'Naar kwaliteit wordt niet gekeken' GESPREK VAN DE DAG 'Amstelhotel' voor vergeetachtige ouderen 'Hottentot Venus' mag naar huis dankzij dichteres Historicus en mediabeest Thomas von der Dunk kijkt na vertrek om in minachting I MENSELIJK Saartjie Baartmans, de jonge vrouw die aan het begin van de negentiende eeuw in Europa als de 'Hottentot Venus' beroemd werd, gaat naar huis. Gisteren vond in Parijs de plechtigheid plaats waarbij de Franse autori teiten de stoffelijke resten van Saartjie Baartmans officieel te ruggeven aan Zuid-Afrika. Saartjie Baartmans, geboren in 1789, was de vertegenwoordig ster van het Khoi-volk dat sa men de San de oorspronkelijke bewoners waren van de huidige Kaap Provincie in Zuid-Afrika, ook wel Hottentotten genoemd. •Als bezienswaardigheid beland de Saartjie Baartmans in de 19de eeuw in Londen, waar nieuwsgierigen zich konden ver gapen aan haar pronte achter werk. Uiteindelijk is Saartjie in Parijs terechtgekomen waar zij ook het object werd van 'weten schappelijke' belangstelling. Na haar dood in 1815 werd van haar lichaam een afgietsel ge maakt, haar geslachtsorgaan weggesneden en op sterk water gezet. Tot 1985 vormde Saartjie Baartmans een vast onderdeel van de permanente expositie in het Musee de l'Homme in de Franse hoofdstad. Daarna is zij opgeborgen in de bewaarka- mers van het museum. Het heeft nog zo'n vijftien jaar ge duurd voordat de Franse autori teiten definitief een punt zetten achter deze vertoning uit een koloniaal verleden. Dat is vooral te danken aan Diana Ferrus, dichteres en cul tureel activiste uit Kaapstad. In 1998 volgde zij aan de Universi teit Utrecht een cursus over sek sualiteit in de koloniën. Op een eenzame avond in een studentenkamer schreef zij haar heimwee en het verdriet over haar een jaar eerder gestorven moeder van zich af in een ge dicht dat zij opdroeg aan Saartjie Baartmans. ,,Ik wil met je naar huis", schreef Diana. ,,Daar wil ik voor je zingen want jij bracht vrede in mijn hart." Diana's gedicht, later vertaald in het Frans en onderdeel gewor den van een website over Saartjie Baartmans, maakte die pe indruk op de Franse senator Nicolas Abou. Aan hem en zijn medewerkers is het te danken dat het Franse parlement in ja nuari van dit jaar ermee instem de om Saartjie Baartmans terug te laten gaan naar Zuid-Afrika voor een begrafenis die haar al tijd werd onthouden. De terugkeer van Saartjie Baart mans krijgt in Zuid-Afrika enorm veel aandacht. Dit jaar is het immers ook 350 jaar geleden dat Jan van Riebeeck naar Zuid- Afrika kwam. De voorgenomen begrafenis van Saartjie Baart mans, later dit jaar, h ijgt daar mee een extra symbolische be tekenis. „Eindelijk", zegt Diana Ferrus, „wordt recht gedaan aan de donkere kgnten van on$ ko loniale verleden." DINSDAG 30 april 2002 Prinses Marilène is IN VER WACHTING, zo heeft de Rijksvoorlichtingsdienst gisteren bekendgemaakt. Prins Mauritsen Marilène verwachten de geboorte van hun tweede kind eind oktober. Half april vorig jaar kreeg het prinselijk paar een dochtertje, Anna. Prins Maurits is de oudste zoon van prinses Margriet en mr. Pieter van Vollenho ven. Maurits trad eind mei 1998 in het huwelijk met Marilène, een dochter van voormalig minister van bui tenlandse zaken Van den Broek. Bij de Goedkeu ringswet voor hun huwelijk besloot het parlement dat kinderen van Maurits en Marilène de achternaam Van