'Ik voel nog steeds die hand van Fortuyn'
I
MEDIA
Foto ontzielde lichaam Fortuyn leidt tot boze reacties
Mediawereld voelt zich niet
schuldig aan moord op Pim
j had geen tijd om na te denken'
29
;;diozenders
gisteren
linuut stil
Dj Ruud de Wild terug naar de plek des onheils op Mediapark
648
woensdag 8 MEI 2002
Ium/anp - Radio 3FM
jsteren rond 18.08 uur,
Istip waarop Pim For-
1 uur eerder voor hun
werd vermoord, een
t stilte op de zender in
gnomen.
*e voor de spontane
Titstond tijdens de uit-
a van Ruud de Wild,
jgramma waarin Pim
maandag te gast
•idene radiozenders
mee te doen met de
stilte van 3FM, waar-
ingerenzenders als
Radio 538.
Eric de Bie
Hilversum - Abonnees van de
meeste landelijke ochtendbladen
hadden gisteren een weinig sma
kelijk ontbijt. De foto van het
ontzielde lichaam van Pim For
tuyn op de voorpagina's van de
kranten zorgde voor afschuw, én
woede. De redacties werden gis
teren overspoeld met telefoon
tjes van boze lezers die klaagden
over het schokkende beeld. Bij de
Volkskrant werd zelfs de beveili
ging na dreigementen versterkt.
Desondanks staat Volkskrant
hoofdredacteur Pieter Broertjes,
net als zijn collega's bij het Alge
meen Dagblad en De Telegraaf,
nog steeds achter de keuze om
de ANP-foto over de hele breed
te van de voorpagina af te druk
ken. „Het zou journalistiek niet
juist zijn geweest hem niet te
plaatsen. Die foto laat precies
zien wat er gebeurd is, iets
schokkends en gruwelijks. Toen
de Amerikaanse president Ken
nedy vermoord werd, stonden
de foto's van zijn lichaam ook in
de krant."
Ook de regionale krant De Gel
derlander plaatste de foto van
Fortuyn en kreeg vele boze reac
ties van lezers. Vandaag geeft de
hoofdredactie uitleg op de opi
niepagina: „De belangrijkste re
den voor het plaatsen van de fo
to ligt in het nieuws zelf. Het
schokkende karakter kon niet
beter in beeld worden gebracht
dan met deze foto. Een zo vol
strekt unieke gebeurtenis als de
moord op de meest spraakma
kende lijsttrekker van Neder
land, die de volgende minister
president van Nederland had
kunnen zijn, rechtvaardigde de
ze keuze."
„Een bijkomend argument voor
deze foto kan zijn dat Fortuyns
leven zich de afgelopen maan
den en weken zo in de volle
openbaarheid afspeelde en bij
na één doorlopende mediavoor-
stelling was, dat het in beeld
brengen van zijn dood een wel
haast logische afsluiting van een
on-Nederlands politiek en per
soonlijk drama was."
Kennedy
Hoewel het bij deze krant beleid
is geen foto's van slachtoffers
van misdrijven af te drukken,
besloot ook hier de hoofdredac
tie na lang wikken en wegen de
foto van het ontzielde lichaam
van Fortuyn af te drukken. Vele
tientallen lezers reageerden daar
gisteren telefonisch of per e
mail op, soms in afkeurende zin,
maar vaak ook instemmend. Be
langrijkste argument voor de
hoofdredactie was dat het om
een foto gaat die de schok en de
impact van de uitzonderlijke
daad uitbeeldt. „Het is een jour
nalistiek en emotioneel moeilij
ke beslissing. Maar het is geen
smérige foto; wel een die het
historische moment van een po
litieke moord vastlegt. Dat is
doorslaggevend geweest: een
uitzonderlijk moment. Vergelijk
baar met de beelden van de
moord op J.F. Kennedy", aldus
de hoofdredactie van deze
krant.
Trouw drukte als enige landelij
ke ochtendkrant de foto niet af,
maar koos voor het beeld van
een man met een poster van
Pim Fortuyn in zijn hand op het
Haagse Plein. „Daar hebben we
hier op de redactie niet lang
over hoeven na te denken", zegt
hoofdredacteur Frits van Exter.
