Weefkunst Rita Kok in Nederlands museun
KUNST CULTUUR
Vrijheid in het gedran
Cultuurvlinders: netwerk voor kunstenaars
Collectie Stedelijk
in Nieuwe Kerk
'Als ik dans, zie ik monsters'
In Leiden en de regio bestaat grote belangstelling voor de amateur-
kunstbeoefening. Heilig Vuur volgt stad- en regiogenoten die
musiceren, zingen, dansen, toneelspelen, fotograferen of op andere
wijze actief zijn. Vandaag: ballerina's Fé Zeelenberg en Nina
Tjebbes.
„Toen ik acht was, zei mijn bal
letlerares al dat ik misschien
auditie kon doen, maar mijn
moeder vond dat niet zo'n goed
idee." Fé Zeelenberg is nu der
tien en gaat naar de dansoplei
ding aan het Koninklijk Conser
vatorium in Den Haag. Ook
haar moeder is inmiddels ak
koord. Nina Tjebbes is tien jaar
oud en gaat na de zomervakan
tie naar dezelfde opleiding. Ze
volgen momenteel allebei bal
letlessen bij balletstudio Cin
derella in de Leidse Merenwijk.
Het is zeldzaam dat twee leer
lingen van dezelfde balletschool
tegelijk op het conservatorium
worden toegelaten. De selectie
is zeer streng en de klassen zijn
klein. Fé: „Ik kom nu in een
groep met veertien andere kin
deren. Om te laten zien dat we
gevoel voor muziek hebben,
moesten we ritmisch rondhup
pelen. We moesten zeewier na
doen en in plié gaan staan. Ver
der kregen we een orthopedi
sche test om te zien of je li
chaam het dansen wel aan kan.
Dat je niet te snel blessures
krijgt."
Nina wist al een beetje wat haar
te wachten stond. Twee jaar ge
leden deed ze auditie en werd
toen toegelaten tot de voorop
leiding van het conservatorium.
Nina: „Ik was wel weer zenuw
achtig, maar gelukkig was Deb
bie met me mee en die vertelde
steeds dat het niet uitmaakte als
ze me niet toelieten."
Debbie Huson geeft de twee
meisjes les bij balletstudio Cin
derella. „Zodra ik wist dat ze
daadwerkelijk auditie gingen
doen, heb ik ze extra begeleid",
zegt Huson. „Ik wilde ze ook
niet te veel voorbereiden, want
dan wordt zo'n auditie mis
schien te belangrijk voor ze en
dan is de klap te hard als ze niet
aangenomen worden. De ben al
tijd erg terughoudend met mijn
leerlingen naar audities sturen.
Ik heb zelf auditie gedaan voor
een andere dansopleiding en
weet dat het heel zwaar is.
Meisjes die echt ziek waren
toen ze het niet haalden."
beeldende kunst recensie
Esther Barfoot
Expositie: 'Memorial Images', beeldende
kunst van Armando, C.M.C.M. Jilesen,
Emmy Gostelie en Marcel van
Kerkvoorde. Prijzen: 1200 tot 31.800 euro.
Te zien: T/m 9 juni, wo-za 11-17 uur en zo
13-17 uur, Centrum Beeldende Kunst,
Castellumstraat ie, Alphen aan den Rijn
In dit nieuwe mülenium heerst
de ontgoocheling. Keer op ke$r
worden we wakker geschud.
Worden ons zekerheden ontno
men. De vrijheid staat telkens
opnieuw onder druk. 11 sep
tember, het Midden-Oosten,
Fortuyn. Wat staat ons nog te
wachten?
Een goed moment voor 'Me
morial Images' (Gedenkwaardi
ge beelden), een tentoonstel
ling over 'herdenken en vrij
heid'. Het CBK in Alphen aan
den Rijn vroeg de kunstenaars
Armando, G.M.C.M. Jilesen,
Emmy Gostelie en Marcel van
Kerkvoorde werk te maken bij
dit thema. Het thema van de
kwetsbare vrijheid.
Als een waarschuwing hangt
boven de installatie van Marcel
van Kerkvoorde een militaire
jas aan een draadje. Onder de
jas ligt een morsig matras met
groezelige lakens en een bord
met etensresten. De pakken
melk en honing die ernaast
staan en de boeken met de titel
'Jaffastreet' verwijzen naar Isra
el. Naar een bomaanslag in Je
ruzalem in 1996. Deze installa
tie borduurt voort op een en
scenering die de kunstenaar
rond die tijd maakte. Door het
geweld van de laatste weken
werd die installatie weer razend
actueel.
