GELOOF SAMENLEVING
Laerken brengt internationale glaskunstenaars samei
'Westen lijdt aan intellectueel fundamentalisme'
'Fundamentalisten zijn bang voor genot vrouwen'
Zwakke hulpeloze wezens
Religie en show gaan samen in theaterconcert Timele:
Media VS weerleggen
kritiek van Vaticaan
Ramuze in tien jaar
volwassen geworden
Dansen voor het geloof
Filosoof Van der Burg voorzitter remonstrants
KUNST CULTUUR
maandag 3 JUNI 2002
Dt
dl
leiden/haarlem - De westerse media en
wetenschap geven in hun benadering
van de islam blijk van 'intellectueel fun
damentalisme'. Ze zien de islam als enige
verklaring voor alles wat er mis is in de
islamitische wereld en overschatten de
betekenis van het moslimfundamentalis
me. Dat schrijft de Leidse hoogleraar
Nasr Abu Zayd in zijn autobiografie Mijn
leven met de islam.
De liberale korangeleerde Abu Zayd (58)
krijgt op 8 juni in Middelburg de onder
scheiding voor vrijheid van godsdienst
van het Roosevelt Study uit Egypte entre,
een van de zogenoemde Four Freedoms
Awards. Hij week in 1995 naar Nederland
uit, nadat een Egyptisch gerechtshof had
geoordeeld dat hij van zijn vrouw moest
scheiden omdat een moslimvrouw niet
met een afvallige getrouwd mag zijn. Hij
was wegens zijn onorthodoxe uitleg van
de koran tot ketter bestempeld. Sinds
dien woont hij met zijn vrouw in Leiden
en doceert hij daar aan de universiteit.
De westerse media en wetenschappers
besteden volgens Abu Zayd overdreven
veel aandacht aan het moslimfundamen
talisme. „Ik zeg als iemand die slachtoffer
van het fundamentalisme is: het is
slechts een minuscuul deel van datgene
wat de islamitische wereld op cultureel,
religieus en historisch gebied betekent."
Abu Zayd bekritiseert het ondemocrati
sche karakter van de meeste islamitische
regimes maar ook de dubbelzinnige hou
ding van het Westen. Het maakt Iran en
Sudan zwart, maar keurde de militaire
staatsgreep in Algerije goed en maakt
geen woord vuil aan de mensenrechten
schendingen in Saudi-Arabië. „Niet in de
laatste plaats uit vrees voor de islam, is
het Westen medeverantwoordelijk voor
de vernietiging van democratische pro
cessen in de regio."
Abu Zayd is nog steeds woedend op zijn
land om de in zijn ogen absurde veroor
deling wegens geloofsafval. Hij wil alleen
naar Egypte terugkeren als de autoritei
ten zich officieel bij hem verontschuldi
gen. Zijn geloof heeft hem in die jaren
van beschuldigingen, bedreigingen en
politiebewaking overeind gehouden, zegt
hij achteraf.
Abu Zayd had de woede van orthodoxe
moslims gewekt met zijn opvatting dat
de koran tegen zijn culturele en histori
sche achtergrond gelezen moet worden
en met hedendaagse methoden uit de
taalwetenschap kan worden geanaly
seerd. Hij meent dat gelijkheid tussen
man en vrouw en de scheiding van kerk
en staat in de geest van de koran is. Mijn
leven met de islam verschijnt bij uitgeve
rij Becht.
boston - rtr/anp - De Ameri
kaanse media hebben de be
schuldiging van de hand gewe
zen dat zij vanuit een 'antika
tholieke' houding over het seks
schandaal in de RK Kerk schrij
ven. Het Italiaanse jezuïetentijd
schrift Civilta Cattolica, waarvan
het Vaticaan de inhoud goed
keurt, meldt dat deze week.
In het vorige nummer had Ci
vilta Cattolica een jurist van het
Vaticaan aan het woord gelaten.
Hij zei dat bisschoppen niet de
namen van verdachte priesters
aan justitie moeten doorgeven.
