Aan Connelly
kan niemand tippe
BOEKEN
Zeven gidsen over een beroemd kerkh(
Held van de revolutie vlucht
Werkelijkheid overstijgt fictie
Jongensdromen over vrouwen, vroeger en popmuzi
Fans wachten slapeloze nachten
144
DINSDAG 14 MEI 2002
Het huilen staat me nader dan
het lachen als ik de laatste pagi
na van 'Stad van beenderen' heb
dichtgeslagen. Marc van Biezen
van uitgever De Boekerij heeft
geen woord te veel gezegd toen
hij aankondigde dat het eind van
Michael Connelly's nieuwste
thriller de fans van rechercheur
Hieronymus 'Harry" Bosch (en ik
ben een superfan) geschokt en
ademloos zal achterlaten.
thriller recensie
Arno Ruitenbeek
'Stad van beenderen' door Michael
Connelly. Uitgeverij De Boekerij. Prijs:
17.25
Donkerder dan de nacht ziet het
er uit voor de toekomst. Maag
zuur krijg ik er van. Denk niet
dat Bosch koffer- of spoordood
is, maar de vraag is wel oppor
tuun of we de ex-tunnelrat die
zich altijd zo vastbijt in zijn on
derzoek, nog in zijn bekende
hoedanigheid zullen terugzien.
Zijn mogelijk laatste kunstje
voor de politie van Los Angeles,
bureau Hollywood, is een zoge
noemde cold case. Een hond
vindt in een bosje op een heuvel
in LA een menselijk bot Opgra
vingen door en analyses van de
technische recherche en het ge
rechtelijk laboratorium leren dat
op deze plek in 1980 een ernstig
mishandeld kind is vermoord en
weggestopt.
Bosch ontdekt dat het gaat om
de twaalfjarige Arthur Delacroix,
zoon van een aan de drank ver
slaafde ex-acteur en diens in
middels, door een tweede hu
welijk, puissant rijk geworden
ex-vrouw. Noch de (slechte) ou
ders, noch Arthurs seksueel
misbruikte zus Sheila zijn on
middellijk uit te sluiten als ver
dachten.
De ouderdom van de zaak
maakt de kans op slagen voor
Bosch en partner Jerry Edgar er
bijzonder klein op. Zeker omdat
een collega lekt naar de pers
over een mogelijke dader, de
voor pedofilie veroordei
cholas Trent. De laatste
zelfmoord als zijn verle
straat komt te liggen.
De korpsleiding had a
veel op met Bosch en krij
loop van deze affaire d
in handen om hem af te
ren. Bosch is daar deels 2
antwoordelijk voor, doo
de regels van het korps
relatie te beginnen me
rant-agente Julia Brasher.
Connelly is veelvuldig ge
en geloofd om zijn origj
Ook als hij geen klus h2
Bosch, maar bijvoorbeei
voormalig FBI-agent Ter
Caleb, bracht de Amer
auteur altijd al meer d
collega's. Het gat met
van de thrillerschrijvers i
Stad van beenderen onov
baar geworden.
Grote vraag is dus nu: v
er in zijn volgende ron
beuren? Zien we (spon
Bosch terug? Dat word
slapeloze nachten. Ook'
vele andere fans, want S
beenderen ligt pas op 21
de boekwinkels.
DE LEESTAFEL
1. (-) J.M. Auel, Vuurplaats in
steen.
A.W Bruna, 29,50
2. (-) Peter Heerschop (e.a.), De
puinhopen van professor Pim
Fortuyn.
VassaÜucci, €11,00
3. (3) A.C. Baantjer, De Cock
de moord op bestelling.
Fontein, 9,98
4. (7) Kristien Hemmerechts,
Donderdagmiddag, half vier.
Contact, 18,50
5. (-) Jonathan Safran Foer, Al
les is verlicht.
Ambo/Anthos, 19,90
6. (-) Youp van 't Hek, Iedereen
is in de war.
Thomas Rap, 6,81
7. (2) Judith Koelemeijer, Het
zwijgen van Maria Zachea.
De Plataan, 17,50
8. (-) David Baldacci, De laatste
man.
