KUNST CULTUUR
p het ene balkon het orkest, op het andere de spelers
Thyestes: niet
meeslepend
kijkspel
lekromde dino
chter de piano
'Noordwijk niet geïsoleerd genoeg voor kunstenaars'
Joderne
galligheid
Sensation
ta 1
Schittering van de tsaren
vrijdag 17 mei 2002
R7
oen Polack
jvvuk - De zesde editie van Opera
ee brengt de komende twee
oden een recordaantal van vijf
s, iets wat organisator Lenny Vui
st zes jaar geleden nooit had
hopen. Hij zegt dat de succes-
Ie van het festival vooral zit in
„Op één balkon het orkest,
andere balkon de spelers, twee-
301 rd stoelen op straat en de voor
kan beginnen."
krijgt het Noordwijkse opera
dat zich grotendeels in de open
voltrekt, regionaal en landelijk
leer bekendheid; Vulperhorst is
iet zijn ambities. „Ik maak lie-
it weinig geld een klein festival
wat moet improviseren en waar
)ta
:hi
ii»
E
nog wat open eindjes zijn, dan dat ik
met veel geld in de problemen raak."
Zo is er vooraf geen alternatieve locatie
geboekt in het geval van slecht weer.
„Ik ga er maar van uit dat het in Noord-
wijk altijd mooi weer is in deze tijd van
het jaar."
Vulperhorst mikt dan ook op een klein
publiek: „Dit soort opera's kun je geen
weken achter elkaar uitvoeren. Die
tweehonderd stoelen die we neerzetten
zijn meestal genoeg, en als het er te
weinig zijn, heb ik dat liever dan dat ik
er meer neerzet en de helft leeg blijft.
Vroeger waren alle concerten in de Je-
roenskerk, maar daar leek het bij een
gigantische opkomst nog steeds akelig
leeg."
„Onze kosten zijn laag en daarom kun
nen we de meeste voorstellingen gratis
toegankelijk maken. Ik heb gemerkt dat
de drempel niet te laag moet zijn. De
vaste toeristenstroom en het opera
festival gaan niet goed samen. Bij een
concert op de boulevard bleven de
mensen een paar minuten kijken en
liepen daama door. Dat is niet de juiste
sfeer."
Opera aan Zee wil vooral onbekendere,
kleine opera's laten horen. Vulperhorst:
„Het heeft natuurlijk helemaal geen zin
om de 45ste versie van 'Rigoletto' te
brengen. Onbekender werk is voor de
muzikanten leuker en je houdt er een
bijzondere programmering aan over. Ik
zou graag willen dat we voor kleine ge
zelschappen een favoriete plek worden.
De Nederlandse operawereld is niet zo
groot, veel jong talent wijkt bijvoor
beeld uit naar Duitsland waar iedere
stad wel een operazaal heeft. Daar is
een veel grotere markt. Dat jonge talent
verdient hier ook gehoord te worden."
Vulperhorst merkt op dat veel produk-
ties naar aanleiding van het Noordwijk
se festival vaak aanbiedingen krijgen
om door het hele land te spelen.
Dit jaar staat ook de première van
Haydn's 'Lo Speziale' op het program
ma. Waar de meeste opera's tijdens het
festival op piano worden begeleid,
wordt 'Lo Speziale' uitgevoerd door het
vijftien muzikanten sterke ensemble
Opera Minora uit Amsterdam. „Dit jaar
hebben we bijvoorbeeld ook een uit
voering van 'Die Lustigen Weiber von
Windsor' van Otto Nicolai, een compo
nist van wie ik nog nooit van gehoord
had. Het wordt opgevoerd door een
Belgisch gezelschap die in eigen land
een week lang uitverkochte zalen trok
ken op een operafestival. Ik heb de
opera zelf nog steeds niet gehoord,
maar zo hebben we ieder jaar wel een
verrassing op het programma."
Vulperhorst was de eerste om zijn huis
aan de Emmaweg als podium te pro
grammeren. Inmiddels zijn balkons
van diverse huizen in zijn straat bij het
festival betrokken en de buurtbewoners
zijn enthousiast. Vulperhorst: „De
voorstellingen beginnen echt buurt-
feestjes te worden. Mijn ideaal zou zijn
als er overdag in alle tuinen gepicknickt
wordt, waarna aan het begin van de
avond iedereen richting opera slen
tert."
