GELOOF SAMENLEVING
Ontslag voor
pedofiele
priesters VS
De bedruipingen des Geestes ontworsteld
K
Franciscus inspirator bij het redden van 'partner aarde'
Haat zaaien mag
Pleidooi voor nieirvb
katholiek concilie
Maarten
'tHart
De bril
Kerk wil vertrouwen herwinnen
Bijna-
heilige
van ae
armen
art
EJÜÏ13 iwd
m
TAMARAH
BENIMA
Europese kerken buigt I
zich over globalisering
J
Maarten 't Hart betwist voor de laatste keer de Heilige Schrift
donderdag 6 JUNI 2002
door Wiebe van der Hout
Franciscus van Assisi werd door de huidi
ge paus uitgeroepen tot patroon van de
ecologen. Koos Leemker mag zich doctor
in de theologie noemen, na een studie
naar de betekenis van de heilige van
acht eeuwen geleden voor de strijd te
gen de milieucrisis van nu.
De mens, vooral de westerse, moet
weer partner van de schepping worden
in plaats van haar uit te buiten. Als
voorbeeld voor die houding schuift
Koos Leemker uit Wijchen de heilige
Franciscus van Assisi (1181 of 1182-
1226) naar voren. De oud-onderwijzer
promoveerde deze week op 'Een mens
te zijn op aarde in deze wereldtijd',
over Franciscaanse spiritualiteit tegen
'de tijdbom van milieudegradatie'.
Franciscus, befaamd om zijn dieren
liefde, zette de mens op gelijke hoogte
met de natuur. „Rentmeesterschap
ging hem niet ver genoeg. Dan staat de
aarde nog steeds puur ten dienste van
de mens", aldus de 66-jarige Leemker.
„Hij sprak van zuster moeder aarde.
Zelfs over de planten, de elementen en
de planeten drukte hij zich uit als over
broeder en zuster. Je wilt toch niet dat
je partner te gronde gaat?"
Het wekt verbazing dat Leemker met
een figuur uit de dertiende eeuw komt
om de moderne crisis aan te pakken.
Maar milieuproblemen zijn volgens
hem zo oud als de mensheid. Hij
noemt als voorbeeld de ecologische en
culturele catastrofe op het Paaseiland.
De bevolking, van nul tot twintigdui
zend gegroeid, putte tussen de zesde
en zestiende eeuw het palmeneiland
uit. De eerst bloeiende landbouw lever
de te weinig voedsel op en het eiland
werd volledig ontbost. Het liep uit op
hongersnood en burgeroorlog.
Het is volgens de promovendus uit Wij
chen wrang dat het christelijke Westen
grotendeels verantwoordelijk is voor de
milieucrisis. Het ging mis met te grote
dominantie van de natuurwetenschap
pen en de industrialisatie. Groei-eco-
nomie en kapitalisme zijn volgens hem
'bijna een religie' geworden. „Wij knie
len voor de wegwerpcultuur. Niemand
zit op ecologische rampen te wachten,
maar de kernramp in Tsjernobyl bij
voorbeeld heeft ons niet echt wakker
geschud."
Nederland gebruikt vier keer de milieu
leefruimte die het qua bevolkingsom
vang zou mogen benutten, de Verenig
de Staten zelfs acht keer. „Gelukkig zit
ten vele andere landen ver onder hun
ecologische voetafdruk. Anders zouden
we aan vier aardbollen niet genoeg
hebben voor ons voedsel. Als ontwikke
lingslanden ons consumptiepatroon
overnemen is de ramp compleet."
Hoewel geen barricadenman is Koos
Leemker sinds begin jaren negentig ac
tief op gebied van milieuspiritualiteit.
Hij is lid van de rooms-katholieke
werkgroep Zorg voor de schepping en
vertegenwoordigt zijn kerkgenootschap
ook in een milieucommissie van de
landelijke Raad van Kerken.
Als zoon van een smid in Franeker
maakte hij in de plaatselijke Francis-
cusparochie al kennis met het gedach
tegoed van Franciscus. Die inspireerde
hem als twaalfjarige het kleinseminarie
in Megen te bezoeken en na het gym
nasium voor de priesteropleiding te
kiezen. Het celibaat was hem echter
een te groot offer, waardoor hij in het
onderwijs terechtkwam.
In de Franciscaanse spiritualiteit ziet
hij een ideaal spiritueel fundament
voor de milieubeweging. „Hij was een
echt aarde-wezen, trok de wereld in in
soberheid en armoede in plaats van
voor het klooster te kiezen. Tijdens zijn
leven had hij al duizenden volgelingen
en goede contacten met bijvoorbeeld
moslims. De Franciscaanse Beweging
van nu is heel actief voor het milieu en
de vrede, bijvoorbeeld in Joegoslavië en
in de Geboortekerk in Jeruzalem."
