'Ik sta in traditie van Rietveld en Mondriaan'
KUNST CULTUUR
Hoge tonen, zwaar aangezette akkoorden
en exotische impressies, maar onthutsende werkelijkheid'
Pamela Heuvelmans
ster van de avond
Muzenhof presenteert seizoen vol cabaret
zaterdag l8 MEI 2002
erlach. Archieffoto: Taco
ïrEb
dale bundel
Gerlach
idam - Eva Gerlach
ft de speciale bundel ter
Zlii mheid van de vierde Ge
uit indag op 30 januari vol-
aar. De stichting Poetry
ational, die het jaarlijkse
ment organiseert, heeft
res iteren laten weten. In de
d eikomen tien nieuwe ge-
en van Gerlach, de schrijf-
le in 2000 de P.C. Hooft-
foor poëzie won. De bun-
>rd vorig jaar door Hugo
geschreven.
leiderdorp - Theater Muzenhof presenteert vol
gende week zijn nieuwe seizoensprogramma. De
afgelopen seizoenen groeide het aantal bezoe
kers van het theater en met het nieuwe pro
gramma hoopt de Muzenhof deze stijgende lijn
door te zetten.
Het is bovenal cabaret wat de klok slaat in het
nieuwe programma. Volgend theaterseizoen
staan toppers als Purper, Hans Liberg en Jules
Deelder naast veel jong cabarettalent. Verder
doen onder anderen Jaap Mulder, Schudden,
Sjaak Bral en Van Houts De Ket Leiderdorp
aan met nieuwe programma's.
Tijdens de vier speciale cabaret combi-avonden
getiteld 'Staan... en Gaan!' krijgen jonge cabare
tiers de ruimte om zich aan het publiek te pre
senteren. Daar zijn cabaretiers bij die al enige
naam hebben opgebouwd zoals Javier Guzman,
winnaar van de laatste editie van het Leids Caba
ret Festival, maar ook minder bekende acts als
Vreemd Apparaatje en Delfts Blok.
Behalve cabaret is er plaats voor muziek. Van de
gepassioneerde Italiaanse klanken van het duo
La Passione tot een speciale thema-avond rond
Ierse muziek getiteld 'Liefde voor het Lied', met
optredens van Last Night's Fun en Knijn.
Toneelvoorstellingen zijn er van Johannes Kem-
kes met 'De Mantel' van Gogol, en van Theater
ToVerLei met 'Tropenjaren' van Adriaan van
Dis. Voor de jonge theaterbezoekers zijn er zes
kindervoorstellingen te zien, waaronder 'Beren,
beren, beren' van Theater Vandenbulck.
muziek recensie
Ken Vos
Concert: Wiro Mahieu Rob van den Broeck. Gezien
16/5 in Sociëteit de Burcht, Leiden.
Het Low Motion Trio van contrabassist Wi
ro Mahieu zou donderdagavond in de
Burcht optreden, maar zowel drummer
Pieter Bast als pianist Jeroen van Vliet is op
tournee door Afrika. Gelukkig was pianist
Rob van den Broeck beschikbaar. Van den
Broeck en Mahieu vormen al enige jaren
een vast duo, waarin qua improvisatie
meer mogelijk is dan in grotere formaties.
Van den Broeck is een pianist die vooral in
ternationaal een reputatie heeft opge
bouwd. Begonnen als neo-bopper concen
treerde hij zich vervolgens op de free jazz
en de fusion, een muzieksoort die in Ne
derland relatief weinig weerklank vond. In
groepen als de neo-hardbopformatie Euro
pean Jazz Quintet kon hij echter wel opti
maal gebruik maken van zijn ongebruikelij
ke stijlkenmerken. Daaronder zijn een oor
spronkelijk gevoel voor harmonieën en een
breed, percussief geluid dat te vergelijken is
met de Amerikaanse pianist McCoy Tyner.
Deze speelwijze heeft hij tegenwoordig
aangevuld met een verder ontwikkeld ge
voel voor dynamische dosering en timing,
zodat Van den Broeck als pianist een dui
delijk herkenbare stijl heeft. Juist in de in
tieme context met de soms hyperactief
fraserende, maar altijd goed aanvullende
Mahieu komen deze eigenschappen opti
maal tot hun recht.
Opvallend waren de onverwachte intro's en
de soms ritmisch complexe opbouw van de
stukken, ook waar het standards als 'Stella
by Starlight' of 'Round Midnight' betrof.