Opera aan Zee, van 18 t/m 26 mei,
Noordwijk.
theater recensie
Wijnand Zeilstra
|ng: 'Mannen met vaste lasten'
idoor Erik van Muiswinkel en
W jk van Vleuten. Gezien: 16/5,
schouwburg Leiden.
veertig geworden, je
de tussenbalans op, je
an jezelf twijfelen en
t je het weet, zit je in een
crisis. Erik van Muiswin-
Diederik van Vleuten zit-
ia elk geval midden in.
publiek laten ze daar-
ie genieten, want de re-
egen dit soort sores ma-
belachelijk. Wat gaan ze
k doen?! Ze huren een
dig huisje op één van de
neilanden om daar sa-
j zaken eens op een rijtje
n. Anders gezegd: mo-
J*] ïalligheid doorgeprikt.
sn abaretiers zijn begaafde
.^rs. Met name op televi-
ze dat regelmatig zien.
com je er niet aan, dat
heater ook even te doen.
Ronald Koeman en
ïeesink er direct al bij
in van de voorstelling
>ven. In de daarop vol-
cène bevinden we ons
uisje. De echte voorstel-
'Mannen met vaste las-
in beginnen. Grappen
b en afmaken: de rollen
constant afgewisseld,
ilkaar steeds maar weer
en ligt de grootste kracht
programma. Van Vleu
ten Muiswinkel zijn per-
I elkaar ingespeeld zodat
2 jekiende timing van hun
1 voor optimale effecten
iindelijk weer eens pro-
met inhoud en humor
jenaam tegenwicht voor
futloze babbeldebabbel
nwoordig onder de vlag
'lo baret wordt gepresen-
r.8,«
fatkoi
6 over
utrecht - 'Schittering van de tsaren, kunstschatten uit het Novodevicij-klooster' is de titel van de tentoon
stelling die vanaf 5 juni tot en met 22 september is te zien in het museum Catharijne Convent in Utrecht.
Negentig iconen en vijftig andere voorwerpen uit het beroemde klooster in Moskou zijn er te zien. Foto:
ANP FOTO/COMM
theater recensie
Susanne Lammers
Voorstelling: Thyestes door de Wetten
van Kepler. Regie: Wim Berings en
Dominique Hoste. Spel: Daan Hugaert,
Marcel Roelfsema, Chris Tates, Thomas
de Muideren Hanne Slock. Gezien: 15/5,
LAKtheater, Leiden.
De klassieke toneelschrijver Se
neca is berucht om zijn bloede
righeid. Zijn 'Thyestes' gaat
over twee broers, Atreus en
Thyestes, en we zien een episo
de uit hun verschrikkelijke vete:
die waarin Atreus aan zijn broer
diens kinderen voorzet bij een
zogenaamd verzoeningsmaal.
De bewerking van Hugo Claus
is zwarter dan zwart. 'Als er een
god is die de mens lief heeft,
dat hij spreke.' Waarom is de
mens zo slecht en waarom
houdt het nooit op? Toch vliegt
het stuk bij de Wetten van Kep
ler niet genadeloos naar je strot
- je snapt dat het erg is, maar je
voelt het niet. De misdaden
blijven eigenlijk abstract, en wie
ze begaan, zijn geen mensen
meer. Een kijkspel dat je niet
meesleept.
De enscenering is een variant
van het succes-recept 'Antigo
ne', waarin ervaren spelers con
trasteren met pril talent. De ou
den spelen de door het leven
wijs, om niet te zeggen cynisch
geworden personages, de jon
gen verbeelden de hoop en de
ongereptheid. Thomas de Mul
der en Hanne Slock worden
echter van de handeling uitge
sloten en moeten zich beper
ken tot commentarie"rend koor
en voor dat soort beschouwin
gen zijn ze eenvoudigweg te
onrijp. De grote woorden van
Claus slinken tot tekstballon
nen die wegwaaien bij het eer
ste briesje. Verder is er weer,
net als bij 'Antigone', hevig ge
schrapt in de tekst en zijn daar
voor in de plaats dansjes inge
last. Maar muziek en dans heb
ben weinig dramatische kracht
en zijn slechts pauzetjes die de
fragmenten toneel onderbre
ken.
De dreiging en het drama moe
ten dus komen van Daan Hu
gaert en Chris Tates als Atreus
en Thyestes. Chris Tates maakt
van Thyestes een soort maffia-
capo en zijn belangrijkste ver
dienste is het meesterlijk uit
spelen van de achterdocht. Hij
is alert en op zijn hoede met
snelle en beheerste bewegin
gen. Door hem, en door Marcel
Roelfsema als de mefistofeli-
sche bemiddelaar, krijgt het
stuk soms een griezelige diepte.