„Gevoelsmatig zeiden we met
een nee tegen de foto van de
dode Fortuyn. Bij Trouw zijn we
wat terughoudender als het gaat
om inzoomen op lijken."
Van Exter kan de keuze van zijn
collega-hoofdredacteuren overi
gens wel begrijpen. „Maandag
avond was er niet veel keus. Het
was óf de foto van Fortuyn, óf
iets geheel anders. Als je het eer
ste kiest, ga je echt voor het
schokeffect. Wij vonden dat de
foto niets nieuws toevoegde."
Folkert Jensma, hoofdredacteur
van NRC Handelsblad, heeft
niet zoveel begrip. „Ik vind de
foto té gruwelijk. Ik werd er on
passelijk van toen ik hem zag."
De middagkrant plaatste giste
ren op de voorpagina een over
zichtsfoto van de parkeerplaats
waar Fortuyn is doodgeschoten.
Daarop is ook het lijk te zien, al
leen veel kleiner.
Leo Blom, chef fotoredactie van
het ANP, geeft meteen toe dat
het 'een afschuwelijke foto' is.
„Maar we hebben geen moment
getwijfeld of we de foto op het
net moesten zetten. Het beeld
treft je als een mokerslag, maar
het toont in alle naaktheid pre
cies wat er is gebeurd. Je reali
seert je meteen de ernst van de
situatie. Dat maakt de foto sterk.
Macaber genoeg is dit één van
de meest succesvolle ANP-foto's
van de afgelopen jaren. Ook in
het buiteitiand is hij veelvuldig
geplaatst."
Volgens Huub Evers, docent
media-ethiek aan de Fontys Ho
geschool voor Journalistiek in
Tilburg, zijn de grenzen wat be
treft het afdrukken van foto's in
kranten de afgelopen jaren flink
opgerekt. „Ik kan me nog de fo
to herinneren van de auto waar
mee de politicus Van Traa was
verongelukt. Die maakte ook
boze reacties los, terwijl zijn li
chaam amper was te zien. Daar
mee vergeleken zijn de normen
duidelijk veranderd. Ik vraag me
echter af of dit nu de juiste af
weging is."
Het had overigens weinig ge
scheeld of de foto was nooit in
de kranten gekomen. De foto
graaf, Robin Utrecht, was bij het
Mediapark over het hek geklom
men om dichterbij de plaats van
de aanslag te komen. Hij werd
echter ontdekt door politieagen
ten en moest zijn digitale foto
camera inleveren. De floppy
met de foto kon hij echter nog
net in zijn zak stoppen.
m/gpd - Met een zeer beladen en
;le radio-uitzending heeft Ruud de
peren teruggekeken op de moord op
uyn. De diskjockey van Radio 3FM
van getuige.
iding van Ruuddewild.nl waarin hij
t had met Pim Fortuyn was net vijf
voorbij toen hij samen met de lijst-
lar de uitgang liep. Op het mo
de aanslag stond Ruud de Wild
:r de lijsttrekker om afscheid te ne-
let in beider ogen geslaagde pro
lenissen die daarop bij de uitgang
ebouw volgden, staan voor altijd
geheugen: „Merel reikte een fles
met nog een sticker erop. Die trok
p dat moment begon de dader te
Ik voel alleen Pirns arm nog die
irobeerde te pakken. Ik heb het van
tbij meegemaakt. Kort ema nam ik
.«nooit meer een radioprogramma te
en."
ud de Wild en zijn medepresenta-
;n Kijk in de Vegte en Sander de
ren met de rest van de redactie
aumatoloog hadden gesproken,
2 toch verder te gaan. In de uit-
egde De Wild die keuze uit aan de
luisteraars. „Misschien dat een of andere
randdebiel denkt dat-ie een ideaal kan be
reiken door een ander het leven te ontne
men, maar dan heeft-ie het goed mis." Om
dit te onderstrepen draaide Ruud de Wild
aan het begin van het programma het num
mer The show must go on van Queen, een
van Fortuyns lievelingsbands. Ook de rest
van de uitzending zat vol met geladen num
mers als Walk On van U2 en Everybody
Hurts van REM.
Op aanraden van de traumatoloog die de
programmamakers hielp met de verwerking
van de gebeurtenis, waren de drie al eerder
op de dag teruggegaan naar de plek waar
het drama zich maandag had afgespeeld.