Lippe-Biesterfeld van Vollenhoven krijgen. Titels krijgen de kinderen niet, omdat de vader slechts de niet-erfelijke titel van prins heeft. Zodra Willem- Alexander koning wordt, verliest Maurits zijn plaats in de lijn van troonopvol ging. Ruim 100.000 dementerende ouderen kunnen thuis blijven wonen dankzij de inzet van veelal de eigen partner of kinde ren. Maai' het lukt bijna nie mand om 24 uur per dag, 365 dagen per jaar die zware verant woordelijkheid te dragen. In Amsterdam is het Logeerhuis opgezet, een hotel voor vergeet achtige ouderen. Het geeft alle partijen even lucht. Eef Koopman (60) draait er niet omheen als ze vertelt over de energie die de zorg voor een de mente partner kost. „Het zuigt je helemaal leeg." De afgelopen jaren is haar vriend Max Groen (84) steeds af hankelijker geworden. Nu hij bovendien zijn arm heeft gebro ken, is haar toewijding niet meer voldoende. De 88-jarige P. van Noorden kan zijn drie jaar oudere vrouw geen moment alleen laten. „Als ik even naar de keuken loop, staat ze na een paar seconden al naast me te roepen 'Waar was je nou, ik heb je overal gezocht'." Binnenkort wordt hij geope reerd en moet haar wel alleen laten. In beide gevallen is hulp gezocht bij het Logeerhuis in Amsterdam. Nederland telt meer dan 175.000 dementerenden. Ruim eenderde van deze groep woont in verzorgings- of verpleeghui zen. De rest is voor een belang rijk deel aangewezen op mantel- zorgers, in de praktijk meestal de - doorgaans ook oudere - partner of kinderen. Omdat de mentale aftakeling van demen tiepatiënten nogal aangrijpend is, moedigt het Logeerhuis de verzorgers aan om regelmatig bij te tanken. Deftig bloemetjesbehang aan de muur, porseleinen servies op ta fel, mooie dressoirs in de salon en velours gordijnen op de slaapkamers; het hotel voor ver geetachtige ouderen aan de Kin kerstraat ademt een en al nos talgie. „Het is een beetje alsof je bij je rijke oma op b'ezoek komt", vindt Koopman. Oude ren die volgens de huisarts aan een lichte vorm van dementie lijden, kunnen hier maximaal drie aaneengesloten weken lo geren. Het Logeerhuis heeft plek voor twaalf ouderen. Coördinator Nelly Abdoelkhan spreekt na drukkelijk van 'gasten'. Iedereen krijgt een eigen kamer en deelt een ruime badkamer met één logé. In de huiskamer en salon wordt koffie gedronken, bezoek ontvangen, de krant uitgeplozen of televisie gekeken. Populair is het overdekte balkon dat uit zicht biedt op de levendige Kin kerstraat. Enkele gasten geloven het uitzicht wel en genieten met gesloten ogen van de zon. Bijna wekelijks staat een geza menlijk bustochtje op het pro gramma. Maar net als in een ge woon hotel is de gast tot niets verplicht. Een 'baaidag' in bed wordt gerespecteerd. Gastvrou wen en medisch personeel zijn 24 uur per dag in het pand. Om dat veel dementerenden een verstoord bioritme hebben, kunnen ze ook 's nachts in de huiskamer terecht voor een praatje of spelletje. „Het lijkt hier wel het Amstelho tel", grapte Van Noorden toen hij voor het eerst het Logeerhuis binnenliep. Hij had meer 'een instellingssfeer' verwacht. Nu zijn vrouw steeds verwarder wordt, houdt hij thuis het hele huishouden draaiende. Dat gaat op zich nog best goed, maar hij maakte zich grote zorgen toen bleek dat hem een opname in het ziekenhuis wachtte. Via via werd hij getipt over dit initiatief. Het proefdagje van zijn vrouw in het logeerhuis verliep goed. „Hoewel ze eerst reageerde of ik haar een oneerbaar- voorstel had gedaan, was ze zeer goed ge stemd toen ik haar 's avonds op- Het laatste halfjaar is zijn popula riteit onder tv- en radiomakers spectaculair gegroeid. Voorbe schouwing op het koninklijk hu welijk? Laten we Thomas von der Dunk bellen, die is republikein, kun je lachen! 