'Weg met regeltjes in fusiekerk'
GELOOF SAMENLEVING
Moord ook extr^
impuls voor geb
Vooral westerse boer profiteert van rijstgenoom
Simonis hoopt op
bezinning na aansl;
Evolutie bepaald door verandering in herseneiwit
Britten willen griepslachtoffe
van epidemie 1918 opgraven!
WETENSCHAP
Chinees fossiel mogelijk van oudste blo
Monturencollectie
van Het Huis.
woensdag 8 MEI 2002
Gewezen SoW-directeur Afra Wamsteker voelde zich door machtsspelletjes figuur in eigen roman
door Silvan Schoonhoven
en Ilse Keuenhof
leiden - De Leidse Afra Wamste
ker, ex-directeur van het Landelijk
Dienstencentrum (LDC) van de
Samen-op-wegkerken, is 'werk
loos maar niet brodeloos'. Ze
vindt het heerlijk om zich, na
haar ontslag bij de voortkwakke-
lende Sow-kerken, eindelijk vrij te
mogen uitspreken. Over machts
spelletjes in de kerk, geldzaken
en wat dit allemaal te maken
heeft met haar katten.
Het had zo mooi moeten zijn.
Wamsteker, de succesvolle se
cretaris van de hervormde kerk,
zou orde scheppen in de nieuwe
arbeidsorganisatie van de drie
fuserende kerken. De bedoeling
was dat de Leidse manager als
niet-dominee orde zou schep
pen in een leiding die het aan
managementvaardigheid ont
brak. Maar het liep anders. Ze
liep aan tegen de veelheid aan
synodes, besturen, raden en
commissies die de organisatie
van de Samen-op-wegkerken
vanaf het begin teistert. Het on
langs verschenen rapport-Van
Dijk sprak van een structuur die
'buitengewoon complex en zeer
ondoorzichtig' is. „Het wilde
niet doordringen dat we een
heel andere organisatie moesten
worden. Ik had dat wél door",
vertelt Wamsteker.
Het begrote tekort van het LDC
liep tijdens de periode-Wamste-
ker op tot 6,7 miljoen gulden.
Zelf relativeert ze het gewicht
daarvan. Het probleem bleef dat
de arbeidsorganisatie fuseerde,
maar de kerken niet. „Dat heb ik
van meet af aan gezegd."
Hoe zijn de problemen van het
zich in slowmotion voortslepen
de fusieproces in een paar
woorden samen te vatten? Er
valt een lange stilte op de bin
nenplaats van huize Wamsteker,
een monumentaal pand in de
Leidse binnenstad.
„Ten eerste is de fusie niet voor
iedereen een vreugde: grote
groepen hervormden en gere
formeerden willen het niet. Bo
vendien is het een vreselijk inge
wikkeld proces. De structuur
van de kerken maakt het onmo
gelijk snel te organiseren. Ieder
fid moet een sturende invloed
hebben. Elk besluit moet elke
keer terug naar het grondvlak.
Dat gaat wel als je genoeg geld
hebt. Maar dat was er niet."
De Hervormden en de Gerefor
meerden halen soms het slecht
ste in elkaar boven, zegt ze.Als
je de Hervormde regentenmacht
op een Gereformeerde manier
invult, bijvoorbeeld. Dan krijg je
dat ze zeggen, als ik het mag,
dan móet ik het ook. Dat ge
voel."
Nog steeds verbaast Wamsteker
zich over de 'merkwaardige
machtsverhouding' binnen de
trio-synode. „Het uitgangspunt
was: we zijn drie kerkgenoot
schappen, we zijn gelijkwaardig,
dus we hebben evenveel stem
men. Terwijl het ene kerkge
nootschap drie keer zo groot is
als het andere. De Lutheranen
zijn nog veel kleiner. De grootste
partij heeft zo het meest te lij
den."
Wat is dan de oplossing voor de
tobbende kerken? Kort samen
gevat: minder regeltjes, vindt
Wamsteker. „Laat gemeenten
zelf oplossingen bedenken. Je
kan dan een veel leukere kerk
zijn."
