Verkiezingsdrama nekt Melkert
VERKIEZINGEN 2
Balkenende: Het moet draaie
om respect en naastenliefde3
'De PvdA kreeg eei
ongelooflijk pak slaa
WD nam al afscheid van Dijks
Beschaafd debat tussen beduusde heren
Rosenmöller
wil progressief
debat voeren
Druiven uitermate zun|
voor Leefbaar Nederlaï
'De krassen op mijn ziel gaan nooit meer weg'
Wordt het Bos, Benschop, De Vries of Vermeend?
Spong overweegt
ministersfunctie
den haag - Strafpleiter Spohg
neemt serieus een baan als mi
nister van justitie in overwe
ging, als de Lijst Pim Fortuyn
hem daar naar zou vragen.
Voor zijn dood heeft Fortuyn
zelf hem al voor deze post be
naderd, zegt de advocaat. Mo
gelijk probleem is dat van
Spong iedere buitenlander wel
kom is in Nederland. „Het is
klip en klaar dat ik een totaal
andere opvatting heb. Ik wacht
dus maar af."
Wiegel: Uitslag
verbaast me niet
den haag - WD-coryfee Wiegel
is nauwelijks verbaasd dat zijn
partij een enorme nederlaag
heeft geleden. „Vorig jaar heb ik
al gesteld dat er onderhuids een
felle anti-paars stemming was.
Ik waarschuwde toen al dat
vasthouden aan een linkse poli
tiek riskant was."
SGP bedroefd
over zetelverlies
den haag - SGP-fractievoorrit-
ter Van der Vlies vindt het 'heel
erg verdrietig' dat zijn partij een
van de drie zetels in de Tweede
Kamer heeft verloren. Hij
noemde de uitslag van de ver
kiezingen verder 'spectaculair'
wegens de verschuivingen voor
alle grote politieke partijen.
„Zo'n verschuiving heb ik nog
nooit meegemaakt", zei Van
der Vlies. Het betekent volgens
hem dat de situatie instabiel is.
'Winst CDA door
zwakte anderen'
den haag - Volgens CDA-ken-
ner Kroeger is de overwinning
van het CDA niet zozeer te dan
ken aan die partij zelf, alswel
aan de zwakte van de concur
renten. De kracht van het CDA
lag volgens hem niet in een
sterke oppositie tegen het paar
se kabinet. Die oppositie was
eerder kleurloos. Maar wel had
het CDA volgens Kroeger het
beste antwoord op de ramp van
11 september. Het CDA toonde
zich een oord van rust en stabi
liteit, meent Kroeger.
WD aast op
restzetel GL
den haag - De zetelverdeling in
de Tweede Kamer kan nog een
kleine aanpassing krijgen. De
kans is reëel dat de WD uitein
delijk de restzetel in de wacht
sleept die nu nog aan Groen
links is voorbestemd. Groen
links maakte vanmorgen nog
aanspraak op de restzetel. Het
gat van circa 1100 stemmen
lijkt echter nog te overbruggen
voor de WD.
Na moord run
op boek Fortuyn
rijswijk - De verkoop van het
boek De puinhopen van acht
jaar paars van Pim Fortuyn
heeft door de moord op de
schrijver een impuls gekregen.
Sinds de dag van de aanslag
heeft uitgeverij Karakter drie
nieuwe drukken laten maken,
goed voor 25.000 exemplaren.
De totale oplage komt daarmee
op 125.000 exemplaren in tien
drukken. Uitzonderlijk hoog
voor Nederland.
Stemwijzer over
grens 2 miljoen
enschede - Ruim twee miljoen
mensen hebben via de website
www.stemwijzer.nl een digitaal
stemadvies gehaald. Gistermor
gen werd de tweemiljoenste be
zoeker geregistreerd. Daarmee
is De StemWijzer van het Insti
tuut voor Publiek en Politiek
veruit de populairste digitale
kieshulp. De bezoekers van de
site moeten op dertig stellingen
antwoord geven. Vervolgens
komt De StemWijzer met een
kiesadvies.
