'De Maya's hebben mij bekeerd' GELOOF SAMENLEVING Evangelische leiders vragen vergeving Een paus waarmee je door de bocht kan Het land ligt braai Boycot was 'misverstand' 'Zeven priesters veroordeeld voor pedofilie' Pauselijke brief over de biecht Heksen VS: Christenen schenden onze rechter donderdag 2 MEI 2002 den haag/anp - Secretaris-ge neraal ds. B. Plaisier van de Sa- men-op-Wegkerken heeft de boycot van de receptie van de Israëlische ambassade aan de ambassadeur uitgelegd als een 'misverstand'. Maar hij had vrij dag geen verontschuldigingen aangeboden, zei ambassadeur Eitan Margalit. Tijdens een ontmoeting op ver zoek van de SoW-kerken om de zaak uit te leggen had de am bassadeur begrepen dat de SoW-kerkleiding de afwezigheid van de SoW-sectie Kerk en Israël betreurde. Dat maakte hij meer op uit wat er niet werd gezegd dan wel werd gezegd, zei Mar galit gisteren in Den Haag bij een ontmoeting met de Buiten landse Persvereniging. rome/ap - Ten minste zeven Ita liaanse priesters zijn in het ver leden veroordeeld wegens pedofilie. Het katholieke tijd schrift Famiglia Cristiana heeft dat gisteren bericht. Naar twee priesters wordt momenteel on derzoek gedaan. Een van hen heeft een schadevergoeding moeten betalen aan een slacht offer. Een aantal is behandeld in het Jezuïetencentrum voor ver warde priesters in het noorden van Italië. Toen vorige week de Ameri kaanse kardinalen bij de paus op het matje moesten komen om te spreken over het pro bleem van de seksschandalen die de Rooms-Katholieke Kerk in de Verenigde Staten teisteren, vonden de Italianen dat schaamteloos de vuile was van de kerk buiten werd gehangen. Tot nu toe werden de gevallen van priesterlijk misbruik in Italië in stilte afgehandeld. vaticaanstad/anp - Paus Johan- nes Paulus II heeft een apostoli sche brief geschreven over de biecht. De rooms-katholieke kerkleider geeft daarin precies aan hoe het sacrament van boe te en verzoening, zoals de biecht officieel heet, moet worden toe gepast. Het document met als titel Mi- sericordia Dei (Gods goedheid) verschijnt vandaag. De paus heeft de brief op eigen initiatief geschreven. Hij hecht groot be lang aan de biecht. Zo wees de kerkleider de Nederlandse bis schoppen in 1998 tijdens hun vijfjaarlijkse werkbezoek aan het Vaticaan op de zegeningen er van. Kardinaal Simonis zag daarin een stimulans om zich sterk te maken voor het 'ver smade' sacrament. Niet meer dan 9 procent van de rooms-katholieken in ons land biecht nog wel eens, zo bleek datzelfde jaar uit een represen tatieve steekproef. door Martijn Hover De Midden-Amerikaanse Maya's hebben vijfhonderd jaar van bloedige onderdrukking achter de rug. Desondanks zijn zij erin ge slaagd hun waardigheid én hun levensbeschouwing te behouden. Dat zegt theoloog Mario Coolen (57), die twintig jaar tussen de Maya's gewoond en gewerkt heeft en daar zelf een beetje Maya"van geworden is. Het zijn geboren theologen, vindt hij. „Neem nou de klederdracht van de Maya's", zegt Mario Coolen. Het spaarzaam ingerichte ver trek wordt gedomineerd door een Maya-kamerscherm uit Guatemala. Het ding ziet er wat ontheemd uit. Buiten is het een herfstachtige voorjaarsdag, grijs en kil, in alles het tegengestelde van de tropische kleurenpracht die de theoloog jarenlang heeft omgeven. Zoals de kleurige kleding waarin toeristen in Guatemala de Maya's zien rondlopen. „Op het eerste gezicht ziet dat er heel vrolijk uit", vertelt Coolen. „Maar de toeristen zien diezelf de Maya's niet als ze uit de ber gen komen om als contractar beiders voor een hongerloon op de suikerrietplantages te wer ken. Onder de prachtige kleuren van de Maya-kleding gaat ook een sinistere geschiedenis schuil. Ze zijn de Maya's name lijk in zekere zin opgelegd door de Conquistadores, de Spaanse