A.W. Bruna, 19,95
9. (-) Marten Toonder, Het bes
te van Bommel.
De Bezige Bij,€ 12,50
10. (6) Maria Stahlie, De lijfarts.
Prometheus, 24,95
Elf jaar werkte Jean Auel aan
het vijfde deel van het prehisto
rische romancyclus. Haar in
spanningen worden beloond:
Vuurplaats in steen komt met
een op één binnen. Op twee de
persiflage van vóór de zesde
mei op Pim Fortuyns verkie
zingsprogramma door de caba
retiers van NUHR. Inmiddels
hebben de auteurs besloten het
boek uit de handel te halen.
Ook nieuw: het verrassende de
buut Alles is verlicht van de
Amerikaan Jonathan Safran
Foer, waarin de hoofdpersoon
op zoek gaat naar de persoon
die zijn grootvader al dan niet
van de nazi's heeft gered.
TOP TIEN FICTIE MOOISTE BOEK VAN DE WEEK
lokale, Moors geïnspireerde keuken. Alles staat er
in: een zeer authentieke gazpacho, Moorse spies
jes, meiraapjes op zuur (zie foto) of gewoon een
heerlijke Paella de cerdo con chorizo y espinaca.
Schitterend vormgegeven. Met haarscherpe, wa-
ter-in-de-mondfoto's én achtergrondverhaaltjes
over de oorsprong van de gerechten. Een stan
daardwerk, niets minder. Foto uit besproken boek
door Rob van den Dobbelsteen
Wekelijks ligt een ander genre
boeken op de leestafel. Deze
week, in het kader van De Weken
van het Reisboek, een keuze uit
recente reisgidsen. Welke gids
licht de toerist het beste voor
over Parijs?
Het probleem met reisgidsen is,
dat je pas nè gebruik weet of ze
voldoen. Wie voor het eerst naar
Andalusië reist, kan tevoren on
mogelijk inschatten welke infor
matiebron hem het best zal be
vallen. De Rough Guide? De
Trotter? De Dominicus? De
Odyssee? De Capitool? Of mis
schien toch zo'n Gouden Reis
gids van de ANWB?
Dit voorjaar zaten er op weg
naar Parijs zeven gidsen in de
koffer: een Rough Guide, een
Trotter, een Stergids, een Ste-
denWïjzer, een Groene Gids
(Michelin), het boekje Neem
nou Parijs van Philip Freriks en
de 23e (uiteraard geactualiseer
de) druk van het fameuze boek
je dat Jan Brusse al in 1948 voor
Kosmos schreef. Welk boekje
het beste was? Tsja.
Laten we het stapeltje eens
doornemen, zittend op een
bankje bij het graf van Edith Piaf
en haar familie. Op Père-Lachai-
se dus, 's werelds beroemdste
dodenakker. De Rough Guide
bevat een kleine plattegrond van
de begraafplaats waarop je - zij
het met enige moeite - de gra
ven kunt traceren van renom-
mées als Frédreric Chopin, Jim
Morisson, Oscar Wilde, Simone
Signoret en Yves Montand. Het
kaartje wordt gecompleteerd
door een redelijk uitgebreide
tekst, maar is de gids daarom
beter dan die van bijvoorbeeld
Brusse en Freriks, waarin zo'n
panoramisch overzicht ont
breekt?
Brusse en Freriks melden een
voudigweg, dat er bij de ingang
(welke?) een plattegrond kan
worden gekocht en keuvelen
vervolgens vrolijk verder over
'wonderlijke zaken die 's nachts
op dit kerkhof schijnen te ge
beuren' of over de 'prominente
bobbel' in de bronzen broek van
de journalist Victor Noir (1848-
De 'prominente bobbel' in de bronzen broek op de tombe van Victor
Noir is zo vaak door vrouwenhanden beroerd dat het lid in tegenstel
ling tot de rest van het groen uitgeslagen lichaam, glad gepolijst ligt
te glanzen in de zon. Foto: GPD/Rob van den Dobbelsteen
1870) waarover zoveel vrouwen
handen zijn gegleden, dat het
lid in tegenstelling tot de rest
van het groen uitgeslagen li
chaam, glad gepolijst in de zon
ligt te glimmen.
