'Weg met regeltjes in fusiekerk' GELOOF SAMENLEVING Moord ook extr^ impuls voor geb Vooral westerse boer profiteert van rijstgenoom Simonis hoopt op bezinning na aansl; Evolutie bepaald door verandering in herseneiwit Britten willen griepslachtoffe van epidemie 1918 opgraven! WETENSCHAP Chinees fossiel mogelijk van oudste blo Monturencollectie van Het Huis. woensdag 8 MEI 2002 Gewezen SoW-directeur Afra Wamsteker voelde zich door machtsspelletjes figuur in eigen roman door Silvan Schoonhoven en Ilse Keuenhof leiden - De Leidse Afra Wamste ker, ex-directeur van het Landelijk Dienstencentrum (LDC) van de Samen-op-wegkerken, is 'werk loos maar niet brodeloos'. Ze vindt het heerlijk om zich, na haar ontslag bij de voortkwakke- lende Sow-kerken, eindelijk vrij te mogen uitspreken. Over machts spelletjes in de kerk, geldzaken en wat dit allemaal te maken heeft met haar katten. Het had zo mooi moeten zijn. Wamsteker, de succesvolle se cretaris van de hervormde kerk, zou orde scheppen in de nieuwe arbeidsorganisatie van de drie fuserende kerken. De bedoeling was dat de Leidse manager als niet-dominee orde zou schep pen in een leiding die het aan managementvaardigheid ont brak. Maar het liep anders. Ze liep aan tegen de veelheid aan synodes, besturen, raden en commissies die de organisatie van de Samen-op-wegkerken vanaf het begin teistert. Het on langs verschenen rapport-Van Dijk sprak van een structuur die 'buitengewoon complex en zeer ondoorzichtig' is. „Het wilde niet doordringen dat we een heel andere organisatie moesten worden. Ik had dat wél door", vertelt Wamsteker. Het begrote tekort van het LDC liep tijdens de periode-Wamste- ker op tot 6,7 miljoen gulden. Zelf relativeert ze het gewicht daarvan. Het probleem bleef dat de arbeidsorganisatie fuseerde, maar de kerken niet. „Dat heb ik van meet af aan gezegd." Hoe zijn de problemen van het zich in slowmotion voortslepen de fusieproces in een paar woorden samen te vatten? Er valt een lange stilte op de bin nenplaats van huize Wamsteker, een monumentaal pand in de Leidse binnenstad. „Ten eerste is de fusie niet voor iedereen een vreugde: grote groepen hervormden en gere formeerden willen het niet. Bo vendien is het een vreselijk inge wikkeld proces. De structuur van de kerken maakt het onmo gelijk snel te organiseren. Ieder fid moet een sturende invloed hebben. Elk besluit moet elke keer terug naar het grondvlak. Dat gaat wel als je genoeg geld hebt. Maar dat was er niet." De Hervormden en de Gerefor meerden halen soms het slecht ste in elkaar boven, zegt ze.Als je de Hervormde regentenmacht op een Gereformeerde manier invult, bijvoorbeeld. Dan krijg je dat ze zeggen, als ik het mag, dan móet ik het ook. Dat ge voel." Nog steeds verbaast Wamsteker zich over de 'merkwaardige machtsverhouding' binnen de trio-synode. „Het uitgangspunt was: we zijn drie kerkgenoot schappen, we zijn gelijkwaardig, dus we hebben evenveel stem men. Terwijl het ene kerkge nootschap drie keer zo groot is als het andere. De Lutheranen zijn nog veel kleiner. De grootste partij heeft zo het meest te lij den." Wat is dan de oplossing voor de tobbende kerken? Kort samen gevat: minder regeltjes, vindt Wamsteker. „Laat gemeenten zelf oplossingen bedenken. Je kan dan een veel leukere kerk zijn." In 1999 besefte de ex-directeur al dat het niet makkelijk zou worden het Sow-proces te over leven. Ze kreeg 'felle en onaan gename kritiek uit het bestuur' op zich afgevuurd. Ze miste draagvlak, was de teneur. Zelf meent ze dat ze dat wel had. „De onvrede ontlaadde zich in vergaderingen. Ik heb weieens het gevoel gehad dat ze met z'n vijftienen een functioneringsge sprek met me hielden. Niet fijn." Toen de werksituatie met Wam steker met de financiële tekor ten, in de ogen van het bestuur, onhoudbaar werd en ook een interim manager geen uitkomst bood, moest ze 'opkrassen'. „Ik heb in die tijd ook fouten ge maakt. Ik was soms te aardig en