veroveraars die in de zestiende eeuw binnen luttele jaren korte metten maakten met de pre-Co- lumbiaanse beschavingen in La tijns-Amerika." De inheemse bevolking werd naar de marges van de samenleving gedrongen. Van haar werd slechts slaafse horigheid verwacht. „Om de Maya-bevolking beter onder de duim te kunnen hou den, werd een systeem ingesteld waarbij elk dorp gekenmerkt werd door de kleurpatronen van de kleding die er gedragen werd. Die kleurige klederdracht is in feite een soort 'jodenster', een identificatiemiddel dat het mo gelijk maakte in één oogopslag de herkomst van een Maya vast te stellen." De toeristen krijgen dat verhaal niet te horen, schampert Coolen. Hij heeft ruim twintig jaar te midden van de Maya's gewoond en gewerkt en heeft de achter kant van het Guatemalteekse gelijk inmiddels aan den lijve ondervonden. „Tweehonderdduizend Maya's zijn in die jaren vermoord", zegt Coolen. „Het was een regelrech te genocide. Hier in Nederland maakt men zich tegenwoordig nogal druk om de slachtoffers van de Argentijnse junta. Dat was ook heel erg, natuurlijk, maar in Guatemala, een veel kleiner land bovendien, waren het er tien keer zoveel!" Hoewel de militaire junta die verantwoordelijk was voor het bloedvergieten, inmiddels is Mario Coolen: „De diep-religieuze manier waarop de Maya's het leven van alledag indelen, is ronduit ge niaal." Foto: GPD/Joep Lennarts verdreven en aan de meest bloeddorstige uitwassen een einde is gekomen, is de econo mische en politieke situatie van de Maya's de afgelopen tien jaar echter nauwelijks verbeterd. Dat hij midden in een bloedbad zou belanden, kon Coolen niet bevroeden toen hij halverwege de jaren zeventig in Guatemala aankwam. Toen hij na afloop van zijn stu die vertrok om te gaan werken in een ontwikkelingsproject, liep dat anders dan hij gedacht had. De jonge theoloog kwam mid den in een burgeroorlog terecht, waarbij de gevestigde macht hebbers met behulp van teneur de emancipatie van de al eeu wenlang onderdrukte oorspron kelijke Mayabevolking probeer den tegen te houden. Ze werd daarbij gesteund door een zelfs naar Latijns-Amerikaanse be grippen uitzonderlijk meedo genloze militaire junta. Als ik in '82 het land niet ont vlucht was, dan zouden ze ons vermoord hebben", zegt hij. „Daar ben ik van overtuigd." Zulke belevenissen gaan een mens vanzelfsprekend niet in zijn kouwe kleren zitten. Maar wat op de theoloog te midden van al dat bloedvergieten en ge weld de meeste indruk maakte, was de spirituele weerbaarheid van de gediscrimineerde Maya's. Hij heeft er onlangs een boekje over geschreven, 'Hart van de Maya's', waarin hij met veel inlevingsvermogen vooral de rituelen beschrijft waarmee de Maya's zich wapenen tegen de onzekerheden van het be staan. „Als je met een groepje Maya's onderweg bent", vertelt hij, „en dè zon komt op, dan zie je ze al lemaal hun hand opheffen om de opgaande zon te begroeten. Zo hebben ze passende rituelen voor zo'n beetje elke handeling die van belang is: van het zaaien en planten van de maïs tot het begraven van hun doden." De scheppingsmythe van de Maya's is heel bijzonder, meent Coolen, en kan helpen om de speciale band van de Maya's met de natuur te verklaren. „In de Maya-mythe schept God eerst een mens uit klei, maar die deugt niet. Hij spoelt weg met de regen. Vervolgens maakt Hij er een van hout, maar dat is evenmin een succes. De houten mens blijkt nogal, nou ja, houte rig te zijn. Uiteindelijk kneedt God een mens van maïsdeeg, en van die maïsmens stammen de Maya's af." Het is een prachtige mythe, vindt Coolen, zelf opge groeid met het scheppingsver haal over Adam en Eva en het aards paradijs. „Dat de mens is wat hij eet, dat is toch een prachtige gedachte? Ze leert de Maya's om eerbied te hebben voor het voedsel dat