Enquêtecommissie
raakt leden kwijt
den haag - De parlementaire
enquêtecommissie naar de
bouwfraude verliest door de
verkiezingen drie van de zeven
leden. Van de WD'er Vos, 45ste
op de lijst van zijn partij, was al
zeker dat hij het niet zou red
den. Ook van Ravestein (D66)
stond door haar twaalfde plaats
op de lijst van de decmoraten,
vrijwel vast dat zij uit de Kamer
zou vertrekken. Na gisteravond
valt echter ook het doek voor
Rehwinkel (PvdA) die 27ste op
de lijst van zijn partij staat.
'Koks oproep is
beantwoord'
den haag - Vermoedelijk heb
ben de kiezers goed naar pre
mier Kok geluisterd, vermoedt
politicoloog Verhofstad van de
Katholieke Universiteit Nijme
gen. „Zijn oproep om met je
verstand te kiezen is waar
schijnlijk beantwoord. Een
groot deel van de kiezers heeft
toen gedacht, dat gaan we doen
maar dan wel op een degelijke
oppositiepartij het CDA."
de strategie niet veranderen."
De vrije val van de PvdA was
volgens betrokkenen al voor de
dood van Fortuyn ingezet, maar
kon daarna niet meer worden
gekeerd. „Er was na de moord
geen andere keuze dan de cam
pagne stilzetten, maar iedereen
weet dat de campagne pas de
laatste dagen voor de verkiezin
gen echt loont. Dat wapen was
ons uit handen geslagen."
den haag/anp - Lijsttrekker Ro
senmöller van Groenlinks roept
de progressieve partijen op tot
een debat over het forse verlies
van de linkse partijen. „We
moeten niet in een hoekje gaan
zitten en uithuilen." De Groen-
Links-leider wil 'bruggen bou
wen' naar de mensen die hun
vertrouwen in de politiek heb
ben verloren. Rosenmöller zei
dat gisteravond op de bijeen
komst van zijn partij na de 'te
leurstellende' uitslag voor
Groenlinks. Hij wijt dat onder
meer aan het 'bizarre' maat
schappelijke en politieke kli
maat van de afgelopen tien da
gen, sinds de moord op For
tuyn. De SP heeft daar geen last
van gehad en boekt daardoor
wel winst, vermoedde Rosen
möller. „De SP heeft als enige
linkse partij niet in de wind van
de maatschappelijke onrust ge
zeten." Rosenmöller maakt zich
grote zorgen over de „ondub
belzinnige ruk naar rechts. Ik
hou mijn hart vast voor de ge
volgen."
den haag/gpd - Af en toe een
verdwaalde kus, soms een
schouderklopje. Veel meer mo
rele steun zit er niet in voor
WD-fractieleider Hans Dijkstal
als hij rond tien utlr de foyer
binnenloopt van het Omniver-
sum in Den Haag. Daar is zijn
partij in mineur bijeen.
„Ik hou er rekening mee dat de
fractie geen beroep meer op mij
zal doen", zegt Dijkstal. De uit
gedunde WD-fractie komt van
daag bijeen om een nieuwe
fractievoorzitter te kiezen. Dijk
stal is daar niet meer bij. Tijdens
de bijeenkomst in het Omniver-
sum steunt geen enkele aanwe
zige liberale parlementariër hem
onomwonden en dat is teke
nend. „We zullen morgen wel
zien. Morgen kiezen we", zegt
de een na de ander.
Alleen WD-Kamerlid Hofstra is
eerder op de avond al zeer dui
delijk. „Uit het verlies moeten
consequenties worden getrok
ken. Dat zeg ik met pijn in het
hart." Dus komt Dijksi
hem betreft niet meer ter
dan wel? De demissiona
nisters Zalm (financiën)
Grave (defensie) gooiei
ogen, blijkt her en der.