heb personen niet hard genoeg aangepakt. En ik had me meer moeten verdiepen in de financi en." Het machtsspel eindigde voor de Leidse in een 'aardige af vloeiingsregeling'. „Geen gou den bergen hoor. Ik ben nu dan wel werkeloos maar niet brode loos." Over haar afscheid is ze echter niet te spreken. „Ik ben er niet zo leuk uit gegaan. Het afscheid had aardiger gekund, het was er gewoon niet. Dat is vervelend maar op een gegeven moment weet je dat je te veel wordt." Wamsteker zegt niet om te zien in wrok. Toch lijkt ze weinig goeds te kunnen zeggen over het Sow-proces en het LDC. „Maar dat zijn feiten. Ik heb Sow al vaker een sterfhuis ge noemd. Je weet dat er weinig geld is en dat de kosten alleen maar stijgen." Somber is ze niet over de toe komst van het fusieproces. Maar als bij de cruciale stemming eind 2003 de benodigde twee derde meerderheid niet wordt gehaald, 'zitten we in de prut'. „Je kan het niet nog een keer overdoen. Ik denk niet dat er een rampscenario klaarligt." Ze houdt het er maar op dat de hervormden de schade van het niet samengaan groter zullen in schatten dan de schade van wel fuseren. Heel waarschijnlijk stappen ook na de fusie veel kerken nog uit het proces. „Maar ja, de predi kanten van die gemeenten ra ken al hun rechten en inkomen kwijt, een enorm offer. Ik denk niet dat ze het snel doen. Bo vendien is de fusie op den duur niet erg belangrijk voor de plaat selijke gemeenten. Het is uitein delijk een morele kwestie of ge meenten wel of niet de regeltjes van Sow naleven, bijvoorbeeld over de tijd dat een ouderling maximaal kan blijven zitten. Er staat geen sanctie op als je die regels overtreedt." Terwijl Wamsteker ontspannen praat over haar periode in de kerkpolitiek, houden vier katten in de tuin de boel in de gaten. Een slanke zwarte rekt zich nog eens uit in een mandje in de zon. Een dikke klimt de ladder op en neemt plaats op een af dakje. „Bij mijn katten werkt het ook zo", glimlacht Wamsteker. „Tussen hen bestaat ook een pi korde, prachtig. Voor elke nieu we kat die we uit het asiel halen is het weer de kunst om een machtspositie te verwerven." Dat ondervond bijvoorbeeld de witte, die ziek werd en onmid dellijk zijn positie verloor. „Goed vergelijkbaar met de toe stand in het LDC. Bepaalde me chanismen herken je wel. In el ke vergadering zie je mensen die voor en mensen die tegen een voorstel zijn. Maar wat ze kie zen, hangt samen met die men sen die ze later nog weer nodig hebben en te vriend willen hou door Ilse Keuenhof/ANP noordwijk/driebergen De moord op Pim Fortuyn maakt duidelijk dat voorbede voor de Nederlandse politiek en bevol king meer dan ooit nodig is. Daarbij dienen partijpolitieke standpunten op de tweede plaats te staan. Dit verklaarden het Comité Kroonbede en Transformations die eerder op riepen tot een periode van in tensief gebed en vasten voor een geestelijke verandering in ons land. Deze nationale gebedsac tie, waaraan vooral veel kerken in Zuid-Holland meedoen, vindt plaats vanaf morgen tot 18 mei, van Hemelvaart tot Pinksteren. Ook kerken in de Leidse regio houden op initiatief van Trans formations een internationale tiendaagse gebedsactie voor Ne derland. Bijvoorbeeld ontmoe tingscentrum de Ark in Noord- wijk. Volgens Gijs van Duijn, diaken van de Ark, is een gebed voor Nederland ondanks de welvaart geen overbodige luxe. „Op geestelijk gebied en wat be treft morele waarden gaan we snel achteruit. Kijk hoe iemand een politicus zomaar neerknalt. Ik ben bang voor de haat van de bevolking. Het zou kunnen uit lopen op rassenhaat. Wij bidden ook voor de regering, dat de mi nisters wijsheid krijgen om het land te besturen." De gebeden krijgen een andere inhoud dan voorzien. Zo stellen de organisaties voor in het bij zonder te bidden voor degenen die hun hoop hadden ge Fortuyn en nu gedesoii achterblijven. Van Duijr ;E duidelijk dat naast de g( 'r lijke thema's van chVl (naasten, gezinnen, Iff