In 1999 besefte de ex-directeur
al dat het niet makkelijk zou
worden het Sow-proces te over
leven. Ze kreeg 'felle en onaan
gename kritiek uit het bestuur'
op zich afgevuurd. Ze miste
draagvlak, was de teneur. Zelf
meent ze dat ze dat wel had.
„De onvrede ontlaadde zich in
vergaderingen. Ik heb weieens
het gevoel gehad dat ze met z'n
vijftienen een functioneringsge
sprek met me hielden. Niet
fijn."
Toen de werksituatie met Wam
steker met de financiële tekor
ten, in de ogen van het bestuur,
onhoudbaar werd en ook een
interim manager geen uitkomst
bood, moest ze 'opkrassen'. „Ik
heb in die tijd ook fouten ge
maakt. Ik was soms te aardig en
heb personen niet hard genoeg
aangepakt. En ik had me meer
moeten verdiepen in de financi
en."
Het machtsspel eindigde voor
de Leidse in een 'aardige af
vloeiingsregeling'. „Geen gou
den bergen hoor. Ik ben nu dan
wel werkeloos maar niet brode
loos."
Over haar afscheid is ze echter
niet te spreken. „Ik ben er niet
zo leuk uit gegaan. Het afscheid
had aardiger gekund, het was er
gewoon niet. Dat is vervelend
maar op een gegeven moment
weet je dat je te veel wordt."
Wamsteker zegt niet om te zien
in wrok. Toch lijkt ze weinig
goeds te kunnen zeggen over
het Sow-proces en het LDC.
„Maar dat zijn feiten. Ik heb
Sow al vaker een sterfhuis ge
noemd. Je weet dat er weinig
geld is en dat de kosten alleen
maar stijgen."
Somber is ze niet over de toe
komst van het fusieproces. Maar
als bij de cruciale stemming
eind 2003 de benodigde twee
derde meerderheid niet wordt
gehaald, 'zitten we in de prut'.
„Je kan het niet nog een keer
overdoen. Ik denk niet dat er
een rampscenario klaarligt." Ze
houdt het er maar op dat de
hervormden de schade van het
niet samengaan groter zullen in
schatten dan de schade van wel
fuseren.
Heel waarschijnlijk stappen ook
na de fusie veel kerken nog uit
het proces. „Maar ja, de predi
kanten van die gemeenten ra
ken al hun rechten en inkomen
kwijt, een enorm offer. Ik denk
niet dat ze het snel doen. Bo
vendien is de fusie op den duur
niet erg belangrijk voor de plaat
selijke gemeenten. Het is uitein
delijk een morele kwestie of ge
meenten wel of niet de regeltjes
van Sow naleven, bijvoorbeeld
over de tijd dat een ouderling
maximaal kan blijven zitten. Er
staat geen sanctie op als je die
regels overtreedt."
Terwijl Wamsteker ontspannen
praat over haar periode in de
kerkpolitiek, houden vier katten
in de tuin de boel in de gaten.
Een slanke zwarte rekt zich nog
eens uit in een mandje in de
zon. Een dikke klimt de ladder
op en neemt plaats op een af
dakje. „Bij mijn katten werkt het
ook zo", glimlacht Wamsteker.
„Tussen hen bestaat ook een pi
korde, prachtig. Voor elke nieu
we kat die we uit het asiel halen
is het weer de kunst om een
machtspositie te verwerven."
Dat ondervond bijvoorbeeld de
witte, die ziek werd en onmid
dellijk zijn positie verloor.
„Goed vergelijkbaar met de toe
stand in het LDC. Bepaalde me
chanismen herken je wel. In el
ke vergadering zie je mensen die
voor en mensen die tegen een
voorstel zijn. Maar wat ze kie
zen, hangt samen met die men
sen die ze later nog weer nodig
hebben en te vriend willen hou
door Ilse Keuenhof/ANP
noordwijk/driebergen De
moord op Pim Fortuyn maakt
duidelijk dat voorbede voor de
Nederlandse politiek en bevol
king meer dan ooit nodig is.
