'Naar kwaliteit wordt niet gekeken'
GESPREK VAN DE DAG
'Amstelhotel' voor
vergeetachtige ouderen
'Hottentot Venus' mag
naar huis dankzij dichteres
Historicus en mediabeest Thomas von der Dunk kijkt na vertrek om in minachting
I
MENSELIJK
Saartjie Baartmans, de jonge
vrouw die aan het begin van de
negentiende eeuw in Europa als
de 'Hottentot Venus' beroemd
werd, gaat naar huis. Gisteren
vond in Parijs de plechtigheid
plaats waarbij de Franse autori
teiten de stoffelijke resten van
Saartjie Baartmans officieel te
ruggeven aan Zuid-Afrika.
Saartjie Baartmans, geboren in
1789, was de vertegenwoordig
ster van het Khoi-volk dat sa
men de San de oorspronkelijke
bewoners waren van de huidige
Kaap Provincie in Zuid-Afrika,
ook wel Hottentotten genoemd.
•Als bezienswaardigheid beland
de Saartjie Baartmans in de
19de eeuw in Londen, waar
nieuwsgierigen zich konden ver
gapen aan haar pronte achter
werk. Uiteindelijk is Saartjie in
Parijs terechtgekomen waar zij
ook het object werd van 'weten
schappelijke' belangstelling.
Na haar dood in 1815 werd van
haar lichaam een afgietsel ge
maakt, haar geslachtsorgaan
weggesneden en op sterk water
gezet. Tot 1985 vormde Saartjie
Baartmans een vast onderdeel
van de permanente expositie in
het Musee de l'Homme in de
Franse hoofdstad. Daarna is zij
opgeborgen in de bewaarka-
mers van het museum. Het
heeft nog zo'n vijftien jaar ge
duurd voordat de Franse autori
teiten definitief een punt zetten
achter deze vertoning uit een
koloniaal verleden.
Dat is vooral te danken aan
Diana Ferrus, dichteres en cul
tureel activiste uit Kaapstad. In
1998 volgde zij aan de Universi
teit Utrecht een cursus over sek
sualiteit in de koloniën.
Op een eenzame avond in een
studentenkamer schreef zij haar
heimwee en het verdriet over
haar een jaar eerder gestorven
moeder van zich af in een ge
dicht dat zij opdroeg aan
Saartjie Baartmans. ,,Ik wil met
je naar huis", schreef Diana.
,,Daar wil ik voor je zingen want
jij bracht vrede in mijn hart."
Diana's gedicht, later vertaald in
het Frans en onderdeel gewor
den van een website over
Saartjie Baartmans, maakte die
pe indruk op de Franse senator
Nicolas Abou. Aan hem en zijn
medewerkers is het te danken
dat het Franse parlement in ja
nuari van dit jaar ermee instem
de om Saartjie Baartmans terug
te laten gaan naar Zuid-Afrika
voor een begrafenis die haar al
tijd werd onthouden.
De terugkeer van Saartjie Baart
mans krijgt in Zuid-Afrika
enorm veel aandacht. Dit jaar is
het immers ook 350 jaar geleden
dat Jan van Riebeeck naar Zuid-
Afrika kwam. De voorgenomen
begrafenis van Saartjie Baart
mans, later dit jaar, h ijgt daar
mee een extra symbolische be
tekenis. „Eindelijk", zegt Diana
Ferrus, „wordt recht gedaan aan
de donkere kgnten van on$ ko
loniale verleden."
DINSDAG 30 april 2002
Prinses Marilène is IN VER
WACHTING, zo heeft de
Rijksvoorlichtingsdienst
gisteren bekendgemaakt.
Prins Mauritsen Marilène
verwachten de geboorte
van hun tweede kind eind
oktober. Half april vorig
jaar kreeg het prinselijk
paar een dochtertje, Anna.