Het matras suggereert het on
derkomen van een omgekomen
soldaat of misschien een on
dergedoken burger. In scherp
contrast met het armoedig on
derkomen zijn de geschilderde
afbeeldingen aan de muren
rondom. Afbeeldingen van het
keurig geregelde Nederlandse
landschap. Rijtjeshuizen met
een caravan voor de deur, een
flitsend, modern station en een
bedrijfspand met gemaaid ga
zon. Er zijn ook afbeeldingen
van mensen die alledaagse han
delingen verrichten. Ze komen
uit bed, douchen of eten.
Van Kerkvoorde plaatst de ge
beurtenissen in het Midden-
Oosten naast het persoonlijk le
ven van Nederlanders. Hij ver
wijst hiermee naar hoe wij
soms vergeten dat bij de vrese
lijke gebeurtenissen die we ga
deslaan ook mensen betrokken
zijn. Mensen van vlees en
bloed, die ook opstaan, dou
chen en eten.
De afbeeldingen van het land
schap zijn realistisch en rustig
geschilderd. Maar rondom de
personen heerst onrust. Oranje
stippen, paarse strepen, groene
kriebels en gele krabbels omge
ven hen. Deze onrust duidt op
het mediabombardement van
ellende en geweld dat zich da
gelijks over ons uitstort. De vra
gen en onrust die dit bij ons op
roept.
Emmy Gostelie laat ook zien
hoe kwetsbaar de vrijheid is. Op
het ene schilderij verrijst het
World Trade Center nog onder
een probleemloze, blauwe he
mel. Op het volgende, pikzwar
te doek ontleedt Emmy Gostelie
de gruwelijke feitelijkheden van
de aanslagen op 11 septen
Vluchtnummers, tijdstij
van de aanslagen en chemi
stoffen die door het instc/
van de torens over de stad
uitgestrooid. Het meest gn
lijke detail is: 213.750 liter ec
goten bloed. Juist door de r15
zo klinisch te benaderen,
vouwt zich de volle verse
king.
Als enige grijpt Armando v(
terug in de tijd, naar de Tw
Wereldoorlog. Zijn twee
verfschilderijen met de rC
'Waldstücke' (Bosgezich 1
hebben als thema 'het schi
ge landschap'. Doordat
schilder alleen zwart, wil
grijstinten gebruikt, zijn
doeken zeer dramatisch.
juist door dit kleurgeb
dringt de associatie met 11
tember zich ook op. De we
doen sterk denken aan de
kende beelden van de verw1
gen staalpunten van Grc,
Zero. Grijs door het allesonf,
tende stof.
'Monumento morti', het
van G.M.C.M. Jilesen is
meest symbolisch. Het gt
vormt een gedenkteken,
marmeren grafstenen op
voorgrond en een omvan
vierluik op de achtergrond
het vierluik staan bloemei
vogels afgebeeld, van oud
symbolen voor de vrijheid.
De vrijheid, die zo makkeli
het gedrang kan komen. Z
als we er niet af en toe bij
staan. De tentoonstelling
morial Images' is een g<
plek om na te denken ovei
tuele gebeurtenissen en
betekenis.
Om tot bezinning te komen
de hand van indrukwekke
kunst.
Foto: AP/Fabrice Coffrini
Fans stellen cd
Björk samen
den haag - Björk heeft haar
fans uitgenodigd om hun favo
riete nummers uit te kiezen
voor een verzamelalbum van de
IJslandse popzangeres dat in
september moet verschijnen.
De fans kunnen tot en met
maandag 3 juni meedoen aan
de verkiezing van Björks liedjes
via de website www.bjork.com-
/vote. De songs met de meeste
stemmen komen op de cd. De
popmuzikante brengt naast de
ze greatest hits-cd ook een zo
geheten Family Tree-album op
de markt met liedjes die haar
persoonlijke voorkeur genieten
en tracks die nog niet eerder
zijn uitgebracht.