ze verbouwen en ook voor de na tuur als geheel. Gewassen als de maïs en ook de aardappel, die allebei uit Amerika stammen, kennen van oudsher een grote genetische variatie omdat in verschillende regio's verschil lende rassen worden gekweekt, afhankelijk van het plaatselijke klimaat. De westerse landbouw heeft die variatie uitgebannen ten faveure van grootschalige monocultuur. Dat is toch ge woon zonde?" Hij zegt het alsof hij bedoelt: 'een zonde'. Coolen heeft van de Maya's dan ook geleerd dat reli gie méér is dan kerkbezoek en theorie. „De diep-religieuze ma nier waarop zij het leven van al ledag indelen, is ronduit geni aal", zegt hij. „Het zijn geboren theologen. Hun manier van le ven onderstreept het gewijde karakter van de hele natuur." „De manier waarop wij de na tuur uitbuiten, dat is een grof schandaal. Volgens de Maya's wordt de mens aan het eind der tijden op zijn gedrag beoor deeld, niet door God, maai" door de dieren. Zo zullen wij ook ge oordeeld worden, door onze kippen en varkens." Even klinkt de Schillebeeckx- adept als de profeet van een nieuw geloof, maar zo ver wil hij nu ook weer niet gaan. „Ik wil natuurlijk niet zeggen dat wij met zijn allen Maya's moeten worden en het Maya-geloof moeten gaan aanhangen", haast hij zich te verklaren. „Maar ik denk wel dat wij evengoed een hoop van een volk als de Maya's kunnen leren. Met name waar het gaat om respect voor de na tuur, en de manier waarop ze dat respect in rituele vorm gie ten." De Maya's zijn niet altijd even vreedzaam en milieubewust ge weest. Vermoedelijk kwam aan hun bloeiperiode in de elfde eeuw een einde mede als gevolg van ongebreidelde ontbossing. Dat ging gepaard met groeiende weerzin bij de onderworpen volkeren over de duizenden mensenoffers die volgens de Maya-priesters noodzakelijk wa ren om de orde in de kosmos te handhaven - waarbij ook vooral het rituele aspect van het men senoffer van belang was. Coolen is zich van die lugubere over eenkomst wel bewust, maar hij acht het niet van groot belang. „Wat voor mij telt", zegt hij, „is dat de Maya's mij persoonlijk het Goddelijke in de natuur veel beter hebben leren waarderen en erkennen. De Maya's zien het Goddelijke in alles: in het voedsel dat ze verbouwen, in de gemeenschap die ze vormen, in de natuur die hen omringt. Hun uitgebreide rituelen hebben hen door vijfhonderd jaar onder drukking heen geholpen met behoud van hun trots en waar digheid, zelfs in uitzichtloze ar moede." Als katholiek theoloog kwam hij uit een kerk die 'alle ramen had dichtgetimmerd, behalve haar eigen', zegt Coolen. „De Maya's hebben mij in elk geval geleerd dat er heel veel vensters zijn die uitzicht bieden op God. In die zin kun je wel zeggen dat zij mij hebben bekeerd, in plaats van ik hen." Het boekje van Mario Coolen, 'Hart van de Maya's' is te bestellen door 10 euro over te maken op giro 1664042 t.n.v. Soli- daridad Utrecht, o.v.v. 'Maya's'. 'Grove haarscheuren' noemt de Britse journalist John Comwell de tegenstellingen binnen 's werelds grootste geloofsge meenschap, de Rooms-Katho- lieke Kerk. Hij ziet vooral een verschil tussen de 'noordelijke' of westerse rooms-katholieken en de zuidelijke. En kenschetst die respectievelijk als progres sieve en conservatieve krach ten. Paus Johannes Paulus II plaatst hij in de conservatieve hoek. Zijn boek 'De Paus en het lot van de gelovigen' ligt wat dat betreft geheel in lijn met eerdere boeken zoals 'Een dief in de nacht, de dood van Jo hannes Paulus I' en 'Hitiers Paus', waarin Cornwell zich laat kennen als een links rooms-ka- tholiek. Hij analyseert kwesties als vrouwelijk priesterschap, de kerkelijke hiërarchie, de 'katho lieke seksuologie', katholieke homoseksuelen, scheidingen, abortus, misbruik door pries ters en het celibaat. Vooral de