Zalm wordt door veel aa
gen gezien als de ideale
ger van Dijkstal. Hij
staat zijn de rechterflank
kiezers te beroeren. De
een politiek dier pur san
naar de smaak van veel)
niet conservatief genoeg.
den haag/gpd - In allerlei talen roepen journalis
ten in zijn richting: „Meneer Balkenende, wordt u
de nieuwe premier van Nederland?" De CDA-lijst-
trekker houdt beleefd de boot af. „Eerst onder
handelen, dan zien we verder." Toch een paar
vragen.
Hoe verklaart u uw eclatante stembuswinst?
„We hebben een campagne gevoerd op inhoud.
We hebben duidelijke keuzen gemaakt en die op
een scherpe manier aan de kiezers voorgelegd.
Dat is dus goed overgekomen."
Nog maar acht maanden geleden worstelde het
CDA met een leiderschapscrisis.
„Maar we hebben onze rug weten te rechten. En
dit is natuurlijk een ongelooflijk mooie avond
voor het CDA. Het vertrouwen in ons is weer hele
maal terug. Dat is een prestatie van formaat. Ik wil
iedereen binnen onze partij een compliment ge
ven voor het behouden van de eenheid. Dat was
echt fantastisch. We hebben de vitaliteit van de
christen-democratie getoond."
En wat nu? Een centrum-rechts kabinet?
„De kiezers hebben een duidelijk signaal afgege
ven. Wat mij betreft gaan we nu snel onder
len en een regering vormen. Want de mens
langen daadkracht van ons."
Denkt u dat de Lijst Pim Fortuyn voldoendt
is voor regeringsdeelname?
„Dat zullen we snel genoeg merken bij del
tie-onderhandelingen.
Een rare campagne met een bijzonder slot.
„Ik heb ook een heel dubbel gevoel. Ik ben
dankbaar voor het verkiezingsresultaat. Ma
hebben ook een politieke moord achter de
het overlijden van GroenLinks-collega Ab 1
wijn en een afgebroken verkiezingscampag
Waar moet het de komende weken, maand
draaien?
„Wat mij betreft om respect, naastenliefde
antwoordelijkheid. Dat rijn de trefwoorden
een geloofwaardige politieke koers. We zul
proberen ons visionair op te stellen. De po
heeft de gemeenschappelijke opdracht - n;
wat er gebeurd is - de eenheid te herstellen
weer respectvol met elkaar om te gaan."
hilversum/gpd - Springlevend is
Leefbaar Nederland (LN) al lang
niet meer. Lijsttrekker Teeven
sprak begin maart nog ferme
taal en dacht dat rijn partij goed
zou rijn voor vijftien zetels. Wel
licht tegen beter weten in, want
hij wist toen al dat LN was be
gonnen aan een vrije val.
Voor LN rijn de druiven uiter
mate zuur. De partij van Hilver
summer Jan Nagel die met be
hulp van de Utrechtse zanger en
presentator Henk Westbroek de
lokale partijen liet versmelten
tot een landelijke partij, is ver
worden tot een splinter.
Daar zag het begin dit jaar niet
naar uit. Weliswaar startte de
partij aarzelend en had rij grote
moeite om geschikte kandidaten
te vinden, maar toen de media
genieke Pim Fortuyn aanhaakte
was er geen houden meer aan.
Na het openingscongres op 10
juni vorig was leek Leefbaar Ne
derland niet meer te stuiten.
Een uitgebreid verkiezingspro
gramma was er niet. Wat de
partij wilde, was samengevat in
vijftien punten. Fortuyn vond
dat allemaal niet zo belaé
Hij ging rijn eigen weg f
dervond binnen de partij
geen tegenstand.
Maar begin februari stn
Fortuyn. In een interview
Volkskrant nam de voon
hoogleraar geen blad vc
mond en liet zich niets g
liggen aan het partijprog;
Het LN-bestuur aarzelde
maar besloot alras dat Fi
niet was te handhaven.
