaan kan het pu
bliek soms ronduit vijandig zijn
De Tataarse prins Calaf (Dario Volonté), die de ijzige prinses Turandot (Francis Ginzer) moet ontdooien.
Foto: GPD/Hermann und Clarchen Baus
en zelfs iemand afmaken"
Juist die Amsterdamse aanpak
trekt zelfs wereldsterren aan, die
normaal gesproken onbetaal
baar zouden zijn. Zo kon De
Caluwe al twee keer de befaam
de Britse bariton Bryn Terfel
contracteren. Tegen een salaris
waar ze bij de Metropolitan om
lachen, zong hij in Puccini's
'Tosca' memorabel de rol van
Scarpia en in december nog
speelde hij als een soort Elvis
Presley onvergetelijk de kwak
zalver Docter Dulcamara in Do
nizetti's TElisir d'amore'. In rust
gerijpte roldebuten waarmee hij
nu wereldwijd terecht kan in an
dere producties.
„Je kiest geen namen waarin je
niet gelooft. Maar het is risicovol
werk, want het gaat erom dat el
ke voorstelling zijn eigen par
fum heeft en dat je het niveau
haalt dat past bij dit huis." Dus
worden in deze 'Turandot' de
rollen van de drie Chinese mi
nisters Ping, Pang en Pong, ge
modelleerd naar de commedia
dell'arte, gezongen door drie
zangers die vooral goed moeten
kunnen bewegen: de Italaanse
bariton Angelo Veccia, de Turk
se tenor Soner Bülent Bezdüz en
de Italiaanse tenor Carlo Bosi.
Hoe hij ze vond? „Je kijkt en
luistert in andere operahuizen
en met collega's wissel je veel
uit. Soms helpt het toeval. Zo
hoorden we laatst een taxi
chauffeur zingen, Nicola Rossi
Giordani. Fris en onbedorven.
We hebben hem meteen vastge
legd voor onze nieuwe 'Nor-
ma'."
Ook bij de vondst van Calaf, die
de ijzige prinses moet ontdooi
en, speelde het toeval een
hoofdrol. „Maar de Argentijnse
tenor Dario Volonté is de ideale
keuze. Een echte ontdekking.
Begin dertig en een ware 'ridder
van de hoge c'. Hij heeft Calaf al
een keer in Napels gezongen,
maar nu hij bij ons werkt met
regisseur Nikolaus Lehnhoff,
zegt hij die rol opeens echt te
begrijpen. Hij ontdekt nu van al
les aan dat karakter."
Lastig was het zoeken naar een
goede Turandot. Het werd de
Amerikaanse sopraan Francis
Ginzer. „Ze was bij ons totaal
onbekend. Ik hoorde haar stem
op een bandje en ben toen een
voorstelling van haar gaan zien:
indrukwekkend. Ze kan acteren
en heeft een mooie, lyrische
stem. Dramatisch en toch met
mooie Italiaanse kleuren. En bo
vendien bereid een groot aantal
voorstellingen te zingen. Want
het is een zware rol."
Daarom werd via audities een
tweede Turandot aangetrokken:
de Russin Anna Shafajinskaia.
„Zulke stemmen vind je alleen
in Amerika en Rusland omdat ze
daar tijdens de opleiding trainen
op het zingen in grote zalen.
Gek genoeg valt daarom juist
het gros van de Italiaanse stem
men af. Gelukkig gaat ook Chail
ly akkoord met die keuze. Want
voor hem is de stem een instru
ment, dat moet passen in het
totaal."
Turandot', te zien: 12, 15, 18,
21, 24, 27 juni, 20.00 uur; 9 en
30 juni, 13.30 uur, Muziekthea
ter Amsterdam.
de regeling zag je het omgekeer
de."
Het gevolg: armoede. Te veel
kunstenaars brengen het gemid
delde inkomen omlaag. „Een al
gemeen gevierde beroepsgroep
is aan het begin van de 21ste
eeuw in een van de meest wel
varende landen ter wereld over
wegend arm", stelt Abbing.
„Zou de overheid de kunst min
der subsidiëren dan zou dat bij
dragen aan minder armoede
onder kunstenaars. Maar omdat
overheden gevangen zitten in de
bestaande mythologie van de
kunsten, is dit voorlopig geen
mogelijkheid."