laatste twee onderwerpen zijn de laatste tijd vaak in het nieuws. Comwell schreef dit boek echter voor de grootste schandalen (in de VS) aan het licht kwamen. Toch is zijn visie op de kerk en seksualiteit de moeite waard. Hij haalt voorbeelden aan, me ningen en ervaringen van an deren en probeert zo bij ieder progressieve krachten. Wellicht is die behoefte aan objectiviteit ook ingegeven door de kritiek op zijn eerdere boeken, vanuit wat hij noemt 'de ultraconser vatieve apologetische media'. Hij schrijft: „een invloedrijke conservatieve groep critici richtte zijn pijlen niet op de in houd van de bronnen en argu menten (in Hitiers Paus, red.), maar op mijn persoonlijke des kundigheid." John Comwell werd weliswaar katholiek opgevoed, maar ver een moeilijke re het geloof. Van een agnosti sche basishouding is dan ook in 'De Paus en het lot van de gelovigen' niets terug te lezen. Maar door zijn wens dergelijke kritiek te weerspreken en ook oog te hebben voor de conser vatieve katholieke visie blijft hij vaak een beetje in het midden hangen. Comwell schrijft paus Johannes Paulus II een enorme energie en daadkracht toe. Daarnaast is hij volgens de Brit een man die de tegenstellingen binnen de kerk verscherpt. 'De Paus en het lot van de gelovigen' bevat naast een analyse van de toe stand binnen en buiten de rooms-katholieke kerk en de in vloed van de paus, ook een pleidooi voor een meer vader lijk pausschap. Hij ziet graag „een paus die het ongebroken geloof van onze kerk kan helen, en die alle gelovigen zonder uitzondering liefheeft, hen in woord en geschrift vertrouwt en in de minsten onder hen - de zondaren, de gemarginali seerden, de dissidenten, de ontmoedigden - de toekomst ziet van de Enige, Ware, Heilige Katholieke en Apostolische Kerk." Vrij vertaald: Comwell wil een paus waar hij zelf goed mee door de bocht kan. Maar omdat hij - gezien de populari teit van zijn boeken - spreekt voor een grote groep katholie ken, is het voor de kardinalen die de volgende paus moeten kiezen wellicht geen overbodi ge luxe dit boek eens goed te bestuderen. Titel: De Paus en het lot van de gelovigen Auteur: John Cornwell Uitgeverij: Balans Prijs: 17,90 euro Is het u al opgevallen? In Bel gië hebben ze een paar men sen die ze goed op een rijtje hebben. De Nederlandse Spoorwegen haalden een transportexpert naar Utrecht, die behartenswaardige aan bevelingen deed (waar niet naar werd geluisterd, zodat hij weer vertrok). De burge meester van Hasselt weet so cialisme (voor basisbehoef ten) aan liberalisme (voor luxe-spullen) te koppelen. En dan is er nog Bernard Lietaer, de Duisenberg van België. Lietaer was top-econoom bij de Belgi sche Nationa le Bank en is nu hoogle raar in Cali- fornië. Hij schreef een bijzonder boek: Het geld van de toekomst, een nieuwe visie.op wel zijn, werk en een humanere wereld. Lietaer ziet vier ont wikkelingen die onze wereld in een crisis kunnen doen be landen, temeer omdat zij el kaar versterken: de veroude- ringsgolf, de monetaire insta biliteit, de informatie-revolu tie en de verandering van het klimaat en de ondergang van de biodiversiteit. Met vier A/ragen maakt Lietaer de problemen inzichtelijk: 1. Hoe kan de maatschappij de ouderen het geld geven dat nodig is omdat ze langer le ven? 2. Hoe kunnen we ons voorbereiden op de mogelijk heid van een monetaire cri sis? 3. Hoe kunnen we een bestaan geven aan miljarden mensen als er groei is zonder nieuwe werkgelegenheid? 