Met Fortuyn, die in ijl
voor zichzelf begon, verdi
echter ook de zetels. In ra]
po zelfs. De aanhang vei)
grotendeels met Pim ni
Lijst Pim Fortuyn. Het e<
kwieke Leefbaar Ned
vond zich plotseling terug
hoek waar de spreekwooi
klappen vallen.
Ook na de dood van F
bleef Leefbaar Nederland
achtergrond. Vrijwel nien
meer geïnteresseerd in di
die enkele maanden g
nog voor een revolutie ii
tiek Nederland zorgde.
den haag/gpd - Vreugde, ver
driet en zelfs ontroering trokken
gisteravond door de zaaltjes
waar Haagse fracties en de
nieuwkomers Lijst Pim Fortuyn
en Leefbaar Nederland hun bij
eenkomsten hielden. Een greep
uit de reacties:
Jan Peter Balkenende (CDA)
„Ik had dit nooit gedacht. Ik ben
blij en dankbaar voor het ver
trouwen. We hebben een cam
pagne met respect gevoerd."
Wim Kok (minister-president)
„De PvdA heeft vandaag een on
gelooflijk pak slaag van de kie
zers gekregen en dat wij die ver
trouwensbreuk niet hebben
kunnen voorkomen, beschouw
ook ik als een persoonlijke ne
derlaag. Ons past inderdaad ne
derigheid en bescheidenheid."
Ad Melkert (PvdA)
„Het is zo onredelijk dat in ne
gen dagen onze reputatie en
overtuiging in twijfel rijn getrok
ken, dat die rijn bezoedeld. Die
krassen op mijn ziel gaan niet
weg, maar voor de krachten die
daar achter ritten mogen we
niet buigen."
Paul Rosenmöller (GL)
„Voor de mogelijke variant CDA,
PvdA en Groenlinks zullen wij
in deze dramatische situatie niet
weglopen."
Fred Teeven (LN)
„We staan op de kaart in de
Tweede Kamer. Daar laten we
zien wat we in huis hebben. De
verkiezingen komen er snel
weer aan, daarover geen misver
stand. En dan gaan we scoren."
Ferry Hoogendijk (LPF)
„Als Fortuyn nog had gele
hadden we misschien wel
zetels meer gehad. Ik ben
ontroerd door dit resultaa
heeft een man in rijn eent
daan, Pim Fortuyn."
Mat Herben (LPF)
„Het optreden van Wim
Barend en Van Dorp heefi
zeker twee, drie zetels gek
Toch is dit een eerbetoon
Pim. Pim is dood, maar zi
ideeën rijn springlevend
het antwoord van de kiezi
de moordenaar. Maar vai
rijn wij wees; wij rijn onzi
derwijzer kwijt"
Frank de Grave (WD)
„Dit is een voor de WD c
looflijk slechte uitslag. Mi
eerst reactie is dat de opp
voor ons nu logisch is, m<
land moet ook worden be
stuurd."
Frits Bolkestein (WD)
„De PvdA is onnatuurlijk
geworden. Over een jaar 1
we weer verkiezingen."
Hans Dijkstal (WD)
„Ik maak me echt heel ve
gen en niet eens zo over d
WD, maar wel over Nede
land."
Thom de Graaf (D66)
„Wij gaan hele mooie opp
jaren tegemoet."
Peter Rehwinkel (PvdA)
„Ik heb de ondankbare ta
helft van ons personeel te
slaan. Enkele tientallen
medewerkers verliezen hi
werk door deze uitslag. V
den een sociaal plan klaai
niet gebaseerd op dit veri
den haag/gpd - Geen felle uit
halen, geen boze gezichten,
geen verbaal vuurwerk la Pim
Fortuyn. Heel af en toe kan er
een lachje af, maar ook dan blijft
het bij niet meer dan wat be
schaafd gegrinnik. Het laatste
lijsttrekkersdebat van deze
waanzinnige verkiezingscam
pagne is vooral een fatsoenlijk
gesprek tussen beduusde heren.
