Radicalen splintergroep in milieubeweging
M
Acties krijgen maar zelden een grimmig karakter
Verscheidendheid aan
organisaties
De moord op Pim Fortuyn
stelt de milieubeweging in
een kwaad daglicht, omdat
de verdachte actief was
binnen de Vereniging Milieu
Offensief. Natuur- en
dierenbeschermings
organisaties protesteren
tegen deze 'demonisering'
en nemen afstand van de
gewelddaad.
Geweldloosheid staat bij de
milieubeweging hoog in het
vaandel. Alleen aan de rand
van het brede spectrum,
vooral bij degenen die zich
inzetten voor dierenwelzijn
en tegen genetische
manipulatie, krijgen de
acties af en toe een
grimmig karakter.
door Gitte Brugman
et het vernietigen van
genetisch gemanipuleer
de aardappelplanten
kwamen de Ziedende Bintjes in au
gustus 1989 in het nieuws. Hun actie
leek op het werk van het Aardbeien-
bevrijdingsfront uit de Verenigde
Staten. „Dat vind ik nog steeds de
mooiste naam", zegt hoogleraar po
liticologie Hein-Anton van der Heij
den van de Universiteit van Amster
dam.
De Ziedende Bintjes zitten aan de
rand van het grote spectrum aan mi
lieuorganisaties. Van der Heijden
noemt hen de tegenculturele stro
ming. Hiertoe rekent hij splinter
groepjes of individuen die met radi
cale acties, zoals brandstichting of
vernieling, aandacht opeisen. Dit in
tegenstelling tot het overgrote deel
van de milieubeweging dat door het
inzamelen van geld diersoorten en
natuurgebieden veilig probeert te
stellen. Dat door onderhandelingen
het milieu wil verbeteren, of dat ac
tie voert met (Milieudefensie) of
zonder de achterban (Greenpeace).
Hoewel de tegenculturele stroming
volgens Van der Heijden uit hooguit
een paar honderd aanhangers be
staat, maakt ze wel indruk. Onder de
noemer Animal Liberation Front,
Dierenbevrijdingsfront of Groene
Front werd de afgelopen jaren voor
tientallen miljoenen guldens schade
aangericht. Actievoerders bevrijdden
pelsdieren uit fokkerijen, spoten slo
ten dicht en gooiden ruiten in bij
proefdierlaboratoria en staken trans
portwagens van de intensieve vee
houderij in brand.
Tot nu toe vielen daarbij in Neder
land geen slachtoffers. Wel moesten
Op 14 november 1999 gingen in het Brabantse Maalheeze vrachtwagens van een mengvoederbedrijf na brandstichting in vlammen op. De wagens stonden geparkeerd bij een plaatselijke nertsenfokkerij.
Archieffoto: WFA/Arie Muller
bij branden in vestigingen van Mc
Donald's of slachthuizen mensen
een veilig heenkomen zoeken voor
de vlammen. De afgelopen jaren was
het in Rijswijk gevestigde primaten
centrum Biomedical Primate Re
search Center doelwit van verschil
lende acties, meldt de Binnenlandse
Veiligheidsdienst. Daarbij werden
„ook dreigementen geuit aan het
adres van daar werkzame perso
nen." Bij een Utrechtse medewerker
ging onlangs thuis een steen door de
ruit van de kinderkamer. Dit wijst er
op dat de daders moeten hebben
beschikt over een adressenlijst van
de medewerkers van het bedrijf.
De BVD schrijft in het jaarverslag dat
zij aandacht besteedt aan dieren
rechtenactivisten. „Opvallend was
wederom het aantal gewelddadige
acties tegen have en goed van perso
nen die - in de optiek van de activis
ten - zich bezighouden met allerlei
vormen van dierenmishandeling."
Er is weinig zicht op deze activisten.
Ze zijn niet verenigd in een leden
structuur, opereren in cellen van één
of slechts enkele personen. Zolang
ze acties ondernemen volgens de
richtlijnen van bijvoorbeeld het Ani
mal Liberation Front, mogen ze zich
achter die naam verschuilen.
Het Animal Liberation Front heeft
zijn basis in Groot-Brittannië. Op-
De Vereniging Milieudefensie ageert tegen de uitbreiding van Schiphol. Op 17
november 1999 werd een groot spandoek opgehangen aan de gevel van Het
Torentje van premier Kok. Archieffoto: GPD/Phil Nijhuis
richter Ronnie Lee, gearresteerd
voor een poging tot een bomaan
slag, formuleerde zijn doelen eind
jaren zeventig: redden van dieren
van elke vorm van lijden; toebren
gen van economische schade aan
mensen die dieren uitbuiten, zodat
zij hun winsten niet kunnen terug
pompen in hun onderneming; ge
beurtenissen laten escaleren tot het
punt waarop al deze industrieën on
der vuur liggen en niet meer kunnen
functioneren.
