Cannes: meesterwerken en dat ene schandaal
KUNST CULTUUR
Fietstocht door landschap van het geheugen
Een staande ovatie voor acterende Madonna
Meer dan een nare komedie
Oerol opent met dans
Aiel
'Bloed' blijft
steken in
Hollandse
flamenco
Nieuwslezer Philip Freriks gaat het theater in
door Ruud Buurman
leiden - 'Ik herinner me' is het
theaterdebuut van Philip Freriks,
in het dagelijks leven de man die
voor enkele miljoenen kijkers het
NOS-Journaal presenteert. Van
het anonieme publiek voor de
buis gaat Freriks nu vijftien keer
een zaal in die ademt en rea
geert. Het programma wordt op
geluisterd met een bescheiden
orkest en de Nederlands-Franse
zanger Fernand Huard.
„Tweehonderdveertig keer zeg
ik 'Ik herinner me...' Het is het
dwingende begin van elke regel.
Als je het op papier ziet, denk je
dat het te eenvormig is, maar in
het theater werkt het bijna be
zwerend. Het idee voor de voor
stelling komt voort uit een tekst
van de Franse schrijver Georges
Pérec. In Frankrijk is er een the
aterstuk van gemaakt door Sam
my Frey. Zijn 'Je me souviens' is
twee keer zo lang, vierhonderd
tachtig herinneringen. Ik heb er
een eigen persoonlijke versie
van gemaakt en er muziek aan
toegevoegd. De vorm is hetzelf
de.
Ik zit op een fiets, de hele voor
stelling lang. En ik trap en vertel
mijn herinneringen. Aan mijn
jeugd in Utrecht, aan mijn oud
ste broer, die vlak voor de be
vrijding als negenjarig jongetje
om het leven kwam. Aan de ja
ren vijftig, mijn grootouders in
Groningen en natuurlijk aan
Frankrijk, het land waar ik dertig
jaar heb gewoond en gewerkt.
Onder een boom op Corsica
heb ik vorig jaar alle losse tek
sten die ik had verzameld in een
logische volgorde gezet. Ik ben
journalist, toch meer een brood
schrijver, heb geen pretenties li
terair te zijn. En acteur ben ik
ook niet. Dus het kostte me
enorm veel tijd en energie. Ter
theater* recensie
Susanne Lammers
Voorstelling: De dans van de reiger van
Hugo Claus door Het Toneel Speelt.
Regie: Victor lo"w. Spel: Mark Rietman,
Ariane Schluter, Carine Crutzen en
Reinout Bussemaker. Gezien: 24/5,
Schouwburg, Leiden. Nog te zien:
vanavond, aldaar.
Het gegeven is van een stralen
de eenvoud: zij maakte een slip
pertje en hij kan haar niet verge
ven. Hugo Claus noemde zijn
stuk een nare komedie in twee
delen, maar De dans van de rei
ger is meer dan dat. Zeker in de
versie van Het Toneel Speelt.
Het stuk staat bol van de ambi
guïteit: je vinger krijgen achter
de ware aard van de spelers of
de gebeurtenissen lukt niet. Al
les heeft twee gezichten. De si
tuatie is ogenschijnlijk helder.
Een echtpaar is, mét zijn moe
der, met vakantie op een zonnig
Spaans eiland. Hij zit alleen
maar te simpen en om haar hu
welijk te redden brengt zij een
man mee van het strand als
breekijzer. Hij zet, geholpen
door zijn moeder, een zelf
moordpoging in scène en als de
consternatie voorbij is, is de
lucht weer opgeklaard.
Maar de tekst laat je van de ene
valkuil in de andere vallen. De
argeloze voorbijganger die de
vrouw haar huwelijk insleurt, is
minder naïef dan hij lijkt. De
moeder blijkt niet zo toegewijd
als ze zich voordoet. De man
zwenkt heen en weer tussen
kinderachtig mokken en een
diepe existentiële crisis en de
vrouw is nu weer een fatale
vamp, dan weer een simpele,
oprecht liefhebbende echtgeno
te. Dit huwelijk smaakt naar ste
kende haat en is tegelijk een
spel dat de personages met
hartstocht spelen.