De schok over het pak slaag dat
de kiezer aan de paarse coalitie
heeft uitgedeeld rit er diep in.
Vooral PvdA-leider en grote ver
liezer Melkert is aangeslagen.
Het debat is voorlopig de laatste
verplichting van deze dramati
sche weken en hij riet eruit of
het hem niet snel genoeg voor
bij kan gaan.
Het is trouwens niet eens een
echt lijsttrekkersdebat, consta
teert SP-voorman Marijnissen.
„Het is meer een fractievoorrit-
tersdebat". „Zelfs dat niet
meer", zegt Melkert zwartgallig.
Hij heeft immers even tevoren,
net als WD-lijsttrekker Dijkstal,
rijn functie ter beschikking ge
steld.
Dijkstal vindt de uitslag zo 'on
gewis' dat hij niet eens aanwezig
is. Ook de Lijst Pim Fortuyn laat
het bij gebrek aan een leider af
weten. Dus praten er behalve
CDA-leider Balkenende en SP-
leider Marijnissen alleen maar
verliezers mee. Het maakt de
hele discussie nogal onwezen
lijk.
Grote winnaar Balkenende
(CDA) voelt er niets voor met de
LPF te regeren als die een hetze
De lijsttrekkers en presentator Witteman voorafgaand aan het slotdebat. Foto: GPD/Rob Keeris
blijven voeren tegen de linkse
partijen. „Er moet wel respect
rijn", zegt hij streng. „Als die
uitspraken (tegen links, red.)
doorgaan hebben we een pro
bleem."
Als hij vervolgens probeert dat
er met vier partijen toch best
een andere coalitie mogelijk is,
wordt hij direct teruggefloten.
„De winnaars moeten het eerst
samen eens worden", zegt D66-
leider De Graaf ontspafrnen.
Een poging van Rosenmöller
(GroenLinks) om vast een links
blok in de Kamer te vormen, 'af
spraken te maken, verbindingen
te leggen', strandt meteen. On
derling debat is prima, aldus
Marijnissen, samenwerking iets
heel anders.
Balkenende ontwijkt behendig
de vraag of hij premier wil wor
den. Hij gaat voor een kabinet
dat vier jaar rit, zegt hij monter.
Dat wordt nog knap lastig, con
stateren de heren politici eens
gezind. En dan is het alweer af
gelopen. Balkenende verlaat als
winnaar de zaal, wordt van alle
kanten aangesproken en gefeli
citeerd. Melkert praat onder de
felle lampen wat na met discus
sieleider Witteman en lijkt wat
te ontspannen. De campagne rit
erop.
amsterdam/gpd - Ad Melkert
heeft gisteravond in een emotio
nele speech aangekondigd van
daag te zullen aftreden als frac
tievoorzitter van de PvdA. Hij
deed dit anderhalf uur nadat dui
delijk was geworden dat de PvdA
een dramatische verkiezingsne
derlaag heeft geleden en 22 van
de 45 Kamerzetels heeft moeten
inleveren.
„Ik heb de slopers op de PvdA
en mijzelf af zien komen", zei
hij. „De krassen op mijn ziel
gaan nooit meer weg. Maar voor
de krachten die daarachter rit
ten, mogen we nooit buigen. Ik
ben van nature niet iemand die
de handdoek in de ring gooit. Ik
wil mijn bijdrage blijven leveren,
maar het is beter dat anderen
nu de verantwoordelijkheid
gaan dragen. Ik zal morgen mijn
fractie vragen een nieuwe voor
zitter te tóezen." Op dat mo
ment klonk vanuit de zaal luid
geroep om toch aan te blijven.
Premier Kok prees Melkert om
rijn verdiensten en rijn politieke
kwaliteiten. „Dit heeft Ad Mel
kert niet verdiend. De vooruit
richten voor de PvdA waren al
niet gunstig, maar wat hij de af
gelopen dagen over zich heen
heeft gekregen, daartegen is
geen mens bestand. Hij is in een
ongelijke strijd gedrukt die je
niet kunt winnen."