Leemker beveelt in zijn boek aan in on
derwijs, gezin en kerk meer aandacht te
geven aan een milieuvriendelijker leef
stijl met hergebruik, energiezuinigheid
en afvalscheiding. „Een totale omme
zwaai lukt niet. Milieubesef moet indi
vidueel beginnen en met bondgenoot
schappen groeien." Ook spant hij zich
in voor een module milieuspiritualiteit
in de Nijmeegse theologische oplei
ding. Zijn doctoraalscriptie zal ook die
nen als basis voor een bisschoppelijke
brief over het milieuvraagstuk komend
najaar.
washington-rtr/dpa - De Ame
rikaanse bisschoppenconferentie
wil dat de paus geestelijken die
zich schuldig maken aan seksueel
misbruik van minderjarigen uit
hun ambt zet. Priesters die zich in
het verleden meer dan eens ver
grepen aan kinderen moeten ook
ontslag krijgen.
Dit staat in een conceptrapport
dat de ruim driehonderd Ameri
kaanse bisschoppen volgende
week tijdens een vergadering in
Dallas bespreken. Het rapport
stelt verder voor dat bisdom
men voortaan alle beschuldigin
gen van misbruik met minderja
rigen melden bij de politie en
dat ze hun excuses maken aan
de slachtoffers. Het rapport en
de vergadering moeten uitein
delijk leiden tot een 'Handvest
voor de bescherming van kinde
ren en jongeren'.
De Rooms-Katholieke Kerk in de
Verenigde Staten staat de laatste
maanden onder grote druk door
een aanhoudende stroom be
schuldigingen van seksueel mis
bruik door priesters. Ook liggen
sommige (aarts)bisschoppen
onder vuur, omdat ze priesters
die zich aan minderjarigen had
den vergrepen de hand boven
het hoofd hielden. Met het
handvest hopen de bisschoppen
het vertrouwen van de gelovigen
te herwinnen.
Paus Johannes Paulus II ont
bood de Amerikaanse kardina
len in april in het Vaticaan voor
een topberaad over de crisis in
de Amerikaanse RK-Kerk. In het
slotvoorstel van deze bijeen
komst adviseerden de kardina
len de bisschoppenconferentie
al om priesters die zich vergre
pen aan minderjarigen uit het
ambt te zetten.
De kardinalen spraken zich toen
niet uit over het voorstel om
priesters na een eerste geval van
misbruik al te ontslaan, het zo
geheten 'zero tolerance'-beleid.
In het conceptrapport dat de
bisschoppen volgende week be
spreken, staat dat geestelijken
na een misstap nog een tweede
kans krijgen.
lima - Esther Colonia, 85 jaar,
toont een foto van haar zus Sari-
ta. Die geniet de status van bijna-
heilige onder de arme bevolking
van Peru sinds haar dood in 1940.
Een vrouwenorganisatie die haar
naam draagt heeft naaiateliers
opgericht die vrouwen in staat
stelt hun levensomstandigheden
te verbeteren. Esther begint elke
dag met een bezoek aan de ge
denkplaats van haar zuster, waar
ze kaarsen verkoopt aan talloze
Sarita-aanhangers. De kaarsen
brengen volgens de aanbidders,
afhankelijk van de kleur, een ge
zond gestel, geluk of werk. De
onzichtbare kracht van de heilige
kan zelfs worden ingezet om
wraak te nemen.
Foto: Silvia Izquierdo.
door Silvan Schoonhoven
warmond - Maarten 't Hart is
met zijn kruistocht tegen de Hei
lige Schrift nog geen steek opge
schoten. De Warmondse schrijver
beklaagt zich erover dat de kerk
klokken op zondag nog altijd lui
den sinds het verschijnen van zijn
'Wie God verlaat heeft niets te
vrezen; de Schrift betwist'. Daar
om ligt nu een tweede, nog
kwaadaardiger boek in de winkel,
vol lastige vragen aan het chris
tendom. Met 'De bril van God; De
Schrift betwist II' zet 't Hart op
nieuw zijn fileermes in het heilige
boek. Voor de laatste keer.
Een gereformeerde opvoeding
is, op het meemaken van een
Wereldoorlog na, voor een
schrijver een goede investering.
Jan Wolkers en Freek de Jonge
zijn maar twee voorbeelden van
de vele rancuneuze dominees
zonen die Nederland rijk is.
Maar niemand van hen spant
zich zo in om de calvinistische
nestgeur van zich af te spoelen
als Maarten 't Hart.