Onder druk van gelovigen en
slachtoffers is een groeiend aan
tal bisschoppen in Amerika,
waar honderden priesters wor
den beschuldigd van seksueel
misbruik van minderjarigen,
hiertoe overgegaan.
Het dagblad Boston Globe kwam
als eerste met onthullingen over
het wangedrag van priesters in
Boston en de toedekking door
de aartsbisschop, kardinaal Law.
Hoofdredacteur Nartin Baron
zei dat het jezuïetentijdschrift
geen correcte weergave van het
werk van zijn krant had gege
ven. „We hebben heel zorgvul
dig gewerkt en zijn daarbij fair
De vooraanstaande Vaticaan-
correspondent John Allen van
het Amerikaanse weekblad Na
tional Catholic Reporter erkende
dat hier en daar misschien anti
katholieke gevoelens bestaan.
„Maar hebben de media dit
schandaal bedacht? Uiteraard
niet. De feiten zijn duidelijk. De
gevallen van seksueel misbruik
die aan het licht zijn gekomen,
zijn niet een uitvinding van de
media. Ook het falend beleid
van de bisschoppen is niet de
schuld van de media, maar een
vaststaand feit."
De Amerikaanse rooms-katho-
lieke theoloog professor Richard
McBrien sprak van een 'gewel
dig ontkenningssyndroom' bij
de kerkleiding. „Maar uiteinde
lijk zal de werkelijkheid win
nen." Zijn collega James Keenan
noemde het standpunt van Ci
vilta Cattolica 'middeleeuws'.
De redacteuren daarvan weten
volgens hem niet wat er in de
wereld aan de hand is. „Veel
rooms-katholieken willen dat de
onderste steen boven komt. Zij
willen worden geïnformeerd
over de geheimhouding, de ont
kenningen en de leugens."
moskou - Russische vrouwen dansen hand in hand tijdens een orthodox-religieuze processie. De processie
vond zaterdag plaats bij het Kremlin in Moskou. Zo'n tweehonderd gelovigen namen deel aan de mars in
de binnenstad van Moskou waarmee zij hun geloof vierden.
Foto: EPA/Yuri Kadobnov
venrav/anp - Angst voor genot door
vrouwen is de basis van het moslimfun
damentalisme. Dat zei islamitisch geeste
lijk verzorgster M. Bogaers gisteren Ven-
ray tijdens een themadag over de rechten
van vrouwen in de islam.
Het onderdrukken van het vermogen tot
genieten, onder meer door vrouwen te
besnijden, maakt de man tot baas. De
vrouw wordt zodoende gedegradeerd tot
een waardeloos schepsel, aldus
Deze handelwijze is volgens haar in strijd
met de voorschriften in de Koran. Die
bepaalt dat man en vrouw gelijke rechten
hebben en ook de vrouw recht heeft op
genot. Het is dan ook niet de islam, maar
het zijn bepaalde islamitische culturen
op autoritaire grondslag die vrouwen on
derdrukken.
Voormalig universitair docente P. Saraj
Arife van de universiteit van Kaboel be
vestigde dit vrijdag in Venray. „Mannen
lezen in de Koran slechts datgene wat
hun machtspositie goed uitkomt." Zij
klaagde daarbij vooral de vrouwenbesnij
denis aan. Niet alleen omdat die leidt tot
zeer ernstige lichamelijke klachten, maar
ook omdat die een vrouw van haar ei
genheid berooft. Over de hele wereld zijn
momenteel zo'n 130 miljoen islamitische
vrouwen beroofd van hun clitoris.
Vrouwen in dergelijke culturen die dit
weigeren, worden verstoten en tot prosti
tutie gedwongen, aldus Saraj Arife. Zij
vindt dat moslimvrouwen in Nederland
de gelegenheid moeten krijgen zich te in
formeren over de nadelen van besnijde
nis. De themadag in Venray was bedoeld
een brug te slaan tussen allochtone en
autochtone vrouwenorganisaties.
preek recensie
Ilse Keuenhof
Dominee R.F. Telgenhof, Gereformeerde kerk Vrijgemaakt in Oegstgeest, Rehoboth, Zondag 9.30 u
itge
ich'
jfov
lier
"ïde
(ere
Ig"
„Bidden is strijden in de kracht van de Geest,
want het leven is een strijd."