Bij Het Toneel Speelt wordt
Claus' wrange cynisme licht en
vrolijk gehouden. Het komische
wordt met alle kracht bena
drukt, tot ver in het kluchtige
toe. De vier acteurs leven zich
uit en geven het absurdisme on
der de tragiek alle ruimte. Ariane
Schluter en Reinout Bussemaker
spelen buitengewoon doeltref
fend, maar het mooist is toch de
combinatie Carine Crutzen en
Mark Rietman als de moeder en
de zoon. Prachtig is de scène
waarin hij heel serieus zijn zelf
moord aankondigt, die zij ver
volgens handig ombuigt tot een
wreed spelletje om zijn vrouw te
straffen. Het gedoe bij de boom
om hem comfortabel genoeg te
laten hangen, allebei op een
stoel staand nog een sigaretje
roken, is lachwekkend en gru
welijk tegelijk. Vooral Rietmans
spel is knap en treft de essentie
van Claus. Hevig overacterend
toont hij een heel klein, afgewe
zen jongetje in een chic driede
lig pak. Teleurgesteld tot in zijn
merg, maar toch blijven mee
doen aan het spel.
Terschelling - Het Oerol-festival op Terschelling opent vrijdag 14
juni met een dansvoorstelling door zeventig eilandbewoners en
negen professionele dansers op het Noordzeestrand bij West aan
Zee. De eilander en zijn gewoontes staan hierin centraal. Het fes
tival duurt tot en met zondag 23 juni.
Oerol trekt jaarlijks rond de 50.000 bezoekers. Dit jaar zijn er bij
na 10.000 extra voorstellingskaarten beschikbaar voor het pu
bliek. Oerol hoopt hiermee haar imago van 'altijd uitverkocht'
kwijt te raken. „Er is nog genoeg te zien. Veel voorstellingen zijn
daarnaast vrij toegankefijk, zoals het straattheater en de wereld
muziek op het Groene strand", aldus een woordvoerder.
/Of
er doet
ris Presley
«gas - Zangeres Cher heeft
'Divas Las Vegas' show,
lilden in de MGM Garden
ïavan de gokstad, een ode
racht aan Elvis Presley. De
1, waaraan onder meer ook
ae Dion, Mary J. Blige en
de mey Houston meewerkten,
een benefiet voor de 'Save
a^fiusic Foundation'.
tie.
atrix opent
eldenexpositie
'an haag - Koningin Beatrix
it op 24 juni de beelden-
lonstelling 'Den Haag
ptuur 2002, Europa in
d, Mythe Realiteit'. De
dententoonstelling in de
ducht op het Lange Voor-
wordt voor de vijfde keer
de luden. De organisatie be-
pelt de tentoonstelling als
(drempelig'.
euwe cd
n K&G
- Muziekvereniging K&G
enteerde gisteravond tij-
een optreden in de Leidse
:erk zijn nieuwe cd 'Stri-
the Band - The Glory of
ïwin' aan wethouder
told. Behalve een optreden
de K&G Show- and Mar-
jband, die ook op de cd
lt, waren er concerten van
en Jong K&G. De muziek-
niging zamelde onder het
ïek geld in voor de restau-
van de Pieterskerk.
enie
■Beer
■rskc
Hth.
I hwi;
»r 3
Ad*
UMekenaar
ve Berg dood
- Tekenaar Dave
van het satirische blad
is op 81-jarige leeftijd
eden. Berg heeft meer dan
(tig jaar voor MAD gewerkt.
iyjaren zestig introduceerde
|y strip 'The Ligther Side of,
Tin hij menselijke proble-
op grappige wijze bena-
Hij voerde vaak familie
vrienden en collega's op
werk. Onder hen MAD-
ver William M. Gaines,
g| s hoofd als een hert uit het
ng stak. Zijn laatste teke-
en worden in september in
ubileumuitgave van MAD
ibliceerd. Het blad bestaat
q vijftig jaar.
M
—litink naar
esden
ien - Bernhard Haitink
lt vanaf augustus bijna vier
enen chef-dirigent van de
Staatskapelle in
Hij zal tot 2006 de
■Ékale scepter over het or-
«waaien. Het dirigentschap
armee langer dan eerder
aangekondigd. Vorig jaar
De Ibekend dat zijn overstap
iet lts een jaar zou duren, in
chting van een nieuwe
f v dirigent.
rry Mulisch
omoveert'
HBTErdam - Harry Mulisch
aoveert volgende maand
een 'tijdelijke universiteit'
ijn boek 'De compositie
de wereld', uit 1980. Het fi-
d iecafé Felix Sofie in cul-
aa tl debatcentrum Felix Me-
in Amsterdam is organisa-
an de 'schaduwpromotie'.
sch zal zijn boek op 11 juni
ïur lang verdedigen ten
ki' itaan van hoogleraren in
maat, die zijn betoog aan-
n en bekritiseren. Onder de
ïinente wetenschappers
O. Drees (Universiteit
en), W. Hanegraaff (Uni-
teit van Amsterdam) en H.