Het terugzien van de plek des onheils werk
te heel bevrijdend op de drie presentatoren.
Toch heeft De Wild nog steeds een schuld
gevoel overgehouden aan de tragische ge
beurtenis: „Hij pakte me vast, pas na vier,
vijf schoten dook ik weg achter zijn auto.
Achterafheb ik gehoord dat ik later stond te
gillen in de gang. Ik ben vannacht ook zo'n
34 keer wakker geworden, dan voelde ik
steeds weer die hand die me vastpakte."
Hoewel de drie diskjockeys tijdens hun uit
zending geen politieke voorkeur aangaven,
hebben ze alledrie respect voor de man die
Pim Fortuyn was. „Hij was zo'n man die
respect afdwong. Hij sprak mij er bijvoor
beeld nog op aan dat ik een politieagent in
Rotterdam met jij in plaats van u aansprak.
En dan zie je zo'n respectvolle man tien mi
nuten na de uitzending helemaal alleen met
zijn kale hoofd op het beton liggen te ster
ven", zo vertelde Sander de Heer.
Ruud de Wild vindt dat vooral de buiten
landse media een verkeerd beeld schetsten
van Pim Fortuyn, met vergelijkingen met Le
Pen en door hem te bestempelen als rechts-
extremist. „Ik had juist het idee dat het hele
maal geen man met rare rechtse ideeën was.
Hij zei gewoon wat hij dacht. Die dader had
toch gewoon kunnen praten, waarom in
godsnaam een kogel?"
Ook de Nederlandse pers komt er in de
ogen van De Wild niet goed vanaf, bij het le
zen van de ochtendbladen vond hij niet één
artikel dat recht deed aan de situatie zoals
die zich voor zijn ogen afspeelde.
Tijdens de uitzending gisteren konden de
drie diskjockeys hun emoties nauwelijks de
baas. Vooral tijdens het voorlezen van
steunbetuigingen van luisteraars van het
programma hadden de drie het moeilijk.
Ruud de Wild was de enige die niet hoor
baar huilde tijdens de uitzending, maar ook
rlijk fantastisch voor een fotograaf", zegt Alexander Marks. Foto: Ton Kastermans
- t-Jan Klein
1 m - Foto's van de foto-
xander Marks (40) van
atie van de vermoede-
)rdenaar van Pim For-
gisteren en vandaag de
2ld overgegaan. Het
anse persbureau AP en
razender CNN maakten
/an de primeur, evenals
Journaal en talloze
veekbladen in binnen-
ïland.
krant pldhtstede dag
>ord twee foto's op de
na uit de serie van de
die werkzaam is bij
ermans Fotografie b.v.
sum. Marks is al 22 jaar
'en heeft tal van cala-
en andere incidenten
gefotografeerd, maar beschouwt
de foto's van de arrestatie als dé
klapper uit zijn carrière „Het is
natuurlijk fantastisch voor een
fotograaf. Aan de andere kant
ben je je ook bewust van de
ernst van de zaak", aldus
Alexander Marks.
Marks was maandagmiddag in
zijn auto onderweg van Hilver
sum naar Bussum toen hij een
politieauto van het korps Gooi
en Vechtstreek met sirene en
zwaailicht tegenkwam. De poli
tieauto stopte en twee agenten
haalden uit de achterbak twee
kogelvrije vesten en trokken die
aan.
Marks realiseerde zich onmid
dellijk dat er iets bijzonders aan
de hand moest zijn.
„Ik kreeg op hetzelfde moment
een telefoontje van mijn collega
Leon dat er geschoten was op
het Mediapark in Hilversum. Ik
heb toen mijn auto omgekeerd
en ben rechtstreeks naar Hilver
sum gereden. Toen ik bij het
Texaco-benzinestation aan de
Lage Naardeiweg in Hilversum
kwam zag ik een groot aantal
politieagenten. Ik stapte uit en
maakte de foto's van de politie
agenten, die een man over
meesterden, in de boeien sloe
gen en afvoerden. Ik riep over
de telefoon naar mijn collega,
met wie ik constant verbinding
had gehouden: ik heb het!"
Marks hoorde daarna voor het
eerst dat het slachtoffer op het
Mediapark de politicus Pim For
tuyn was geweest. „Ik had geen
tijd gehad daar over na te den
hij heeft het er nog steeds moeilijk mee.