Dominee Telgenhof is bepaald niet in een blijde
bui vandaag. In zijn stemmige donkere pak met
zilvergrijze stropdas stevig aangehaald kijkt hij
de goedgevulde zaal rond. Hoewel de zon je bui
ten tegemoet lacht,
dondert de sombere
doch gedegen preek
van Telgenhof op de
aanhoorders neer.
Afgelopen vrijdag is
het WK-voetbal be
gonnen. De hele we
reld is getuige van de
strijd op die groene
velden. Het is een dui
delijke strijd: je ziet
het wanneer iemand
een overtreding maakt
of een mooi doelpunt
scoort. Je ziet op tele
visie ook beelden van
oorlog. Neem Israël,
daar is de strijd al
minder duidelijk.
Aanslagen vinden al
tijd onverwacht
plaats. Als je hier om
je heen kijkt zie je
geen tanks of voetbal
stadions, maar het le
ven is wel degelijk een
strijd, een geestelijke
strijd. De strijd tussen
God en de Duivel. Wij
kunnen alleen stand
houden bij God. Bidden is strijden in de kracht
van de Geest."
„Hoe vaak bidden wij niet, 'Leidt ons niet in ver
zoeking'? Denkt u dat God u bewust in verzoe
king leidt? Nee, dat doet de Duivel. God beproeft
je, God test je uithoudingsvermogen. Wat je dus
eigenlijk bidt is 'God laat ons niet alleen in de
geestelijke strijd'.
Een strijd dus, maar niet eentje die een gewone
sterveling alleen aan kan, benadrukt Telgenhof.
„Je delft geheid het onderspit. Dus je bent als
mens maar dom en onnozel. Is dat niet wat
overdreven gesteld?" Volgens de dominee niet.
In een Gronings accent drukt hij het belang van
de kracht van God de toehoorders op het hart.
„Hoe vaak denk je niet dat je de zaken onder
controle hebt. En dan bespringt de begeerte je."
De enig mogelijke conclusie: we zijn 'zwakke,
PREEKTIJGERS
Ljj
Met
hulpeloze wezens'.Als je daar niet aan wilt, <jget
wordt je een speelbal van de vijanden.:enl
Er zijn nogal wat vijanden. Gevaar ligt overal)
de loer als je Telgenhof moet geloven. „De D..
vel. Hij is machtig, geniepig, listig en met IM
gens een bron van het kwade." Niet mis die E
vel, maar de wereld,
zonde gevallen en
broken' is ook een 1
te onderschatten vija
„De structuren zijn
pot. Het ene beest
het andere op. Zo h(
het niet." Maar de vij;
komt dichterbij. Z
ons eigen vlees 'in zoiL'Jj
ontvangen en geborL,
kunnen we niet vertr|on
wen. „Je hart is geniqov,
en sluw. Als je voor 0
wil leven, moet je dat
seffen." ld'
Is dat ontmoedigeLi.
Moet je zo tegen jef™
aankijken, vraagt de lQ
minee zich af terwijlF
peinzend de gezicht^
een voor een aanld
„Misschien wel, nv
God wil ons hieruit |,P
len." Terwijl TilgenLe]
doorsombert, knijpt f
enkele kerkganger tei
oogje toe en kan een
der een gaap niet oniLjJ
drukken. Dan volgt C
brandpunt van de stóV
Hoe om te gaan met verleidingen. „Steek ik nr g
zwaard in de schede of ga ik er op eigen kraLj
tegenaan?" Dat laatste is niet de oplossing, vi^g
Telgenhof. We moeten toevlucht zoeken in"
Geest door te bidden voor concrete zaken.