ningshuis en de medetf" nood) ruime aandacht'1 gegeven aan de dood d' tuyn. „Sinds Fortuyn staat Nederland op zijn wordt gewezen naar scl en er is veel verdriet. ln ook agressie opwekki01 christenen hebben een h opdracht om zorg tef1"' voor een goede afloop gelijke ontwikkelingen. ct langt dit van ons. Wij chF zijn ook geen heilige 1/d Je ziet wat in kerken 1 Daarom bidden we ook r christenen." r De Ark begint vrijdagavi 19.30 uur met een geb die duurt tot de volgen tend 6.00 uur. Een Oe gebedsgroep vertelt o\ gebedsacties ten tijde Amin, de dictator die van 1971 tot 1979 naatn grond hielp. De delegati r over de kracht van het gi s Aan de gebedsmaratho k 122 landen mee. Het Kroonbede en Transfoiju roepen christenen vei dinsdagavond 14 mei naar de gebedsdienst i Laurenskerk in Rotterda e men. „We verwachten <n lokale bijeenkomst jiois- stad van Fortuyn een n - karakter zal krijgen. den. Daarom zijn plaspauzes zo zinvol. Als vrouw heb je het na deel dat je niet naast de mannen staat te plassen." Na de hectische periode bij Sow speelt de voormalig algemeen directeur met de gedachte om een roman te gaan schrijven over machtsprocessen. „Macht en gezag in organisaties en tus sen mensen heb ik altijd erg in teressant gevonden. De periode bij het LDC was een prachtige en vreselijk interessante periode wat dat betreft. Als je zelf slacht offer wordt van machtsspelle tjes, is het nog interessanter. Je voelt je als een figuur in je eigen roman." Ze wil de indruk vermijden dat persoonlijke en politieke vetes op het LDC meer aan de orde van de dag waren dan bij een al ledaags bedrijf. „Maar bij bedrij ven gaat het om omzet en winst. Als het je niet bevalt op je werk, stap je eruit. Bij de kerk ligt dit anders. Het is emotioneler om een kerk te verlaten. Je bent tot elkaar veroordeeld. Daardoor zijn alle machtsspelletjes nog veel spannender en raken ze je dieper." utrecht/anp - Kardinaal Simo nis hoopt dat de moord op Pim Fortuyn aanleiding geeft tot werkelijke bezinning over hoe het er voorstaat met onze sa menleving. „Laten we hopen dat deze brute aanslag op de onaantastbaarheid van het menselijk leven niet tevergeefs zal zijn, maar zal leiden tot meer vreedzaamheid", aldus Simonis gisteren. De voorzitter van de Nederland se bisschoppenconferentie ziet in de moord een uiting van het grenzeloze individualisme in de maatschappij. „Ik weet de motieven van de dai'1 Maar ik denk dat deze welijke moord uiti' voortkomt uit het ver1 perspectief dat we soc zens zijn die respect en 1 voor elkaar moeten h reageerde hij. Simonis verklaarde dat als verreweg het groot van Nederland" het beri de moord met verbijstil afschuw ontving. Hij s] medeleven uit met staanden. SJ! door Henk Hellema den haag - Verschillen tussen chimpansee en mens zijn voor namelijk terug te voeren tot ver schillen in herseneiwitten. Dat blijkt uit een internationaal on derzoek, waaraan naast Duitse en Amerikaanse wetenschap pers ook medewerkers van de Nederlandse Hersenbank in Amsterdam hebben meege werkt. „Vanwege onze deskun digheid op het gebied van her senonderzoek en onze unieke verzameling menselijk hersen weefsel zijn we bij de studie be trokken geraakt", zegt dr. Rivka Ravid, coördinator van de Ne derlandse Hersenbank. „Voor ons vormt het echter een zijpad van ons grote onderzoek naar erfelijke factoren die be trokken zijn bij taal en spraak en bij schizofrenie." Wie naar een chimpansee kijkt, voelt iets menselijks, iets van zichzelf, maar beseft terdege dat tussen mens en mensaap grote verschillen bestaan. Op het erfe lijke vlak zijn die verschillen echter zeer klein. Vergelijking van het erfelijk materiaal van mens en chimpansee laat zien, dat dit voor 98,7 procent met el kaar overeenkomt. Met andere woorden: verreweg de meeste erfelijke factoren, of genen, zijn De verschillen tussen mens en mensaap zijn miniem. Foto: Reuters/China Photo bij mens én chimpansee te vin den. Hoe is het dan