Kees Vellekoop
overleden
utrecht - Musicoloog Kees Vel
lekoop, verbonden aan de Uni
versiteit van Utrecht, is op 61-
jarige leeftijd overleden. Vol
gens de universiteit heeft de
hoogleraar jarenlang een cen
trale rol gespeeld in het onder
wijs en onderzoek op het ge
bied van de muzikale cultuur
van Oudheid en Middeleeu
wen. Hij was lid van de Konink-
lijke Akademie van Weten
schappen. Ook op het bestuur
lijke vlak is de musicoloog ac
tief geweest. Prof. dr. Vellekoop
kwam om het leven door een
verkeersongeval.
Nieuwe dirigent
Gelders Orkest
arnhem - De Oostenrijker Mar
tin Sieghart wordt de nieuwe
chef-dirigent van Het Gelders
Orkest De 51-jarige Sieghart
wordt per augustus 2003 de op
volger van Lawrence Renes, die
naar Bremen vertrekt. De nieu
we chef-dirigent was tot 1992
muzikaal leider van het Bruck
ner Orchester en de Linzer
Opera. Hij doceert directie aan
de Muziekuniversiteit van
Granz en bekleedt gastdirigent-
schappen over de hele wereld.
Sieghart is voor drie seizoenen
in Arnhem benoemd.
Amstelveen - Als 'echtgenote
van' bleek Rita Kok gistermiddag
in museum Jan van der Togt in
Amstelveen zo gewend te zijn
geraakt aan fotografen dat ze ge
heel naturel haar bescheiden zelf
bleef. Onder een spervuur van
geflits gaf ze onverstoorbaar en
met onderkoelde humor een toe
lichting op haar eerste museale
presentatie in Nederland als
'weefkunstenares'. Wat streeft ze
na? „Dat is een moeilijke vraag.
Ik denk dat ik vooral kunst wil
maken die in harmonie is met de
omgeving", antwoordt ze na
enig nadenken.
Kok volgde een opleiding aan de
Rotterdamse Snijschool in Am
sterdam en concentreerde zich
naast haar lessen in èen creativi
teitscentrum aanvankelijk op
het ontwerpen van stoffen,
wand- en vloerkleden. „Maar
toen ik bij iemand een weefge
touw had gezien, vond ik dat zo
fantastisch dat ik dacht: ja, dat
wil ik ook. Op een gegeven
ogenblik kreeg ik last van mijn
rug en ben toen overgeschakeld
op lichte materialen. Linnen
heeft mijn voorkeur omdat het
zonlicht er zo mooi in weer
kaatst. Het geeft licht terug en
heeft een prachtige glans."
Waarom werkt ze abstract? „Dat
is simpel, ik kan niet tekenen. Je
moet nu eenmaal roeien met de
riemen die je hebt."
Als het aan Rita Kok zelf had ge
legen, was haar weefkunst ver
moedelijk nooit uit de schaduw
van de publiciteit getreden,
bleek uit de introductie van
gastconservator/kunsthistoricus
Madeleine Wardenaar. „Ze was
terughoudend, maar liet zich
twee jaar geleden toch overha
len haar werk te laten zien op
exposities in Japan. Eén daarvan
was in Kyoto, al eeuwenlang de
bakermat van de Japanse weef
kunst. Haar werk vond daar veel
weerklank en dat leidde tot de
uitnodiging komend najaar deel
te nemen aan het International
Arts Festival in Kyoto. Dat is
heel eervoL Over een eventuele
Nederlandse expositie was ze
opnieuw terughoudend. Maar
toen de uitnodiging van dit mu
seum kwam, heeft ze gelukkig
opnieuw toegestemd," aldus
Wardenaar.
Rita Kok maakt transparante
wandcomposities van verticale
en horizontale lijnen in een rijk
kleurenpalet. Ze zijn op vijf cen
timeter afstand van de muur
opgehangen, zodat de werken
door de steeds veranderende
lichtval op de achtergrond ook
steeds andere 'natuurlijke' scha
duwen mee krijgen. Inspiratie
deed ze onder meer op in Zuid-
Afrika, waar het de lokale bevol
king na twee generaties apart
heid weer werd toegestaan de
huizen in felle kleuren te be
schilderen.
De gezagvoerder van een schip
van de Koninklijke Marine deed
ze ooit eens een wandobject ca
deau. „Het is gebruikelijk dat ie
mand die een schip doopt daar
na een cadeéu geeft. Ik heb hem
toen gestraft met een eigen
werk, zoals ik mijn kinderen
vroeger strafte met zelfgemaakte
kleding."
