GELOOF SAMENLEVING
'Ik had in de kerk nog nooit een homo gezien'
Platform buigt zich over spanning tussen religie en democratie
'Joods slachten in strijd met dierenwelzijn'
Geen tuchtmaatregelen in pedofiliezaak Grote Bos
Tijdbom Centraal-Az
'Gelikte' bijbel houdt
surfer af van golvengod
Bisschoppen willen betere
communicatie kerk en staat
Samen mediteren
Canada mog
laatste reis p
Boze gelovig»
belagen bissc
DINSDAG 28 MEI 2002
haarlem - Een platform met mensen uit de ker
ken, islamitische organisaties, politiek, weten
schap en onderwijs gaat zich buigen over mogelij
ke spanningen tussen religie en democratie. De
Noord-Hollandse gedeputeerde E. Neef zal het
platform donderdag installeren op het Haarlemse
provinciehuis. De schrijver Kader Abdollah houdt
een inleidend verhaal.
Mogelijke thema's die het platform gaat behande
len, zijn de spanning tussen de godsdienstvrijheid
en de vrijheid van meningsuiting en de scheiding
tussen kerk en staat, zei secretaris P. Ligtvoet. In
het platform zitten onder anderen het nieuwe
CDA-Kamerlid Kathleen Ferrier, de Leidse hoogle
raar Wasif Shadid, imam Abdulwahid van Bom
mel en directeur H. Karacaer van de Turkse isla
mitische beweging Milli Görüs.
De aanleiding voor de oprichting van het forum is
de discussie rond de uitspraken van de Rotter
damse imam Khalil el-Moumni. Die zorgde vorig
jaar voor grote ophef door in een televisie-uitzen
ding homoseksualiteit een besmettelijke ziekte te
noemen die de Nederlandse samenleving be
dreigt. De kwestie-El-Moumni liet volgens Ligt
voet zien hoezeer de godsdienstvrijheid en de vrij
heid van meningsuiting op gespannen voet kun
nen staan met het verbod op discriminatie.
Het platform zal zich allereerst richten op chris
tendom en islam, aldus de secretaris. De leden
zullen in het najaar tijdens de eerste werkvergade
ring bespreken welke initiatieven ze gaan ont
plooien. Een van de ideeën is volgens Ligtvoet het
opstellen van een 'islamitisch handvest' zoals de
Centrale Raad van Moslims in Duitsland dat begin
dit jaar heeft gedaan. Daarin spreken de moslims
zich uit voor de democratische rechtsstaat, het
meerpartijenstelsel, het actief en passief kiesrecht
van de vrouw en godsdienstvrijheid.
Het platform hoopt ook bij actuele ontwikkelin
gen rond de relatie tussen religie en democratie
adviezen te kunnen publiceren. Het secretariaat is
ondergebracht bij Multiple Choice, een bureau
voor multiculturele vraagstukken in Noord-Hol
land.
apcuumig luaacji uc guus.uienai.vi ij 1 iciu jdcu vuui giuie upnei uour ui een leievisie-unzen- piooien. ten van ae ïaeeen is volgens ugtvoet net voor mmucuitureie vraagstuKKen m in
eid van meningsuiting en de scheiding ding homoseksualiteit een besmettelijke ziekte te opstellen van een 'islamitisch handvest' zoals de land.
Domineesvrouw schrijft over coming-out van haar echtgenoot
emoes HMKK B RBBB 1 ifl ■ifflliiffiiiSffiSKB&tfttfflfiMBBIiMMMfllHIWMyWlillil'fillf Sff '-IHH prhfpr ppn sfppr van rnrlrlpl ctp- Ma vprlnnn van tiiH m/s».
door Rik Laemoes
„Wat wist ik van homofilie af? Ik
dacht dat het een welvaartsver
schijnsel was. Gelukkig waren er
alleen maar homo's in de show
bizz, in de kerk had ik er nog
nooit een gezien. Dat moest toch
wel het bewijs zijn van het zondi
ge ervan."
Dat schrijft Heieen van Haren
over haar jaren als vrouw van
een homoseksuele dominee in
een Noord-Hollandse pastorie.