Prins Maurits is de oudste
zoon van prinses Margriet
en mr. Pieter van Vollenho
ven. Maurits trad eind mei
1998 in het huwelijk met
Marilène, een dochter van
voormalig minister van bui
tenlandse zaken Van den
Broek. Bij de Goedkeu
ringswet voor hun huwelijk
besloot het parlement dat
kinderen van Maurits en
Marilène de achternaam
Van Lippe-Biesterfeld van
Vollenhoven krijgen. Titels
krijgen de kinderen niet,
omdat de vader slechts de
niet-erfelijke titel van prins
heeft. Zodra Willem-
Alexander koning wordt,
verliest Maurits zijn plaats
in de lijn van troonopvol
ging.
Ruim 100.000 dementerende
ouderen kunnen thuis blijven
wonen dankzij de inzet van
veelal de eigen partner of kinde
ren. Maai' het lukt bijna nie
mand om 24 uur per dag, 365
dagen per jaar die zware verant
woordelijkheid te dragen. In
Amsterdam is het Logeerhuis
opgezet, een hotel voor vergeet
achtige ouderen. Het geeft alle
partijen even lucht.
Eef Koopman (60) draait er niet
omheen als ze vertelt over de
energie die de zorg voor een de
mente partner kost. „Het zuigt
je helemaal leeg."
De afgelopen jaren is haar
vriend Max Groen (84) steeds af
hankelijker geworden. Nu hij
bovendien zijn arm heeft gebro
ken, is haar toewijding niet
meer voldoende.
De 88-jarige P. van Noorden kan
zijn drie jaar oudere vrouw geen
moment alleen laten. „Als ik
even naar de keuken loop, staat
ze na een paar seconden al
naast me te roepen 'Waar was je
nou, ik heb je overal gezocht'."
Binnenkort wordt hij geope
reerd en moet haar wel alleen
laten. In beide gevallen is hulp
gezocht bij het Logeerhuis in
Amsterdam.
Nederland telt meer dan
175.000 dementerenden. Ruim
eenderde van deze groep woont
in verzorgings- of verpleeghui
zen. De rest is voor een belang
rijk deel aangewezen op mantel-
zorgers, in de praktijk meestal
de - doorgaans ook oudere -
partner of kinderen. Omdat de
mentale aftakeling van demen
tiepatiënten nogal aangrijpend
is, moedigt het Logeerhuis de
verzorgers aan om regelmatig
bij te tanken.
Deftig bloemetjesbehang aan de
muur, porseleinen servies op ta
fel, mooie dressoirs in de salon
en velours gordijnen op de
slaapkamers; het hotel voor ver
geetachtige ouderen aan de Kin
kerstraat ademt een en al nos
talgie. „Het is een beetje alsof je
bij je rijke oma op b'ezoek
komt", vindt Koopman. Oude
ren die volgens de huisarts aan
een lichte vorm van dementie
lijden, kunnen hier maximaal
drie aaneengesloten weken lo
geren.
Het Logeerhuis heeft plek voor
twaalf ouderen. Coördinator
Nelly Abdoelkhan spreekt na
drukkelijk van 'gasten'. Iedereen
krijgt een eigen kamer en deelt
een ruime badkamer met één
logé. In de huiskamer en salon
wordt koffie gedronken, bezoek
ontvangen, de krant uitgeplozen
of televisie gekeken. Populair is
het overdekte balkon dat uit
zicht biedt op de levendige Kin
kerstraat. Enkele gasten geloven
het uitzicht wel en genieten met
gesloten ogen van de zon.
Bijna wekelijks staat een geza
menlijk bustochtje op het pro
gramma. Maar net als in een ge
woon hotel is de gast tot niets
verplicht. Een 'baaidag' in bed
wordt gerespecteerd. Gastvrou
wen en medisch personeel zijn
24 uur per dag in het pand. Om
dat veel dementerenden een
verstoord bioritme hebben,
kunnen ze ook 's nachts in de
huiskamer terecht voor een
praatje of spelletje.
„Het lijkt hier wel het Amstelho
tel", grapte Van Noorden toen
hij voor het eerst het Logeerhuis
binnenliep. Hij had meer 'een
instellingssfeer' verwacht. Nu
zijn vrouw steeds verwarder
wordt, houdt hij thuis het hele
huishouden draaiende. Dat gaat
op zich nog best goed, maar hij
maakte zich grote zorgen toen
bleek dat hem een opname in
het ziekenhuis wachtte. Via via
werd hij getipt over dit initiatief.