Wie in Museum Jan van der
Togt (Dorpsstraat 50, Amstel
veen) nu iets van haar wil ko
pen, kan dat voor bedragen die
uiteenlopen van 3.000 tot 5.000
euro.
Echtgenoot Wïm Kok en Ad
Melkert waren aanwezig bij de
opening door fotograaf Erwin
Olaf. Haar expositie duurt tot en
met 23 juni. De openingstijden
zijn van donderdag tot en met
zondag van 13.00 tot 17.00 uur.
'Vroeger strafte ik de kinderen met zelfgemaakte kleding'
Rita Kok over haar weefkunst: „Linnen heeft mijn voorkeur." Foto: ANP/Marcel Antonisse
door Coen Polack
leiden - Het was de bedoeling dat Cul
tuurvlinders na een jaar werd opgeheven.
De manifestatie die vrijdag in het Leidse
Centrum Beeldende Kunst begint, zou
het slot zijn van twaalf maanden contac
ten tussen kunstenaars en professionals
uit andere disciplines, zoals de architec
tuur en de reclame. Maar volgens organi
satoren Carola van der Heyden en Esther
Didden is het project een succes en zou
het zonde zijn om te stoppen. Van der
Heyden: „Een project als dit heeft een
lange aanloop nodig en nu het eenmaal
goed van de grond is, moet het gewoon
worden voortgezet."
Een 'cultuurvlinder' is iemand die pro
fessioneel werkt in de kunst- en cultuur
sector. Het is iemand die op veel terrei
nen in die sector werkzaam is, zowel uit
voerend als bestuurlijk of adviserend.
Momenteel zijn er ruim zestig cultuur
vlinders uit de Leidse en Haagse regio in
geschreven en melden zich nóg elke
week mensen aan. Didden: „Het werkt
op basis van vraag en aanbod. Je merkt
dat de kunstenaars die hieraan deelne
men, bruisen van de ideeën en graag in
contact komen met anderen die hen bij
de uitwerking daarvan kunnen helpen."
Zo ontstonden er het afgelopen jaar
vruchtbare samenwerkingen. Een kun
stenares die lang in Engeland woonde,
vertaalde teksten voor een poppenspeel-
ster, iemand met ervaring in de reclame
ontwierp een enquête die gebruikt werd
in een project van een groep kunstenaars
en een filmmaker maakte een documen
taire als relatiegeschenk voor het Haagse
theater Diligentia.
Van der Heyden: „Er zijn ook mensen die
dit project wel geschikt vinden om bij
voorbeeld te leren etsen. Normaal kost
zo'n cursus veel geld en ze denken dan
nu een buitenkansje te zien, maar daar
zijn we niet voor. Het idee voor Cultuur
vlinders was meer inhoudelijk."
De eindmanifestatie wordt geopend met
een symposium met als toepasselijk the
ma 'de netwerker'. Didden: „We dragen
allemaal een netwerk bij ons. Zoiets ont
staat in de loop der jaren en is vaak geba
seerd op je directe omgeving of op gelijk
gestemden die je in al die tijd bent tegen
gekomen. Het doorbreken van je eigen
kennissenkring is moeilijk en bijvoor
beeld op kunstenaarsborrels word je al
leen uitgenodigd als je geregistreerd staat
als kunstenaar. Dat vind ik een achter
haald idee. Met Cultuurvlinders zijn we
van de ene op de andere dag bewust een
netwerk begonnen waarin mensen uit di
verse plaatsen en disciplines deelnemen.
Dat past volgens mij ook bij de werkwijze
van kunstenaars in deze tijd. Veel kunste
naars zetten graag schreden op een an
der, onbekend terrein. In de kunst wordt
het steeds gebruikelijker om een geschik
te methode of medium bij je idee te zoe
ken, ook al beheers je daar zelf de tech
niek niet voor."
„Kijk, voor sommige kunstenaars is een
kluizenaarachtig bestaan het beste. Die
mensen maken in isolatie het mooiste
werk. Veel mensen willen bij de tijd blij
ven en weten wat er speelt in hun vakge
bied en voor hen is zo'n netwerk heel
handig."