Wat begon als een sprookje, ein
digde in een tragedie. Haar man
legde uiteindelijk zijn ambt
neer. Het huwelijk werd ont
bonden. Ze moest alleen verder
met haar kinderen.
De schrijfster leerde haar man
kennen op de middelbare refor
matorische school. Heieen kreeg
een baan in het ziekenhuis en in
1985 trouwden ze. Al gauw raak
te Heieen zwanger. Na het eer
ste kind volgde snel een tweede.
Heieen: „Een paar maanden na
Dora's geboorte wilde Rein met
me praten. Hij wou me iets ver
tellen wat ik nog niet wist."
Haar man bekende Heieen dat
hij homo was gewéést, maar dat
hij voor haar en zijn gezin had
gekozen. Heieen had tot dan toe
nooit iets gemerkt van Reins ho
moseksuele gevoelens.
Heieen: „Rein hield echt van
mij, alleen anders dan ik ge
dacht had. Maar ik meende dat
hij, omdat hij dit meegemaakt
had meer levenservaring had,
waardoor hij nog beter zijn be
roep kon uitoefenen." Ze her
stelde snel van de schok. Verder
werd er nauwelijks meer over
gepraat. Er kwam een derde
dochter, Rein studeerde af en
het gezin vertrok naar Noord-
Holland waar Rein als predikant
was beroepen. Daar zou het
echte leven moeten beginnen.
Het liep heel anders.
Heieen: „Rein kwam op een dag
thuis en zei dat hij iemand ge
vonden had die hem van zijn
homogevoelens afkon helpen.
Natuurlijk vond ik dat fijn, want
ik wilde graag dat hij hetero zou
worden. Maar aan die praatses
sies hing ook een stevig prijs
kaartje. Vervolgens kwam Rein
bij de EHAH terecht, de Evange
lische Hulp aan Homofielen. Hij
mocht gelijk door naar de 'af-
rondingsgroep', want hij was er
bijna. Dat vond ik wel prettig."
Na afloop van een avond van de
EHAH kwam Rein opgewonden
thuis. „In een 'moment van
zwakte' had hij een homoblaad
je gekocht, want hij kon natuur
lijk niet om zijn gevoel heen.
Daarbij werd hij betrapt door
een lid van zijn kerk, die het aan
de kerkenraad meldde.
Heieen: „Ik had nog steeds het
idee dat het een tijdelijke terug-
Lik moest alles
maar in mijn
eentje zien op
te lossen en
voelde me ont
zettend een-
val was. Maar iedereen begon
zich met ons te bemoeien. Ach
ter onze rug om werd met de
Gliagg gebeld (de orthodox-pro
testantse Riagg) met de vraag of
een homodominee zijn werk
wel eerlijk kan doen.
Er volgde een wirwar van ge
sprekken en narigheden. De
kerkenraad wilde zo veel moge
lijk de rust bewaren. Er ontstond
echter een sfeer van roddel, ge
konkel en achterklap. Voor Rein
werd het allemaal te veel; hij
stortte in, werd suïcidaal en
kwam op een psychiatrische af-
delingterecht. Daar beleefde hij
zijn coming-out. Rein moest zijn
eigen identiteit hervinden. Hij
was altijd een ander geweest.
Heieen: „Rein stond heel cen
traal. Ik moest alles maar in
mijn eentje zien op te lossen en
voelde me ontzettend eenzaam.
Nog steeds had ik de hoop dat
het allemaal goed zou komen."
„Op een gegeven moment
moest Rein tegen mij zeggen: 'Ik
ben homofiel en ik blijf het'.
Voor hem stonden direct allerlei
therapeuten klaar, maar voor
mij helemaal niemand." Heieen
dacht toen nog niet over schei
den. Voor Rein was dat inmid
dels wel bespreekbaar. Met na
me in het belang van de kinde
ren had ze graag bij hem willen
blijven. Bovendien hield ze nog
steeds van hem. Tot nu toe had
den Rein en Heieen altijd alles
samen gedaan, ook het werk in
de kerk. Het ideaalbeeld was
een pastorie die open stond
voor iedereen, daar zouden ze
samen aan werken.
