Leids opvangcentrum
Nieuweroord werkt hard
aan meer veiligheid voor
minderjarige asielzoekers
De twaalfde etage van het opvangcentrum
Nieuweroord aan de Rijnsburgerweg in Lei
den: ruim twintig piepkleine kamertjes, een
keuken, een wasruimte, een paar benauwde
gangen en een kantoortje. Hier wonen 33 al
leenstaande minderjarige asielzoekers
(ama's), jongens en meisjes. Op papier heet
het dat de bewoners in drie maanden tijd
moeten worden klaargestoomd voor een
min of meer zelfstandig leven. In een Klein
schalige Wooneenheid, een soort begeleid
wonen-project van voogdij-instelling Nidos,
of - volgens het nieuwe ama-beleid van
staatssecretaris Kalsbeek - in het land van
herkomst. In de praktijk verblijven de jonge
ren veel langer op Nieuweroord. Het gemid
delde is vijf tot zes maanden maar sommi
gen zitten er een jaar of langer.
door Annet van Aarsen
Na een zomer met strubbelingen op de ama-afdeling, is volgens de begeleiders de rust nu teruggekeerd. Archieffoto: Mark Lamers
ZATERDAG
4 MEI
2002
O
Wachten op de
m de bewoners van de twaalfde is
momenteel veel te doen, evenals om hun
'collega's' van etage dertien. Een paar weken
geleden presenteerde de Inspectie Jeugdzorg
en Jeugdbescherming een onheilspellend
rapport over gebrek aan veiligheid - met na
me voor de meisjes - op de ama-afdeling
van Nieuweroord.
Ama-begeleiders Yvonne van Tol en Marco
Dekker hebben de heisa rond het rapport
met enige verbazing gevolgd. Ze hebben
sinds de ingebruikname van Nieuweroord
de veiligheid aangekaart en nu de inspectie
hetzelfde zegt, 'duikelt iedereen over hen
heen'. „We zitten nu twee jaar in deze flat en
we zeggen al die tijd al: 'het is hier niet vei
lig'. We vragen al lang om bewakingscame
ra's en andere veiligheidsvoorzieningen",
zegt Van Tol. Volgens de regels moet iedere
bezoeker zich melden en hoort de voogdij
instelling toestemming te
geven voor bezoeken.
Maar vanwege de aard
van het gebouw, zijn die
regels betrekkelijk een
voudig te omzeilen. „Van
af beneden duik je, zeker
als het druk is, zo de lift in
of de trap op. Op de eta
ges is het overzicht lang
niet optimaal. We hebben
geen goed zicht op de ka
mers. Iemand kan een ka
mer binnenduiken en we
zien het niet."
Het is twee uur in de mid
dag, het begin van de
nieuwe dienst, en de deur
van het kantoortje zit
dicht. Tijd voor de over
dracht, dus even geen tijd
voor gesprekken met de
jonge bewoners, die op
andere tijden van de dag
veelvuldig komen binnen
vallen. In een dikke mul
tomap staan de zaken die
vandaag moeten gebeuren. Afspraken met
afzonderlijke bewoners, maar ook het feit
dat de oude stoffers op de kamers moeten
worden ingenomen in ruil voor nieuw veeg-
materiaal.
Behalve het toezicht op 'grote schoonmaak'
- elke avond steevast om zeven uur - en het
verplichte aanmeldrondje van de jongeren
kent de agenda van de begeleiders verder
weinig vaste dagelijkse momenten. Marco
Dekker geeft vanmiddag samen met een
Portugeestalige tolk een uurtje seksuele
voorlichting aan een groepje Angoleze jon
gens. .Altijd leuk voor een paar stevige dis
cussies", weet hij bij voorbaat.
Je kunt de klok er op gelijk zetten. Half drie
en de eerste bewoners komen het kantoor
binnenvallen. De Angolezen van Dekker
melden zich met de boodschap dat ze eigen
lijk betere dingen te doen hebben dan in een
instructielokaaltje voorlichting te krijgen.
„Tien minuten", bedelt één van hen. „Dan
moet het klaar zijn."