te verklaren dat je toch vreemd zou opkijken wanneer je buurman een chim pansee zou zijn? De sleutel ligt in de activiteit van die genen in het brein. Of genen in de hersenen ook werkelijk iets dóén, blijkt tussen mens en chimpansee belangrijk te ver schillen. Dat is na te gaan door naar een groot aantal eiwitten te kijken. Van elk eiwit ligt de blauwdruk, of mal, immers op ons erfelijk materiaal DNA, en wel op een bepaald gen. Of die mal ook werkelijk wordt ge bruikt, laat zich aflezen uit het eiwitproduct. Voor het in wetenschappelijk tijdschrift Science gepubliceerde onderzoek is naar de activiteit van 12.000 genen gekeken. Niet alleen in hersenweefsel, maar ook in levercellen en witte- bloedcellen. In deze laatste twee celtypen bleken er nauwelijks verschillen in eiwitpatronen tus sen mens en chimpansee te be staan. Sterker nog: soms waren de verschillen tussen chimpan see en mens zelfs kleiner dan tussen mensen onderling. Grote verschillen in de activiteit van genen, en daarmee in eiwitten, werden echter in de hersenen gevonden. Ravid: „Voor dit onderzoek heb ben we hersenweefsel van drie personen uit onze hersenbank gebruikt. Dat betrof weefsel uit hersengebieden waar verschil len tussen mens en mensaap konden worden verwacht. Zoals centra die betrokken zijn bij taal en spraak, en de hersenschors, waar hogere hersenfuncties als denken plaatsvinden." Verschillen in eiwitpatronen tussen mens en chimpansee bleken in de hersenen ruim vijf maal groter te zijn dan die in de andere celtypen. „De evolutie van chimpansee, onze meest verwante mensaap, naar mens heeft zich dus vooral in de her senen afgespeeld." Om te weten te komen welke specifieke erfe lijke factoren die evolutionaire ontwikkeling verklaren, moet echter nog veel meer onderzoek worden verricht, aldus Ravid. londen/anp - Britse weten schappers willen het lichaam van een vrouw opgraven die in 1918 in Londen overleed aan griep. Dat meldt The Sunday Ti mes. De vorsers denken in de stoffelijke resten aanwijzingen te vinden voor het soort griepvirus dat toen internationaal zeker 21 miljoen levens eiste. Door de zogeheten Spaanse Griep van 1918 stierven in ons land des tijds zo'n 27.000 mensen. De betrokken vrouw stierf in ok tober 1918. Ze ligt begraven in een loden kist in een grafkelder. Volgens de wetenschappers van het St.Bartholomew Ziekenhuis is het stoffelijk overschot waar schijnlijk in een relatief goede staat, waardoor onderzoek naar het griepvirus mogelijk is. Het lichaam kan overigens pas in een afgesloten ruimte uit de kist worden gehaald, omdat er anders een kans is dat het dode lijke virus zich verspreidt. De onderzoekers hopen dat een eventueel aanwezig vii wijzingen bevat voor ee dat een nieuwe grool griepepidemie kan voorb Het is tot dusver nog ni® nabestaanden op te spc de jonge vrouw die in i ligt begraven. Zij zoudr stemming moeten gevel i chaam op te graven. Als lukt familieleden te vini uiteindelijk het ministi binnenlandse zaken i het groene licht kunnen i Washington/AP - De voorouder van alle graan, fruit en bloemen ter wereld is mogelijk een pas ontdekte waterplant die 125 mil joen jaar geleden in een Chinees meer voorkwam. De als fossiel aangetroffen plant, met de naam Archaefructus si nensis (letterlijk 'oud fruit uit China') is van een tot nu toe on bekende soort en heeft de ei genschappen van de meest pri mitieve bloeiende planten. Tot op heden gingen botanisten er van uit dat een magnolia-achti- ge plant uit Nieuw-Caledonië de oudste bloeiende plant was. „Een opzichtige plant was het niet", zegt David Dilcher van het Museum of National History in Florida. De Archaefructus had geen bloembladen. Die ontwik kelden zich later, ter bevorde ring van de voortplanting. De Archaefructus kwam voor in on diep water, met de bloemen en zaden boven het wateropper vlak en de wortels in de bodem. „Het meest naaste hedendaagse familielid is waarschijnlijk de waterlelie", aldus