Acties
De beweging kreeg navolging in de
Verenigde Staten. Tussen 1977 en
1993 werden daar 313 acties geno
teerd die waren toe te schrijven aan
het ALF en soortgelijke groepen.
Daar was ook sprake van bedreiging
van personen door het bekladden
van woonhuizen met leuzen als Ani
mal Auschwitz en Meat is death and
you are next. Alleen na 1997 al is in
de VS voor veertig miljoen dollar
schade aangericht.
In Engeland is de bereidheid onder
activisten om schade toe te brengen
aan bedrijven nog een stuk groter.
Daar zijn sinds het midden van de
jaren zeventig duizenden extreme
'dierenrechtenincidenten' gedocu
menteerd. Met bombrieven of auto
bommen voeren de extremisten ac
tie. Bovendien is in het Verenigd Ko
ninkrijk, meer dan in de Verenigde
Staten, gedreigd met het besmetten
van voedsel. Grote ophef ontstond
in 1984 toen activisten claimden dat
ze Mars-repen hadden vergiftigd om
te protesteren tegen tandheelkundig
onderzoek op apen. De claim bleek
vals alarm, maar kostte de chocola
defabrikant wel drie miljoen pond.
De acties verharden en het lijkt een
kwestie van tijd voor er slachtoffers
vallen. Keith Mann, voormalig ALF -
activist, is tot veertien jaar gevange
nisstraf veroordeeld voor onder
meer poging tot brandstichting en
bezit van explosieve materialen. Vo
rig jaar zei hij in The Observer. .Acti
visten hebben zulke zware straffen
gekregen voor zulke kleine dingen,
dat het mogelijk niet lang meer
duurt. Als je veertien jaar cel of zo
krijgt, kun je net zo goed iemand do
den."
Soms treden leden van de PETA
(People for the Ethical Treatment of
Animals) op als woordvoerder van
het Earth Liberation Front of het
ALF. De PETA heeft een Amerikaan
se basis en roert zich ook in Neder
land. De organisatie heeft meer dan
700.000 leden en noemt zichzelf de
grootste dierenrechtenbeweging ter
wereld. De club heeft aanhangers
onder allerlei beroemdheden, wordt
stevig gesponsord en staat bekend
om haar geweldloosheid. Maar nu
en dan verschiet dit beeld van kleur.
Consumerfreedom.com laat Bruce
Friedrich horen, die vorig jaar op
een conferentie over dierenrechten
sprak. Deze coördinator van de pro-
veganistencampagne van PETA zei:
Als we echt geloven dat dieren de
zelfde rechten hebben om te leven
zonder pijn en lijden, dan gaan we
uiteraard dingen opblazen en ruiten
ingooien.... Ik denk dat het geweldig
zou zijn als alle fastfoodketens,
slachthuizen, laboratoria, en de ban
ken die hen steunen morgen zouden
exploderen. Ik denk dat het zeer pas
send is voor mensen om bakstenen
Op jacht naar ontsnapte nertsen na een bevrijdingactie van milieuactivisten.
Die lieten op 23 augstus vorig jaar in Valkenswaard 17.000 pelsdieren los.
Foto: GPD/Phil Nijhuis
te pakken en deze door de ramen te
gooien... Hallelujah voor de mensen
die bereid zijn dat te doen." Het ver
moeden bestaat dat clubs als PETA
geld doorsluizen naar meer extre
mistische groepen, zoals ALF of ELF.
Op de Engelstalige website van ALF
staat: „Elke actie die aansluit bij de
strikt niet-gewelddadige richtlijnen,
kan een ALF-actie zijn. Economische
sabotage en vernietiging van bezit
worden beschouwd als ALF-acties,
evenals bevrijdingen." De site van
het Earth Liberation Front ziet er
hetzelfde uit. Met verwijzingen naar
gelijksoortige Noorse en Zweedse
groepen en het Nederlandse Dieren
bevrijdingsfront. En een aanvulling
op de richtlijnen:Alle voorzorgs
maatregelen treffen tegen het kwet
sen van dieren, menselijk of niet-
menselijk."
Die laatste toevoeging is kenmer
kend voor de hele milieubeweging,
zegt hoogleraar Van der Heijden.
„Het demoniseren van de milieube
weging is onterecht. Ook bij deze
kleine groeperingen valt het op dat
het nooit gaat om geweld tegen per
sonen. Dat wordt door allen afgewe
zen."
Zachtaardig
In de Volkskrant schreef filosoof
Hans Achterhuis vorige week dat
„juist de zachtaardigste mensen die
het welzijn van alle dieren ter harte
gaat, het meest gevoelig blijken voor
het geweld van de utopie. Hun po
gingen om de hemel op aarde voor
dieren en mensen te realiseren, gaan
vaak gepaard met geweld tegen ie
dereen van wie zij menen dat die
hun doel frustreert."