„Het is zo bizar dat ik vanmiddag op de
plaats kwam waar nu bloemen liggen, zo bi
zar dat ik hier nog ben.
Even later schetste De Wild wat er door zijn
hoofd ging op het moment dat hij bezig was
met hun eerste uitzending na de moordpar
tij. „We kijken nu naar buiten, terwijl Blof
zingt 'wat een mooie dag voor je dood',
maar wat een kutdag was die zesde mei."
Aan het eind van de uitzending op maan
dagmiddag keken de drie presentatoren te
vreden terug op de uitzending die achter ze
lag. Nu kijken ze met gemengde gevoelens
terug op de jolige uitspraken die ze toen te
genover elkaar deden. De Wild: „We zeiden
nog tegen elkaar 'wat hadden we een goede
uitzending, we hebben alleen geen nieuws
voor het Journaal van zes uur'." Vijf minu
ten later geschiedde er dan toch nog
nieuws. Ruud de Wild vatte de gebeurtenis
sen als volgt samen: „We hebben sinds gis
teren drie dagen om te herdenken. We had
den al 4 en 5 mei en nu ook 6 mei."
Ruud de Wild: „Fortuyn pakte
me vast, pas na vier, vijf schoten
dook ik weg achter een auto".
Foto: ANP
Fotograaf Alexander Marks maakt 'plaat van z'n leven'
ken, want als je aarzelt of een
verkeerde beweging maakt ben
je gewoon te laat. Dan mis je de
foto. Het drong later pas tot mij
door dat ik de vermoedelijke
moordenaar van Pim Fortuyn
had gefotografeerd." Of hij met
zijn opzienbarende foto's in
aanmerking zal komen voor een
bijzondere onderscheiding, bij
voorbeeld in het kader van de
Zilveren Camera, is iets waar
Marks volstrekt niet aan wil
denken. Hij verwacht dat de
ANP-fotograaf die de foto van
het lichaam van Fortuyn maak
te, meer kans zal maken. „Voor
hetzelfde geld gebeurt er boven
dien morgen weer iets dat nog
belangrijker en opzienbarender
foto's oplevert", aldus Alexander
Marks.
'Vermoord door de hetze van zit
tende politici en een blatende
pers', zo luidden maandagavond
de teksten op spandoeken van
rouwende aanhangers van Pim
Fortuyn. De media zouden met
de berichtgeving over de omstre
den denkbeelden van de politicus
mede schuld hebben gehad aan
de moord. De journalistiek wijst
deze beschuldiging onverkort van
de hand. „Er is er maar één die
verantwoording moet afleggen
voor zijn daden, en dat is de da
der."
Monique Brandt en
Berrit de Lange
Hilversum - Typisch geval van
ongelukkige timing. NRC Han
delsblad lag afgelopen maan
dagmiddag nog niet op de mat,
toen het nieuws over de aanslag
op Pim Fortuyn bekend werd.
Het dagblad had juist die dag
een ongekend scherp hoofdre
dactioneel commentaar in de
kolommen opgenomen. Een
dag na de viering van de Bevrij
ding vergeleek de hoofdredactie
de denkbeelden van Fortuyn in
direct met die van het nazisti
sche schrikbewind tijdens de
Tweede Wereldoorlog: 'sterke
sprekers met eenvoudige denk
beelden die precies konden
aanduiden welke culturen do
minant waren en welke achter
lijk'.
„Een delicaat punt", zegt hoofd
redacteur F. Jensma de dag na
het drama over het artikel.
„Hoewel de dood van Fortuyn
niets afdoet aan de inhoud."
In de ogen van boze Fortuyn-
aanhangers is het commentaar
juist een goed voorbeeld van de
'demonisering' van hun held,
een opvatting die Fortuyn overi
gens graag voedde. Hij klaagde
zelf steen en been over de 'ten
dentieuze berichtgeving', die
hem zelfs deed overwegen een
eigen krant uit te brengen. „Er
heerst een oorlogsstemming, we
hebben niets meer te verliezen,
dus laten we terugvechten", al
dus zijn woordvoerder onlangs
over die plannen.