„Noem man en paard van de tegenstander dik*,
ziet aankomen. Zo kan je geen excuus vinf
om die irritante collega een veeg uit de paiBf
geven of naar dingen te kijken die niet voor jcf
ogen bedoeld zijn. God geeft ons een g
kracht, liefde, discipline. God geeft groei,
zeg niet: wij zijn gereformeerd en dat is het d
Wij groeien, anders zouden we al in de he^lte
zijn. Geef je leven in eigen kracht op.|je<
Dan schrikt de ingedutte kerkganger op t
laatste woorden van de preek. „God staat te tr
pelen om zijn kracht te geven. Die kracht
overwinning en die begint vandaag.irg
utrecht/anp - De jurist en filo
soof W. van der Burg is de nieu
we voorzitter van de Remon
strantse Broederschap. De alge
mene vergadering van bestuur
van het kleine kerkgenootschap
koos hem zaterdag tot opvolger
van C. Bierlaagh-Lucas. Haar
zittingstermijn was verstreken.
Van der Burg (1959) is sinds vo
rig jaar hoogleraar metajuridica
aan de Katholieke Universiteit
Brabant. Hij leidt daar ook een
onderzoek naar het belang van
idealen in recht, moraal en poli
tiek. Hij publiceerde over maat
schappelijke thema's als burger
lijke ongehoorzaamheid en me
dische ethiek.
In het beleidsplan voor d<
riode tot 2010 stelt de Rei
strantse Broederschap zie
doel het aantal leden en
den (ongeveer 8000) op he
de peil te houden door zij
dachtegoed op een eigen
manier over te brengen.
muziek recensie
Lidy van der Spek
Concert: Symfonieorkest Ramuze,
dirigent Stephan Pas, m.m.v. Pieter van
Zessen, viool. Gehoord: i/6, het Anker,
Hazerswoude.
Ramuze viert het hele jaar door
zijn 10-jarig jubileum. Was het
officiële lustrumconcert al in ja
nuari, 1 juni doet Ramuze het
nog eens dubbeldik over met
een feestelijk concert in het An
ker. En voor het geval dat het or
kest half dood uit de strijd komt,
is er de vitale klezmergroep A
M'Chayeh, wat zoveel betekent
als 'dat brengt een mens weer
tot leven'.
Maar zo vergaat het Ramuze
geenszins. Het orkest van de
energiek dirigerende Stephan
Pas geeft zaterdag blijk van een
geweldige groei in de afgelopen
tien jaar. Begon Ramuze als een
rudimentair muziekgezelschap-
je dat onder aanvoering van de
violist Leo Verschragen met val
len en opstaan 'leuk bezig* was,
in het jaar 2002 is de groep uit
gegroeid tot een welluidend,
volwassen symfonieorkest. Dat
hoogstens de strijd moet aan
gaan met het eeuwig schrijnen
de tekort aan violisten. Daar is
overigens weinig van te horen.
In een uur tijd passeren vier
kanjers van composities de re
vue. Nog eens gecompleteerd
met een geestige jazzy toegift,
de 'Marionetten Treurmars' van
Gounod, waarin de klarinettist
uit zijn dak mag gaan.
Ramuze begint met twee stuk
ken voor viool en orkest. Pieter
van Zessen, oud-lid van het or
kest, maar inmiddels behoorlijk
geprofessionaliseerd, soleert in
'Introduction et Ronde Capric-
cioso' van Camille Saint-Saëns
en in de wat minder bekende
'Romance voor viool en orkest'
van Johan Svendsen. Hij speelt
prachtig. Klankschakeringen
zijn verrassend van kleur en
diepgang. Zijn spel is transpa
rant in kleine hoekige frasen.
In Saint-Saëns spelen de strij
kers mooi ingetogen met een
licht gevoileerd coloriet naar
een climax toe. Dan voegen zich
fluiten en hobo's aan de strij
kersklank en gaandeweg komen
alle blazers aan bod. Het synco
pische welhaast Slavische thema
in solopartij en orkest wordt
spannend uitgewerkt Ook in
Svendsen is de orkestklank af
wisselend teder of bruisend. Bij
zonder warm kleuren de hoorns
met de strijkers. Boven alles uit
kronkelt de eigenzinnige melo
die van de viool. Onrust maakt
plaats voor lange zijden lijnen
die weer onrust introduceren.