Didden en Van der Heyden voelen zich
als organisatoren geen huwelijksbureau
dat leuke koppeltjes formeert uit zoeken
den met dezelfde hobby's. „We hebben
een platform op poten gezet waarin ie
dereen verder zijn eigen gang gaat. Wij
verzinnen de combinaties niet, dat doen
de deelnemers zelf. We bieden ze alleen
af en toe een samenkomst en houden ze
op de hoogte via een krant."
Expositie 'Cultuurvlinders', t/m 15 juni,
Centrum Beeldende Kunst, Hooglandse
Kerkgracht 19/21, Leiden. De manifes
tatie begint vrijdag met een symposi
um. Zaterdag 8 en 15 juni zijn er lezin
gen, performances en demonstraties.
Amsterdam - De Nieuwe
Kerk in Amsterdam herbergt
vanaf 27 juli drie jaar lang
werken uit de collectie van
het Stedelijk Museum. Het
museum gaat eind dit jaar
dicht wegens een verbou
wing. Dat heeft de Nieuwe
Kerk bekendgemaakt.
Deze zomer staan er onder
de noemer 'Beelden 1945-
2002 Sculpture' tachtig beel
den uit het laatste deel van
20ste eeuw en het eerste deel
van de 21ste eeuw in de kerk.
Het gaat om werken van on
der anderen Karei Appel, Jeff
Koons en Bruce Nauman.
De selectie voor de tentoon
stelling is gemaakt door di
recteur Rudi Fuchs van het
Stedelijk Museum en J;
Hein Sassen, conservatf0
beeldhouwkunst van het St1
delijk.
Tot 2004 is er elk jaar in
zomermaanden ander we 2
uit het Stedelijk Museum
de kerk te zien. Voor 20(jie
staat een overzicht van
deokunst gepland. Nog nip
bekend is wat er in 2004
zien is.
Tien jaar geleden organisee
de de Nieuwe Kerk al e<)
beeldententoonstelling in s
menwerking met het Sted
lijk. In die 'Een beeld van
eeuw' genoemde exposit
werd een overzicht getoor
van beeldhouwkunst van <jh
20ste eeuw.
Nina Tjebbes en Fé Zeelenberg zijn toegelaten tot de dansopleiding van het Koninklijk Conservatorium
in Den Haag. Foto: Henk Bouwman
Het enthousiasme van Fé en
Nina gaf voor Huson de door
slag om ze toch voor auditie
aan te melden. „Als je dit niet
echt wilt, dan gaat het nooit
lukken. Fé en Nina komen
straks in een ritme van vijf keer
en later zelfs zes keer per week
trainen, trainen en nog eens
trainen. Behalve dat het fysiek
zwaar is, legt het ook nog eens
een psychische druk op je, om
dat er heel kritisch naar je geke
ken wordt. Ieder jaar moet je
weer een test doorstaan om te
kijken of je wel mag doorgaan
en ieder jaar vallen er leerlingen
af."
Behalve een bovenmatige wil
tot dansen moeten aankomen
de professionele danseressen
ook een fysieke aanleg hebben.
Huson: „Ik let er bijvoorbeeld
op of ze een hoge wreef heb
ben. Ze moeten natuurlijk heel
lenig zijn, gevoel voor muziek
hebben en creatief zijn."
Nina: „Het mooie van ballet is
dat je er zoveel bij kan fantase
ren", zegt Nina. „Als ik dans
ben ik een beetje in mijn eigen
wereld. Het is dan net alsof ik
dingen zie die er niet zijn, zoals
monsters of mummies."
Fé: „Van slome muziek word je
zelf ook een beetje sloom. Soms
ook wel triest. Van vrolijke mu
ziek krijg je energie en wil je het
liefst rondspringen. Het is vol
gens mij bij ballet belangrijk dat
je daar gevoelig voor bent,
emoties en zo. Zonder muziek
zou ik in ieder geval een stuk
minder vrolijk zijn. Het maakt
mij niet uit wat voor muziek er
gespeeld wordt, ik krijg overal
een dansgevoel van."
Fé ziet weinig problemen met
het zware trainingsschema dat
de school haar zal opleggen. „Ik
doe nu toch ook niets anders
dan dansen."
Balletstudio Cinderella danst
op 23 en 24 juni een voorstel
ling in de Leidse Schouwburg,
waarin Fé en Nina ook te zien
zijn.
Coen Polack
