'Blinde in een vreemd land'
Beieren: tevredenheid tussen laptop en Lederhosen
Inburgeringscursus maakt van nieuwkomers geen Nederlanders
ZATERDAG
27 APRIL
2002
Inburgeren is niet alleen verplicht, het is
ook noodzakelijk. Volgens een onder
zoek van het Nederlands Centrum Bui
tenlanders vinden allochtonen dat zelf
ook. Toch haakt ongeveer de helft voor
tijdig af tijdens de inburgeringscursus of
spreekt aan het eind niet of nauwelijks
Nederlands. Is het te zwaar, te vrijblij
vend of leren ze de verkeerde dingen?
door Dick Hofland
Mustafa vraagt of hij al
leen mag zitten. „Beter
voor mai. Asjeblieft." Hij
moet oefeningen doen met het be
grip 'per'. Hoe vaak ga je met vakan
tie? Eén keer per., uur, week, maand,
jaar? Mustafa weet het „Ien kier pier
jaar". Dan spreekt een stem op de
bandrecorder een Nederlandse zin:
'Wat ziet-ie er tevreden uit.' „Hoe
veel woorden hoor je?", vraagt de
docente? „Vijf', roept Mustafa. De
docente herhaalt de woorden nog
eens stuk voor stuk. Wat (steekt één
vinger op), ziet (twee vingers), hij...
Mustafa sputtert tegen. Hij?! Dat
woord heeft-ie helemaal niet ge
hoord.
In het Regionaal Opleidings Cen
trum (ROC) in Rotterdam buigen
dertien allochtonen zich over de
cursus NT2, Nederlands als tweede
taal. Aan het raam hangt een kaartje:
het raam. Aan de tl-buis hangt een
kaartje: de lamp. Op de kast zit een
kaartje: de kast. In het werkboek gaat
het over begrippen als tevreden, ver
leden en haast hebben, over het ver
schil tussen honger en trek en over
een gesprekje van een moeder met
een oppas. Als de moeder op de
band 'goedemorgen' tegen de oppas
zegt, moeten de cursisten zeggen of
de bewering 'het is middag' waar of
niet waar is. Mustafa maakt bewe
gingen met zijn mond, onhoorbaar
zegt hij het woord 'moeilijk'. Meer
dan eens. „lek nooit geweest naar
school", zegt hij.Altijd alles geleerd
boiten. les wel beter eerst hier le
ren."
Een maand of acht is de groep bezig.
De eerste dag zaten ze nog op kruk
jes, rondom de docente. Ze spraken
geen woord Nederlands, de docente
geen woord van hun talen. Zij ging
staan en zei: 'Ga staan'. Ze ging zit
ten en zei: 'Ga zitten'. Tien, twintig
keer achter elkaar, tot iedereen be
greep wat de bedoeling was. Daarna
werd het: 'Loop naar het raam'. En
zo stapje voor stapje verder. „Wij
hebben deze methode geleerd van
iemand die ons zelf liet ervaren hoe
het is als je een taal helemaal niet
kent door tegen ons Maleis te spre
ken", vertelt de docente. „Nou, dan
merk je hoe ongelooflijk moeilijk het
is om een wildvreemde taal te leren.
Ik houd het tempo bewust heel laag
en werk met meer voorbeelden dan
de methode aangeeft."
Daarom start het ROC het inburge
ren, waar mogelijk, met lessen in de
eigen taal. In dat geval staat iemand
voor de klas staat die bijvoorbeeld
Marokkaans en Nederlands spreekt.
Dat maakt het al een stuk makkelij
ker voor de cursisten. Ruim tachtig
Marokkanen in Amsterdam-Osdorp
hebben dat voorbeeld inmiddels ge
volgd en zelf een inburgeringscursus
opgezet met behulp van het Neder-
Edmund Stoiber (60),
premier van Beieren en
leider van de CSU, wil
na de Bondsdagverkie
zingen in september in
Berlijn een conservatie
ve regering vormen. De
leider van Duitslands
grootste deelstaat be
weert te weten hoe hij
de Bondsrepubliek - de
economische hekken
sluiter van Europa -
weer op de been kan
helpen. Maar buiten
Beieren stuiten Stoibers
ambities op scepsis.
door Wierd Duk
Op een zwoele lenteavond, als goed
geklede paartjes over de boulevards
flaneren en de lucht vol is van het ge
roezemoes van de café-terrassen, lijkt
het alsof München in Italië ligt. De
hoofdstad van de Freistaat Bayem
heeft zuidelijke flair.
Hier, in een kanselarij die groter is
dan het nieuwe Kanzleramt in Berlijn,
zetelt Edmund Stoiber (60), premier
van Beieren en leider van de Christ-
lich-Soziale Union (CSU). 'Der Edi'
lijkt goede papieren te hebben: Bei
eren is een succesverhaal, de werk
loosheid is er evenals de criminaliteit
laag en de lonen zijn er hoog. Het op
timisme in de straten van München
contrasteert hevig met de doemsluier
die over de rest van Duitsland hangt.