Iring (Vrije Universiteit).
turele middag
Waalse Kerk
n - Als alternatief voor de
izondag is er morgenmid-
:en culturele manifestatie
Waalse Kerk aan de Bree-
162 in Leiden. Onder de ti-
unst in de Kerk' zijn er op-
ins van dichters en musici
in expositie van Robin Ak-
lan. Het programma begint
4.15 uur en duurt ruim
uur. De toegang is gratis,
bijdrage aan de collecte
lt gewaardeerd.
theater recensie
Dick van Teylingen
Bruun Kuijt en Erna Sassen spelen Bloed.
Muziek: Eric Vaarzon Morel.
Choreografie: Carla van Driel. Regie: Han
Römer. Gezien op 24 mei in het
LAKtheater. Vanavond herhaling.
Ze is ernstig in een dip terecht
gekomen, de vrouw van bijna
veertig die tweëenhalf jaar na
haar tweede kind nog steeds
niet opnieuw aan het werk is. Ze
heeft de grootste moeite haar
plaats in het leven opnieuw te
bepalen en stort zich wanhopig
op het moederschap. Haar man
werkt stug door en haalt het
bloed onder haar nagels van
daan. Het is moeilijk vast te stel
len wanneer en waarom dat te
recht of onterecht is. Anderen
hebben het nog veel slechter,
dus ze heeft ook al geen recht
om lekker te klagen.
Gelukkig kan ze haar kwellingen
kwijt aan een ander soort man:
een man die luistert. Hij kijkt in
voelend als ze vertelt over ru
zies, dilemma's, schuldgevoel
en ongerichte woede, stelt de
goede vragen en zegt op de juis
te momenten: 'maar dat is ge
weldig!'. Ook op het einde weet
je niet wat die twee nou werke
lijk aan en met elkaar hebben.
Erna Sassen is de vrouw in cri
sis. Ze vertelt meer hoe zwaar ze
het heeft dan dat ze het laat voe
len. Bruun Kuijt speelt om de
handeling op gang te houden
behalve de vriendelijke schou
der ook andere rollen, zoals
zoontjes, moeder en vader. Ook
hij relativeert graag. Het resul
taat is een voorstelling waarvan
de twee uitgangspunten elkaar
in de weg zitten. De scènes zijn
te kort om wat dieper te graven
en het stuk moet niet te zwaar
worden, maar toch maakt Sas
sen de indruk dat ze de kwelling
en de passie van haar personage
werkelijk wil laten overkomen.
Ook de titel (Bloed) en de keuze
voor flamenco, het algemeen er
kende voertuig van hartstocht
en lijden, als vormelement wij
zen in die richting. Twee zeer
Hollandse mensen zingen bij de
speciaal gecomponeerde gitaar
muziek van Eric Vaarzon Morel
soms mooi en stampen meestal
erg onritmisch op de grond.
Waarom doen ze dat? Misschien
hebben ze een cursus gevolgd.
Bruun Kuijt komt in het begin
op vol machismo, maar kijkt al
te olijk hanig en roept dan ook
nog olé. We mochten eens den
ken dat het serieus bedoeld is.
londen/anp/rtr - Het publiek riep
haar twee keer terug voor een staande
ovatie, maar de Britse pers was minder
enthousiast. Over het toneeldebuut van
de Amerikaanse zangeres Madonna
zijn de meningen duidelijk verdeeld.
Donderdag was in Londen de officiële
première van 'Up for Grabs', een to
neelstuk van de Australische schrijver
David Williamson. Madonna speelt
hierin een kunsthandelaar die haar
vrienden op het verkeerde been zet als
er een schilderij van Jackson Pollock op
de markt komt.
De Britse pers was gisteren niet erg en
thousiast.