Mahieu is een sympathieke en melodieuze
begeleider die echter soms overstemd werd
door de pianist. Hij is geen musicus van het
grote gebaar, maar zoekt het vooral in de
hoge tonen en een puntige opbouw in zijn
solowerk dat een goed contrast vormt met
de soms zwaar aangezette akkoorden van
Van den Broeck.
ITO r
■kerk - Astrid Young, de
va; in rocklegende Neil
i, komt ter promotie van
erste solo-album 'Mati-
r Koudekerk aan den
zondag 26 mei speelt
u'vanaf 20.00 uur in de
[hof. Op de platen 'Un-
ed' en 'Harvest moon' van
roer Neil verzorgde ze de
rgrondzang.
ide
atiedag in
Noordwijk
iwijk - In het kader van
•jarig bestaan houdt his-
genootschap Oud-
wijk vrijdag 24 mei een
idag in het plaatselijk mu-
aan het Jan Kroonsplein.
indigen van veilinghuis
ie's taxeren tussen 11.00
100 uurschilderijen, pren-
tekeningen. Aanmelding
niet nodig en er zijn
osten aan verbonden.
lolition String
d in O-Bus
- De Amerikaanse groep
lition String Band staat
__fagin Q-Bus. De groep
een mix van rockabilly,
jss, honky-tonk en werd
ïland bekend met een
jachtige uitvoering van
ma's 'Like a Prayer'. Het
igramma wordt vanaf
ur verzorgd door Eugene
en zijn band.
esprek in
theater
- Na afloop van de voor-
'Groot en Klein' van
rgroep Helden is er
dag in het LAKtheater
>prek met regisseur en
i. De voorstelling begint
"10 uur en duurt negentig
door Francoise Ledeboer
Amstelveen - Het zou een aardig
experiment zijn. Haal de tekst
borden weg en laat iemand ra
den welke kunstenaars expose
ren op de eerste verdieping van
het Cobra Museum. Dat is er
maar één: Jan Wolkers, de flam
boyante beeldhouwer, schilder
en schrijver wiens werk op een
overzichtstentoonstelling in drie
stilistisch heel verschillend ogen
de periodes uiteenvalt.
Van zijn figuratieve en abstracte
fase tot en met zijn huidige
pointillistische schilderijen blijkt
er wel degelijk sprake van een
rode draad. „Ik houd van een
voud, van helderheid, van licht.
Wat dat betreft sta ik in een Ne
derlandse kunsttraditie, zoals
Rietveld en Mondriaan", typeert
Wolkers zijn oeuvre zelf.
In het interview met Paul Steen
huis voor het boek dat bij deze
expositie verscheen, blikt Wol
kers (1925) bloemrijk en open
hartig terug op de combinatie
van zijn kunstenaar- en schrij
verschap. Vanaf de verschijning
van 'Serpentina's Petticoat' in
1961 werd hij immens populair
als auteur, maar hij is zich in de
eerste plaats beeldhouwer blij
ven voelen, daarna schilder en
dan pas schrijver.
„Beeldhouwer is een speciaal
beroep", verklaart hij. „Je hebt
er een speciale opleiding voor
gehad, je moet de techniek be
heersen. Schrijven, dat doet ie
dereen. Zeker nu de personal
computer er is. Ik krijg stapels
larmoyante levensverhalen toe
gestuurd. Hele litanieën. Vroe
ger kreeg ik post van geestelijk
gestoorden. Nu veel van vrou
wen. Ze zouden een chip in
computers moeten inbouwen.
Zodra vingers met tranen de
toetsen beroeren, moet de zaak
blokkeren."
Hoe zeer Wolkers gemoedsuit
stortingen verfoeit, is in zijn
kunst van begin tot eind zicht-
Jan Wolkers bij een van zijn nieuwere doeken, die uit ontelbare stipjes verf bestaat.
Foto: WFA/Frank van Rossum
baar aan de consequent doorge
voerde stilering. Wat hij in dit
verband zegt over zijn beelden,
typeert ook zijn andere werk;
„Een beeld moet je sculpturaal
ondergaan. Je moet niet te veel
vertellen. Als je te veel gaat ver
tellen, met te veel tierlantijnen,
dan zit het verhaal je in de weg.