4. Hoe kunnen we de strijd tus sen financiële belangen op de korte termijn en duurzaam heid op de lange termijn op lossen? Voor die problemen dragen de politici die elkaar nu op tv de Kamer uit vechten, 'linkse' en 'rechtse' oplossingen aan. Lietaer vindt ze allemaal te kort schieten. Hij stelt dat on ze problemen worden ver oorzaakt door ons geldstelsel. Een geldstelsel dat niet heilig is, maar waarvan we doen alsof het heilig is. Hij pleit voor complementai re geldstelsels, die geen rente opleveren en niet de concur rentie tussen mensen bevor deren, maar wederkerige re laties stimuleren en de ge meenschap opbouwen. Lietaer is, denk ik, geen zwe verig type. En het is jammer dat hij niet tweeduizend jaar geleden leefde, toen rabbi Hillel een beslissing moest nemen over het kwijtschel den van leningen. Als Lietaer TAMARAH BENIMA toen Hillel had weten te over-, tuigen, had de wereld er nu misschien totaal anders uit gezien. Van Hillel is het adagium: „Wat je niet wilt dat jou wordt aangedaan, doe dat je naaste niet aan. Dat is de hele Tora (Gods leer), de rest is commentaar." (Hillel was een paar generaties ouder dan Jezus). Rabbi Hillel moest een uit spraak doer over de toe-| passing van e de wetten inj hoofdstuk 25 van Lew-[)i ficus, over het zogehe-1 ten sjemietak -jaar en het k joveel-jaar (jubeljaar). Ieder zeven-fc de jaar is een sje- mietajaar. In een sje- mietajaar j mag er niet I worden ge- L< plant en niet worden geoogst. Het land moet braak liggen. Men mag wel eten watf i er groeit op het land of aan \t de wijnstok, maar de armen je en behoeftigen zijn vrij om jr daar ook van te nemen. c Elk vijftigste jaar is een jo- r veeljaar. Ook dan ligt het landT braak. Land dat ooit is ver- t kocht, gaat terug naar de fa- C milie of stam die het oor- pi spronkelijk van Jozua kreeg, P Alle Hebreeuwse slaven wor- fl den vrijgelaten. En alle lenin- |c gen die joden aan elkaar heb-J' ben gegeven, worden kwijt- f gescholden. Alle vier maatregelen grijpen diep in in de economie. Evenals de regel dat geen rente gevraagd mag worden van de naaste (25:36) Er zijn nog steeds vrome joodse boeren die het land braak laten liggen in het sje- if mietajaar. Maar de teruggave van land, het kwijtschelden Ie van leningen en het niet vra- il gen van rente trokken een te k sterke wissel op de ontwikke- c ling van de economie. Waar de rabbijnen in andere j gevallen vemunftige oplos singen vonden, hebben zij zich, in navolging van Hillel, ten aanzien van Leviticus 25 te snel gewonnen gegeven, en de bepalingen buiten wer- king gesteld. I" Daarom is het zo interessant Lietaer te lezen. Hij laat zien hoe de schier onoverkomen- lijke problemen die op ons afkomen misschien toch kunnen worden opgelost. Na alle debatten tussen flink klinkende, maar in het duis ter tastende politici, gaat het in het gedroomde debat tus sen de Belgische hoogleraar en de joodse geleerde uit het jaar 0 echt over 'de inhoud'. los angeles/rtr - De heksengemeenschap van Lancaster in de Amerikaanse staat Cali- fornië beschuldigt haar christenburen ervan de heksen het recht op vrijheid van spreken te ontnemen. Autoriteiten houden de ge spannen relatie tussen de twee groepen nauwlettend in de gaten en vrezen dat een 'vreedzaam samenleven' tussen heksen en christenen er in hun regio voorlopig niet in zit. Volgens de heksen verstoren de christenen hun rituele samenkomsten. Dat gebeurde bijvoorbeeld tijdens een offerfeest waarbij ter gelegenheid van het voorjaar chocolade hazen in een ketel werden gesmolten. „Toen we 'offer de chocoladehaas' riepen, omcirkelden de christenen ons en begon nen ze te bidden", vertelde de hogeprieste res Cyndia Riker van het heksengezelschap over een bijeenkomst in maart. Tijdens dezelfde ceremonie probeerden christenen proclamaties van de heksen te overstemmen met geestelijke liederen uit een gettoblaster. „Ze denken dat we onze oorsprong in satan vinden, maar dat klopt niet. We geloven niet in het bestaan van de duivel", legde Riker uit. Een van de heksen belde de politie. „Maar die kwam pas viereneenhalf uur later opda gen toen iedereeen al lang weg