Madonna zou er beter aan doen als ze
gewoon weer gaat zingen. Nu had ze
meer weg van een 'Mechanical Girl'
dan van een 'Material Girl', conclu
deerde The Independent
De recencent van The Guardian vond
dat Madonna niet had geschitterd.
Goed of niet, in de zaal reageerde het
publiek opgetogen op de verschijning
van Madonna. Onder de aanwezigen
donderdag waren onder anderen haar
echtgenoot Guy Ritchie, Stella McCart
ney en Sting. De laatste vond de voor
stelling prachtig.
Op de verkoop van toegangsbewijzen
hebben de recensies weinig invloed. De
voorstelling die tien weken draait, is
uitverkocht en op de zwarte markt
brengen de kaartjes tien keer zoveel op.
door Pieter van Lierop
Cannes - Op het Filmfestival van
Cannes heeft men er een handje
van om, zodra de eindstreep in
zicht komt, plotseling voetzoe
kers af te steken. Ineens begin
nen er meesterwerken over el
kaar te rollen en is er ook die ene
film die het schandaal zoekt. Het
is dit jaar niet anders.
Drie jaar geleden wisten Luc en
Jean-Pierre Dardenne als vol
maakte outsiders de Gouden
Palm te winnen met het pas op
de valreep vertoonde 'Rosetta'.
Het is denkbaar dat de Belgische
broers dat opnieuw zullen pres
teren. In elk geval leveren ze in
'Le Fils' een uitzonderlijk gaaf
en subtiel portret van een tim
merman die is getroffen door
een even tragisch als bizar lot
dat subliem wordt opgebouwd
en uitgewerkt met minimalisti
sche zuiverheid.
Als andere kandidaten voor de
'palmares' van zondagavond
hebben we nog 'Sweet Sixteen'
(van Ken Loach), de in picturaal
opzicht krankzinnig mooie
'Russian Ark' (van Sokoerov) en
de documentaire 'Bowling For
Columbine' (van Michael
Moore). Als publiekslieveling
heeft bovendien Aki Kaurismaki
aan deze kopgroep 'Man Wit
hout A Past' weten toe te voe
gen, een gortdroge, opmonte
rende komedie over daklozen in
Helsinki, met veel muziek En
met nog twee ongewisse films
uit Frankrijk en Korea te gaan,
lijkt het rijtje kanshebbers toch
te rijn afgesloten met een po
ging van Roman Polanski om te
bewijzen dat 'Schindler's List'
toch maar een Hollywoodfilm
was. Het is nog gelukt ook. Zelf
een overlevende van het getto
van Krakau, heeft Polanski zich
ingespannen geen enkele valse
snaar te raken met 'The Pianist'.
Het is het autobiografische ver
haal van Wadyslaw Szpilman,
een man die afie bloedbaden en
deportaties in Polen wist te
overleven. De gruweldaden van
de Duitsers worden door Po-
Actrice Monica Bellucci poseert voor de vertoning van haar film 'Irreversible' voor de fotografen. Foto: AP/Christophe Ena
lanski breeduit gemeten maar in
laatste instantie heeft de pianist
zijn leven toch de danken aan
een Duitse officier en diens lief
de voor Chopin.
En dan het schandaal. De in
Frankrijk werkzame Argentijn
Gaspar Noé heeft een film ver
toond waar de meerderheid van
het publiek zo ongeveer van
over de nek is gegaan. Hij heet
'Irreversible' ('Onomkeerbaar')
en het is een wraakverhaal dat
de destijds vermaledijde Death
Wish-films met Charles Bronson
tot kinderspel maakt.
Een bloedmooie vrouw uit bete
re kringen (Monica Bellucci)
heeft net ontdekt dat ze zwanger
is, wanneer ze na onmin met
haar geliefde (Vincent Cassel)
vroegtijdig een feestje verlaat en
in een smoezelige tunnel wordt
aangerand en buitengewoon
gruwelijk anaal verkracht. Als
toegift wordt haar gezicht tot
moes geslagen. Haar vriend
weet vervolgens in de goorste
nichtenkit van Parijs de dader
op te sporen en slaat hem met
een brandblusser morsdood.
Vier weken geleden waren er
nog twijfels of 'Irréversible'
mocht meedoen. Uiteindelijk
hebben de 'artistieke verdien
sten' de doorslag gegeven. En
waaruit mogen die 'artistieke
verdiensten' dan bestaan? De
film omvat een tiental lange scè
nes en Noé was op het lumineu
ze idee gekomen om die achter
stevoren op te dissen.