Wat je weglaat is soms net zo
belangrijk als wat je laat zien of
vertelt. Dat geldt ook voor de li
teratuur. Daarin krijgt een lezer
sterke beelden gepresenteerd, in
een hechte structuur en toch
moet er voor een lezer ook
ruimte zijn voor zijn eigen bele
vingswereld. Hij moet zijn eigen
ervaring erin kwijt kunnen."
Een rondgang over de expositie
biedt die mogelijkheid volop.
Uit zijn eerste figuratieve perio
de (1941-1960) zijn sobere en
daardoor indrukwekkende zelf
portretten, landschappen met
kale bomen, naakten en een
brons van zijn ex-vrouw Anne-
marie aanwezig. Omstreeks
1960 zegt hij de figuratie vaarwel
en ordent hij materialen als oud
roest, lood en koeienstront op
geometrische materieschilderij
en die met hun door lijnen en
cirkels begrensde vlakken een
grote harmonie uitstralen. Uit
die periode dateren ook gelaste
abstracte spijkerbeeldjes.
Vanaf 1987 - Wolkers is dan
Kale bomen uit zijn figuratieve periode. Foto: GPD/Paul Mookhoek
naar Texel verhuisd met zijn
vrouw Karina en de tweeling
Bob en Tom - reflecteert hij op
de schoonheid van de natuur
met uit ontelbare stipjes verf op
gebouwde meditatief stemmen
de schilderijen. Terzijde staan
kleine glazen modellen van de
grote sculpturen die hij tussen
door overal in Nederland in op
dracht vervaardigde. Wie er ooit
een heeft gezien, weet hoeveel
zeggingskracht hun 'simpele' lij
nen uitstralen. Zijn Auschwitz-
monument van gebroken spie
gels geniet de grootste bekend
heid, maar ook zijn buitenbeel-
den in Doesburg, Almere en IJs-
selstein ogen wonderschoon.
Wolkers heeft vanzelfsprekend
ingestemd met de strikte perio
dieke onderverdeling op zijn ex
positie, maar nuanceert tegen
over Steenhuis dat zijn overgang
van figuratie naar abstractie tus
sen 1957 en 1960 geleidelijk
ging. „Daar zit ook nog van alles
tussen, zoals het geabstraheerde
beeld 'Moeder met kind' voor
de bloedtransfusiedienst van het
Rode Kruis in Amsterdam. En er
zijn ook nog heel wat beelden
die weer in de kleibak verdwe
nen zijn. Zo ontwikkelde ik me
gewoon, zo ging het. Het is niet
zo dat daar een plan aan ten
grondslag lag. Ik werkte ook nog
wel naturalistisch in die tijd."
Zijn figuratieve en abstracte
werken ogen ondanks de een
voud en helderheid die hen ver
enigen stilistisch uiteraard heel
verschillend. Maar Wolkers ziet
wel degelijk een verband: „Het
verschil tussen abstract en figu
ratief heb ik nooit zo sterk ge
voeld. Je hebt wel mensen die
abstract zijn gaan werken, die
daarvoor verschrikkelijk lelijke
schilderijen naar de natuur
maakten. Maar voor mij is dat
anders: mijn visie op abstractie
komt voort uit mijn kennis van
de natuur. Abstractie zit in de
verschijningsvorm van de gewo
ne dingen in de natuur."
Zonder voorkennis zou je het
niet gauw raden, maar dat Wol
kers voor zijn pointillistische,
abstracte schilderijen volop in
spiratie vond en vindt in de
kleurenpracht en lichtval van de
zee en de vegetatie op duinhel
lingen is voor hem de gewoon
ste zaak van de wereld. „Ik zoek
rust en evenwicht in mijn
werk", zegt hij. Deze overzichts
expositie in het Cobra Museum
toont dat dit Wolkers al tiental
len jaren in allerlei variaties
voorbeeldig is gelukt.
Overzichtsexpositie Jan Wol
kers, t/m 28 juli, Cobra Muse
um, Sandbergplein 1, Amstel
veen. Open: di-zo 11-17 uur.
k,im Hoffman fotografeert bewoners Indonesische vuilnisbelt ■■hmimhhhmmhmhhhhhhhhhhhmi
ody van der Pols
- Hitte, stank, vliegen en welig tierende
Dat is de dagelijkse realiteit van de onge-
chtduizend mensen die wonen en werken
gigantische vuilnisbelt nabij de Indonesi-
loofdstad Jakarta. Fotograaf Thorn Hoffman
de schrijnende omstandigheden vast waar
deze vrouwen, mannen en kinderen iedere
eer het hoofd boven water proberen te hou-
'ot 14 juli is zijn fotoreportage in het Rijks-
un voor Volkenkunde te zien.