In de kerk werd het relatiepro
bleem in steeds bredere kring
bekend. Rein werd opnieuw op
genomen. Nieuwsgierige ge
meenteleden belden op. Ze wil
den nu eens precies weten wat
er aan de hand was 'want dan
konden ze gerichter voor Rein
en zijn vrouw bidden'.
In haar boek beschrijft Heieen
hoe zij het proces van de co
ming-out van haar man beleef
de. In een tijdsbestek van ander
half jaar kwam zij tot de conclu
sie dat wat zij altijd over homo
seksualiteit dacht te weten, niet
klopt. Zij moest onder ogen zien
dat haar man geen heterogevoe-
lens voor haar kón en wilde op
brengen. Om haar huwelijk te
redden was ze zelfs bereid celi
batair verder te leven. Dat zo'n
proces niet zonder pijn, woede,
verdriet en rouw gaat, loopt als
een rode draad door het boek.
Na verloop van tijd was Rein zo
ver dat hij weer kon werken. Het
gekonkel ging echter nog steeds
door. De kerkenraad verklaarde
openlijk achter de dominee te
staan. Toen had het rustig moe
ten worden, maar de gemeente
leden hadden inmiddels een
blik in het privé-leven van de
dominee kunnen werpen. Dat
belemmerde de onbevangen
heid in de omgang tussen predi
kant en gemeente. Opeens kreeg
hij kledingadviezen. Kleding die
hij altijd gedragen had - spijker
broek in plaats van pak - bleek
opeens 'homokleding' te zijn.
Heieen: „Op een gegeven mo
ment zei Rein: dit houd ik niet
nog dertig jaar vol. Toen hebben
we knopen doorgehakt. Rein
legde zijn ambt van predikant
neer en daarna zijn we uit elkaar
gegaan. Alles viel van me weg,
mijn man, mijn kerk. Mijn ge
loof maakte een grote verande
ring door. Als de kerk niet met
déze problemen kan omgaan,
hoe zou de kerk dan met andere
problemen omgaan?"
Heieen kijkt niet om in wrok. Ze
is inmiddels hertrouwd en heeft
zich met haar gezin in een an
dere plaats gevestigd. Ook is ze
weer volop actief in de nieuwe
kerkelijke gemeente waar zij
zich na haar tweede huwelijk
met man en kinderen bij aan
sloot.
Rein is sinds een paar maanden
weer dominee, maar nu in een
gemeente die geen enkel pro
bleem heeft met zijn homosek
sualiteit. Toen hij in maart intre
de in deze nieuwe gemeente
deed, kwam hij samen met zijn
vriend de kerk binnen. En toen
Rein aan het begin van de dienst
Heieen, de moeder van zijn kin
deren, toesprak en bedankte
werd het heel stil in de kerk.
(De namen van Heieen en Rein
van Haren zijn pseudoniemen.)
'Van de andere kant. Getrouwd
met een homoseksueel' door
Heieen van Haren. Uitgeverij
Kok Kampen. Prijs 16,90 euro.
Ook wie op school bij aard
rijkskunde goed heeft opgelet,
heeft daar niet geleerd waar
Kazachstan, Oezbekistan,
Turkmenistan, Tadzjikistan en
Kirgizstan liggen. Dit zijn de
namen van de vijf Centraal-
Aziatische republieken die
sinds het uiteenvallen van de
Soviet-Unie in 1991 zelfstandig
zijn geworden. Voordien wa
ren het gebieden die aan Mos
kou onderworpen waren.
In de jare twintig jaren heeft
Stalin de grenzen van deze re
publieken vastgesteld. Stalin
heeft die grenzen toen zo ge
trokken dat elke republiek gro
te hoeveelheden minderheden
heeft, die eth-
nisch tot een
van de andere
vier republie
ken behoren.
Zo zijn de
Oezbeken in
Oezbekistan
in de meer
derheid, maar
alle ook vier
de andere re
publieken
hebben Oez-
beekse min
derheden. In
Kazachstan
zijn de Ka-
zachstanen
een minder
heid.
Er zijn landen
waar er minder voor nodig is
om er een puinhoop van te
maken. Verder wonen er na
tuurlijk ook Russen, Duitsers,
Chinezen en Tsjetsjenen in het
gebied, om alleen de hier be
kendste groepen te noemen.