Het proefdagje van zijn vrouw
in het logeerhuis verliep goed.
„Hoewel ze eerst reageerde of ik
haar een oneerbaar- voorstel had
gedaan, was ze zeer goed ge
stemd toen ik haar 's avonds op-
Het laatste halfjaar is zijn popula
riteit onder tv- en radiomakers
spectaculair gegroeid. Voorbe
schouwing op het koninklijk hu
welijk? Laten we Thomas von der
Dunk bellen, die is republikein,
kun je lachen! 11 september? No
dig Von der Dunk maar uit, die
vindt nog wel een invalshoek
waar niemand aan gedacht heeft.
Historicus Von der Dunk moet
weg als onderzoeker aan de Uni
versiteit Leiden. Hij zou teveel tijd
steken in media-optredens.
De Maarten van Rossum van
het nieuwe decennium is hij ge
noemd, een 'mediabeest met
homo-erotische uitstraling' (vol
gens het Historisch Nieuwsblad).
Von der Dunk geniet van al die
aandacht. „IJdelheid is mij verre
van vreemd, kan ik u melden."
De Nederlandse Organisatie
voor Wetenschappelijk Onder
zoek (NWO) is er minder blij
mee en verlengt zijn aanstelling
in Leiden niet. De NWO vindt
dat hij te traag werkt en te vaak
met zijn hoofd op televisie ver
schijnt. Onzin, zegt Von der
Dunk. „Naar kwaliteit wordt
niet gekeken."
Hij ontvangt het bezoek in zijn
piepkleine werkkamer tegenover
het LAK-gebouw. Eigenlijk mag
hij er al niet meer zitten, vertelt
hij. „Ik vond net een briefje,
waarin mij keurig wordt ver
zocht om zo snel mogelijk op te
rotten. Men weet mij vakkundig
af te serveren!" Een schaterlach
volgt. Thomas von der Dunk is
niet langer loonslaaf van de al
ma mater, maai' zijn humeur
heeft er niet onder geleden. „Ik
merk dat ik met optredens in de
media een betere boterham kan
verdienen dan hier. Ik vind het
nog leuk ook."
Geheel in leer gestoken vuurt hij
met zijn snerpende stem een
mitrailleurvuur van klachten af.
Hij heeft geen begrip voor de
beslissing van NWO, dat hem
weliswaar omschrijft als 'excel
lent onderzoeker' en 'een echt
talent', maar dat hem geen
nieuw dienstverband gunt. „De
figuren die het daar voor het
zeggen hebben, zijn managers.
Ze hebben te weinig feeling met
wetenschap. Kijk maar eens wie
er daar aan de top zitten: daar
MG'
iciali;
neb
■Verhoudingen E
uit het oog verlorei rial,
sdar
NWO-woordvoerder Frank nten
Zuydam meldt dat Von der ensb
Dunk geen rileuw dienstver eft m
band heeft gekregen, omds ndhei
zijn onderzoek te traag ver- agd c
liep. Zijn veelvuldige meè »r de:
optreden heeft daar slecht!
zijdelings mee te maken, m
wel Zuydam stelt dat Voik
Dunk 'de verhoudingen
het oog heeft verloren'. „Vrj
hebben niets gecontroleen «ha/
maar als je constateert datl ivoor
vrijwel dagelijks optreedt oj n kon
radio en tv en tegelijkertijd der h
zijn werk niet af heeft, ga je t hee
wel denken aan een relatie panen
tussen die twee."
Thomas von der Dunk: „Die Leidse stijfheid, die eigenwaan: ik kan er niet mee omgaan." Foto: Taco van der Eb
kom je echt geen briljante ge
leerden tegen, hoor!"
Die managers besluiten, stelt hij,
wie er als onderzoeker mag blij
ven en wie een andere baan
moet zoeken. „Ze laten zich lei
den door de adviezen van hun
ambtenaartjes. Die weten van
toeten noch blazen. Ze volgen
de vergaderingen van de beoor
delingscommissie hier in Lei
den, en daar zitten natuurlijk fi
guren tussen die mij niet prui
men. 'Hij is wel erg vaak op tv',
roepen die dan. Dan weet die
NWO-ambtenaar genoeg. Die
Von der Dunk, daar is iets mee.