11 september? No dig Von der Dunk maar uit, die vindt nog wel een invalshoek waar niemand aan gedacht heeft. Historicus Von der Dunk moet weg als onderzoeker aan de Uni versiteit Leiden. Hij zou teveel tijd steken in media-optredens. De Maarten van Rossum van het nieuwe decennium is hij ge noemd, een 'mediabeest met homo-erotische uitstraling' (vol gens het Historisch Nieuwsblad). Von der Dunk geniet van al die aandacht. „IJdelheid is mij verre van vreemd, kan ik u melden." De Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onder zoek (NWO) is er minder blij mee en verlengt zijn aanstelling in Leiden niet. De NWO vindt dat hij te traag werkt en te vaak met zijn hoofd op televisie ver schijnt. Onzin, zegt Von der Dunk. „Naar kwaliteit wordt niet gekeken." Hij ontvangt het bezoek in zijn piepkleine werkkamer tegenover het LAK-gebouw. Eigenlijk mag hij er al niet meer zitten, vertelt hij. „Ik vond net een briefje, waarin mij keurig wordt ver zocht om zo snel mogelijk op te rotten. Men weet mij vakkundig af te serveren!" Een schaterlach volgt. Thomas von der Dunk is niet langer loonslaaf van de al ma mater, maai' zijn humeur heeft er niet onder geleden. „Ik merk dat ik met optredens in de media een betere boterham kan verdienen dan hier. Ik vind het nog leuk ook." Geheel in leer gestoken vuurt hij met zijn snerpende stem een mitrailleurvuur van klachten af. Hij heeft geen begrip voor de beslissing van NWO, dat hem weliswaar omschrijft als 'excel lent onderzoeker' en 'een echt talent', maar dat hem geen nieuw dienstverband gunt. „De figuren die het daar voor het zeggen hebben, zijn managers. Ze hebben te weinig feeling met wetenschap. Kijk maar eens wie er daar aan de top zitten: daar MG' iciali; neb ■Verhoudingen E uit het oog verlorei rial, sdar NWO-woordvoerder Frank nten Zuydam meldt dat Von der ensb Dunk geen rileuw dienstver eft m band heeft gekregen, omds ndhei zijn onderzoek te traag ver- agd c liep. Zijn veelvuldige meè »r de: optreden heeft daar slecht! zijdelings mee te maken, m wel Zuydam stelt dat Voik Dunk 'de verhoudingen het oog heeft verloren'. „Vrj hebben niets gecontroleen «ha/ maar als je constateert datl ivoor vrijwel dagelijks optreedt oj n kon radio en tv en tegelijkertijd der h zijn werk niet af heeft, ga je t hee wel denken aan een relatie panen tussen die twee." Thomas von der Dunk: „Die Leidse stijfheid, die eigenwaan: ik kan er niet mee omgaan." Foto: Taco van der Eb kom je echt geen briljante ge leerden tegen, hoor!" Die managers besluiten, stelt hij, wie er als onderzoeker mag blij ven en wie een andere baan moet zoeken. „Ze laten zich lei den door de adviezen van hun ambtenaartjes. Die weten van toeten noch blazen. Ze volgen de vergaderingen van de beoor delingscommissie hier in Lei den, en daar zitten natuurlijk fi guren tussen die mij niet prui men. 