Daan Hugaert speelt in het be
gin mooi: onderkoeld laat hij
zien hoe hij zijn duivelse plan
uitbroedt. Van een klagende sul
verandert hij in een man die
zijn eigen brein mateloos be
wondert en Hugaert laat dat ge
beuren in een prachtige slinger
beweging. Ook mooi is zijn
dronkenschap tijdens het
'feest': niet beneveld door
drank maar in een roes van
wraak. Maar dan gaat hij verder
en overdrijft hij het half-waan-
zinnige tot schreeuwende gek
te. En dat is echt de nekslag
voor het stuk. De broeierigheid
verdwijnt, de kille, maar o zo
mooie taal van Claus verliest de
dreiging die de moraal van het
stuk genietbaar maakt. Een sa
menvatting waaraan het be
langrijkste ontbreekt.
Nog anderhalve maand en dan
is het weer zo ver. Niet dat ik
met veel vreugde zit te wachten
op de 6de en de 13de juli, maar
die data zijn binnen de familie
toevallig wel dagelijks onder
werp van gesprek. De ene doch
ter wil naar de Black Edition
en de andere naar de White
Edition, zo liggen momenteel
de verhoudingen. Vooralsnog
ziet het er naar uit dat de jong
ste in dit dispuut het onderspit
zal delven. Ze heeft nog geen
auto. Ze is hier afhankelijk van
haar zus.
Nu vraagt u zich natuurlijk in
alle gemoed af wat in vredes
naam de Black en de White
dinges zijn en wat al dat gedoe
daaromheen te betekenen
heeft? Welaan, het gaat hier
over Sensation, de grootste in
door danceparty van Europa.
Plaats van handeling is de Am
sterdam Arena die voor de der
de aflevering van dit festijn niet
één, maar liefst twee keer tot de
nok toe vol zit met liefhebbers
van muziek. In totaliteit praat
je dan over 75.000jongeren. In
derdaad geen misselijk evene
ment.
Slimme jongens die gasten van
ID &T. Drie jaar geleden be
dachten ze dat de dancerage in
Nederland een veel groter podi
um kon hebben dan wat voor
sporthal beursgebouw of eve
nemententent dan ook en
huurden met veel lef het voet
balstadion vanAjaxaf. Voor
het programma trommelden ze
de beste DJ's en VJ's op die ze in
Europa konden krijgen en bin
nen vier weken was de zaak
uitverkocht.
Een mooi staaltje van onderne
merschap, waarbij ze flink wat
risico namen. Niemand im
mers kon van tevoren een ga
rantie geven op succes. Voor
hetzelfde geld en bij een tegen
vallende belangstelling waren
ze failliet gegaan. Nu waren de
boys in één klap binnen. En
kaartje kostte 100 piek. Tel uit
je winst
De dancecultuur, voor alle dui
delijkheid, is nog een betrekke
lijk jong fenomeen. Het komt
voort uit de gabberrage die zijn
hoogtepunt beleefde in 1996
toen een kwart van de jongeren
tussen 12 en 18 jaar beweerde
ook gabber te zijn. Behalve in
kleding- en in taalgebruik on
derscheidden ze zich van de
rest door naar muziek te luiste
ren met beats sneller dan 180
per minuut Tegenwoordig
hoor je niet veel
meer van
die stroming. De echte gabbers
zijn, naar het schijnt, onder
gronds gegaan.
Het genre muziek heeft zich in
tussen ontwikkeld en vooral
verbreed. Onder de noemer
dance zijn allerlei stijlen ont
staan, van hardstyle tot trance
en van techno tot house, eigen
lijk zeg maar voor ieder wat
wils. Ook veel vrolijke muziek.
Bij ID &T spelen ze uiteraard
handig op die veranderingen
in. Twee Sensations in plaats
van één. Beide volgens beproefd
concept. Maar elk met een iets
andere muzikale invulling.
Die muziek is aan mij niet be
steed En zo'n grootschalige
happening al evenmin. Die tijd
heb ik wel gehad. Dat is voor
de jeugd van nu. Desondanks is
er toch iets dat me hooglijk in
trigeert bij dit gebeuren. Name
lijk de zogenaamde dress code.
De organisatie verzocht de be
zoekers vorig jaar om allemaal
in het wit te komen. In plaats
van hoongelach oogstte ID &T
daarmee louter bijval. Vrijwel
iedereen in het publiek gaf ge
hoor aan die oproep. Trots
meldde men dat er in Amster- j
dam en wijde omgeving geen
wit T-shirt meer te koop was.