Het is maar waarnaar je interes
se uitgaat. Het kaartje van Père-
Lachaise in de Stergids van
Agon is volstrekt ontoereikend.
Maar in dat boek staat weer wel
de tragische geschiedenis van
Jeanne Hébuteme, de minnares
van de hier ook al begraven Mo-
digliani. Kom daar maar eens
om bij de veel laconiekere Groe
ne Gids die daarentegen weer
pronkt met veruit de beste plat
tegrond en ook nog een kaartje
afdrukt van het niet zo bekende
Cimetière de Passy waar onder
andere de filmacteur Femandel
zijn laatste rustplaats vond.
Blijft over de pragmatische,
makkelijk hanteerbare maar niet
erg diepgravende StedenWijzer
(met een wel heel klein stukje
over de begraafplaats) en de
Trotter die de bezoeker van Pè-
re-Lachaise 'een onvergetelijke
middag" belooft 'in het gezel
schap van enkele van de sympa
thiekste doden die we kennen.'
Twee, bijna drie pagina's lang
gaat de gids op deze gezellige
toon verder en als Freriks het
over de bronzen piemel van Vic
tor Noir heeft, dan weet Trotter
er ook nog wel eentje. De sfinx
op het graf van Oscar Wilde?
Twee preutse bezoekster
ben het fabeldier ooit vai
testikels ontdaan, waarna
door de directeur van hel
hof nog heel lang als pres
pier werden gebruikt.
Niet ten onrechte halven
jaren negentig winnaar v
eerste 'Reizende Zon' von
beste reisboek van het jas
Trotters. De jury - groten
bestaand uit journalisten
roemde vooral de luchtig
gendraadse schrijfstijl wa
niet zelden tegen heilige I
wordt aangeschopt. Nadi
gaat in deze serie - blijkt i
weer eens uit het deeltje
- in de allereerste plaats c
tekst; illustraties zijn vols
bijzaak.
Iets wat je van de Capitoi
dat bernkje op Père-Lachi
laas niet voor handen - n
kan zeggen. De in popul;
snel groeiende reeks advi
met de kreet 'de gids die
zien waar andere alleen
schrijven' en maakt die li
komen waar. De schiften
gevoerde boeken met vie
lustraties (foto's, opengei
tekeningen van beroemd
bouwen, tijdbalken, platl
den) op één pagina voldi
vooral als ze over een reli
klein gebied gaan. Loopi
Capitool 'CaÖfomië' maa
door het Hearst Castle bi
Angeles. Een betere gids
zo'n moment niet. Als dc
tooi echter over bijvoorb
heel Frankrijk gaat, dan 9
hij (ruimtegebrek door al
lustraties) flink tekort.
En kwam er 'dit alles ova
gend', zittend in het naja
netje op dat bankje in Pè
chaise uiteindelijk toch n
winnaar uit de bus rollen
ampele overweging, maa
der tegenstemmen werdj
zen voor de Rough Guid<
thans, zo lang hij over Pa
gaat. Straks zwervend da
netië zou de beker best e
naar de Capitool kunnen
Of naar de Trotter. Of na
Reishandboek van Elmai
naar de hier niet eens be
ken Expert-, Nelles- enli
gidsen.
Eigenlijk zou je voor vert
die gidsen moeten koper
non-fictie recensie
Erik Huisman
'De Afrikaanse droom. De revolutionaire
dagboeken uit de Kongo 1965-1966' door
Ernesto Che Guevara. Uitgeverij Van
Gennep. Prijs: €19,90.
Idealen hebben is mooi. Maar
het moet niet te gek worden.
Dan wordt het zielig en tragiko
misch. Dat geldt in elk geval
voor Ernesto Che Guevara en
zijn revolutionaire strijd tegen
het imperialisme in de Kongo.
Bij lezing van De Afrikaanse
droom. De revolutionaire dag
boeken uit de Kongo 1965-1966
overheerst het ongeloof over
wat de volksheld en inspirator
van links zich in de zestiger ja
ren liet overkomen.