Ie expositie koos Hoffman bewust de Telij-
o's uit. „Ik wilde geen exotische of artistieke
ssie geven, maar het publiek met de onthut-
werkelijkheid confronteren", verklaart hij.
met je goed gevulde boodschappentassen
Ie Haarlemmerstraat wandelt, vergeet je zo
kelijk dat een groot deel van de wereld
nm is. Deze vuilnisbelt, waar mensen dag
cht in ploegendiensten werken, waar onge-
aan de orde van de dag zijn, vormt de ab-
keerzijde van onze rijkdom."
inderden gezinnen die op 'Bantar Gebang"
i, zijn bijna allemaal afkomstig van het plat-
Daar kunnen ze hun schulden aan groot-
bezitters niet meer opbrengen, waarna ze
ïluk in de grote stad beproeven. Voor een
idrag kopen ze een plekje op de vuilnisbelt
in huisje te bouwen. Hoffman: „Ze begin-
us al met een flinke schuld, waardoor de
tuk moordend is. Er zijn nauwelijks kinde-
i naar school gaan. Daar is geen geld voor.
ansleden moeten op de belt werken."
.rk bestaat uit het sorteren van afval. In het
I van bulldozers die het vuil omploegen,
i de bewoners in ploegendiensten naar
ihout, plastic, blik, metaal- en koperdraad
is naar de botten van kadavers. Bedrijfjes
m de vuilnisbelt betalen zo'n honderd roe-
ir iedere verzamelde kilo, iets meer dan één
nt. Het afval wordt vervolgens gerecycled,
leen is het werk loodzwaar, de omstandig-
zijn slopend. Het is er heet, benauwd, in de
jd verandert het hele terrein in een grote
ipoel, kortom: omstandigheden waaronder
is tyfus goed gedijen. De bewoners roken
Wend sigaretten om de verstikkende stank
hoeven ruiken. Sanitaire voorzieningen zijn
en waterputten worden midden op de vuil-
;en. „Bovendien weigeren artsen de
vuilnisbelt te bezoeken. De kans dat ze betaald
worden is nihil", zegt Hoffman. „Dus slikken
mensen de medicijnen die ze tussen het afval vin
den."
Om de hoop niet te verliezen, klampen veel bewo
ners zich aan het idee vast dat ze ooit tussen het
afval op een 'schat' zullen stuiten. Hoffman: „Er
doen allerlei mythes de ronde, zoals het verhaal
over iemand die miljoenen roepia's in een kus
sensloop gevonden zou hebben." De bittere prak
tijk is echter dat deze mensen hun vaak korte le
ven temidden van een landschap van vuilnis slij
ten.
Voorafgaand aan zijn bezoek was Hoffman ze
nuwachtig, vertelt hij. „Ik was bang voor anti-wes
terse sentimenten. Maar daar was absoluut geen
sprake van. De mensen waren ontzettend open en
aardig." Ongestoord kon hij alle facetten van het
leven op de vuilnisbelt vastleggen. Ook van
schaamte van de kant van de bewoners was niets
te merken. Ondanks de armoedige omstandighe
den hebben ze hun waardigheid niet verloren,
zegt Hoffman. „Veel van deze mensen weten ook
niet anders. Ze zijn hier opgegroeid en hebben
geen geld om de wereld buiten de vuilnisbelt op
te zoeken. Dit is hun leven."
Voor hoe lang nog is echter de vraag. Want pal
naast de vuilnisbelt ligt een villawijk, waarvan de
bewoners hun straatarme buren liever vandaag
dan morgen zien vertrekken. Hoffman: „Zo eens
per week waait de wind richting die villawijk. Dan
ruiken die mensen tijdens het barbecuen of het
golfen een afvallucht. Dus moet die hele vuilnis
belt verdwijnen. Het lot van de mensen die er wo
nen, kan ze blijkbaar weinig schelen."