De Nederlandse media voelen
zich echter allerminst aange
sproken. „Onzin. Er is er maar
één die verantwoording moet
afleggen voor zijn daden, en dat
is de dader", zegt A. Joustra,
hoofdredacteur van Elsevier, het
blad waarvoor Fortuyn jaren
lang columnist was. „De discus
sie die in de media gevoerd
werd over Fortuyn was redelijk
open, ook al werden er soms de
meest vreselijke vergelijkingen
gemaakt. Maar dat gebeurt nu
eenmaal in een open samenle
ving."
Taboe
De media mogen zich volgens
Joustra wel aantrekken dat er
niet meer bericht is over de on
derwerpen die Fortuyn bij veel
kiezers populair maakten. „De
media hebben te lang tegen het
establishment aangeschurkt en
er zo aan meegewerkt dat be
paalde thema's, zoals immigra
tie, taboe werden. Met de op
komst van Fortuyn is de puist
opengesprongen.
„Fortuyn heeft de veenbrand in
de politiek aangewakkerd terwijl
wij dat als media eigenlijk had
den moeten doen", beaamt
Volkskrant-hoofdredacteur P.
Broertjes, die zich verder ook
niet aangesproken voelt door de
kritiek. „Tussen de Volkskrant
en Fortuyn is er nooit enige ma
te van animositeit geweest. Hij
is ruim aan het woord geweest
in onze krant."
Omroep Brabant ondervond de
negatieve houding ten opzichte
van de pers maandagavond aan
den lijve. Een verwarde man
kondigde telefonisch aan bom
men te gaan plaatsen bij de stu
dio. „Hij zei dat wij schuld had
den aan de dood van Pim For
tuyn en dat de media ervoor
hebben gezorgd dat hij in de ex
treemrechtse hoek terecht is ge
komen", zegt waarnemend
hoofdredacteur T. Zunneberg.
Ook zijn er nogal wat telefoon
tjes binnengekomen van luiste
raars die er ongeveer hetzelfde
over dachten. „Ik denk niet wij
ons schuldig hoeven te voelen.
Fortuyn heeft zich in eerste in
stantie zelf in een bepaalde hoek
geplaatst."
H. Evers, docent media-ethiek
aan de Fontys Hogeschool voor
Journalistiek in Tilburg: „Er is
zowel door pers als politiek een
bepaald klimaat rond Fortuyn
geschapen, maai" hij gaf daar
zelf ook aanleiding toe. Hij ge
bruikte de media volop om zijn
boodschap uit te dragen. Aan de
andere kant betichtte hij diezelf
de media van het demoniseren
van zijn persoon. Je kunt wel
vinden dat hij misbruikt is door
de media, maar je kunt het
evengoed omdraaien." Al met al
hebben de media het zeker niet
slecht gedaan, vindt Evers. „Hij
kreeg veel aandacht, maar niet
overdreven en niet op onjuiste
wijze."
Volgens NRC-hoofdredacteur
Jensma mag een krant „best op
het katheder klimmen om in het
commentaar een mening uit te
dragen. Zolang je als krant maar
niet eenkennig bent".
De verkiezingsstrijd was hoe
dan ook ongekend fel. aldus
Jensma. „Melkert heeft nog
nooit zoveel granaten over zich
heen gehad, Dijkstal werd afge
schilderd als een sukkelaar en
Fortuyn als onbetrouwbaar su
jet."
Ook al zijn de media dik tevre
den over zichzelf, media-ethicus
Evers is desondanks groot voor
stander van een kritischer zelf
beschouwing door de media.
„Dat gebeurt nu veel te weinig.
Er zijn, ook naar aanleiding van
het NIOD-rapport over Srebre
nica, wel goede voornemens ge
maakt. Maar als er overmorgen
weer iets ergs gebeurt, zijn alle
pleidooien voor zelfreflectie op
de redacties onmiddellijk weer
vergeten. Er zou, net als in Ame
rika, een onafhankelijk instituut
moeten zijn dat het functione
ren van de media onder de loep
neemt."
Zunneberg is voorstander van
zo'n initiatief. Hij zegt: „Het zou
goed zijn als wetenschappers
eens onderzochten of er echt
sprake was van tendentieuze
berichtgeving. We gaan er nu
met z'n allen vanuit dat ons
geen blaam treft. Als dat be
drijfsblindheid is, laat ze dat dan
maar bewijzen."