Daarbij dienen partijpolitieke
standpunten op de tweede
plaats te staan. Dit verklaarden
het Comité Kroonbede en
Transformations die eerder op
riepen tot een periode van in
tensief gebed en vasten voor een
geestelijke verandering in ons
land. Deze nationale gebedsac
tie, waaraan vooral veel kerken
in Zuid-Holland meedoen, vindt
plaats vanaf morgen tot 18 mei,
van Hemelvaart tot Pinksteren.
Ook kerken in de Leidse regio
houden op initiatief van Trans
formations een internationale
tiendaagse gebedsactie voor Ne
derland. Bijvoorbeeld ontmoe
tingscentrum de Ark in Noord-
wijk. Volgens Gijs van Duijn,
diaken van de Ark, is een gebed
voor Nederland ondanks de
welvaart geen overbodige luxe.
„Op geestelijk gebied en wat be
treft morele waarden gaan we
snel achteruit. Kijk hoe iemand
een politicus zomaar neerknalt.
Ik ben bang voor de haat van de
bevolking. Het zou kunnen uit
lopen op rassenhaat. Wij bidden
ook voor de regering, dat de mi
nisters wijsheid krijgen om het
land te besturen."
De gebeden krijgen een andere
inhoud dan voorzien. Zo stellen
de organisaties voor in het bij
zonder te bidden voor degenen
die hun hoop hadden ge
Fortuyn en nu gedesoii
achterblijven. Van Duijr ;E
duidelijk dat naast de g( 'r
lijke thema's van chVl
(naasten, gezinnen, Iff
ningshuis en de medetf"
nood) ruime aandacht'1
gegeven aan de dood d'
tuyn. „Sinds Fortuyn
staat Nederland op zijn
wordt gewezen naar scl
en er is veel verdriet. ln
ook agressie opwekki01
christenen hebben een h
opdracht om zorg tef1"'
voor een goede afloop
gelijke ontwikkelingen. ct
langt dit van ons. Wij chF
zijn ook geen heilige 1/d
Je ziet wat in kerken 1
Daarom bidden we ook r
christenen." r
De Ark begint vrijdagavi
19.30 uur met een geb
die duurt tot de volgen
tend 6.00 uur. Een Oe
gebedsgroep vertelt o\
gebedsacties ten tijde
Amin, de dictator die
van 1971 tot 1979 naatn
grond hielp. De delegati r
over de kracht van het gi s
Aan de gebedsmaratho k
122 landen mee. Het
Kroonbede en Transfoiju
roepen christenen vei
dinsdagavond 14 mei
naar de gebedsdienst i
Laurenskerk in Rotterda e
men. „We verwachten <n
lokale bijeenkomst jiois-
stad van Fortuyn een n -
karakter zal krijgen.
den. Daarom zijn plaspauzes zo
zinvol. Als vrouw heb je het na
deel dat je niet naast de mannen
staat te plassen."
Na de hectische periode bij Sow
speelt de voormalig algemeen
directeur met de gedachte om
een roman te gaan schrijven
over machtsprocessen. „Macht
en gezag in organisaties en tus
sen mensen heb ik altijd erg in
teressant gevonden. De periode
bij het LDC was een prachtige
en vreselijk interessante periode
wat dat betreft. Als je zelf slacht
offer wordt van machtsspelle
tjes, is het nog interessanter. Je
voelt je als een figuur in je eigen
roman."
Ze wil de indruk vermijden dat
persoonlijke en politieke vetes
op het LDC meer aan de orde
van de dag waren dan bij een al
ledaags bedrijf. „Maar bij bedrij
ven gaat het om omzet en winst.