We beginnen dus met een kwar
tier durende woeste speurtocht
door 'dark rooms' die erger rijn
dan de hel, uitmondend in de
beestachtige vechtpartij. Daarna
het gezoek naar de nichtentent.
Daarna pas de vondst van het
slachtoffer. Dan oneindig lang
en gedetailleerder dan te verdra
gen is: de verkrachting. Dan het
feestje en tenslotte wat scènes
van toen het leven nog mooi
was.
Frankrijk is zeker niet het enige
land waar ze soms tinnef ma
ken, maar waarschijnlijk wel de
enige plek op aarde waar ze ge
loven dat het plotseling 'film
kunst' wordt als je een verhaal
maar achterstevoren vertelt en
echt geen enkele consideratie
meer hebt voor het incasse
ringsvermogen van het publiek.
ling van Frey die ik zag. 'Ik her
inner me dat de man al trap
pend in zichzelf sprak en zei: Je
me souviens. Ik herinner me dat
zijn herinnering ook de mijne
was...'
Dat laatste heeft me de overtui
ging gegeven dat ik hele per
soonlijke herinneringen aan een
zaal kan toevertrouwen, omdat
ik weet dat mijn herinneringen
ook die van mijn generatiegeno
ten rijn. Het is herkenbaar. Zelfs
de Utrechtse herinneringen rijn
in andere steden gewoon over
draagbaar.
Ik ben in de journalistiek terecht
gekomen door stukjes te gaan
schrijven voor het Nieuw
Utrechts Dagblad en later Het
Vrije Volk. In 1966 ben ik voor
goed, dacht ik, vertrokken naar
Frankrijk, van het Centraal Sta
tion naar het Gare du Nord met
een overstap in Rotterdam. Mijn
moeder heeft me uitgezwaaid,
heel verdrietig. Parijs, dadr ge
beurde het allemaal. Frankrijk
was voor onze generatie nog
een cultuurshock. Tegenwoor
dig begint die ergens in Bali.
Ik ben geen Fransman gewor
den, wat sommigen wel eens
denken. Ik heb altijd een Neder
landse kijk op de dingen gehou
den. Nu ik weer in Nederland
werk, volg ik nog wel wat er in
Frankrijk gebeurt en soms wordt
me gevraagd mijn kennis van
het land te spuien, zoals bij de
laatste verkiezingen. Maar het is
geen Frans programma dat ik
breng. Er ritten onmiskenbaar
veel Franse herinneringen in,
dat wel natuurlijk.
Elke herinnering die ik deel is
een opmaat naar een lied of een
instrumentaal nummer. Jazzy
nummers, Joe Stafford, 'Angel
Eyes' van het Modem Jazz
Kwartet, 'Round Midnight' en
veel Frans werk, klassieke chan
sons. Maar ook 'De eenzame
Fietser' van Boudewijn de Groot
rit er in, met een Frans accent
gezongen door Fernand Huard.
Het is, zeg maar, een program
ma dat de mens achter de
nieuwslezer laat zien."
'Ik herinner me' van Philip
Freriks. Te zien o.a.: 26 mei
Blauwe Zaal Utrecht; 25 nov.
Kleine Komedie Amsterdam;
30 nov. Warenar Wassenaar; 17
apr. Leidse Schouwburg.
Philip Freriks:
„Frankrijk was
voor mijn gene
ratie nog een
cultuurshock."
Foto: GPD/
Anouk Hebing
wijl het eigenlijk was bedoeld
voor een eenmalige vertoning.
Op die eerste uitvoering in Eind
hoven reageerde het publiek
dolenthousiast. We kregen zelfs
een staande ovatie. Vandaar dat
we besloten er een vervolg aan
te geven. Vijftien theaters durf
den het met ons aan. In oktober
zullen we de draad weer oppak
ken."
Ik fiets anderhalf uur lang. Alsof
ik de mensen meeneem op een
fietstocht door het landschap
van mijn geheugen. Aan het be
gin, als het licht nog uit is, hoor
je een paar momenten alleen de
fiets en de dynamo, je ziet de
koplamp oplichten en dan be
gin ik te praten: 'Ik herinner me
een man op een fiets', waarbij ik
refereer aan de Franse voorstel-