Che was geen domme man. Hij
was arts en, na de revolutie op
Cuba aan de zijde van Fidel Cas
tro, ook nog eens minister. Maar
hij had ook geen zitvlees; wilde
met handen en voeten bijdragen
aan een wereldwijde revolutie
tegen de imperialisten.
De Argentijn met Iers-Chileens
en Spaans bloed had overigens
best reden voor optimisme dat
het wat zou worden met die re
volutie. Nadat hij als student tij
dens zijn reizen werd geraakt
door armoede en onrecht, sloot
hij zich aan bij het verzet van de
Cubanen tegen Batista. Mede
door zijn inbreng kon Fidel Cas
tro's revolutionaire beweging na
een guerrillaoorlog in 1959 de
macht grijpen in Amerika's ach
tertuin. Dat smaakte naar meer.
Op Cuba was bewezen dat een
succesvolle opstand, zelfs tegen
een grootmacht als de VS, mo
gelijk was. En de tentakels van
de imperialisten strekten zich
over de hele wereld uit. Voorlo
pig was er dus werk zat.
De keus voor de Kongo, op 30
juni 1960 officieel bevrijd van
het juk van de Belgen, was ook
niet zo'n rare. Mobutu Sese Se-
kohad had zich al danig geroerd
in de jaren voor 1965. Hij had de
macht al min of meer in handen
en de Amerikanen bemoeiden
ach met het land, waar opstan
delingen van Laurent-Désiré Ka
bila (jawel, dé Kabila) al geruime
tijd van zich lieten spreken.
Che schaart zich op dat mo
ment aan de zijde van de op
standelingen. Een historische
vergissing. De situatie in de
Kongo blijkt enorm te verschil
len van die van het onderdrukte
Cuba De Kongo is veel groter
en de boeren zijn er relatief te
vreden. Op Cuba had generaal
Batista zich na 1952 bijzonder
gehaat gemaakt, ook onder de
boeren. De revolutionairen wa
ren zeer welkom. Van dat laatste
is in de Kongo geen sprake.
Che treft bij aankomst een on
georganiseerde bende aan. De
legers van opstandige Kongole
zen en Rwandezen zijn een lap
pendeken van lokale chef]es met
elk hun eigen belangen. Een
centrale leiding is er niet, of het
moet Kabila zijn. Volgens Che is
hij een zeer bekwaam bevelheb
ber. Hij is er alleen bijna nooit.
En zonder hem gebeurt er niets.
Wat Che ook verzint en organi
seert, alles ketst af op onwil en
onmacht. Het front bestaat uit
plukjes mannen met een wa
pen, maar ontbeert een strate
gie. De 'soldaten' zijn militaire
onbenullen. Ongetraind, onge
disciplineerd en ook nog bang
en slecht bevoorraad. Ze gebrui
ken him wapen vooral in de
strijd om voedsel: ze persen de
boeren af.
Che overziet het, schrikt, slikt en
gaat aan de slag. Hij wil 'loyale
revolutionaire kaders' opbou
wen. En aanvallen. Trainen en
meteen strijd voeren, want daar
komen de ware revolutionairen
bovendrijven. Een revolutionair
laat alles achter (Che stelde de
strijd boven vrouw en kind) en
offert desnoods zijn leven want
'de revolutie is onoverwinnelijk'.
Dat is zacht gezegd niet de
denkwereld van de Afrikanen.
Opofferen willen ze niets. Het
wereldwijde imperialisme zegt
ze niets. Zij denken volgens tri
bale en regionale lijnen en be
langen. Hun wereld houdt op bij
de Kongo en Rwanda.
Dit alles leidt tot een tragikomi
sche vertoning. Zo vluchten
Kongolezen en Rwandezen bij
het eerste (eigen) schot met
achterlating van alle wapens.
Van enige opbouw van een re
volutionair leger is al helemaal
geen sprake. Het geringe draag
vlak onder de boeren verdwijnt
als sneeuw voor de tropenzon
als het regeringsleger hun dor
pen platbrandt. Ze verlinken de
Che Guevara. Archieffoto Anefo
revolutionairen. Che vlucht na
zeven maanden.