Als het je niet bevalt op je werk,
stap je eruit. Bij de kerk ligt dit
anders. Het is emotioneler om
een kerk te verlaten. Je bent tot
elkaar veroordeeld. Daardoor
zijn alle machtsspelletjes nog
veel spannender en raken ze je
dieper."
utrecht/anp - Kardinaal Simo
nis hoopt dat de moord op Pim
Fortuyn aanleiding geeft tot
werkelijke bezinning over hoe
het er voorstaat met onze sa
menleving. „Laten we hopen
dat deze brute aanslag op de
onaantastbaarheid van het
menselijk leven niet tevergeefs
zal zijn, maar zal leiden tot meer
vreedzaamheid", aldus Simonis
gisteren.
De voorzitter van de Nederland
se bisschoppenconferentie ziet
in de moord een uiting van het
grenzeloze individualisme in de
maatschappij. „Ik weet
de motieven van de dai'1
Maar ik denk dat deze
welijke moord uiti'
voortkomt uit het ver1
perspectief dat we soc
zens zijn die respect en 1
voor elkaar moeten h
reageerde hij.
Simonis verklaarde dat
als verreweg het groot
van Nederland" het beri
de moord met verbijstil
afschuw ontving. Hij s]
medeleven uit met
staanden.
SJ!
door Henk Hellema
den haag - Verschillen tussen
chimpansee en mens zijn voor
namelijk terug te voeren tot ver
schillen in herseneiwitten. Dat
blijkt uit een internationaal on
derzoek, waaraan naast Duitse
en Amerikaanse wetenschap
pers ook medewerkers van de
Nederlandse Hersenbank in
Amsterdam hebben meege
werkt. „Vanwege onze deskun
digheid op het gebied van her
senonderzoek en onze unieke
verzameling menselijk hersen
weefsel zijn we bij de studie be
trokken geraakt", zegt dr. Rivka
Ravid, coördinator van de Ne
derlandse Hersenbank.
„Voor ons vormt het echter een
zijpad van ons grote onderzoek
naar erfelijke factoren die be
trokken zijn bij taal en spraak en
bij schizofrenie."
Wie naar een chimpansee kijkt,
voelt iets menselijks, iets van
zichzelf, maar beseft terdege dat
tussen mens en mensaap grote
verschillen bestaan. Op het erfe
lijke vlak zijn die verschillen
echter zeer klein. Vergelijking
van het erfelijk materiaal van
mens en chimpansee laat zien,
dat dit voor 98,7 procent met el
kaar overeenkomt. Met andere
woorden: verreweg de meeste
erfelijke factoren, of genen, zijn
De verschillen tussen mens en mensaap zijn miniem. Foto: Reuters/China Photo
bij mens én chimpansee te vin
den. Hoe is het dan te verklaren
dat je toch vreemd zou opkijken
wanneer je buurman een chim
pansee zou zijn?
De sleutel ligt in de activiteit van
die genen in het brein. Of genen
in de hersenen ook werkelijk iets
dóén, blijkt tussen mens en
chimpansee belangrijk te ver
schillen. Dat is na te gaan door
naar een groot aantal eiwitten te
kijken. Van elk eiwit ligt de
blauwdruk, of mal, immers op
ons erfelijk materiaal DNA, en
wel op een bepaald gen. Of die
mal ook werkelijk wordt ge
bruikt, laat zich aflezen uit het
eiwitproduct.
Voor het in wetenschappelijk
tijdschrift Science gepubliceerde
onderzoek is naar de activiteit
van 12.000 genen gekeken. Niet
alleen in hersenweefsel, maar
ook in levercellen en witte-
bloedcellen. In deze laatste twee
celtypen bleken er nauwelijks
verschillen in eiwitpatronen tus
sen mens en chimpansee te be
staan. Sterker nog: soms waren
de verschillen tussen chimpan
see en mens zelfs kleiner dan
tussen mensen onderling. Grote
verschillen in de activiteit van
genen, en daarmee in eiwitten,
werden echter in de hersenen
gevonden.