De vijf republieken worden
Centraal-Aziatisch genoemd
omdat ze centraal in Azië lig
gen, ten zuiden van het Russi
sche Siberië, ten noorden van
Pakistan en India, en ten wes
ten van China. De meeste in
woners van dit gebied spreken
met het Turks verwante talen,
of Perzisch. Ze zijn in meerder
heid moslim. Onder het Sov
jet-bewind werd de islam in
deze gebieden streng gecon
troleerd. Sinds de onafhanke
lij heid is er veel veranderd. Er
zijn allerlei nieuwigheden in
gevoerd, maar godsdienstvrij
heid hoorde daar niet bij.
De godsdienstvrijheid in Cen-
traal-Azië is sinds de onafhan
kelijkheid eerder kleiner dan
groter geworden. Net zoals in
veel landen van het Midden-
Oosten het geval is, worden bij
tijd en wijle zelfs gematigde
vormen van islamitsch gedrag
als staatsgevaarlijk beschouwd.
Dat is vervelend, omdat weinig
dingen het fundamentalisme
en het radicalisme zo in de
kaart spelen als dit soort
derdrukking van gewone
lims die (nog) niet radica
fundamentalist zijn. Wie
extremistisch is, wordt h
na een poosje zonder aa
ding in een gevangenis g
te hebben.
De interessantste islamit
beweging in Centraal-Az
de Islamitische Bevrijdin
tij, de Hizb at-Tahrier, afj
HT. Deze beweging, die i
gens wel radicaal is, is uil
Midden-Oosten afkomst
Een Palestijn die in Cairc
studeerd had, heeft HT ii
in Jordanië opgericht. H<
een organisatie die de he
voering
het islai
sche Kal
nastreel
Turkse
Atatürk
in de tv
ger jare
einde g
maakt a
het Kali
De Kalii
de opvo
van Mo
med, de
feet van
lam die
in Medi
storven
Ook wil
bewegii
als de i:
tische fundamentalisten
Midden-Oosten, de islan
sche wet, de shari'a, invo
De beweging bestaat, zo.
illegale bewegingen om i
heidsredenen vaak het gi
uit cellen die een minim
aan onderling contact 01
houden.
De andere islamitische b
gingen, te weten de Islan
sche Beweging van Oezb
tan, de Islamitische Oplc
partij (vooral in Tadzjiki:
en de door Saoedie-Arab!
inspireerde Wahhabitisc
weging, hebben met elka'
meen dat ze wel 'de islai
len invoeren' - maar geei
delijke plannen van ecoi
sche aard hebben. Afgez
van de plannen tot de he
richting van het kalifaat,
evenmin concrete plann
het gebied van de staatsi
ting bekend.
De islam in Centraal-Azi
een eeuwenoude traditie j
tolerantie, berusting en i
tiek, maar de moderne v
dingen maken dat Centr
Azie in godsdienstig-poli
opzicht steeds meer op 1
chaotische en onrustige
den-Oosten gaat lijken. I
niet iets om blij over te v
den.
DEN HAAG/AMSTERDAM - De
Rijksdienst voor de keuring van
Vee en Vlees (RW) heeft de
joodse rituele slacht van zware
stieren begin mei stilgelegd. De
joodse slachtwijze gaat volgens
de RW ten koste van het die
renwelzijn. Volgens de Joodse
Gemeente Amsterdam, die de
rituele slacht voor alle joden in
Nederland uitvoert, is de vrij
heid van godsdienst in het ge-
ding.
De RW heeft de joodse slacht in
de afgelopen twee jaar ongeveer
vier keer om dezelfde reden stil
gelegd. Het probleem speelt al
leen bij zware stieren, omdat die
een dermate dikke huid hebben
dat de slachter zijn mes meer
dan een keer heen en weer moet
bewegen om de halsslagader
door te snijden. Daardoor raken
de dieren volgens de RW niet
snel genoeg buiten bewustzijn.
Bij de joodse en islamitische
slacht worden, anders dan bij de
gewone slacht, de dieren niet
verdoofd. Vein de joodse wet
mag de slachter bij het doorsnij
den van de halsslagader boven
dien geen druk op het mes uit
oefenen. De islamitische wet
staat dat wel toe.