Vraag is: waarom haakte Che
niet vlak na aankomst, als de
toestand hem duidelijk wordt,
resoluut af? Het antwoord dat
uit het dagboek naar voren
komt is dat het gezond verstand
stuk sloeg op het bord voor zijn
kop dat De Revolutie heette. An
ders vermeld je naderhand in
deze dagboeken niet dat ze het
resultaat zijn van een 'kritische
en diepgaande analyse' en
bruikbaar voor nieuwe revolu
ties. Jaja.
De boekentoptien wordt weke
lijks samengesteld op basis van
verkoopcijfers van Athenaeum
Boekhandel en H. de Vries Boe
ken in Haarlem, Boekhandel
Kooyker in Leiden, Plantage
Boekhandel Harkema in Hilver
sum, Boekhandel Los in Bus-
sum en Boekhandel De Ark in
Almere.
Ook zo'n zin in een vakantie aan een mediterraan
strand? Hier is een boek dat de lezer helemaal in
de juiste stemming brengt: het unieke kookboek
'Moro' (Kosmos-Z&K, €24,99) van Samuel en Sa-
mantha Clark. Sam en Sam drijven het veelvuldig
gelauwerde restaurant Moro in Londen, nadat zij
zich eerder op een maandenlange campertocht
door Spanje en Marokko lieten inspireren door de
Morbide graad van voorspellende gave in politieke thrillers
thriller recensie
Gijs Korevaar
'De dood van een kroonprins' door René
Appel, Maarten 't Hart, Lydia Rood, Peter
de Zwaan, Rinus Ferdinandusse, Tomas
Ross, Ina Bouman, Felix Thijssen, Roel
Jansen en Henk Apotheker. Uitgeverij De
Bezige Bij. Prijs: €15,00. 'Een lijk in de
kast' door Fons Kockelmans. Uitgeverij
Bellevue. Prijs: €13,50.
Tot 6 mei waren de nieuwste
thrillers van Nederlandse bo
dem fictie. Parlementaire jour
nalisten die zich met dood en
verderf in de politiek bezig hou
den, dat is in dit land toch on
denkbaar? Maar de schrijvers
hebben een morbide graad van
voorspellende gave laten zien.
Een dodelijke intrige in de poli
tiek is het onderwerp van De
dood van een kroonprins, een
misdaadroman van tien be
roemde Nederlandse thriller
schrijvers, onder wie Felix Thijs
sen, Maarten 't Hart, Lydia
Rood, Tomas Ross en René Ap
pel. De lezer die precies aan
weet te geven welke schrijver
welk hoofdstuk heeft geschre
ven wint een prijs.
Het verhaal draait om de dood
van minister Zoutkamp van bin
nenlandse zaken, de gedood
verfde opvolger van de vertrek
kende premier. Beiden zijn van
de PvdA. De verwijzingen naar
premier Kok en minister Peper
zijn legio, maar het verhaal van
moord, ontvoering en afpersing
is fictie.
De hoofdpersoon is parlemen
tair verslaggever Joop Meijer van
een landelijke kwaliteitskrant.
Hij krijgt de opdracht een bio-
g afie te schrijven van de omge
komen minister. Al snel blijkt er
Columnist Martin Bril schrijft gedichtenbundel Verzameld Werk
veel meer aan de hand te zijn
dan een ongeluk op het motor
jacht van de bewindsman.
Een tweede voorbeeld is het
vanaf 1 juni in de winkel ver
krijgbare boek Een lijk in de kast
van Fons Kockelmans, parle
mentair verslaggever van het
ANP. Hij beschrijft een intrige
rond een ervaren journalist, die
ook achter een politicus aan
gaat. Ook dit Kamerlid wordt
door Kockelmans beschreven
als de opvolger van een PvdA-
premier.
Dat het afscheid van Wim Kok
zoveel mensen tot een thriller-
heeft geïnspireerd is verbazing
wekkend. Maar veel vreemder is
natuurlijk dat de werkelijkheid
inmiddels nog gruwelijker is.
Beide boeken zijn goed geschre
ven, maar ze steken begrijpelij
kerwijs bleek af tegen wat er nu
in Hilversum is gebeurd.
poezie recensie
Nico de Boer
'Verzameld werk' door Martin Bril.
