'Migrainepatiënt niet meer scheel aangekeken'
Michel Ferrari (LUMC) eerste hoogleraar migraine in Nederland
ji e hebt gezinsverzorgsters en gezinsver
zorgsters. En Jans was er zo een. Jong ge
trouwd, vroeg gescheiden was zij de vleesge
worden zorgzaamheid geworden. Jarenlang
had zij de nukken, grappen en grollen van
de 'Heertjes' in het studentenhuis meege
maakt. Zij was naast de hospita een meubel
stuk geworden. Op de jaarlijkse reünie van
de Heren van het huis was zij de rechter
hand van de chique bazin van goede komaf.
Het was een mannenhuis in alle opzichten
en dat moest volgens mevrouw zo blijven
ook. Dames mochten na elven niet meer
binnen zijn en wee je ge
beente als mevrouw, si
garet in de mondhoek,
's morgens vroeg een
slechts in string geklede
dame naar de wc zag
sluipen. En nog erger:
als ze een vrouw onder
de douche vond. Vader
werd dan ingelicht, lach
te zich inwendig rot over
zijn ondernemende
zoon, en zoonlief kreeg
een ernstige repriman
de.
Nog één keer, en... Ja
mevrouw.
De als een ketter roken
de hospita was uiteinde
lijk door de sigaret ver
slagen. Jans had haar
verzorging op zich geno
men in haar laatste da
gen. Haar dood was in
stijl. Ze stikte letterlijk en
figuurlijk in haar laatste
peuk.
Op de begrafenis waren
ze er allemaal: de voor
zitter van de raad van
bestuur, de dokter, de
advocaat, de notaris en natuurlijk 'haar' jon
gens. Het werd één grote reünie, zo had zij
dit gewenst.
ÜBfe
Praktijkverhalen van
de Leidse huisarts
Har Meijer (aflevering 18)
Jans, de gezinsverzorgster, belde mij op de
praktijk. Zij werkte bij vader Antoon en zoon
Toon in een klein huisje in Leiden Noord. Va
der was tegen de honderd en de zoon was ze
ventig. Allebei stokdoof en voorzien van een
continu falend gehoorapparaat. Bij mijn be
zoeken keurden zij elkaar geen blik waardig.
Jans klonk bezorgd. Ze maken elkaar af, en
die zoon scheldt die 'ouwe' verrot. Vannacht
ging die vader Antoon weerzo tekeer dat de
buren kwamen kijken. Hij was uitzijn bed
gedonderd en de buren, een schattig Marok
kaans echtpaar, hebben hem weer in zijn bed
gelegd.'
'En hoe kwamen ze dan binnen?', vroeg ik.
'Ik had ze een sleutel gegeven.
'En zijn zoon dan?'
'Had veel te veel gedronken, had zijn gehoor-
apperaat afgedaan en was niet wakker te
krijgen. Trouwens, hij wil niets meer met zijn
vader te maken hebben.
'Maar wat wil je dan Jans?'
'Dat u de indicatiecommissie inschakelt voor
een verpleegtehuis.
'Maar dat gaat zo maar niet.
'Nee, maar het wordt hier een puinhoop.
'Ik zal kijken wat ik kan doen.
Na de dood van 'haar mevrouw' was Jans in
een vacuüm terecht gekomen. Haar baan
was ze kwijt en wat bleef, was de herinne
ring. De herinnering hoe mevrouw na het
stoffen, met haar vingers over de plinten had
ZATERDAG
1 JUNI
2002
De laatste weken voor de dood van de hospi
ta kwam zoonlief meerdere malen per week
langs. Moeder kwam niet meer uit bed en hij
deed op alle meubels een stickertje. Een
prachtige kast in de hal was van de ene op
de andere dag verdwenen.
Die woensdagmorgen om elf uur werd het
een groot feest. De indicatiecommissie was
door een oudere, streng uitziende dame verte
genwoordigd. Behalve zoon Toon, was ook de
dochter uit een eerder huwelijk aanwezig.
Verder, Jans en ik en natuurlijk vader. Ik was
wat later en vlak na mij kwam ook de Ma
rokkaanse buurvrouw binnen. Twee prachti
ge donkergroene ogen in een mooi gezicht.