Zijn methode is bekend. Figuur
lijke interpretaties van de beide
Testamenten zijn aan 't Hart
niet besteed. Hij neemt elke
tekst letterlijk en voert die door
tot in zijn absurde consequen
ties. Hij stelt vragen die alleen
een irritant kind kan stellen.
Zo'n kind was hij ook, vroeger.
Als je de verhalen over zijn
jeugd mag geloven, bedierf hij
de sfeer op menige zondags
school of catechesatie met vra
gen als 'waarom heeft God de
malariamug geschapen' of 'als
God zag dat zijn schepping goed
was, hoe komt het dan dat zo
veel mensen een bril op moe
ten'.
Niet dat de kleine 't Hart genoe
gen scKtep in het torpederen
Christus draagt het kruis, detail van een schilderij van Hieronymus Bosch
van wat verder iedereen voor
onfeilbaar waar aannam - zoals
hij daar nu in zijn boeken dui
delijk wel genoegen in schept.
Vragen als 'waarom staan er
twee verschillende, elkaar tegen
sprekende scheppingsverhalen
in Genesis?' of 'Waarom jaagt
God in het Oude Testament
toch zoveel onschuldigen de
dood in?' zaten hem destijds
^werkelijk dwars. Nachten lang
bladerde het gereformeerdefun-
getje in zijn Statenvertaling op
zoek naar een verklaring. Hij
hield er in elk geval een feno
menale bijbelkennis aan over.
En nu, jaren later, een onge
neeslijke wrok tegen het chris
tendom. Want de bezorgdheid
en verontrusting uit zijn jeugd
zijn omgeslagen in eén haat je
gens de Schrift die 't Hart niet
onder stoelen of banken steekt.
Hij spreekt van een 'duister en
gruwelijk boek', noemt de Cl i
van het Oude Testament 'wreed,
barbaars en misdadig' en Jezus
'erger dan Milosevic'.
Waarom hij dat vindt, daar
neemt hij in 'De bril van God' 52
hoofdstulcken de ruimte voor.
„Eén ter overdenking voor elke
zondag van het jaar, net als de
Heidelbergse Catechismus."
Geen aspect van de bijbel blijft
onbesproken, van de rol van de
hond in het Woord tot de wan
kele bijbelse grond onder de
liek uit zijn jeugd. Alleen al het
feit dat hij het blijkbaar nodig
vindt boek na boek aan het
christendom te wijden, verraadt
dat. Wat van 'De Bril van God'
meer maakt dan een zeurderig
dramgeschrift, zijn de soms ont
roerende verwijzingen naar al
dat moois van vroeger, 't Hart
hield aan de verplichte kerkgang
bijvoorbeeld zijn liefde voor
kerkorgels over. Maar ook de
psalmen en de plechtige Tale
Kanaans hebben hem niet meer
losgelaten. „Dan, ja eerst dan
komt een mens wenend en hui
verend terecht onder de borg-
mantel van de Here Jezus, en
mag hij hopen eenmaal mee te
mogen zingen in het koor der
bloedgekochten, onder de eeu
wige bedruipingen des geestes,
die blaast waarheen Hij wil."
Een typisch calvinistische kans
elformulering als deze raakt de
afvallige schrijver nog altijd in
de ziel.
Toch beschrijft 't Hart zichzelf
als iemand die 'uit de machtige
eikenboom van het christen
dom is afgedaald'. Hij staat daar
'nu al decennialang met een
vuistbijltje op de taaie wortels
ervan te hakken.'
Onverstandig, bedenkt hij zich
nu. Beter had hij als een Den
Heyer of een Kuitert tussen de
bladeren kunnen blijven zitten
om 'af en toe een een takje weg
te snoeien' of 'een bloem in de
knop te breken'. Kortom, om de
boel van binnenuit te verzieken.
Want 'schrijft Kuitert een boek,
dan blijft de gereformeerde we
reld maandenlang totaal ontre
geld'.
Vergeleken bij deze twee om
streden theologen moet Maar
ten 't Hart zich wel een roepen
de in de woestijn voelen. Dat ge
weeklaag van buiten zal daarom
na dit hatelijke boek voorgoed
verstommen, want, zo schrijft
hij, 'mijn kleine kruistocht tegen
het christendom beschouw ik
als geëindigd'.
Nederland kan zijn borst nat
maken. De beslissing van het
openbaar ministerie om de
klacht van Spong en Hammer-
stein in de prullenmand te
gooien, gaat nog veel ellende
veroorzaken.