Die kunnen we afschrijven. Kijk
eens: ik weet ook wel dat NWO
er niet verantwoordelijk voor is
dat er voor wetenschap iri Ne
derland zo weinig geld beschik
baar is. Maar de manier van se
lecteren deugt niet. Naar kwali
teit wordt niet gekeken. Het sys
teem werkt hielenlikkerij in de
hand. Als ik een beetje had gelo
gen over mijn vorderingen, had
ik wel mogen blijven. Zo doen
veel mensen het. Het wordt één
grote leugenfabriek."
Volgens NWO verliep zijn on
derzoek te traag. Absurd, zegt
hij. „Ik zou een studie maken
van de vorming van de moderne
monarchie tussen 1813 en 1850.
Ik kreeg daarvoor tweeënhalf
jaar de tijd. Ieder zinnig mens
weet dat dat te weinig is, maar ik
nam aan dat men snapte dat
een tweede dienstverband van
gelijke lengte zou volgen om het
onderzoek af te maken." Een
jaar geleden, zegt hij, begon hij
te vermoeden dat een tweede
dienstverband er wellicht niet in
zat. „Toen ben ik mij ook op an
dere dingen gaan richten. De
media, bijvoorbeeld, hoewel ik
daar min of meer toevallig inrol
de. Ik moeét iets achter de hand
hebben, voor het, geval dat ik
weg zou moeten.
Niet alleen NWO, ook de Uni
versiteit Leiden moet het ontgel
den. „De incrowd van de uni
versiteit roept almaar dat hier
iets heel bijzonders gebeurt, dat
Leiden zo geweldig is. Dat is na
tuurlijk onzin. Leiden springt er
bepaald niet uit, zelfs in Neder
land niet. Het heeft iets treurigs.
In Amsterdam en Utrecht heb
ben ze die superieure air geluk
kig niet."
De Leidse academie, luidt de
boodschap, is in staat van ver
val. „De middelmaat regeert",
zegt Von der Dunk. „De oude,
wijze mannen kiezen hier hun
onderdanen uit. En daarvoor
zoeken ze brave jongens, die je
rustig om een vervelende bood
schap kunt sturen. Dat zijn
meestal niet de creatieven van
geest. Middelmaat zoekt mid
delmaat, begrijpt u? En ik ben
geen middelmaat." Met zijn
grote mond en steevast afwij
kende meningen bleek hij een te
bonte verschijning. „Ik ben dus
niet zo'n brave jongen die je
even naar het archief kunt stu
ren voor een naar klusje waar je
zelf geen zin in hebt. Ik weiger
de ongeschreven hiërarchie, die
in Leiden meer dan waar dok de
gang van zaken bepaalt, te res
pecteren. Die Leidse stijfheid
die eigenwaan: ik kan er niet
mee omgaan."
Niet dat hij met iedereen ove ||qi
hoop ligt. „Er zijn misschien
twee, drie mensen met wie i!
echt goed ruzie heb. Er zijn o
mensen die mij gesteund hel ,NCE
ben", benadrukt hij. „Maar il
bots met die harde kern van 1
denaars die de dienst uitmaki 'geiT
Zij vinden mij als figuur nott van
ne, ik ben raar. Ik ben wie ik
ben, sta voor mijn mening en
wijk daar niet van af. Dat leve rahgh
me wel vaker problemen op, 111 mt
maar in Leiden meer dan wa< Pi aP
ook. Wat ook niet helpt, is de j^re:
sterke inteeltcultuur in Leidet pevc
Ik ben een buitenstaander."
Wraakzuchtig is hij niet, be
zweert hij. Von der Dunks
dia-carrière loopt als een tres itnaa
hij is al toegetreden tot de re
dacties van Buitenhof en wjfrtii
Nederland. „Ik ben wel bitter,
zou verwachten dat weten
schappers zich verzetten tegf
een dergelijk systeem, maari ^ijk
bleek een van de weinigen di ing
dat deden - het gros buigt. Zt
zijn de meeste mensen, dath ken.
ben we in de oorlog ook ge
zien."