Van der Heijden is het daar niet mee
eens. „Je kunt niet zeggen dat de ra
dicale milieubeweging utopistische
ideeën nastreeft. Ze hebben niet het
ideaal de wereld te veranderen in ve-
ganisten." Hij zegt dat Achterhuis
niet kan bewijzen dat milieuactivis
ten in Nederland geweld tegen men
sen gebruiken. „Ik ken geen enkele
aanwijzing voor radicalisering van
dit radicale deel van de milieubewe
ging. De feiten geven mij gelijk."
Hij vindt het dan ook 'absoluut niet
gerechtvaardigd' om te zeggen dat in
de milieubeweging de kem ligt voor
geweld tegen mensen. „Er zijn mij
geen groepen of zelfs individuen be
kend die het hier niet eens zijn met
het beleid van geweldloosheid." Jac
queline Cramer, hoogleraar milieu
management aan de Erasmus Uni
versiteit, onderschrijft dit. Zij ziet
juist het tegengestelde van radicali
sering. „De afgelopen vijf jaar is de
milieubeweging meer gaan onder
handelen en overleggen, ze heeft
zelfs zitting genomen in de Sociaal
Economische Raad."
Evenals Van der Heijden ziet Cramer
De milieubeweging in Nederland valt in een verscheidenheid aan or
ganisaties en groepjes uiteen. In zijn boek Tussen aanpassing en
verzet' hanteert hoogleraar Hein-Anton van der Heijden vijf catego
rieën. Hierin brengt hij 85 organisaties onder met elk meer dan vier
honderd leden. Bijna een derde is gericht op het behoud van natuur
en bescherming van dieren.
De belangrijkste op het gebied van dieren zijn de Dierenbescher
ming, de Vogelbescherming, het International Fund for Animal Wel
fare, de Stichting Aap en de Zeehondencrêche in Pieterburen. Tot de
natuurorganisaties horen de Vereniging tot Behoud van Natuurmo
numenten en de twaalf provinciale landschapsorganisaties, die pro
beren waardevolle natuurgebieden te behouden door ze op te kopen
en te beheren. Ook het Wereldnatuurfonds behoort in deze eerste
groep.
De tweede categorie bestaat uit clubs die vooral door beïnvloeding
van de politiek hun doelen proberen te bereiken. Dat doen ze door
gerichte acties (Greenpeace) of door onderhandeling (Stichting Na
tuur en Milieu). De Waddenvereniging, de Fietsersbond (voorheen
ENFB) en de Vereniging tot Behoud van het IJsselmeer telt Van der
Heijden hierbij. Hij rekent de Vereniging Milieu Offensief, waar de
verdachte van de moord op Fortuyn actief was, eronder.
Mobiliserende organisaties vormen een derde groep. Zij richten zich
ook op beïnvloeding maar dan vooral met hun achterban. Dit geldt
voor de Aktiegroep Strohalm, de Alternatieve Konsumentenbond en
de Vereniging Milieudefensie wier leden bomen planten in het Bul-
derbos om de uitbreiding van Schiphol tegen te gaan.
Groepen die hopen bij te dragen aan een beter milieu door zelf het
goede voorbeeld te geven, vormen een vierde categorie, bij voor
beeld de Kleine Aarde of Gered Gereedschap. En tot slot noemt Van
der Heijden de 'tegenculturele stroming'. Hiertoe rekent hij 'losse'
radicalen. Ze weten veel aandacht te trekken met hun acties. Van der
Heijden vermeldt het Animal Liberation Front, de Ziedende Bintjes
en het Groene Front
ZATERDAG
18 MEI
2002
ER
BIJ
dat in de categorie 'tegenculturele
stroming' een beperkt aantal groep
jes zit dat 'wat radicaler' is in zijn ac
ties. „Maar dat is nooit doorgetrok
ken naar mensen. Het gaat volgens
haar om een handjevol activisten.
„Een vreemde eend in de bijt, die
anders aankijkt tegen de verhouding
mens-dier."
Ook Wijnand Duyvendak, oud-di
recteur van de vereniging Milieude
fensie en nu kersvers kamerlid voor
GroenLinks, ziet geen radicalisering
onder de groenen. „Je hebt boven
dien radicalisering en radicalisering.
Dat er vaker blokkades zijn, is wat
anders dan wat met Fortuyn is ge
beurd." Met utopisme heeft de mi
lieubeweging volgens hem weinig uit
te staan. „Utopisme kan iets dwin
gends krijgen, daarin heeft Achter
huis een punt. Maar dat verklaart
nog niets."
Duyvendak stelt vast dat de radicale
beweging komt overwaaien uit de
Verenigde Staten en Groot-Brittan-
nië. Daar zijn wel mensen bedreigd
met onder meer bombrieven of post
vol giftige scheermesjes. „Ik heb zelf
die radicalere groepjes als een ande
re wereld ervaren. Ik kan het slecht
plaatsen. Het is nog niet duidelijk
welke betrokkenheid de verdachte
van de moord op Fortuyn hierbij
had. De ideeën van Fortuyn waren
op het punt van milieu niet zo uitge
sproken."