Yvonne van Tol: „Ik ben gewend
om met de jongeren te werken
aan integratie. Nu moeten we ze
gaan voorbereiden op een terug
keer." Foto: Taco van der Eb
Een beeldschone, tengere landgenote van
hen komt eveneens buurten. Ze heeft een
missie. „Yvon", zegt ze. „Ik ben jarig ge
weest." Om vervolgens door te ratelen over
de cadeautjes die ze heeft gekregen. En dat
sommige vrienden geen cadeautjes hebben
gegeven. Ze begrijpt het, geldgebrek. „Het
hoeft ook niet, een cadeautje", zegt ze.
Vervolgens schakelt ze over op andere ge
spreksonderwerpen. Ze vertelt dat ze al zo
lang in Leiden zit - tien maanden - en dat
het nu toch tijd wordt dat ze met haar zusje
wordt overgeplaatst naar een Kleinschalige
Wooneenheid (KWE). Ze praat over eten -
'veel patat, geen vitamines maar het fruit is
in Nederland ook niet lekker' - en over dat
ze eigenlijk wat dikker wil worden, want ze is
zo mager. En dan komt ze toch weer terug
op het eerste onderwerp. „Yvon, heb jij ook
een cadeautje voor me."
Krap 32 euro krijgen de
ama's per week. Keurig ge
stort op een rekening met
een bijbehorend bankpasje.
Daar moeten ze hun eten
en drinken voor kopen, kle
ding en andere zaken die ze
nodig hebben. Nieuwe
ama's - momenteel komen
die niet vanwege de opna
mestop die deze week naar
aanleiding van het rapport
is ingesteld - krijgen een
'buddy" toegewezen, liefst
een landgenoot die ook op
de afdeling verblijft. Die
maakt ze een beetje wegwijs
in Nieuweroord en in Lei
den: waar de goedkope Aldi
en de Digros te vinden zijn
bijvoorbeeld. „We vertellen
dat soort zaken ook, tijdens
de eerste gesprekken, maar
we hebben geen tijd om
met elke nieuwkomer de
stad in te gaan. Met het
buddysysteem, dat we nog
niet zo lang geleden hebben ingevoerd, zijn
we erg tevreden", zegt Yvonne van Tol.
De ama's hebben, anders dan hun begelei
ders, een lange lijst met vaste momenten en
regels. Om 8.40 uur moeten ze zich melden
op het kantoor, van negen tot drie uur naar
de ama-school, al hebben de jongeren nu
twee weken vakantie. Tussen de bedrijven
door worden er begeleidingsgesprekken ge
voerd met het ama-team van Nieuweroord,
zijn er afspraken met de vreemdelingen
dienst, de Immigratie- en Naturalisatie
dienst, met de voogd van Nidos en met
Vluchtelingenwerk dat de jongeren bijstaat
in de procedure.
Om zeven uur 's avonds moet de helft van
de bewoners zich melden voor de schoon
maak. De gangen, de wasruimte en de keu
ken krijgen dan een poetsbeurt. Om half tien
hoort iedereen op zijn kamer te zitten. De
begeleiders gaan op dat moment de deuren
langs voor de avondregistratie. Om tien uur
moet het stil zijn op de afdeling en vanaf
twaalf uur 's nachts is het niet meer toege
staan om bij buurman of buurvrouw op be
zoek te gaan. Jongensbezoek op meisjeska
mers en omgekeerd is te allen tijde verbo
den. De lift is tussen acht en vier uur verbo
den terrein voor iedereen die goed ter been
is. En zo zijn er nog veel meer regels.
Marco Dekker meldt zich weer na een verhit
uurtje praten over relaties en vriendschap
pen, relationele regels en gebruiken. On
danks de aanvankelijke weerzin van de jon
gens is het een interessante bijeenkomst ge
worden. Ze hebben het over onschuldige
onderwerpen gehad zoals begroeten, in Ne
derland drie zoenen op de wang. Maar ook
over seks en over veilig vrijen. Wat dat be
treft blijven de culturele verschillen een las
tig onderwerp. In veel landen van herkomst
hebben vrouwen in een relatie niets in te
brengen. De jongens die Dekker spreekt,
moeten zich er van bewust worden dat het
zo in Nederland niet werkt.
„Soms denken ama'-s dat als je met iemand
zoent, dat automatisch betekent dat je ook
met elkaar naar bed gaat. Veilig vrijen? Hoe
je een condoom gebruikt, wisten de jongens
van vanmiddag al", zegt Dekker. „Maar
soms moet je erg uitkijken met wat je zegt,
moetje precies uitleggen hoe het in zijn
werk gaat. Anders denken ze dat ze bij wijze
van spreken dat condoom al om moeten
doen als ze de deur uitgaan voor een avond
je stappen."