Het schrijnende contrast tussen de villa's ener
zijds en de afvalhoop anderzijds is volgens Hoff
man een goede metafoor voor de situatie in de
wereld. „Er ontstaat een steeds grotere kloof tus
sen arm en rijk. Die tweespalt is een voedingsbo
dem voor fundamentalisme. En dat merk je echt.
Toen ik begin jaren tachtig door Indonesië reisde,
wilden jongeren alles over Amerikaanse popmu
ziek weten. Dat is nu heel anders. De houding is
sterk anti-westers. Je ziet jongens met Bin Laden
T-shirts lopen. Ze zijn verongelijkt, woedend, voe
len zich in de steek gelaten, vernederd. En ergens
begrijp ik dat wel. Met deze foto's wil ik iets van
dat verhaal zichtbaar maken."
'De engelen van Bantar Gebang*, foto's van Thom Hoff
man, t/m 14 juli 2002, Rijksmuseum voor Volkenkun
de, Leiden.
theater recensie
Susanne Lammers
Voorstelling: Castor et Pollux Le
Cinesi door Les Perruques o.l.v. Henk
van Benthem. Solisten: Pamela
Heuvelmans, Antje Lohse, Machteld
Vennevertloo en Leo van der Plas.
Gehoord: 17/5, Schouwburg, Leiden.
Nog te horen: 25/5, Felix Mentis,
Amsterdam.
Het Amsterdamse barokorkest
Les Perruques vond Le Cinesi
van Christoph Willibald von
Gluck blijkbaar net iets te wei
nig om de avond mee te vul
len. Dus programmeerden ze
vo'o'r de pauze Castor et Pol
lux van Joh. Patzelt. Het din
getje is bedoeld om Glucks
opera des te mèer te laten
stralen. Daar slagen ze in, zou
je kunnen zeggen. Als de pau
zelampjes gaan branden,
slaakt iedereen een zucht van
verlichting. Stomvervelende,
dooremmerende muziek in
een onduidelijke semi-concer-
tante enscenering doet zelfs
het hart van de grootste ba
rok- afficionado niet sneller
slaan. De ouverture klinkt nog
wel aardig, het orkest speelt
intiem en hecht, maar vervol
gens is het afzien. De natuur-
trompetten klinken, vermoe
delijk mede door het warme
weer, niet helemaal lekker en
de zangers verdwijnen letter
lijk in de duisternis achter het
orkest. Zij zijn inderdaad wei
nig meer dan soms oplichten
de schimmen.
Dan Gluck. Het flinterdunne
verhaal gaat over drie Chinese
meisjes die zich door de reis
naar het Westen die de broer
van een van hen heeft ge
maakt, laten inspireren tot het
uitproberen van Europees
theater, en is vooral bedoeld
als staalkaart. Gluck laat er
mee zien dat hij het muzikaal
vormgeven van zowel trage
die, idylle als komedie tot in
de puntjes beheerst. Het
sprankelende operaatje is ei
genlijk een lang recitatief,
waarin ieder personage e'e'n
aria mag zingen, met een
kwartet als finale. En de vrolij
ke gekheid in de expressieve
muziek krijgt met eenvoudige,
maar effectieve middelen zijn
pendant in de regie van Je-
han-Franc,ois Boucher. De
vier zangers weten van de
hoed en rand als het gaat om
overdreven en ironisch acte
ren, en combineren dat met
een alleszins acceptabele vo
cale prestatie, al zijn het niet
allemaal opera-zangers pur
sang. De mezzo's Machteld
Vennevertloo en Antje Lohse
zijn vooral in de hoogte mooi
- in de laagte vallen ze weg te
gen het orkest en dat wreekt
zich vooral in hun ari<^. Leo
van der Plas' stem W mis
schien net niet lenig genoeg
om alle vocale acrobatiek ten
volle te laten klinken, maar
zijn stevige timbre compen
seert dat gebrek in de smach
tende herdersaria. Ster van de
avond is sopraan Pamela
Heuvelmans, in haar ironisch
opgevatte rol van femme fata
le. Met haar zeer volle en
krachtige stem stelt ze ieder
een in de schaduw. De meest
ingewikkelende loopjes en
versieringen laat ze stralend
de zaal in rollen terwijl ze
zingt over de kwaliteit van
simpelheid en eenvoud. Dat
dat klopt en samenvalt, dat is
de kunst.
Neil Young
leijr Koudekerk
Jan Wolkers toont veelzijdigheid van zijn oeuvre in Cobra Museum