Fluit en hobo excelleren in kern
achtige kleine dialogen, even
aangezet door de 'strakke' con
trabas. Van Zessen geeft ruim
schoots blijk van muzikaliteit.
In Bruckner's Ouverture in g
kan het hele orkest volop musi
ceren. Na een heftige explosie
van strijkers, blazers, inclusief
groot koper komen de cello's
wat zorgelijk op gang, maar een
maal opgenomen in de grote
klankenzee vinden zij hun draak
Helder worden de grappige the-
maatjes ingezet door de hobo's,
vervolgens door de fluiten en
even later door het grote koper.
In 'Finlandia' mag eindelijk ook
de grote tuba meedoen. Met het
andere grootkoper en de pau
ken ontstaat een allesdoordren-
kende klank waarin Sibelius zou
zwelgen van vaderlandsliefde,
had hij in het Anker gezeten.
Lekker klinken de kleine vurige
schoten van de trompetten, zie
dend de jagende strijkers in kort
snel passagewerk. In een verhe
ven hymne zingen de fluiten,
hobo en klarinetten fraai, majes
tueus gevolgd door de strijkers.
De fagotten stampen daar heer
lijk ritmisch doorheen. Dan nog
even dat overdonderende ko
per- en paukenfestijn als een
laatste saluut. Ramuze kan te
rugzien op een geweldig kleur-
^jjk luisterfeest.
door Theo de With
hazerswoude - De omhelzing is
allerhartelijkst Nederlands be
roemdste glaskunstenaar Wil
lem Heesen knuffelt zijn Deense
collega Finn Lynggaard. Hij is
een van zijn vrienden uit de ja
ren zestig die hij gisteren weer
terug zag. Inga Ouwerkerk-Rah-
bek van galerie Laerken in Ha
zerswoude is verantwoordelijk
voor deze reünie. Zij bracht vijf
glaskunstenaars uit drie conti
nenten bij elkaar voor een ui
terst actuele tentoonstelling.
In een aantal Nederlandse mu
sea en galeries staat deze zomer
het glas centraal. En dan niet
het glas als gebruiksvoorwerp,
maar het glas als kunstobject.
Zij haken daarmee in op het
jaarlijkse congres van de Glass
Art Society dat afgelopen week
in Amsterdam plaats vond. Ga
leriehoudster Inga Ouwerkerk is
daarom vorig jaar al gaan praten
met Willem Heesen over de mo
gelijkheid van een tentoonstel
ling in haar landelijk gelegen ga
lerie in de polders tussen Ha
zerswoude en Zoeterwoude.
Bij die gelegenheid gaf Heesen,
die nog altijd een glasstudio
heeft in het bij Leerdam gelegen
dorp Acquoy, aan nog eens met
zijn 'vrienden van toen' te willen
exposeren. Ouwerkerk pakte die
suggestie op en wist all over the
world vier toenmalige collega's
te vinden die enthousiast rea
geerden op dit idee. Het gaat
om glaskunstenaars die geïnspi
reerd werden door de Ameri
kaanse Glass Movement. Deze
beweging was van mening dat
het glas moest worden bevrijd
van zijn functionaliteit.
Willem Heesen bracht dat in de
praktijk door na ruim dertig jaar
op te stappen als ontwerper
voor de Glasfabriek Leerdam.
Hij ging zijn eigen koers varen.
In galerie Laerken is te zien
waartoe dat geleid heeft. Naast
de vele vazen - de vaas is blijk
baar de ultieme verschijnings
vorm van glas - toont hij ook
ronde, rechtop staande glaspla
ten waarin vrouwengezichten
zijn te zien.
Heesen is persoonlijk in de gale
rie aanwezig om zijn vrienden te
verwelkomen. Hij is zo breek
baar als het materiaal waarmee
hij werkt. Zijn broze verschij
ning weerhoudt hem er niet van
met groot enthousiasme over
zijn werk te vertellen. „Behalve
de vaardigheid moet je vooral
De Amerikaan
Joel Philip
Meyers is een
van de vijf ex
poserende
glaskunste
naars bij gale
rie Laerken. Hij
toont onder
meer a-syme-
trische vazen.