Ravid: „Voor dit onderzoek heb
ben we hersenweefsel van drie
personen uit onze hersenbank
gebruikt. Dat betrof weefsel uit
hersengebieden waar verschil
len tussen mens en mensaap
konden worden verwacht. Zoals
centra die betrokken zijn bij taal
en spraak, en de hersenschors,
waar hogere hersenfuncties als
denken plaatsvinden."
Verschillen in eiwitpatronen
tussen mens en chimpansee
bleken in de hersenen ruim vijf
maal groter te zijn dan die in de
andere celtypen. „De evolutie
van chimpansee, onze meest
verwante mensaap, naar mens
heeft zich dus vooral in de her
senen afgespeeld." Om te weten
te komen welke specifieke erfe
lijke factoren die evolutionaire
ontwikkeling verklaren, moet
echter nog veel meer onderzoek
worden verricht, aldus Ravid.
londen/anp - Britse weten
schappers willen het lichaam
van een vrouw opgraven die in
1918 in Londen overleed aan
griep. Dat meldt The Sunday Ti
mes. De vorsers denken in de
stoffelijke resten aanwijzingen te
vinden voor het soort griepvirus
dat toen internationaal zeker 21
miljoen levens eiste. Door de
zogeheten Spaanse Griep van
1918 stierven in ons land des
tijds zo'n 27.000 mensen.
De betrokken vrouw stierf in ok
tober 1918. Ze ligt begraven in
een loden kist in een grafkelder.
Volgens de wetenschappers van
het St.Bartholomew Ziekenhuis
is het stoffelijk overschot waar
schijnlijk in een relatief goede
staat, waardoor onderzoek naar
het griepvirus mogelijk is.
Het lichaam kan overigens pas
in een afgesloten ruimte uit de
kist worden gehaald, omdat er
anders een kans is dat het dode
lijke virus zich verspreidt. De
onderzoekers hopen dat een
eventueel aanwezig vii
wijzingen bevat voor ee
dat een nieuwe grool
griepepidemie kan voorb
Het is tot dusver nog ni®
nabestaanden op te spc
de jonge vrouw die in i
ligt begraven. Zij zoudr
stemming moeten gevel i
chaam op te graven. Als
lukt familieleden te vini
uiteindelijk het ministi
binnenlandse zaken i
het groene licht kunnen i
Washington/AP - De voorouder
van alle graan, fruit en bloemen
ter wereld is mogelijk een pas
ontdekte waterplant die 125 mil
joen jaar geleden in een Chinees
meer voorkwam.
De als fossiel aangetroffen plant,
met de naam Archaefructus si
nensis (letterlijk 'oud fruit uit
China') is van een tot nu toe on
bekende soort en heeft de ei
genschappen van de meest pri
mitieve bloeiende planten. Tot
op heden gingen botanisten er
van uit dat een magnolia-achti-
ge plant uit Nieuw-Caledonië de
oudste bloeiende plant was.
„Een opzichtige plant was het
niet", zegt David Dilcher van het
Museum of National History in
Florida. De Archaefructus had
geen bloembladen. Die ontwik
kelden zich later, ter bevorde
ring van de voortplanting. De
Archaefructus kwam voor in on
diep water, met de bloemen en
zaden boven het wateropper
vlak en de wortels in de bodem.
„Het meest naaste hedendaagse
familielid is waarschijnlijk de
waterlelie", aldus Dilcher.
De plant kwam voor in de tijd
van de dinosaurussen.
ge voorvaderen van het
scharrelden rond tusser
sen. De vondst werpt
Dilcher ook licht op de
van de mens. „Wij heb
samen met bloemen
keld. Wij zijn afhanke
bloeiende planten om ti
ven, voor voedsel en v
bouwmateriaal."