Maar elders stuiten Stoibers ambities
op scepsis. Staan de katholieke Bei
eren mentaal niet dichter bij Wenen
dan bij Berlijn? Zeggen ze niet zelf
'Mir san mir' 'Wij zijn wij'), alsof ze
hun aparte status willen benadruk
ken? Zijn Beieren, kortom, wel echte
Duitsers?
Ursula Münch schiet in de lach. „Ja,
toch wel", zegt de politicologe in het
restaurant van het Maximilianeum, de
imposante zetel van de Beierse Land
tag. „Maar de Beieren vinden zichzelf
wel bijzondere Duitsers."
Die nationale trots, weet prof.dr.
Münch, komt voort uit de lange, on
onderbroken staatstraditie. Beieren is
een van de oudste staten in Europa en
heeft beroemde koningen voortge
bracht, onder wie de krankzinnige
Ludwig II die het sprookjesslot Neu-
schwanstein liet bouwen. Het zelfbe
wustzijn wordt bovendien gevoed
door de verlichte hervormingen van
de 19e eeuwse politicus Montgelas,
die de basis legde voor een efficiënte
bureaucratie.
Ooit was Beieren een armenhuis, een
agrarisch land van hoempaorkesten,
Weizenbier, Alpenweides en be
sneeuwde bergtoppen. Maar onder de
CSU, de conservatieve volkspartij die
al vijftig jaar onafgebroken aan de
macht is, ontwikkelde de regio zich tot
een economische macht: standplaats
van BMW en Audi, van electroni-
careus Siemens en verzekeraar Alli-
anz, van Kirchs Media Groep en de
Hypovereinsbank.
CSU-peetvader Franz-Jozef Strauss
haalde de ruimtevaart- en defensie
industrie binnen, Edmund Stoiber
maakte van Beieren Europa's belang
rijkste centrum voor bio- en informa
tietechnologie. En dan is er natuurlijk
Bayern München, Duitslands 'Re-
kordmeister'.
'Laptop en Lederhosen': moderniteit
en traditie gaan in Beieren hand in
hand. „Eerfijk gezegd wist ik ook niet
dat Beieren economisch zo sterk is",
bekent de Nederlandse staatssecreta
ris van Economische Zaken, Gerrit
Ybema (D66). „In de EU zou Beieren
zelfs op de zesde plaats komen, net
achter Nederland". Als om het inter-
Edmund Stoiber, premier van Beieren.
Foto: GPD/Diether Endlicher
nationale gewicht van Beieren aan te
geven, heeft de deelstaat een kostbare
vertegenwoordiging in Brussel. Ybe
ma, die met een handelsdelegatie op
bezoek is:Als je ziet hoe innovatief
deze economie is, daar moeten wij
aansluiting bij zoeken."
Eén van de vertolkers van het eigen
tijdse Beierse levensgevoel is dr. Peter
Friess, van het staatsagentschap voor
media- en informatietechnologie.
„Weet je waarom in München de In
diase restaurants uit de grond schie
ten?", vraagt Friess in zijn heldere,
spaarzaam ingerichte kantoor. „Om
dat we hier zoveel Indiase program
meurs naar toe halen. Als je de beste
mensen wilt, moet je ze de beste le
venskwaliteit leveren. Daarom hebben
we hier nu ook een Indiaas filmfesti
val."
Friess zweert bij het 'Model-Stoiber'.
Hij legt uit: Stoiber hield aan de priva
tisering van staatsondernemingen vijf
miljard euro over, stopte dat geld in
infrastructuur, onderzoek en onder
wijs en voorzag beginnende hightech-
bedrijven van ruimhartige subsidies.
Kwaliteit en competentie, het zijn
Stoibers stokpaardjes. Regio's met
minder perspectief, zoals het deels
protestantse Franken dat lijdt onder
een verouderde industrie, vallen bui
ten zijn blikveld. En op arme sloebers,
asielzoekers uit oorlogsgebieden bij
voorbeeld, zit men in Beieren niet te
wachten. „Die mensen wordt snel
duidelijk gemaakt dat ze hier niet wel
kom zijn", zegt dr. Josef Dürr, fractie-
voorzitter van de oppositionele Groe
nen. „Trouwens, de huren in Mün
chen zijn onbetaalbaar."
Veel van Stoibers ideeën worden hem
ingefluisterd door Otto Wiesheu, al
negen jaar minister van Economische
Zaken. De gedrongen, rossige Wies
heu wijst erop dat de CSU het mid
den- en kleinbedrijf altijd heeft ge
steund. „Een belangrijk verschil met
Schroder, die het liefst zaken doet met
de grote ondernemingen", legt Wies
heu uit.
De CSU heeft de band met het volk al
tijd serieus genomen, vertelt de Ne
derlandse consul Jan Zaadhof. „Die S
van sociaal is sterk ontwikkeld." Een
groep senioren, een aantal gekleed in
Beierse klederdracht, is op bezoek in
het parlementsgebouw. Passerende
afgevaardigden, dossiermappen on
der de arm, stoppen voor een praatje.