De RW heeft begin mei met de
joodse verantwoordelijken over
leg gevoerd over de bezwaren
van de dienst tegen de rituele
slacht van zware stieren. Daarbij
zijn volgens een woordvoerster
zeer nauwkeurige afspraken ge
maakt die de RW schriftelijk
sydney/rtr - Het Nieuwe Tes
tament gelardeerd met gelikte
foto's en getuigenissen van
christelijke surfers. Met deze
'surfersbijbel' hoopt het Au
stralisch Bijbelgenootschap
watersportliefhebbers aan de
Australische kusten af te hou
den van hun god van de gol
ven en hen te bereiken met het
evangelie.
De surfersbijbel kost ongeveer
vijf euro. Het kleurige boekje
komt in een oplage van tien
duizend op de markt en moet
de bijbel aantrekkelijker ma
ken voor het sportieve publiek.
„Hij ziet er in elk geval heel an
ders uit dan het oude zwarte
boekje", zegt de woordvoerder
van het Bijbelgenootschap. Hij
verwacht dat de surfersbijbel
binnen de kortste keren is uit
verkocht. Een sportieve versie
van het Marcusevangelie deed
het eerder uitstekend op de
Australische markt. Er gingen
zo'n 51.000 exemplaren van
over de toonbank.
De duizenden Australische
surfers staan bekend als een
feestend volk dat graag een
glaasje drinkt en een joint
rookt. Volgens het bijbelge
nootschap zijn het tegelijker
tijd religieuze mensen, die hun
sport zien als een spirituele ac
tiviteit en voorafgaande aan
surfwedstrijden bidden tot de
god van de golven, Huey. Het
verwacht daarom dat de sur
fers ontvankelijk zijn voor het
evangelie in een nieuw jasje.
In het voorwoord van de bijbel
probeert het Bijbelgenoot
schap de watersporters ervan
te overtuigen, dat het geloof in
God spectaculairder is dan
drank, drugs en surfhoog-
standjes. „Zet God op nummer
een en je hebt de beste trip
ooit. Zonder kater!"
heeft vastgelegd. Van joodse zij
de zijn daartegen bezwaren ge
uit. Volgens directeur D. Serp-
hos van de Joodse Gemeente
Amsterdam ging het om een
concept en hebben de joodse
verantwoordelijken daarin en
kele wijzigingen voorgesteld. De
RW zou daarop het overleg
hebben gestaakt.
Serphos vindt dat de RW alles
te zeggen heeft over de omstan
digheden rond de rituele slacht,
maar niet over de manier waar
op de joodse slachter volgens de
joodse wet te werk gaat. „Het
dierenwelzijn, als dat al in het
geding is, mag niet prevaleren
boven ons recht om onze gods
dienst uit te oefenen."
Serphos sluit niet uit dat het tot
een rechtszaak over het principe
van godsdienstvrijheid moet ko
men. „Als de RW de deur sluit
om hier op een prettige manier
uit te komen, blijft ons weinig
anders over dan de zaak juri
disch op te lossen."
De RW eist dat er zeer nauw
keurige richtlijnen voor de ko
sjere slacht komen, die geen
ruimte laten voor verschillende
interpretaties, zei de woordvoer
ster. Sinds het stilleggen van de
rituele slacht op 8 mei heeft de
joodse slachter volgens Serphos
geen stieren aangeboden gekre
gen. Het is volgens hem afwach
ten wat de veearts beslist als dat
komende woensdag, de vaste
dag voor de joodse slacht, wel
gebeurt.
utrecht/anp - Een betere com
municatie tussen kerk en staat is
de belangrijkste wens van de
bisschoppen voor de komende
kabinetsperiode. Dat hebben de
bisschoppen aan informateur
Donner geschreven. Meer dan
onder het vorige kabinet moe
ten kerk en staat elkaar weten te
vinden in zaken die beide aan
gaan. Hoewel kerk en staat strikt
gescheiden zijn, hebben ze wel
raakvlakken in hun werk ten be
hoeve van het persoonlijke en
maatschappelijke welbevinden,
aldus de bisschoppen.