Ook van de kunstwereld zelf
hoeft geen verlossing worden
verwacht. De wijze waarop de
prijzen van kunst worden be
paald zorgen ervoor dat de situ
atie blijft zoals hij is. En wie be
paalt de prijs van de kunst? Velt
huis: „Mensen die de toegang
tot de kunstwereld bewaken.
Musea, kunstcritici en curato
ren. Koopt een museum wat van
een bepaalde kunstenaar, dan
heeft dat op de particuliere
markt een prijsverhogend ef
fect." Daarmee wordt iets in
werking gezet wat hij omschrijft
als 'de constructie van de waar
de.' „Door hoge prijzen worden
kwaliteit en artistieke waarde
geconstrueerd. Als de prijs om
hoog gaat, zullen mensen ster
ker gaan geloven in de artistieke
waarde van dat werk.
Het grappige is, concludeert Ol
av Velthuis, dat bij aankoop en
verkoop van kunst het onder
werp geld zoveel mogelijk wordt
vermeden, terwijl de prijs van
kunst in andere zin wel graag
wordt gebruikt „Stel dat een
museum een werk heeft gekocht
dat later een kernstuk in de col
lectie wordt en tegen hoge
waarde verzekerd moet worden.
Reken er maar op dat het muse
um er dan geen moeite mee
heeft om te zeggen dat ze het
destijds voor een veel lagere
prijs heeft aangeschaft Daar
mee wordt uitgedrukt hoe goed
ze op de hoogte waren van wat
er toen speelde in de kunstwe
reld."
Hans Abbing, 'Why are artists
poor? The ecxeptional econo
my of the arts' - Amsterdam
University Press, 25,90 euro.
leiden - Cultureel Centrum De X
in Leiden toont deze maand
drie films die het doorbreken
van de klassieke tweedeling
man-vrouw als onderwerp heb
ben. Deze zogenaamde transge-
nder-thematiek wordt zowel in
formatief als artistiek uitgewerkt
in een prijswinnende documen
taire en twee films.
Op donderdag 13 juni is de
Amerikaanse documentaire
'Southern Comfort' van Kate
Davies te zien, waarin Robert
Eads wordt gevolgd. Hij is in al
les een cowboy, zijn omgeving
waardeert hem en zelfs de lokale
Ku Klux KI an wil hem in de gele
deren opnemen. Dat hij trans-
seksueel is, komt aan het licht
als hij zich moet laten behande
len voor kanker aan zijn eier
stokken. 'Southern comfort'
werd op het filmfestival van
Sundance bekroond met de gro
te juryprijs.
Een week later is 'Forever fever',
ook bekend als 'Don't call me
John Travolta', te zien. Deze
Singaporese film van Glen Goei
laat zich het best beschrijven als
een mix van John Travolta, Bru
ce Lee en Woody Allen. Hoofd
persoon Hoek wil een motor ko
pen en om het geld bij elkaar te
krijgen schrijft hij zich in voor
een disco-danswedstrijd. On
dertussen moet hij zijn proble
men thuis zien te overwinnen.
Zijn broer, de oogappel van de
familie, bekent zijn transseksua-
liteit en wil laten opereren.
De laatste ftn in deze serie is
op donderdag 27 juni te zien.
'Boys don't cry' van Kimberly
Peirce werd wereldwijd overla
den met prijzen, voor zowel de
regie en het scenario als voor de
twee hoofdrolspelers Hilary
Swank en Chloë Sevigny. Beiden
kregen een Oscarnominatie en
wonnen de MTV Movie Award
voor beste filmkus. Teena Bran
don woont in een plattelandsgat
in het zuiden van de Verenigde
Staten en doet zich voor als
man, Brandon Teena genaamd.
Vanaf zijn aansluiting bij een
groep ruige vrienden, die niets
van zijn vrouwelijke identiteit
weten, bouwt er een zenuwslo
pende spanning op, die toe
werkt naar een dramatisch ein
de.
Genderbender Filmmaand in
Cultureel Centrum De X, Apo-
thekersdijk 33a, Leiden.