Ik weet niet of je op zoiets trots
moet zijn. Op 40.000 meelo
pers. Je zou bijna denken dat
George Orwell zijn Animal
Farm en 1984 voor de kat zijn
viool heeft geschreven. En dat
er nooit een Muur in Berlijn
heeft gestaan. Dat je op een
voetbalveld met z'n elven in
hetzelfde shirt moet spelen is
wat eenduidigheid van kleding
aangaat wat mij betreft de li
mit
Dat je een stadion vol krijgt
met toeschouwers die allemaal
hetzelfde aan hebben, gaat m'n
pet te boven. Dat ze een week
later vervolgens allemaal in het
zwart komen al helemaal Niet
gedacht dat de jeugd van nu
een dergelijk kuddegedrag zou
vertonen.
Mochten mijn dochters me on
verhoopt tussen nu en 6 juli
advies vragen naar welke editie
van Sensation te gaan dan zal
mijn antwoord ook ferm en
duidelijk zijn. Zwart of wit
maakt niet uit meiden. Als je,
voor de gelegenheid, maar iets
fleurigs aantrekt.
Verder blijf ik van mening- het
aftreden van burgemeester
Postma ten spijt - dat de eerder
gedempte grachten in Leiden
weer open moeten. Te be
ginnen met de Lan
ge Mare.
üd
muziek recensie
lidy van der Spek
allt
ean Dubé, piano, winnaar Franz
0 anoconcours2002. Gehoord:
Stadsgehoorzaal, Leiden.
Liszt ontwikkelde zich
il jonge leeftijd tot een
Jdavierleeuw. Hij werd
d door een publiek dat
afgod aanbad, schreef
ekend virtuoze piano-
wantrouwde het ge-
raarmee hij de wereld
de.
in Dubé zijn dezelfde
van toepassing. Zijn
de iteit, muzikaliteit en
m Üteit grenzen aan het
sc elijke. Dubé, winnaar
;e! prijs, en publieksprijs
jet 6de Internationale
Lisztconcours 2002,
een zeker sensu-
riij ictbejag met een fabel-
subtiele interpretatie,
ucher is bijna naturel
Als een gekromde di-
ij dicht op de piano ge-
)dfeijn ellebogen wijd naar
bewegend, zijn handen
;ers als lenige vlerken
a naar de toetsen, con-
rt hij zich louter en al-
de muziek.
1 vrij kort gedeelte voor
de pauze, een 'verLiszte' Pre
lude en Fuga van Bach en 3
Intermezzi van Brahms laat
hij ons even snuiven aan zijn
grootheid. Maar in 'Sonetti
104 en 123 van Petrarca' van
Liszt, geschreven in zijn Itali
aanse pelgrimsjaren, laat
Dubé zijn briljante talent in
z'n volle glorie schitteren.
Hoewel deze Sonnetten een
rustiger en inniger sfeer ade
men dan Liszts 'Paganini étu
des', staan ook deze stukken
op barsten van korte pregnan
te thema's, hamerslagen, gro
te sprongen in octaven, volle
akkoorden, dubbele trillers en
virtuoos 'leggiero' passage-
werk. Deze geweldige contras
ten, gigantisch theatrale uit
wijdingen abrupt overgaand
in het allerteerste lijnenspel,
weet Jean Dubé enorm uit te
buiten. Zijn timing is adem
stokkend geraffineerd, en le
vert een hoegenaamd dood
stille zaal op.
De felle korte thema's ketsen
van de toetsen, worden ner
gens vertroebeld door een
overdosering pedaalwerk. Zijn
akkoorden vallen als kegels
klakkend omver. En steeds
weer na een magistrale erup
tie bloeit uit de as een nieuw
en wonderbaarlijk thema op.
Dubé speelt Liszt verplette
rend fraai. Jean en Franz zijn
zielsverwanten.
Museum toont veertig jaar Noordwijkse schilderijen
door Theo de With
noordwuk - Katwijk heeft de
reputatie een kunstenaarskolonie
te zijn geweest. Minder bekend is
dat ook in buurgemeente Noord
wijk de nodige schilders hebben
gewerkt. Het museum Oud
Noordwijk heeft hun werk de af
gelopen veertig jaar gestaag ver
zameld. En er nu een expositie
aan gewijd.