Peter Groenendijk
Bloemenzaak
Barbelijn en Annemieke zaten op het stoepje van het café en zei
den me gedag toen ik langsfietste. Ze zijn collega-scena
rioschrijvers en ik stopte om mee te doen met een biertje.
Vijf minuten later hadden wij besloten om gedrieën een
bloemenzaak te gaan beginnen en de scenario's te
laten voor wat ze zijn. We overtroefden elkaar
daarna nog urenlang met nare verhalen over
fantastische films gestrand in het zicht van de
finish en epische schepen die zelfs nooit de werf
hadden verlaten. Want scenario's schrijven in
Nederland, het is een drama. Zelfs als je eerder
succes hebt gehad, zoals Maria Goos met Plei
dooi en Oud Geld, zelfs als je Hugo Heinen bent,
oervader van het Nederlands televisiedrama, dan
nog wil je uiteindelijk een bloemenzaak begin
nen.
Hoe komt dat? Ik ga u dat de komende tijd probe
ren uit te leggen aan de hand van een dertiendelige
serie, geschreven door mij, die deo volente ergens in
november zal worden uitgezonden. Maria Goos is
met die serie niet blij: zij luid het geld daarvoor liever gestoken
zien worden in haar teJe-bioscoopfilm 'Oud Geld'. Dat begrijp
ik. Zelfben ik ook niet 100% blij. Regisseur Theo van Gogh staat
voor de enorme opgave om een serie van AVRO-niveau te ma
ken vooreen minimaal budget. Maar er was niet meer geld. De
AVRO had de keus veel minder drama te maken, of om te pro
beren dat op een koopje te doen. Vandaar exit Maria Goos, en
tree van de markt-beclervers Van Gogh en Van Oei.
Nu kan onze serie lukken of niet, dat weet je nooit, maar veel
nieuwe vrienden maak je er niet mee in de branche. Want als
ondanks de minimale middelen de serie slaagt, is de financiële
norm verlaagd en zal de armoede onder scenarioschrijvers en
acteurs verder toefiemen. Althans, dat verwijt zal klinken. Als de
serie minder goed lukt, wat altijd kan en zelfs zonder een duide
lijke schuldige, dan hebben twee sjacheraars de naam en het ni
veau van het Nederlandse drama omlaag gehaald. Terwijl het
toch al zo'n politiek kwetsbare sector is. Schande. Wat betreft de
subsidiegevers is ook sprake van een potentiële verlies-verlies-si-
tuatie. De fondsen die in de serie geen geld wilden steken, zullen
bij een mager resultaat alsnog glimlachend hun gelijk halen.
otste
niet
)A-lei
de U
tuyn.
Refo
ichri
veel
alk;
mier
Wordt het juist een klein hitje, dan kon dat blijkbaar ook zo\
der overheidsgeld, dus of ze een volgende keer dan wel betalt
je weet het nog steeds niet. En let op, deze problemen heb je]
als een serie inderdaad dóórgaat. Vóór het zover is spelen en
een heleboel andere dingen.
In zekere zin is het met mij, Barbelijn en Annemieke dan no, H
goed afgelopen. Wij hadden na vijf of meer jaar van scenari rt noi
schrijven tenminste nog de energie om een bloemenzaak te u 15 n
len beginnen. Maar talloos zijn de gevallenen, WAO'ers inm
dels, die schakend op vier borden tegelijk hun brein hebben ïghti
ten exploderen. Soms omdat ze het niet konden. Söms omda mins
liet wel konden, maar het door anderen niet lukte. Soms om inc|i
hetze nooit gelukt is iets op het scherm te krijgen, en ze niet1 doej
tijd te weten kwamen dat ze het inderdaad konden. Natuid Ram
is een Nederlandse scenarioschrijver een luxe paardje. Een li erika
narcistisch wezen dat mee wil eten van de slagroom van
taart der welvaart. Ja, per saldo zijn slagers, brandweervroü en al
en verpleegsters onmisbaarder dan scenaristen. Toch zal hel idtek,
voor u interessant blijken het lot van de televisie- en film-sd
vers nader te bestuderen. Volgetide week verder.
ak
leerd
beve
verbc
ide
PRINSES JULIANA viert vandaag haar 93ste verjaardag.