De beslissing om niet te ver
volgen zou wel eens een Pyr-
rhusoverwinning kunnen blij
ken te zijn voor de journalis
ten, columnisten en politici die
nu opgelucht ademhalen. De
redenering van het openbaar
ministerie zou namelijk ieder
een schrik moeten aanjagen.
Haat zaaien is bij Nederlandse
wet verboden.
Maar, zegt het
OM, dat geldt
niet als het
gaat om poli
tieke overtui
gingen. Met
andere woor
den: haat zaai
en tegen poli
tieke overtui
gingen mag.
Haat zaaien te
gen neonazisti-
sche opvattin
gen zal bijna
iedereen toe
met min of meer dezelfde fei
ten, maar de manier waarop
het brengen verschilt. Tien
vertellen hun verhaal zo, dal
het volk doodsbenauwd wor
Dat twee van hen, Caleb en die c
zua, een heel andere interprf
tatie hebben, doet er niet me
toe.
Het volk begint luidkeels te
huilen en keert zich dan tege n Dall
Mozes en Aharon. „Waren Vi e
maar gestorven in Egypte."
(Numeri 14:1). In hun angst
zelfs de herinnering aan de s ]S
vernij nog troostwekkend.
Zoals gezegd, alle twaalf brei atie u
Roelf
-Bi
een p
egt G
vac
ebied
juichen (bijna,
want ik houd
niet van haat
zaaien). Maar
zal (bijna) ie
dereen het ook toejuichen als
de neonazi's haat gaan zaaien
tegen de politieke opvattingen
van anderen en daarmee weg
komen? En hoe opgelucht zul
len gewone, integere mensen
zijn - om het even of het politi
ci, journalisten of wie ook zijn
- als ze zich realiseren dat de
haatbrieven, haat-emails en
haattelefoontjes die ze krijgen,
tegen hun politieke opvattin
gen zijn gericht en dat aangifte
doen dus zinloos is?
Door de beslissing van het OM
in Rotterdam mag alles, maar
dan ook echt alles, gezegd
gaan worden in het politieke
debat. Niemand die bij zijn
volle verstand is kan daar blij
mee zijn.
Geloof het of niet, maar het
eerste deel van het bijbelstuk
van deze week (Numeri 13:14:
45) gaat over verslaggevers. Be
ter gezegd: over de interpreta
tie van wat zij gezien hebben
en de suggestieve manier
waarop zij verslag doen. Het
joodse volk moet het Beloofde
Land gaan veroveren (Tenach,
het 'Oude Testament', is een
realistisch boek: geen volk
neemt land ooit zomaar in be
zit, ook het joodse niet). Ver
slaggevers ('verspieders') wor
den erop uitgestuurd om te
kijken wat het volk te wachten
staat. Hoe het landschap eruit
ziet, wat de bodem biedt, hoe
de bewoners georganiseerd
zijn. Elk van de stammen moet
één man erop uitsturen.
Net als bij onze eigen verslag
gevers, komen ze wel allemaal
meer deze
de feiten,
maar de
toonzettid
verschilt di indei
matisch.
Tien zaaiei ijk de
angst, twei :ien
proberen dl twi
hoop en
vertrouwei
in het ei^
kunnen le
vend te ho Ivoo
den. Het vi i. In
gaat op de
tien angst
zaaiers af e ijk
bezegelt
daarmee z enn
lot. Iedere| onn
die nog in Egypte heeft ge
leefd, zal uiteindelijk sterven
de woestijn. Alleen Jozua en
Caleb zullen het Beloofde
Land intrekken, samen met
degenen die in de woestijn z en'
geboren.
John Jansen van Galen, een
van mijn favoriete columnis
ten, heeft voor Het Parool ell dis 1
honderd artikelen nageplozi voor
om te zien of de pers Pim Fo
tuyn heeft gedemoniseerd.
Zijn conclusie is, samengevfar
er zijn fouten gemaakt, maai te er
de berichtgeving over het fe leze
nomeen-Fortuyn was even-
wichtig. En 'de aantijging va egioi
demonisering maakte deel 1 Ie m
van Fortuyns uitgekookte ca elka
pagnestrategie.' Voor dit laa klus
ste voert Jansen van Galen die i
geen bewijs aan, dus dat riel mpa;
naar 'blaming the victim', ge !en,
het slachtoffer de schuld. Di ikkei
schuld voor de moord ligt vi len v
gens Jansen van Galen in iei ope
geval niet bij de journalisten ;ewc
Schuld hebben ze niet, natu
lijk, maar ten eerste onder
zocht Jansen van Galen de tffam
levisie en radio niet (op de
dio gaat de demonisering gej
woon door) en ten tweede g
het, net als bij de verspiedei
niet om de letterlijke woordi
die zijn geschreven, maar 01
'het klimaat' dat werd gesch
pen. Een ongrijpbaar begrip
geef het toe. Dat grimmige
maat zal nu vaker geschapei
worden, 'dankzij' het OM in
Rotterdam, en er zal nog mi
der aan te doen zijn dan al
kon. 'Dankzij' dat OM.