Melkert waarschuwde voor de
vijandige sfeer in de samenle
ving, daarmee verwijzend naar
de enorme overwinning van de
Lijst Pim Fortuyn en rechtspo-
pulistische partijen in andere
landen. „Er waait een gure wind
in Europa. Dit is niet het mo
ment van de sociaal-democra-
Wim Kok bedankt Ad Melkert voor bewezen diensten. Foto: ANP/Robert Vos
tie. Maar in een wereld van haat
en geweld is er geen andere weg
dan de onze. De verbindingen
in de samenleving moeten wor
den hersteld. Nu mogen we el
kaar niet loslaten. Nederland zal
er weer bovenop komen."
Kok en Melkert kregen beiden
een minutenlang applaus van
de aanwezige PvdA'ers in het
Amsterdamse Paradiso. Onder
begeleiding van beveiligings
agenten verlieten rij via de cou
lissen de zaal.
In de zaal werd inmiddels druk
gespeculeerd over hoe het zo
.heeft kunnen lopen en wie Mel
kert op moet volgen. De meest
genoemde naam is die van
Wouter Bos, de huidige staatsse
cretaris van financiën die met
rijn jeugdige uitstraling de partij
nieuw elan moet geven.
In kringen van het campagne
team werd ook op het zwakke
optreden van Melkert gewezen.
„Het ging niet met hem. Dat
was al na 6 maart duidelijk."
Volgens een bron uit het team
was er onenigheid over de stra
tegie. „De campagne was te veel
op de traditionele tegenstelling
met de WD gericht: te veel op
de economie en te weinig op
onderwerpen als migratie en
veiligheid. Maar het team wilde
Dick Benschop. Wouter Bos.
Foto: ANP/Robin Utrecht Foto: ANP/Olaf Kraak
den haag/gpd - Wie springt in het gat dat
Ad Melkert heeft achtergelaten? Wie durft de
heksentoer aan? Vandaag al kiest de nieuwe
PvdA-fractie een opvolger van Melkert
Wouter Bos lijkt met Dick Benschop de bes
te papieren te hebben. Klaas de Vries wordt
genoemd als tussenpaus.
Nummer één in het rijtje van kanshebbers is
- volgens insiders en waarnemers - de de
missionair staatssecretaris van financiën
Bos. De doctorandus politicologie en eco
nomie geldt als de rijzende ster van de soci
aal-democraten. Een jonge vent (1963) met
Klaas de Vries.
Archieffoto: GPD
dandy-achtige trekjes, zoals Pim Fortuyn die
ook had. Zijn politieke ervaring is echter be
perkt. Hij trad in 1998 toe tot de Tweede Ka
mer, na een carrière bij Shell. Twee jaar later
al werd hij naar Financiën gekatapulteerd.
Collega-staatssecretaris van Europese zaken
Benschop heeft ook goede papieren. Ook hij
behoort tot de categorie 'jongeren', al is hij
wat ouder (1957) dan partijgenoot Bos. Daar
staat tegenover dat Benschop veel meer po
litieke ervaring heeft en wat meer is gewor
teld in de PvdA.
De nieuwe Kamerfractie zou ook in meer-
Willem Vermeend.
Archieffoto: GPD
derheid voor De Vries kunnen kiezen, de
huidige minister van binnenlandse zaken.
De Vries is ouder (1943) dan de andere twee
kanshebbers en wordt om die redden be
schouwd als tussenpaus. Iemand die de
partij in rustiger vaarwater moet brengen,
voordat een jonger iemand (Bos of Ben
schop) kan aantreden.
Of kiest de fractie toch voor Willem Ver
meend (1948), minister van sociale zaken en
werkgelegenheid. Deze fiscalist zou volgens
ingewijden ook een grote kans maken op
het leiderschap van de PvdA.