De dochter nam het woord. 'Als er dooien
gaan vallen, is het jullie schuld', riep zij met
stemverheffing, ons allen tegelijk aanwij
zend, En tot de buurvrouw: 'Jullie hebben
verdomme toch ook heel veel last van hem?'
'Nou dat valt best mee, wij vinden het niet zo
erg", zei de buurvrouw in voortreffelijk Ne
derlands.
'Maar je ken toch niet twee van die halve ga
ren in dit huis bij mekaar laten zitten begon
de dochter weer. 'Wat vindt u nou meneer, u
bent toch de dokter?'
Ze rook haar kans. 'Dat is toch medicinaal
niet gezond, is 't niet?'Zelfs de mevrouw van
de indicatiecomniissie moest lachen.
De dochter zag resultaat. 'Dus u gaat het re
gelen', voegde ze de bebrilde zorghoedster toe.
We moeten eerst alles zorgvuldig bekijken,
mevrouw.
Het verhaal van Jans was in wezen te triest
voor woorden. Dienstbaar, lief, attent, be
zorgd, alles was ze geweest. Het enige wat ze
eraan overhield was een ferme handdruk en
een antiek kastje, daarna was het wegwezen,
zoals het vaker gaat in in sommige 'gegoede
families'.
Zoon 'hebzucht' was er zo eentje van de fer
me handdruk. Met de woorden: 'Bedankt
voor wat je voor moeder hebt gedaan', kon
Jans vertrekken.
Binnen de kortste keren waren ook de 'he
ren' uit het huis verdwenen. De tent werd
goed verkocht.
Via een Melkertbaan belandde Jans als hulp
in het bejaardenhuis. Ere wie ere toekomt.
Heeft dat pientere, pedante ventje van een
Melkert toch nog goed werk verricht. Voor
Jans was het een uitkomst.
Vader Antoon en zoon Toon zaten ruggelings
naast elkaar, de gehoortoestellen hingen half
uit hun oren. Ze wilden duidelijk niets met
elkaar te maken hebben.
Ik probeerde het bij de zoon. 'Neemt vader re
gelmatig pillen?' (dipiperon tegen onrust).
Hij k?iikte een beetje minzaam.
'Nou, u mag best antwoord geven', begon
Jans.
'Als die ouwe morgen dood neerlazert...Ver
der kwam de zoon niet.
'Dat mag u niet zeggen', zei de groenogige
Marokkaanse buurvrouw. 'Dat heeft hij niet
verdiend.
Ze zei het zo vertederend, dat zoon Toon
zweeg.
Nu was het de beurt aan de dame van de in
dicatiecommissie. Ze ging voor de vader
staan. 'Mijnheer, heeft u het naar uw zin?'
Wablief?'
'Ik vraag of u naar een verpleegtehuis wil?'
'Opgedonderd, sodemieter op, nooit van mijn
leven naarzo'n huis.
Ik stikte bijna van het lachen, 1 -0 voor pa!
De dochter was duidelijk in haar wiek ge
schoten en stond op. 'Het is altijd hetzelfde
liedje, jullie regelen het maar... de groeten.
Via haar Melkertbaan begon Jans te groeien.
Ze volgde de ene cursus na de andere en
haalde ieder examen met hoge cijfers. Zelfs
het prikken van diabeten was geen enkel
probleem. Grappen mijnerzijds over de
'schatrijke' zoon van de hospita, deed ze af
met: 'Zulke mannetjes hebben nooit ge
noeg.'
Het vertrek van de dochter maakte zoon Toon
weer spraakzamer. 'Altijd als die trut komt, is
er rotzooi.
De vader schoot overeind. 'Slappe lui.
Hij rommelde wat aan zijn gehoortoestel. 'Zo
kan vader hier echt niet langer blijven, ik kan
het niet meer aan.
'Maar pa, zo gaat het
toch echt niet langer, ik
houd het niet meer vol.
Jij eruit, of ik eruit.
'Dan ga jij', riep pa
woedend. 'Het is mijn
huis en ik blijf hier.
Zoon Toon zit intussen
al weer een jaar in een
bejaardenhuis.