Dilcher. De plant kwam voor in de tijd van de dinosaurussen. ge voorvaderen van het scharrelden rond tusser sen. De vondst werpt Dilcher ook licht op de van de mens. „Wij heb samen met bloemen keld. Wij zijn afhanke bloeiende planten om ti ven, voor voedsel en v bouwmateriaal." Volgens andere experts onderzoek van de Archa noodzakelijk om te vaststellen of het inderi de oudste bloeiende plai' (advertentie) door Peter de Jaeger den haag - Niet de ontwikke lingslanden, maar de westerse graantelers hebben de meeste baat bij de genetische opbouw van rijst, die onlangs werd be kendgemaakt. Amerikaanse we tenschappers ontrafelden voor het Zwisterse zaadbedrijf Syn- genta de DNA-volgorde van de rijstvariëteit Oryza japonica, en een Chinese groep onderzoe kers. deed hetzelfde voor Oryza sativa indica. Het volledige ge noom is overigens nog niet be kend. De onderzoekers hebben alleen de basenvolgorde (300 miljoen!) van de circa dertigdui zend genen bepaald, zo meld den zij in wetenschappelijk tijd schrift Science. De volgende stap is om de spe cifieke plek van het erfelijk ma teriaal op de chromosomen vast te stellen. Die klus is eind dit jaar afgerond. „Nu is 95 procent van alle rijst- genen bekend en kan worden bedacht welke hiervan belang rijk zijn voor bepaalde eigen schappen. Dat is zeer nuttig bij veredeling en selectie van betere rassen, die meer opbrengen of beter bestand zijn tegen ziek tes", zegt Andy Pereira, rijston- derzoeker bij het Plant Research International te Wageningen. Zo kunnen bepaalde genen ge bruikt worden als merkers. Wanneer een groep van bijvoor beeld tien genen belangrijk is voor droogtetolerantie kunnen de veredelaars die groep gebrui ken om overeenkomstige genen te vinden bij wilde soorten. De gevonden genen kunnen vervol gens worden ingekruist in com merciële rassen. Rijst is het basisvoedsel voor meer dan zestig procent van de wereldbevolking. Om de extra monden in de komende twintig jaar te kunnen voeden, zal de graanopbrengst met tachtig procent moeten stijgen, aldus de Wereldvoedselorganisatie. Die toename zal moeten komen van een kleiner areaal, omdat er jaarlijks landbouwgrond verlo ren gaat aan verstedelijking. „Daarom is het rijstgenoom van levensbelang voor ontwikke lingslanden", zegt Pereira. Maar op korte termijn zullen die landen weinig baat hebben bij de ontrafeling van het DNA van rijst. De kennis zal in eerste in stantie worden gebruikt voor commerciële doeleinden, zo verwacht de geneticus. „Zaad- bedrijven zullen de informatie vooral toepassen om betere maïs, tarwe en gerstrassen te ontwikkelen voor de westerse landbouw. Want daar is geld mee te verdienen." Ook zal de expertise worden ingezet om meer effectieve bestrijdingsmid delen te maken. De Chinezen hebben de geneti sche informatie (over een hybri deras dat alleen in China wordt verbouwd) vrij toegankelijk ge maakt. De rest van de wereld heeft hier echter niet zoveel aan, omdat het een specifiek geteel de variëteit betreft. De gegevens over de rijst van Syngenta, een modelplant en makkelijk te ver talen naar andere granen, zijn echter alleen tegen betaling be schikbaar. Pereira heeft daar geen moeite mee. „Dat bedrijf heeft kapitalen geïnvesteerd en wil dat geld terugverdienen. Na deel is natuurlijk wel, dat mil joenen mensen die afhankelijk zijn van rijst als voedselbron, voorlopig het nakijken hebben." €89.- Kwaliteit is het enige dat gezien mag worden bij Het Huis Maar het oog wil ook wat. Daarom heeft Het Huis al jarenlang eigen collectie modieuze monturen. Ook dit jaar zijn de modellen weer met de grootst mogelijke zorg geselecteerd. En een vaste, vriendelijke prijs van 89,- per montuur. Zien we u Het Huis Rinck Zien mag gezien worden. OPTICIENS LEIDEN - BREESTRAAT 121 - TEL. (071) 512 50 36 DIABETICI KUNNEN IN DEZE VESTIGING TERECHT V00R SCREENING VAN HET NETVLIES

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 2002 | | pagina 18