R. Abram, voorzitter van de
journalistenvakbond NVJ: „Ik
ben altijd sceptisch als de pers
het weer gedaan heeft. Eerst
werd gezegd dat de serieuze
media Pim Fortuyn negeerden,
toen stelden mensen dat de pers
hem groot maakte, en nu hoor
ik weer dat de pers hem zou
hebben gedemoniseerd."
Cor Bakker
40
jke staat: gehuwd,
deren
ïuzikant/presentator
muziek
)e Telegraaf
ifb Vivenda
ts van Sidney Sheldon
lington Road
Claire Fischer
www.corbakker.nl
b van een tv-zender
ten, wat zou je eerste
■l zijn?
amma's met live-mu-
igen en de playback-
oveel mogelijk uitban
de orkesten, zoals het
Metropole, moeten veelvuldig
op televisie komen. Er is ook
veel behoefte aan dergelijke
muziekprogramma's, dat hoor
ik regelmatig in het land. Men
sen gaan heel vaak naar con
certen in theaters, maar op te
levisie zie je daar maar weinig
van terug. Gelukkig kan ik daar
vanaf zondag met mijn eigen
programma iets aan bijdragen.
Voor welke presentator of welk
programma zet je de radio aan?
Ik ben een fervent luisteraar
naar nieuws. Omdat ik het leuk
vind, maar ook om bij te blijven
en het niet altijd lukt om de
krant goed te lezen. Claiiy Po
lak van het Radio 1 Journaal
MEDIA IK
vind ik een geweldige inter
viewster. Ook heel goed is Jurri-
aan van Dongen.
Hoe vind je dat je overkomt in
de media?
Als misschien een beetje te
braaf. Ik word te vaak gezien als
de ideale schoonzoon met een
hoge aaibaarheidsfactor. Leuk
om te horen, maar ik heb heus
wel een eigen mening.
Wie bewonder je in je vak?
Louis van Dijk is een lichtend
voorbeeld voor mij. Vanaf sep
tember gaan we samen op
tournee en daar kijk iknaar uit.
Denk je dat je qua werk ooit nog
eens iets totaal anders gaat
doen?
Al vanaf dat ik een jongetje van
elf was heb ik pianist willen
worden. Ik kan ook niets an
ders, ben bijvoorbeeld totaal
niet handig. Mijn vader zei al
tijd: wat je ogen zien, maken je
handen kapot.
Wat was je grootste blunder?
Toen onze dochter pas was ge
boren ging ik haar een keer bo
ven uit het wiegje halen voor
een voeding. Maar ze sliep zo
lekker dat ik haar liet liggen en
een beer in een doek wikkelde
en zo al babbelend de kamer in
liep. Toen ik een paar meter
van mijn vrouw was gooide ik
die beer en riep: vangen! Dat
was achteraf geen leuke grap.
Uren heeft ze gehuild. Ik ben
nog steeds bezig om dat goed
te maken.
Heb je een bepaalde karakterei
genschap van je vader of moe
der overgenomen
Een bepaalde nuchterheid. Ap
plaus en aandacht kunnen ver
slavend zijn en het is ook leuk.
Mijn vader zegt dan: de men
sen klappen niet omdat ze het
mooi vonden, maar omdat het
afgelopen is. Dan sta je weer
met beide benen op de grond,
hoor.
Met wie zou je liever niet aan
spoelen op een onbewoond ei
land
Mart Smeets. Ik hou niet van
sport en de muziek die hij op
de radio draait vind ik helemaal
niets. Misschien is het verder
wel een aardige man, maar ik
ken hem niet persoonlijk.
Het gesprek van de dag is na
tuurlijk de afschuwelijke moord
op Pim Fortuyn. Had je voor
maandag gedacht dat zoiets
hier zou kunnen gebeuren
Nee, absoluut niet. De Neder
landse politiek maakt, hoewel
het vaak ook over belangrijke
zaken gaat, op mij een beetje
provinciale indruk. Ook vanwe
ge de gemoedelijke manier
waarop het er meestal aan toe
gaat. Daar ga je toch niet ie
mand om vermoorden? Het
moet dus wel een enorme gek
zijn die dit heeft gedaan.
Herman Elzinga
Cor Bakker
Foto: Henk Bouwman