Prins Bernhard vertelde vorig jaar in een interview dat het
geheugen van zijn vrouw eigenlijk weg is. Vaak herkent ze
mensen niet meer. Ze heeft 24 uur per dag verzorging.
Het publiek zag prinses Juliana voor het laatst tijdens de
bruiloft van haar kleinzoon prins Maurits en Marilène. Ju
liana werd in 1948 op 39-jarige leeftijd koningin. In
1980 maakte zij plaats voor haar dochter Beatrix. Ook
MR. PIETER VAN VOLLENHOVEN, de echtgenoot van
prinses Margriet, is jarig. Hij is 63 jaar geworden.
Rotterdam siert sinds jaren
de vuilniswagens met ge
dichten, maar de Belgische
stad Kortrijk gaat een stap
verder. De inwoners krijgen
sinds zaterdag VUILNIS
ZAKKEN MET EEN GE
DICHT van Tom Lanoye.
Schepen (wethouder) Phi
lippe de Coene van milieu
zet het 'beleid met een
smile' in om de verzuring
van de samenleving, die hij
overal ontwaart, tegen te
gaan. „We leven allemaal
in welstand en toch is er
een foetercultuur. Je ziet
dat bijvoorbeeld ook aan de
lezersbrieven in kranten. Er
is een toename van onbe
hagen." Het vervangen van
donkergrijze zakken door
vrolijke exemplaren met
een gedicht is slechts een
maatregel. HetWest-
Vlaamse Kortrijk zet ook
poëzie op de vuilniswa
gens. De Coene kondigt al
een volgend initiatief aan:
op 11 mei krijgen duizend
passanten een plant van de
gemeente, op voorwaarde
dat ze even lachen voor een
foto.
Wie in New York tijdens een gezellig avondje stappen het
telefoonnummer van een aantrekkelijke dame of heer
'scoort', kan tegenwoordig bedrogen uitkomen. Een asser
tieve vrijgezel die het nummer belt, loopt het risico dat
niet zijn of haar vlam beantwoordt, maar dat een opgeno
men stem een denigrerende boodschap uitspreekt. Broer
en zus Jonah (27) en Chelsea (23) Peretti kwamen op het
idee van de REJECTION LINE omdat ze hun drukke socia
le leven meer dan zat waren. Dat de lijn een groot succes
is, mag blijken uit de onverwacht hoge inkomsten op de
bankrekening van de Peretti's. Jonah Peretti: „The Ameri
can Dream is still alive."
Een gast van het logeerhuis voor ouderen geniet van de zon op het balkon. Door de komst van het huis |aad:
in Amsterdam kunnen demente ouderen en hun partners even tot rust komen. Foto: GPD/Phil Nijhuis
haalde." Later kon hij haar "met
een gerust hart voor vier dagen
brengen. „Zelfweet ze al niet
meer dat ze hier geweest is,
maar ik hoop dat er weer plek
voor haar is als ik straks geope
reerd word."
Die kans is groot, want het Lo
geerhuis zit zelden helemaal vol.
Max Groen bijvoorbeeld kon
binnen enkele dagen na zijn on
gelukkige val al terecht in het
huis. Zolang hij tobt met zijn ge
broken arm, wordt hij in het ho
tel opgevangen. „Het is het ide
ale compromis tussen een on
houdbare situatie thuis en een
definitieve opname in een ver
pleeghuis.
Zoiets zou eigenlijk in elke
plaats in Nederland moeten
zijn", vindt zijn vriendin Eef
Koopman. Ze wijst erop dat veel
ouderen in een tehuis hard ach
teruit gaan. „Hier wordt Max
steeds geprikkeld om alert te
blijven, er is altijd wel iemand
met aandacht voor hem." On
dertussen probeert zij een
van haar oude leven weer
pakken. „Ik ben nog steed
veel met hem bezig, maar
laatst wel voor het eerst in
naar de film gegaan."
Voor een verblijf in het
huis geldt een eigen bijdrage
van ruim elf euro per dag. In
Hilversum en Den Bosch be
staan inmiddels
initiatieven.
Bernice Breure
n