'Hij is wel erg vaak op tv', roepen die dan. Dan weet die NWO-ambtenaar genoeg. Die Von der Dunk, daar is iets mee. Die kunnen we afschrijven. Kijk eens: ik weet ook wel dat NWO er niet verantwoordelijk voor is dat er voor wetenschap iri Ne derland zo weinig geld beschik baar is. Maar de manier van se lecteren deugt niet. Naar kwali teit wordt niet gekeken. Het sys teem werkt hielenlikkerij in de hand. Als ik een beetje had gelo gen over mijn vorderingen, had ik wel mogen blijven. Zo doen veel mensen het. Het wordt één grote leugenfabriek." Volgens NWO verliep zijn on derzoek te traag. Absurd, zegt hij. „Ik zou een studie maken van de vorming van de moderne monarchie tussen 1813 en 1850. Ik kreeg daarvoor tweeënhalf jaar de tijd. Ieder zinnig mens weet dat dat te weinig is, maar ik nam aan dat men snapte dat een tweede dienstverband van gelijke lengte zou volgen om het onderzoek af te maken." Een jaar geleden, zegt hij, begon hij te vermoeden dat een tweede dienstverband er wellicht niet in zat. „Toen ben ik mij ook op an dere dingen gaan richten. De media, bijvoorbeeld, hoewel ik daar min of meer toevallig inrol de. Ik moeét iets achter de hand hebben, voor het, geval dat ik weg zou moeten. Niet alleen NWO, ook de Uni versiteit Leiden moet het ontgel den. „De incrowd van de uni versiteit roept almaar dat hier iets heel bijzonders gebeurt, dat Leiden zo geweldig is. Dat is na tuurlijk onzin. Leiden springt er bepaald niet uit, zelfs in Neder land niet. Het heeft iets treurigs. In Amsterdam en Utrecht heb ben ze die superieure air geluk kig niet." De Leidse academie, luidt de boodschap, is in staat van ver val. „De middelmaat regeert", zegt Von der Dunk. „De oude, wijze mannen kiezen hier hun onderdanen uit. En daarvoor zoeken ze brave jongens, die je rustig om een vervelende bood schap kunt sturen. Dat zijn meestal niet de creatieven van geest. Middelmaat zoekt mid delmaat, begrijpt u? En ik ben geen middelmaat." Met zijn grote mond en steevast afwij kende meningen bleek hij een te bonte verschijning. „Ik ben dus niet zo'n brave jongen die je even naar het archief kunt stu ren voor een naar klusje waar je zelf geen zin in hebt. Ik weiger de ongeschreven hiërarchie, die in Leiden meer dan waar dok de gang van zaken bepaalt, te res pecteren. Die Leidse stijfheid die eigenwaan: ik kan er niet mee omgaan." Niet dat hij met iedereen ove ||qi hoop ligt. „Er zijn misschien twee, drie mensen met wie i! echt goed ruzie heb. Er zijn o mensen die mij gesteund hel ,NCE ben", benadrukt hij. „Maar il bots met die harde kern van 1 denaars die de dienst uitmaki 'geiT Zij vinden mij als figuur nott van ne, ik ben raar. Ik ben wie ik ben, sta voor mijn mening en wijk daar niet van af. Dat leve rahgh me wel vaker problemen op, 111 mt maar in Leiden meer dan wa< Pi aP ook. Wat ook niet helpt, is de j^re: sterke inteeltcultuur in Leidet pevc Ik ben een buitenstaander." Wraakzuchtig is hij niet, be zweert hij. Von der Dunks dia-carrière loopt als een tres itnaa hij is al toegetreden tot de re dacties van Buitenhof en wjfrtii Nederland. „Ik ben wel bitter, zou verwachten dat weten schappers zich verzetten tegf een dergelijk systeem, maari ^ijk bleek een van de weinigen di ing dat deden - het gros buigt. Zt zijn de meeste mensen, dath ken. ben we in de oorlog ook ge zien." Peter Groenendijk Bloemenzaak Barbelijn en Annemieke zaten op het stoepje van het café en zei den me gedag toen ik langsfietste. Ze zijn collega-scena rioschrijvers en ik stopte om mee te doen met een biertje. Vijf minuten later hadden wij