was", aldus Riker. De sheriff van Lancaster verklaarde na afloop dat die vertraging niets te maken had met het feit dat de oproep van heksen kwam. „Het was een drukke avond met ver schillende spoedgevallen. Een klacht over geluidsoverlast staat dan onderaan de prio riteitenlijst." De hogepriesteres van de ongeveer driehc derd heksen vindt dat de staat de christen moet vervolgen wegens het bedreigen gelovigen. Maar volgens de sheriff best daarvoor geen aanleiding. De christen uitten volgens hem tijdens de bewuste menkomst geen dreigementen. Ze maakt net als de heksen, gebruik van hun recht vrijheid van spreken, aldus de sheriff. De heksengemeenschap is van plan bij Californische wetgever te pleiten voor str; kere regelgeving op het gebied van het v storen van religieuze ceremonieën. „Ze n gen best voor me bidden, maai' dan in s te", zei Riker. Haar gemeenschap spre geen kwade toverformules uit over de last christenen. boedapest/anp - Evangelische leiders uit 38 Europese landen hebben gisteren in de Hongaar se hoofdstad Boedapest verge ving gevraagd voor hun betrok kenheid bij misstanden in de naam van het christelijke geloof. Zij zetten deze stap aan het ein de van het congres Hope.21, waar ruim 1000 evangelisten en andere evangelische christenen over de toekomst van Europa spraken. In het slotdocument van het congres uitten zij 'berouw voor zonden' zoals racisme, nationa lisme en onrechtvaardigheid. „Wij identificeren ons egoïstisch materialisme, onze omarming van dualisme, onze verbonden heid met racisme, ons afgodisch nationalisme", aldus de evange lische leiders. Hun effectieve betrokkenheid bij de samenleving zou verder worden verhinderd door onder meer arrogantie, een trots Euro pees gevoel, alsmede 'onze on verschilligheid ten aanzien van wereldwijd lijden en onrecht vaardigheid en vooroordelen over (etnische) minderheden'. Daarnaast belooft de vooral uit mannen bestaande evangeli sche leiding een betere behan deling van getrouwde en onge trouwde vrouwen omdat die dikwijls onvoldoende zouden worden betrokken bij de evan gelische activiteiten. Ook het gebrek aan bijbelkennis wordt als oorzaak genoemd waarom Europese evangelisten en andere christenen generaties teleurstelden en geen 'morele richtlijnen' gaven aan regering en samenleving. Hoewel de om streden rol van kerken tijdens de Holocaust niet wordt genoemd, hebben volgens congresmana ger Jeff Fountain Duitse evange lische christenen hiervoor al eerder vergeving gevi aagd. Fountain zei dat met het publie kelijk getoonde berouw de evan gelische wereld in de voetstap pen wil treden van de paus die aan de vooravond van het nieu we millennium vergeving woeg voor fouten van de katholieke kerk. „Alleen als wij de fouten van het verleden erkennen, kun nen wij met zekerheid de toe komst en onze visie van hoop voor Europa tegemoet treden", aldus Fountain. In het slotdocument wordt ver der voorgesteld dat evangelische leiders een nieuwe start moeten maken door zowel op kerkelijk als sociaal en politiek vlak actief te zijn. Daarbij wordt gedacht aan evangelisatie, gemeen groei en het helpen van vluch lingen, ouderen en aids-patié ten. Ook heeft de Nederlanc Christen Unie voorgesteld een netwerk van Europese pi tici op te zetten die zoud moeten voorkomen dat on< meer de Nederlandse euthar siewet ook in andere land wordt overgenomen. Het van 27 april tot 1 mei c rende Hope.21 congres we ondersteund door de centrui rechtse regering van Hongar die nauwe banden heeft n Nederlandse kerken en chris lijke partijen. „Nog nooit eert kwamen zoveel evangelise christenen bijeen om over problemen vein Europa te sp ken", zei Zsolt Nemeth, de Ho gaarse staatssecretaris voor bi tenlandse zaken.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 2002 | | pagina 10