„Katwijk heeft altijd een meer
gesloten karakter gehad. Het
was een dorp van vissers, die
zich meer op de zee richtten
dan op het achterland", weet
Wim Baalbergen, voorzitter van
het Genootschap Oud Noord
wijk. „Schilders vonden dat in
teressant. Dat eigene, dat karak
teristieke, dat rauwe. Noordwijk
stond meer open voor invloe
den van buitenaf. Het toerisme
kreeg daardoor ook veel meer
de kans zich hier te ontwikkelen.
Kijk naar Hotel Huis ter Duin,
dat is al meer dan honderd jaar
oud."
Hij wijst erop dat Katwijk ook
uit de gratie raakte toen dit vis
sersdorp meer en meer uit zijn
isolement kwam. „De kunste
naars trokken toen naar onbe
dorven oorden als Bergen en
Domburg."
Toch is Noordwijk niet helemaal
maagdelijk gebleven in de
kunstscene. Met name in de eer
ste twee decennia van de vorige
eeuw woonden en werkten er
diverse schilders in Noordwijk.
De Blauwdotterzaal van het mu
seum Oud-Noordwijk is daar
momenteel in zijn geheel voor
gereserveerd. „Een paar jaar ge
Wlm Baalbergen naast een doek van Klein Diephold: „Mooi hè, met die klompen. Precies zoals het vroeger was." Foto: Dick Hogewoning
leden is deze zaal er bewust bij
gebouwd voor wisselexposities
vertelt Baalbergen. „De rest van
het museum laat zien hoe vis
sers en boeren in het verleden
woonden. Het pand dateert van
1625 en bevat onder meer een
stijlkamer, een keuken, een stal
en een zolder."
De twee lange wanden van de
Blauwdotterzaal zijn helemaal
behangen met schilderijen,
aquarellen en tekeningen. Er
hangt middelmatig werk tussen.
Bij die doeken kunnen Noord-
wijkers herinneringen ophalen
aan oude tijden, verdwenen
huizen en vergeten namen. Een
drietal kunstenaars valt in posi
tieve zin op: Leon Senf, Gerhard
Munthe ('Morgenstjeme') en
Leo Klein Diephold.
Leon Senf (1860-1940) is gebo
ren in Delft en was lange tijd als
ontwerper verbonden aan aar
dewerkfabriek De Porceleyne
Fles. Hij vestigde zich in 1918
met zijn gezin in Noordwijk. In
de gevel van zijn voormalige
woning aan de Duinweg bevindt
zich nog altijd het door Senf ver
vaardigde plateau van kera
misch aardewerk met de tekst
'Labor Sacratus' (Arbeid Adelt).
Hij heeft weinig 'Noordwijks
werk' gemaakt. Bekend is wel de
lange, smalle prent van Senf
waarop de beide boulevards zijn
afgebeeld. Ook zijn duizenden
door hem in opdracht van het
informatiebureau voor vreem
delingenverkeer ontworpen affi
ches door heel Europa ver
spreid. In een poging meer toe
risten naar Noordwijk te trek
ken, beeldde hij badman Thijs
van der Linden af.
De Duitse kunstenaar Leo Klein
Diephold (1865-1944) leefde
tussen 1907 en 1921 in Noord
wijk. Hij trouwde er met Hermi
ne Tappenbeck, dochter van de
eigenaar van hotel Huis ter
Duin. Klein Diephold schilderde
portret, landschap en figuur. Hij
is duidelijk beïnvloed door het
impressionisme. Het paletmes
hanteerde hij veelvuldig om de
verf op het doek te krijgen en
ook gebruikte hij fellere kleuren
dan zijn tijdgenoten. Hij had
,een brede interesse en vertaalde
in 1914 de brieven van Vincent
van Gogh aan zijn broer Theo in
het Duits.
Gerhard Munthe (1875-1927) is
beter bekend als Morgenstjeme.
Als zoon van een Noorse vader
en een Hollandse moeder kwam
hij op 21-jarige leeftijd in Neder
land wonen. Voordat hij in 1912
naar Noordwijk kwam, verbleef
hij in Den Haag en Kakrijk. In
eerste instantie bewoonde hij
een huisje van weduwe Verloop
aan de Oude Zeeweg en later
verhuisde hij naar villa Studio,
gelegen tussen Noordwijk-Bin-
nen en Noordwijkerhout. Mor
genstjeme schilderde, tekende
en maakte litho's van zeegezich
ten en strandtaferelen. Ook het
Katwijks Museum heeft veel
werk van zijn hand in bezit.
Wim Baalbergen wijst een groot
doek van Klein Diephold aan als
zijn favoriete schilderij. Er is een
Noordwijkse visser op afge
beeld. „Mooi hè, met die klom
pen. Precies zoals het vroeger
was."
r'