Nog niet zo lang geleden verdwenen er weer
eens twee meisjes uit het centrum, zegt
Yvonne van Tol. Ze zeiden dat ze uit Sierra
Leone kwamen, maar het zou ook goed kun
nen dat de dames in Nigeria zijn geboren.
Dat land is tamelijk berucht, vanwege prosti
tutienetwerken. Jaren geleden al, berichtten
de media over verdwenen Nigeriaanse meis
jes, onder andere uit Valentijn, een opvang
huis voor minderjarige asielzoekers in Nun-
speet. De meisjes werden vaak naar Neder
land gebracht met prostitutie als vooropge
zet doel. Een praktijk, waar de begeleiders
van de ama's niet zo veel tegen kunnen
doen.
De overgrote meerderheid van de bewoon
sters - dat moge duidelijk zijn - zijn beslist
niet naar Nederland gekomen om vervol
gens in de prostitutie te belanden. Maar ook
zij worden regelmatig lastiggevallen, aange
sproken. „Op het station bijvoorbeeld, of bij
de Digros", vertelt Van Tol. „Toen we met
het opvangcentrum bij de Willem van der
Madeweg zaten, was de situatie wat dat be
treft veiliger. Vanaf die plek zat je niet zo snel
in de stad, dus liepen de meisjes minder snel
gevaar."
Aan de situatie op straat kan het Centraal
Orgaan opvang Asielzoekers weinig verande
ren. Maar clusterdirecteur Wim Latupeirissa,
verantwoordelijk voor Nieuweroord, belooft
dat onder andere die lang gewenste beveili
gingscamera's binnenkort toch echt worden
opgehangen.
De geschiedenis van Nieuweroord is niet de
meest gunstige. Toen het opvangcentrum
van de Willem van der Madeweg verhuisde
toekomst
naar de zusterflat aan de Rijnsburgerweg,
was de toren eigenlijk niet 'af. De kamertjes
waren klaar, dus er kon worden gewoond.
Maar in de zijvleugels huisde nog het Mond-
riaancollege. Partnerinstellingen als Vluchte
lingenwerk en Nidos moesten naar een kan
toorflat in het Stationsgebied, de ama-school
was - net als de basisschool - ook buiten de
deur gevestigd. „Sinds we hier zitten, zijn we
eigenlijk nog constant bezig geweest met in
richten en verbouwen. Een lastige complica
tie", zegt Latupeirissa.
Hij erkent grif dat de begeleiders op de ama-
afdelingen hun werk met te weinig mensen
moeten doen. Met de bezetting is het onmo
gelijk om 24-uurs-diensten te draaien. Na
half twee 's nachts houdt de beveiligings
dienst toezicht, maar ook dat is niet de idea
le situatie. Het wachten is nu op landelijke
maatregelen, die staatssecretaris Kalsbeek
naar aanleiding van het
rapport heeft beloofd, en
Latupeirissa verwacht dat
daar ook een versterking,
qua menskracht, van het
ama-team bij zit.
In de tussentijd heeft hij
een opnamestop afgekon
digd, die de ama-begelei
ders overigens enigszins
heeft verbaasd. Na forse
strubbelingen vorige zomer
- aanleiding voor het on
derzoek - was het aantal
ama's al fors teruggelopen
en de rust op de bovenste
verdiepingen van Nieuwer
oord teruggekeerd. Vorig
jaar zomer zat de afdeling
vol en was bovendien de
samenstelling van de
groep, vanwege de grote
instroom van Angoleze
ama's, uit evenwicht. Die
onevenwichtige samenstel
ling leidde tot ruzies en irri
taties onderling. Ook wer
den de ama-begeleiders geconfronteerd met
een aantal ongewenste zwangerschappen bij
de meisjes en met allerlei verhalen over sek
sueel misbruik en intimidatie.
Er werd toen al flink ingegrepen, met onder
andere een opnamestop voor Angoleze
asielzoekers. Die zijn nog steeds in de meer
derheid, maar niet meer zo overmatig als
maanden geleden. En ondanks het gebrek
aan menskracht, besloot het ama-team om
de roosters anders in te delen: in plaats van
tot half elf 's avonds is er nu standaard tot
half twee 's nachts begeleiding aanwezig.