Uitgeverij 521. Prijs: €17,50
Columnist Martin Bril wordt wel
eens 'de nieuwe Carmiggelt' ge
noemd. Vooral toen hij in Het
Parool zijn dagelijkse cursiefje
schreef op de plek die jarenlang
had toebehoord aan Kronkel,
kon je dat nogal eens horen. In
middels heeft Bril (1959, Gro
ningen) de Amsterdamse krant
verruild voor De Volkskrant,
waar hij dagelijks een column
schrijft over een actuele gebeur
tenis of iets wat hem op zijn
zwerftocht in den lande voor de
voeten komt.
In die stukjes gaat hij onver
stoorbaar zijn weg. Hij excelleert
in droogkomische zinnetjes en
haarscherpe observaties, nu en
dan onderbroken door typische
Bril-zinnetjes en (stop)woordjes
(enfin, tsja). Dat hij ook dichter
is, of beter, gedichten schrijft,
was slechts in kleine kring be
kend.
We weten het nu dankzij de
bundel Verzameld werk, ver
schenen bij de kleine Amster
damse uitgeverij 521, en niet bij
Prometheus die zijn verzamelde
columns en andere boeken uit
geeft. Verzameld werk klinkt als
af, als de eerste en meteen laat
ste poëziebundel van Bril. Maar
dat is niet het geval, want er
wordt nu al een Meer verzameld
werk in het vooruitzicht gesteld.
Aanvankelijk zou deze bundel
dan ook vooral oud werk bevat
ten dat verbetering behoefc/j.
Gaandeweg kreeg Bril volgens
zijn uitgever de smaak te pak
ken. Hij poetste oude gedichten
op, hij schreef nieuwe en uitein
delijk bleek Verzameld werk nog
maar een paar oude gedichten
te bevatten. Uit sommige verzen
blijkt dan ook hoe vers ze zijn.
Opvallend aan deze poëzie is
haar helderheid en toegankelijk
heid. Dat is haar kracht en tege
lijk haar zwakte, na één keer le
zen geven ze al hun geheimen
prijs. Weinig wordt aan de ver
beelding van de lezer overgela
ten. De gedichten zijn meteen
af: 'Jagen en verzamelen/ heb ik
op school geleerd/ En van die
twee/ (bleek later)/ Verzamelen
het meest.'
Soms ontstijgen deze verzen
nauwelijks de flauwe woordspe
ling, zijn ze niet meer dan een
aforisme, zoals 'Logica': 'Goed4s
beter dan slecht'. Bril varieert 1
versvorm hier en daar voort r~
wat hij eerder in een column
beschreef, zoals in het gedicht
over de onmin die hij had met
zijn vroegere held Freek de Jon
ge-
Verzameld werk levert een enke
le keer een sterk gedicht op.
Fraai is de ode aan wijlen Bob
den Uyl, de vijftien jaar geleden
gestorven dichter die in dit ge
dicht oprijst als een vermoeide,
eenzame man die zijn leven vul
de met bier, reizen en literatuur.
Een paar fragmenten: 'Mager,
groot en kalend/ Wat een man,
die Bob/ Hij heeft twee plastic/
Zakken bij zich/ Van de Gall
GallKeurig opgevouwen zak
ken/ Die hij waardig en be
daard/ Openslaat in de lucht/
En dan volledig vultMet blikjes
bier'.
Grappig of geestig zijn Brils ver
zen zelden, de ernst overheen
Soms is er een kort vers in de
vorm van een simpele
wijsheid, of (stoere!
genspoëzie, als in 'De tic
mijn vrouw'. De dichter
zijn jongensdromen en
sieën. Over vrouwen, vr(
popmuziek.
Het resultaat is vluchtig
die soms prettig leei
maar niet bijzonder,
stuit je op een frappant
regel of een verrassen!
De toon van de gedii
pregnanter dan die in
lumns, soms een beetji
ontstemd ook. Deze bui
niet de andere kant 1
zien, daarvoor liggen de
de onderwerpkeuze
dichter Bril en de colun
te zeer in eikaars verlei
een vult de ander aan.
gen hoogstens iets toe
mens BrU, die zich hi
bloot durft te geven.