Volgens andere experts
onderzoek van de Archa
noodzakelijk om te
vaststellen of het inderi
de oudste bloeiende plai'
(advertentie)
door Peter de Jaeger
den haag - Niet de ontwikke
lingslanden, maar de westerse
graantelers hebben de meeste
baat bij de genetische opbouw
van rijst, die onlangs werd be
kendgemaakt. Amerikaanse we
tenschappers ontrafelden voor
het Zwisterse zaadbedrijf Syn-
genta de DNA-volgorde van de
rijstvariëteit Oryza japonica, en
een Chinese groep onderzoe
kers. deed hetzelfde voor Oryza
sativa indica. Het volledige ge
noom is overigens nog niet be
kend. De onderzoekers hebben
alleen de basenvolgorde (300
miljoen!) van de circa dertigdui
zend genen bepaald, zo meld
den zij in wetenschappelijk tijd
schrift Science.
De volgende stap is om de spe
cifieke plek van het erfelijk ma
teriaal op de chromosomen vast
te stellen. Die klus is eind dit
jaar afgerond.
„Nu is 95 procent van alle rijst-
genen bekend en kan worden
bedacht welke hiervan belang
rijk zijn voor bepaalde eigen
schappen. Dat is zeer nuttig bij
veredeling en selectie van betere
rassen, die meer opbrengen of
beter bestand zijn tegen ziek
tes", zegt Andy Pereira, rijston-
derzoeker bij het Plant Research
International te Wageningen. Zo
kunnen bepaalde genen ge
bruikt worden als merkers.
Wanneer een groep van bijvoor
beeld tien genen belangrijk is
voor droogtetolerantie kunnen
de veredelaars die groep gebrui
ken om overeenkomstige genen
te vinden bij wilde soorten. De
gevonden genen kunnen vervol
gens worden ingekruist in com
merciële rassen.
Rijst is het basisvoedsel voor
meer dan zestig procent van de
wereldbevolking. Om de extra
monden in de komende twintig
jaar te kunnen voeden, zal de
graanopbrengst met tachtig
procent moeten stijgen, aldus
de Wereldvoedselorganisatie.
Die toename zal moeten komen
van een kleiner areaal, omdat er
jaarlijks landbouwgrond verlo
ren gaat aan verstedelijking.
„Daarom is het rijstgenoom van
levensbelang voor ontwikke
lingslanden", zegt Pereira.
Maar op korte termijn zullen die
landen weinig baat hebben bij
de ontrafeling van het DNA van
rijst. De kennis zal in eerste in
stantie worden gebruikt voor
commerciële doeleinden, zo
verwacht de geneticus. „Zaad-
bedrijven zullen de informatie
vooral toepassen om betere
maïs, tarwe en gerstrassen te
ontwikkelen voor de westerse
landbouw. Want daar is geld
mee te verdienen." Ook zal de
expertise worden ingezet om
meer effectieve bestrijdingsmid
delen te maken.
De Chinezen hebben de geneti
sche informatie (over een hybri
deras dat alleen in China wordt
verbouwd) vrij toegankelijk ge
maakt. De rest van de wereld
heeft hier echter niet zoveel aan,
omdat het een specifiek geteel
de variëteit betreft. De gegevens
over de rijst van Syngenta, een
modelplant en makkelijk te ver
talen naar andere granen, zijn
echter alleen tegen betaling be
schikbaar. Pereira heeft daar
geen moeite mee. „Dat bedrijf
heeft kapitalen geïnvesteerd en
wil dat geld terugverdienen. Na
deel is natuurlijk wel, dat mil
joenen mensen die afhankelijk
zijn van rijst als voedselbron,
voorlopig het nakijken hebben."
€89.-
Kwaliteit is het enige dat gezien mag worden bij Het Huis
Maar het oog wil ook wat. Daarom heeft Het Huis al jarenlang
eigen collectie modieuze monturen. Ook dit jaar zijn de
modellen weer met de grootst mogelijke zorg geselecteerd. En
een vaste, vriendelijke prijs van 89,- per montuur. Zien we u
Het Huis Rinck
Zien mag gezien worden.
OPTICIENS
LEIDEN - BREESTRAAT 121 - TEL. (071) 512 50 36
DIABETICI KUNNEN IN DEZE VESTIGING TERECHT V00R SCREENING VAN HET NETVLIES