De reacties van buiten op het inspectierap
port - onder andere die van wethouder
Pechtold die zei dat Nieuweroord de indruk
wekt dat er binnen de muren andere nor
men en waarden gelden dan in de Neder
landse samenleving gebruikelijk zijn - kwa
men hard aan. „Heb jij dan het idee dat deze
jongeren zo verschrikkelijk zijn, dat het hier
binnen een enorme puinhoop is?", vraagt
Van Tol, terwijl ze een kijkje in de keuken
neemt. Die is vanaf vier uur volop in ge
bruik. Op de fornuizen staat een flink aantal
potjes te pruttelen. Veel rijst. En kip verwerkt
in stoofpotjes.
De begeleiders worstelen momenteel met
het nieuwe ama-beleid van de staatssecreta
ris. Waar eerder minderjarige asielzoekers er
vanuit konden gaan dat ze, vanwege hun
leeftijd, in Nederland mochten blijven, moet
volgens de nieuwe regels de meerderheid
worden teruggestuurd. Van Tol vindt het las
tig. „Ik ben gewend om met de jongeren te
werken aan een integratie in de Nederlandse
samenleving. Nu moeten we ze gaan voor
bereiden op een terugkeer, iets wat ze zelf
vaak niet willen. Dat vergt nogal wat", zegt
ze.
Collega Dekker heeft er minder moeite mee.
„Een paar jaar geleden kwamen veel Chine
se jongeren naar Nederland. Ze worden mo
menteel teruggestuurd en
dat merkje direct aan het
aantal aanmeldingen uit
dat land. Dat zijn er veel
minder. Ik denk dat het te
recht is, dat de regels veel
strenger worden. Maar ik
ben blij dat ik de beslissing
niet hoef te nemen, dat ik
me alleen bezig hoef te
houden met opvang."
Dat is op zich lastig ge
noeg, zegt Van Tol als ze
later op de avond na een
bezoekje met een aantal
jongeren aan voetbalver
eniging Docos de laatste
ronde doet. Het ama-team,
legt ze uit, werkt op basis
van een methodiek, geënt
op een verblijf van drie
maanden. „Buiten alle ge
sprekjes tussendoor om,
moeten we volgens die
methodiek drie intensieve
begeleidingsgesprekken
hebben met de ama's.
Over hoe ze zich staande houden en zichzelf
verzorgen, over hoe het op school gaat, on
der andere. Maar de meesten blijven veel
langer dan drie maanden omdat er op de
KWE's te weinig plek is. Je kunt ze daarna
niet aan hun lot overlaten, dus we proberen
constant aanpassingen door te voeren in de
opvang."
Ze is streng, als ze de kamers controleert.
Wie niet aanwezig is, moet later onverbidde
lijk op het matje komen. En wie er in de ka
mer een puinhoop van heeft gemaakt, krijgt
een uitbrander en de opdracht om morgen
grote schoonmaak te houden. „Bah", zegt
ze, terwijl ze op een kamer van twee jongens
de koelkast opentrekt. „Morgen", mompe
len de jongens, terwijl ze hun ogen strak ge
richt houden op het afsprakenbriefje dat ze
net in hun handen gednikt hebben gekre
gen. „Dit kan echt niet", briest ze, terwijl ze
minuscule badkamer uitvlucht. Twee paar
ogen blijft schuldbewust op het afspraken-
briefje gericht. „Morgen", klinkt het weer.
Clusterdirecteur W. Latupeirissa:
„Sinds we hier zitten, zijn we ei
genlijk constant bezig geweest
met inrichten en verbouwen."
Foto: Henk Bouwman
Voor je zelf zorgen is een belangrijke vaardigheid die de ama's zich op Nieuweroord eigen
moeten maken, ledereen moet zijn eigen potje koken. Foto: Taco van der Eb
De bovenste etages van de oude zusterflat aan de Rijnsburgerweg zijn ingericht voor de op-
vane van alleenstaande minderiariee asielzoekers. Archieffoto: Dick Hoeewonine
iueel op de twaalfde etage: grote schoonmaak, ieder dag om zeven uur stipt.
Taco van der Eb