Het heeft de bisschoppen ge
stoord dat de regering in de af
gelopen jaren het belang van
godsdienst voor de samenleving
'ernstig heeft onderschat'. De
door de regering uitgedragen
opvatting dat geloof en levens
beschouwing een louter indivi
duele aangelegenheid zijn, doet
volgens de bisschoppen geen
recht aan het belang van zinge
ving. De bisschoppen vragen
aandacht voor vijf zaken waarin
levensbeschouwing en religie
een belangrijke rol spelen: begin
en einde van het menselijk le
ven, zorg, onderwijs, armoede
en globalisering.
Amsterdam - Bijna vierhonderd christenen, hin
does, moslims, boeddhisten en atheïsten bidden en
mediteren op het Amsterdamse Museumplein, ter
afsluiting van de tweedaagse manifestie 'Met hart
en ziel'. Ruim honderd tempels, moskeeën en ker
ken zetten afgelopen weekend voor belangstellen
den hun deuren open. Met elkaar in gesprek komen
over de overeenkomsten en verschillen tussen el-
kaars levensbeschouwingen was het doel van de
manifestatie. Foto: ANP/Ed Oudenaarden
utrecht/anp - De Samen-op-Wegkerken
nemen geen tuchtmaatregelen tegen vijf
kerkelijke medewerkers, die wisten van
een pedofiliezaak. In drie gevallen waren
hiervoor geen aanknopingspunten, één
betrokkene had weliswaar 'niet ade
quaat' maar ook niet 'onzorgvuldig' ge
handeld en een vijfde betrokkene had
'niet toelaatbaar' gehandeld. Hij heeft
zijn excuses aangeboden.
Dat hebben de SoW-kerken gisteren be
kendgemaakt. Vier jaar geleden werd een
voormalig kerkelijk jeugdwerker en recre
atieleider in het recreatiecentrum Het
Grote Bos in Doom tot 2,5 jaar cel ver
oordeeld wegens seksueel misbruik van
vier kinderen. Het Grote Bos viel tot 1973
onder de hoede van de Nederlandse Her
vormde Kerk.
Uit de rechtszaak bleek dat vijf kerkelijke
ambtsdragers en functionarissen op de
hoogte waren van de kwalijke praktijken
van de dader. Zij hadden volgens een
speciaal daartoe ingestelde SoW-com-
missie de dader 'kunnen en moeten laten
stoppen met seksueel misbruik'. In totaal
heeft die gedurende 25 jaar tussen de
veertig en zestig jongens misbruikt, aldus
de commissie. Er worden geen tucht
maatregelen genomen tegen de vijf me
dewerkers.
plovdiv/ap - Terwijl p
hannes Paulus II zon<
vierdaags bezoek aan 1
afsloot dat zijn krachteij
lijk te boven ging, heeft 1 Jj
caan voor het eerst gesi{
dat het welletjes is. De 1
voerder van de paus, 11
Navarro-Valls, zei dat det(
ge paus in juli nog naar u
zal gaan om de Wereldjo1
dag bij te wonen, maar c
aan gekoppelde reize
Mexico en Guatemala i
worden geannuleerd.
Gedurende zijn bezoek
garije werd de paus rc
den in een speciale opei11
Navarro-Valls sprak tegev
plannen zouden zijn r
paus bij volgende gelegt
gebruik te laten maken
rolstoel. De handen van r
trilden en hij sprak met1
de stem, symptomen
ziekte van Parkinson. N
Azerbeidzjan, zijn eerste
deze reis, las hij steeds
een deel van de mis en li
rest over aan een prieste
san severo/anp - Woedf
lovigen hebben zondag
een bisschop aangevalle11
hij wegens slecht weer Cl
cessie had afgelast. Dit 1:c
Italiaanse persbureau
teren gemeld.
Bisschop Michele Sec;1
San Severo bij Foggia inle
den van Italië zegde de
nele processie ter ere va
vlak voor het begin af. I
erbij behorende vuuiw 0
niet doorgaan. Daarop I
den de gelovigen, die
punt stonden om Maria:i'
bidden, hun eigen bissclm
allerlei voorwerpen. 0< L
hij uitgescholden. j11
Burgemeester Giuliano
wil alle personen die 1
schop hebben aangeva°j
justitie aanklagen. In h<15
gemeen viel één gewond 'e