Dit is (voorlopig) de laatste aflevering van
Har Meijer. De verhalen die in deze krant
zijn gepubliceerd, verschijnen in het najaar
ook in boekvorm. Het eerste exemplaar
wordt op 9 november uitgereikt tijdens de
Leidse Podiumdag. De opbrengst van het
boekje is bestemd voor de Stichting Kinder
televisie van het LUMC.
gewreven. Hoe ze te pas en te onpas sigaret
ten voor haar moest halen, en tot de laatste
cent op haar wisselgeld werd afgerekend.
Hoe ze meerdere malen haar zoon in het
buitenland had gebeld of hij nu eindelijk
eens naar zijn zieke moeder kwam kijken.
Hoe zij 's nachts werd opgebeld als me
vrouw straalbezopen zin had in een gesprek.
En hoe deze dame haar tijdens het eindsta
tion van haar leven, werkelijk voor alles had
gebruikt.
Ze had het desondanks met liefde gedaan.
Met de indicatiecommissie was het weer het
bekende verhaal. Enorme papierrotzooi en op
mijn vraag of het wat sneller kon, volgde een
dooddoener: 'Iedereen moet op zijn beurt
wachten, goedendag dokter.
Murw gebeukt door de bureaucratie vulde ik
de papieren maar netjes in. Veel zinnige vra
gen, maar na tien pagina's heb je er schoon
genoeg van.
Bij de vragen over gehoor en incontinentie
was ik op mijn hoede. 'Matig gehoor' en 'goed
geregeld met de luier' waren mijn antwoor
den. j
Volgden de vragen over sociaal gedrag. Vader
Antoon was zo asociaal als de pest, maar dit
woord zou plaatsing in een verpleegtehuis
onherroepelijk blokkeren. Dus was mijn ant
woord: 'voor zijn leeftijd redelijk aangepast.'
Jans had blijkbaar op haar bë,lerende asser
tieve wijze ook haar verontrusting over de si
tuatie duidelijk gemaakt, want de woensdag
daarop zou er iemand van dé commissie
langskomen.
Ook ik werd door Jans ingepakt, met de
woorden: 'Kom nou ook maar, dat maakt
meer indruk.
'Ik zal er zijn', beloofde ik.
Hij was op jacht, vertelde Jans mij meesmui
lend. Hij groette haar nauwelijks. In het bij
zijn van zijn moeder gedroeg hij zich als een
engel, maar buiten de slaapkamer...
'Wat buiten de slaapkamer?', vroeg ik.
'Laat maar', zei ze.
Tekening: Bert van der Meij
Eén dag met migraine is even erg als een dag
dement of volledig verlamd zijn. Dat zegt de
migrainedeskundige Michel Ferrari van het
Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC),
zich baserend op een recent rapport van de
wereldgezondheidsorganisatie WHO. „Je ligt
kotsend in bed en je kunt helemaal niks."
Ferrari is onlangs benoemd tot de eerste
hoogleraar migraine in Nederland.
door Roelf Reinders
Uit het WHO-rapport blijkt dat mi
graine één van de meest ingrijpende
ziektes van de wereld is. Bij vrouwen
zorgt het voor een verlies van twee
levensjaren. Daarmee staat migraine
op de twaalfde plaats van de belang
rijkste ziektes die bij vrouwen het le
ven bekorten. Bij de lijst van vrou
wen én mannen staat deze zware
vorm van hoofdpijn op de negen
tiende plaats met min 1,4 levensja
ren. Daarmee scoort migraine net
beneden aids (min 1,5 levensjaar) en
even hoog als suikerziekte. Ferrari is
blij met het rapport. „Ik hoop dat
het helpt meer begrip voor migrai-
nepatiënten bij de medemens, werk
gevers en collega's van patiënten te
kweken."
Want volgens Ferrari is het nog niet
al te best gesteld met begrip voor lij
ders aan migraine, hoewel er wel
veel is verbeterd. „Als je tien jaar ge
leden had gezegd dat er een hoogle
raar migraine nodig was, zou je voor
gek zijn verklaard. Migraine zat toen
nog in het psychologische verdom
hoekje. Nu is het als een biologische
aandoening erkend waarnaar weten
schappelijk onderzoek wordt ver
richt. De migrainepatiënt wordt niet
meer scheel aangekeken."