an bij
■Holla
laar
ti
tijd
Vol
en
kind
,D
ieft
en",
(GD
eren
opl
sao paulo/anp - Met de Brazili
aanse kardinaal Paulo Evaristo
Arns aan het hoofd pleiten ruim
dertig bisschoppen ervoor een
nieuw concilie te houden. Via
de website proconcil.org roepen
zij op tot een concilie, waarbij
de Rooms-Katholieke Kerk met
andere kerken een antwoord
kan geven op de uitdagingen
van de moderne tijd
De initiatiefnemers, onder wie
23 Braziliaanse bisschoppen,
stellen voor dat de voorberei
dingen beginnen op lokaal ni
veau. De gelovigen moeten vol
doende mogelijkheden hebben
om materiaal aan te dragen voor
het debat en de bésluiten op
zo'n concilie. Het Tweede Vati
caans Concilie (1962-1965) leid
de tot een vernieuwing in onder
meer de liturgie, de oecumeni
sche betrekkingen en de kijk op
godsdienstvrijheid.
Volgens de initiatiefnemers is er
in brede kringen binnen de
bid
Rooms-Katholieke Kerk bel N
te aan dialoog binnen en
nieuwing van de kerk. Er 111
ruimte komen om vrijelij S?
praten over vernieuwing,
de zorgen van de mensa™
over tekenen van hoop. Al
sprekspunten noemen zij d v"f
moede, de marginaliserin le®f
het geweld, waar grote J™
van de wereldbevolking 0 "aa
lijden. Ook binnenkerkelijk
tiatieven moeten aan de
komen.
De initiatiefnemers rode?
rooms-katholieken op
handtekening te zetten ondlde
petitie, waarin paus Joha^o
Paulus II wordt gevraagd'1,2
concilie te organiseren. °F
In Nederland heeft biss
Muskens van Breda kortgel
gepleit voor een derde Vatic
Concilie. Naar zijn mening °le!
dat concilie ook aandacht 1U8C
ten besteden aan de wijdin;en
gehuwde mannen.
Amersfoort/ANP - Vertegen
woordigers van protestantse
kerken in West-Europa komen
van 15 tot 19 juni in Soesterberg
bij elkaar om te spreken over
globalisering en het internatio
nale financiële stelsel.
De conferentie is er een uit een
reeks die kerken moet stimule
ren zich te bezinnen op globali
sering. Het initiatief gaat uit van
de Wereldraad van Kerken, de
Wereldbond van hervormde/ge
reformeerde kerken, de LutbfT;-
se Wereldfederatie en de Cohe
rentie van Europese Kerken
ze organisaties nemen de
komsten van de regionale
ferenties mee naar hun een
gende assemblees, waar git
sering ook op de agenda sta1
De kerken richten zich tij e
de conferentie in Soesterbe
de vraag welke rol geld eijj;
marktdenken spelen in hel
ten. Verder proberen zij een :u
vyoord te vinden op de» e;
welke gevolgen de econoro ,ei
globalisering heeft voor lal
buiten West-Europa.
8d(
°F
Drie-Eenheid en de vraag of La
zarus wel echt uit de dood werd
opgewekt. Hij verbaast zich over
vreemde bijbelpassages, zoals
die waarin Jezus een vijgen
boom vervloekt, omdat die geen
vruchten draagt - waarom wordt
Jezus kwaad als het domweg het
seizoen niet is voor vijgen?
't Hart trekt logica door waar
anderen dat niet doen. Zijn de
kleine christelijke partijen op
grond van de bijbel tegen ho
moseksualiteit? Prima, maar
dan moeten ze wel consequent
zijn en rille oudtestamentische
richtlijnen in ere houden. Dat
betekent dus dat je vogelnestjes
moet leeghalen (Deut. 22 vers 6)
een ballustrade of een hek op
het dak moet plaatsen (vers 8),
geen wol en linnen tegelijkertijd
mag dragen (vers 11). Boven
dien moetje paarse kwastjes
aan je kleren dragen (Num. 15)
en mag je geen foto's maken
(een schending van het beel
denverbod).
Ondanks al het muggenziften
geeft de schrijver er blijk van dat
hij het eigenlijk toch ook weer
niet kan stellen zónder al die re
geltjes, frasen en fraaie symb«