Foto: Eric Taal
ideeën hebben." Als de
openingstoespraak van de gale
riehoudster te lang duurt, pakt
hij haar de microfoon uit han
den en begint hij cadeautjes uit
te delen aan zijn vrienden.
De Deense ambassadeur staat
er voor spek en bonen bij. En hij
was nog wel gevraagd de ope
ningshandeling te verrichten.
Deze John Bernhard hai
mooi woord willen richte
Inga Ouwerkerk-Rahbek,
twee weken geleden juist ii
geboortestad Nykobing
een tweede galerie heei
opend. Gelukkig heeft
een mooi klusje voor hei
Japanse kunstenaar Koyheil
ta kan als enige van de vijf
santen niet persoonlijk
zig zijn. De ambassadeur!
de houten kist open
waarin hij zijn bijdrage
expositie naar de Deens-Ni
landse galerie heeft gestui
De Deen Finn Lynggaard
Amerikaan Fritz Dreisbacl
te laat bij de opening, omi
in Amsterdam eerst allebei|
Lifetime Achievement Awai
de Glass Art Society in ont
mogen nemen. Lynggaard
veel met Heesen opgetrol
Wat Heesen op glasgebiedl
kende voor West-Europal
was Lynggaard voor Scan|.
vië. Toch exposeerden ze slP'
één keer eerder samen: inf"
bij Laerken. De Deen tooi
in Hazerswoude met
sculpturen van melkwit
Zijn werk is totaal andei
dat van Heesen. Dat mi
vijf wel duidelijk: glas is er
le verschijningsvormen.
Glasexpositie, t/m 26/8,
Laerken, Bent 2, Hazei
Dorp. Open: do-vr 14-1'
en za-zo 13-17 uur.
iks
ki
theater recensie
Dick van Teylingen
Timeless' van gospel- en soulkoor Elias
o.l.v. Trea 't Hart. Begeleiding Subway,
o.l.v. Eli 't Hart. Mmv kinderkoor Papillon.
Gezien: 1/6, LAKtheater, Leiden.
Op een scherm achter de vloer
is een grote oogbol gepr^ec-
teerd. Het is de beeldbegelei
ding van het lied dat als een ro
de draad door de eerste helft
van het theaterconcert 'Time
less' van gospel- en soulkoor
Elias loopt. Nobody knows the
trouble I've seen.
Dirigente Trea't Hart swingt en
springt op haar verhoging en
sleept de zangers mee in haar
enthousiasme. De pasjes, ^ie
draaitjes, de uitgestoken armen,
het past allemaal in het beeld
van zo'n Amerikaans kerkkoor
waar veel bekende zangers in
begonnen zijn. Religie en show
liggen daar veel dichter bij el
kaar dan hier. In het program
ma klinkt gospel voor de pauze,
en soul ema, voor zover je al
een grens kunt trekken. Eerst
gaat het 24-koppige koor geheld
in stijlvaste witte gewaden met
een paars kruis. Daarin zingen
ze reliklassiekers als 'O happy
day* en 'Down by the riverside'.
Na de pauze bepaalt feestelijk
zwart de kleding bij stukken als
'Up where we belong', 'Come
along with me/Vlieg met me
mee' en 'State of independen
ce'. De arrangementen zijn van
Eli't Hart, de pianist van de be
geleidingsband Subway, die
weer deel uitmaakt van de
Haagse groep Suburbs.
'Timeless' is een compleet thea
terconcert. Voor een flink deel is
dat te danken aan gastsoliste
Ibemice MacBean, een boeien
de zangeres met veel ervaring in
het genre. Ze blijft niet hangen
in obligate soulmaniertjes, maar
kiest haar eigen interpretatie
kleuring, in dienst van deC
ziek. De begeleiding is dejl
maar komt tam over. Eew
thousiaste graficus zorgt Lr
projecties die meestal direct
de titel van het nummer ti
ken hebben (stations in z
rianten bij "There's a train I
min'). Uiteindelijk is er ooi
tedering als kinderkoor Pap""
een paar liedjes meezingt.