besloten om gedrieën een bloemenzaak te gaan beginnen en de scenario's te laten voor wat ze zijn. We overtroefden elkaar daarna nog urenlang met nare verhalen over fantastische films gestrand in het zicht van de finish en epische schepen die zelfs nooit de werf hadden verlaten. Want scenario's schrijven in Nederland, het is een drama. Zelfs als je eerder succes hebt gehad, zoals Maria Goos met Plei dooi en Oud Geld, zelfs als je Hugo Heinen bent, oervader van het Nederlands televisiedrama, dan nog wil je uiteindelijk een bloemenzaak begin nen. Hoe komt dat? Ik ga u dat de komende tijd probe ren uit te leggen aan de hand van een dertiendelige serie, geschreven door mij, die deo volente ergens in november zal worden uitgezonden. Maria Goos is met die serie niet blij: zij luid het geld daarvoor liever gestoken zien worden in haar teJe-bioscoopfilm 'Oud Geld'. Dat begrijp ik. Zelfben ik ook niet 100% blij. Regisseur Theo van Gogh staat voor de enorme opgave om een serie van AVRO-niveau te ma ken vooreen minimaal budget. Maar er was niet meer geld. De AVRO had de keus veel minder drama te maken, of om te pro beren dat op een koopje te doen. Vandaar exit Maria Goos, en tree van de markt-beclervers Van Gogh en Van Oei. Nu kan onze serie lukken of niet, dat weet je nooit, maar veel nieuwe vrienden maak je er niet mee in de branche. Want als ondanks de minimale middelen de serie slaagt, is de financiële norm verlaagd en zal de armoede onder scenarioschrijvers en acteurs verder toefiemen. Althans, dat verwijt zal klinken. Als de serie minder goed lukt, wat altijd kan en zelfs zonder een duide lijke schuldige, dan hebben twee sjacheraars de naam en het ni veau van het Nederlandse drama omlaag gehaald. Terwijl het toch al zo'n politiek kwetsbare sector is. Schande. Wat betreft de subsidiegevers is ook sprake van een potentiële verlies-verlies-si- tuatie. De fondsen die in de serie geen geld wilden steken, zullen bij een mager resultaat alsnog glimlachend hun gelijk halen. otste niet )A-lei de U tuyn. Refo ichri veel alk; mier Wordt het juist een klein hitje, dan kon dat blijkbaar ook zo\ der overheidsgeld, dus of ze een volgende keer dan wel betalt je weet het nog steeds niet. En let op, deze problemen heb je] als een serie inderdaad dóórgaat. Vóór het zover is spelen en een heleboel andere dingen. In zekere zin is het met mij, Barbelijn en Annemieke dan no, H goed afgelopen. Wij hadden na vijf of meer jaar van scenari rt noi schrijven tenminste nog de energie om een bloemenzaak te u 15 n len beginnen. Maar talloos zijn de gevallenen, WAO'ers inm dels, die schakend op vier borden tegelijk hun brein hebben ïghti ten exploderen. Soms omdat ze het niet konden. Söms omda mins liet wel konden, maar het door anderen niet lukte. Soms om inc|i hetze nooit gelukt is iets op het scherm te krijgen, en ze niet1 doej tijd te weten kwamen dat ze het inderdaad konden. Natuid Ram is een Nederlandse scenarioschrijver een luxe paardje. Een li erika narcistisch wezen dat mee wil eten van de slagroom van taart der welvaart. Ja, per saldo zijn slagers, brandweervroü en al en verpleegsters onmisbaarder dan scenaristen. Toch zal hel idtek, voor u interessant blijken het lot van de televisie- en film-sd vers nader te bestuderen. Volgetide week verder. ak leerd beve verbc ide PRINSES JULIANA viert vandaag haar 93ste verjaardag. Prins Bernhard vertelde