Hij ziet zijn benoeming als een nieu
De Leidse hoogleraar Michel Ferrari: „Migraine is met medicijnen goed te bestrijden." Foto: Henk Bouwman
we erkenning van de aandoening die
één op de tien Nederlanders treft.
„Mijn benoeming aan de Leidse uni
versiteit straalt af op de patiënten.
Het is een teken dat migraine serieus
wordt genomen."
Hoewel 1,6 miljoen Nederlanders re
gelmatig door een migraineaanval
worden getroffen, weet de helft niet
wat er precies aan de hand is. .Acht
honderdduizend migrainepatiënten
lopen zonder diagnose rond", aldus
Ferrari. „Veel mensen gaan uit
schaamte niet naar de dokter. Die
denken: mijn buurman heeft een
verlamd been, dus wat stel ik mij ei
genlijk aan. Mensen denken ook dat
er toch niets tegen migraine te doen
is. 'M'n moeder had het ook', zeggen
ze dan. 'En die konden ze ook niet
helpen'. Terwijl migraine tegen
woordig met medicijnen wel degelijk
is te bestrijden."
En zelfs als patiënten met migraine
bij de huisarts komen, gaat er wel
eens wat fout, weet Ferrari. „Nu
weet ik ook wel dat huisartsen van
alles moeten weten, maar niet iedere
arts weet het nodige van migraine. Je
kunt best zo'n arts treffen en dan
kun je zonder diagnose thuiskomen.
De ene arts is ook meer geïnteres
seerd in de ene ziekte, een andere in
een andere. En onder sommige
huisartsen leeft nog steeds het ou
derwetse idee dat migraine maar een
hoofdpijntje is. Bij zo'n arts hoefje
niet te rekenen op een goede dia
gnose met pijnbestrijding. Migraine
heeft nog steeds wel een beetje het
psychische stigma van aanstellerij."
Volgens de Leidse neuroloog kun
nen moderne medicijnen bij migrai-
neaanvallen veel ellende voorko
men. Maar om migraine te voorko
men, moet nog veel werk worden
verzet, zegt Ferrari. „Patiënten heb
ben liever helemaal geen aanvallen,
dat is de ideale wereld. Maar er zijn
nog te weinig preventieve migraine-
medicijnen. De middelen die er zijn,
werken maar matig en hebben te
veel bijwerkingen."
Maar niet alleen medicijnen moeten
aanvallen voorkomen, ook met aan
gepast gedrag zouden patiënten mi
graine minder kans kunnen geven.
Ferrari doet onderzoek naar factoren
die invloed hebben op het ontstaan
van aanvallen van migraine. Het
doel is elke patiënt een advies te
kunnen leveren waarmee hij of zij
een aanval kan proberen te voorko
men.
Ferrari: „Er zijn erfelijke factoren in
het spel, maar de migraineaanval
kan ook door bepaalde prikkels wor
den uitgelokt. Dat kan van alles zijn,
al bestaan er vele mythes hierover.
Veelgenoemde, maar nooit bewezen
uitlokkende factoren als het drinken
van wijn, voedsel als bananen en ci
trusvruchten maar ook stress, te
hard werken, onregelmatig slapen
en zelfs bepaalde weertypen kunnen
aanvallen uitlokken. Tijdens de
menstruatie krijgen die prikkels nog
gemakkelijker een kans. Door pati
ënten een hoofdpijndagboek bij te
laten houden en met hersenonder
zoek proberen we erachter te komen
voor welke prikkels een patiënt ge
voelig is. Zo kunnen we een advies
ontwikkelen waarmee een patiënt
die prikkels kan proberen te vermij
den."
Maar Ferrari gaat er niet vanuit dat
in de toekomst migraine niet meer
voorkomt. „Geen aanvallen, dat is
echt te mooi om waar te zijn. Zonder
medicijnen kom je niet van migrai-
nepijn af. Maar minder migraine-
aanvallen voor patiënten, dat is wat
het onderzoek wel zou kunnen ople
veren."