vorig jaar in een interview dat het geheugen van zijn vrouw eigenlijk weg is. Vaak herkent ze mensen niet meer. Ze heeft 24 uur per dag verzorging. Het publiek zag prinses Juliana voor het laatst tijdens de bruiloft van haar kleinzoon prins Maurits en Marilène. Ju liana werd in 1948 op 39-jarige leeftijd koningin. In 1980 maakte zij plaats voor haar dochter Beatrix. Ook MR. PIETER VAN VOLLENHOVEN, de echtgenoot van prinses Margriet, is jarig. Hij is 63 jaar geworden. Rotterdam siert sinds jaren de vuilniswagens met ge dichten, maar de Belgische stad Kortrijk gaat een stap verder. De inwoners krijgen sinds zaterdag VUILNIS ZAKKEN MET EEN GE DICHT van Tom Lanoye. Schepen (wethouder) Phi lippe de Coene van milieu zet het 'beleid met een smile' in om de verzuring van de samenleving, die hij overal ontwaart, tegen te gaan. „We leven allemaal in welstand en toch is er een foetercultuur. Je ziet dat bijvoorbeeld ook aan de lezersbrieven in kranten. Er is een toename van onbe hagen." Het vervangen van donkergrijze zakken door vrolijke exemplaren met een gedicht is slechts een maatregel. HetWest- Vlaamse Kortrijk zet ook poëzie op de vuilniswa gens. De Coene kondigt al een volgend initiatief aan: op 11 mei krijgen duizend passanten een plant van de gemeente, op voorwaarde dat ze even lachen voor een foto. Wie in New York tijdens een gezellig avondje stappen het telefoonnummer van een aantrekkelijke dame of heer 'scoort', kan tegenwoordig bedrogen uitkomen. Een asser tieve vrijgezel die het nummer belt, loopt het risico dat niet zijn of haar vlam beantwoordt, maar dat een opgeno men stem een denigrerende boodschap uitspreekt. Broer en zus Jonah (27) en Chelsea (23) Peretti kwamen op het idee van de REJECTION LINE omdat ze hun drukke socia le leven meer dan zat waren. Dat de lijn een groot succes is, mag blijken uit de onverwacht hoge inkomsten op de bankrekening van de Peretti's. Jonah Peretti: „The Ameri can Dream is still alive." Een gast van het logeerhuis voor ouderen geniet van de zon op het balkon. Door de komst van het huis |aad: in Amsterdam kunnen demente ouderen en hun partners even tot rust komen. Foto: GPD/Phil Nijhuis haalde." Later kon hij haar "met een gerust hart voor vier dagen brengen. „Zelfweet ze al niet meer dat ze hier geweest is, maar ik hoop dat er weer plek voor haar is als ik straks geope reerd word." Die kans is groot, want het Lo geerhuis zit zelden helemaal vol. Max Groen bijvoorbeeld kon binnen enkele dagen na zijn on gelukkige val al terecht in het huis. Zolang hij tobt met zijn ge broken arm, wordt hij in het ho tel opgevangen. „Het is het ide ale compromis tussen een on houdbare situatie thuis en een definitieve opname in een ver pleeghuis. Zoiets zou eigenlijk in elke plaats in Nederland moeten zijn", vindt zijn vriendin Eef Koopman. Ze wijst erop dat veel ouderen in een tehuis hard ach teruit gaan. „Hier wordt Max steeds geprikkeld om alert te blijven, er is altijd wel iemand met aandacht voor hem." On dertussen probeert zij een van haar oude leven weer pakken. „Ik ben nog steed veel met hem bezig, maar laatst wel voor het eerst in naar de film gegaan." Voor een verblijf in het huis geldt een eigen bijdrage van ruim elf euro per dag. In Hilversum en Den Bosch be staan inmiddels initiatieven. Bernice Breure n

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 2002 | | pagina 2