De sfeer is gemoedelijk. Zaadhof: „Zo
functioneert democratie hier. De poli
tiek staat dicht bij de mensen."
De Beieren, erkent Josef Dürr van de
Groenen, voelen zich bij de CSU 'ge
borgen'. „Stoiber doet veel aan de be
strijding van criminaliteit. En vreemde
invloeden krijgen geen kans. Zo wil de
CSU in de Beierse dorpen geen begra
fenissen volgens islamitisch ritueel
toestaan." Dürr moet er meewarig van
glimlachen: ,Als je tot de CSU-cliënte-
le behoort, is het in Beieren goed toe
ven. Maar wie zijn plaats niet accep
teert, krijgt problemen."
lands Centrum Buitenlanders (NCB)
en de gemeente.
Onderwijs in de eigen taal is voor
Marokkanen en Turken soms nog
wel te regelen, maar aangezien de
inburgeraars tegenwoordig uit de
hele wereld komen, is dat niet voor
iedereen te doen. De docente in Rot
terdam gebruikt de leermethode
Breekijzer, omdat het hier gaat om
een groep zeer laag opgeleiden. In
andere groepen wordt gewerkt met
IJsbreker. Maar dat niveau is voor
deze cursisten te moeilijk. Tahar,
een wat oudere Turkse slager, die
van deze inburgeraars veruit het best
Nederlands spreekt: „Elke taal is
moeilijk. Alleen je eigen taal is mak
kelijk. In het begin is je kennis nul. Ik
wist niets van een koe, maar nu ken
ik alle onderdelen."
sus of het voortijdig afhaken komt
door begrijpelijke redenen, zoals ge
brek aan kinderopvang, verhuizing
naar een andere stad, of bijvoor
beeld omdat de mensen werk heb
ben gevonden. Dan vinden ze het op
dat moment niet nodig om een cur
sus te volgen, want hun doel is be
reikt: een financieel zekere toekomst
voor hun gezin.
Bij vrouwen is zwangerschap een
veel voorkomende reden om niet
door te gaan. „Als mensen lessen
verzuimen, bellen we meteen op, en
als ze geen telefoon hebben, schrij
ven we een brief', zegt Marije van
Gennip, adjunct-directeur van het
ROC Rotterdam. Blijven ze weg, dan
j LEESHC:
Verplicht
Hoe ga je je weg vinden in een land
dat totaal anders is dan waar je van
daan komt? Op die vraag moet de in
burgeringscursus het antwoord ge
ven. Deze omvat daarom naast de
Nederlandse taal ook maatschappij
oriëntatie (MO) en beroepen-oriën
tatie Het is, ruwweg, een theoreti
sche variant van de inburgering zo
als die voor prinses Maxima werd
bedacht. Hoewel iedereen ervan
overtuigd is dat ook zij nog maar
weinig te weten is gekomen over Ne
derland, moeten de inburgeraars het
met veel minder doen.
Ze krijgen lessen over landschap,
huizen, dieren, eetgewoonten en dat
soort zaken, maar ook over normen
en waarden, bijvoorbeeld dat homo
seksualiteit in Nederland geen zonde
is. De cursus is er dus deels op ge
richt hoe je je kunt redden in het da
gelijks leven, maar vormt voor de
cursisten die daartoe gemotiveerd
zijn, ook een voorbereiding op werk.
Door ervaring wijs geworden legt de
cursus de laatste jaren steeds min
der nadruk op de grammatica.
De inburgeringscursus, en vooral
het leren van de Nederlandse taal, is
verplicht. De overheid dreigt afha
kers met het verminderen van de
uitkering. Maar afgezien daarvan
vinden allochtonen zelf inburgeren
ook een noodzakelijke voorwaarde
om hier een goed leven te kunnen
leiden. Dat bleek althans uit een vo
rig jaar gehouden onderzoek van het
Nederlands Centrum Buitenlanders.
Volgens een zeer recente meting van
de overheid haakt evenwel de helft
van de inburgeraars voortijdig af of
spreekt aan het eind geen of nauwe
lijks Nederlands.
Het ROC Rotterdam merkt dat het
niet starten met de inburgeringscur-
Bij vrouwen is zwangerschap een veel voorkomende reden om de inburgerings
cursus niet af te maken.
In het Regionaal Opleidings Centrum (ROC) in Rotterdam volgt een groep allochtonen een cursus Nederlands als tweede taal. Foto: Roland de Bruin
moeten de opleidingscentra dat
melden aan de gemeentelijke instan
tie die belast is met het inburgeren.
Van Gennip: „We hebben te maken
met volwassenen die weer naar
school gaan en dat is sowieso moei
lijk, en dan moeten zij ook nog eens
naar school in een andere maat
schappij. Ze zijn al gevormd, het zijn
geen kinderen meer. Bovendien ko
men bij ons veel allochtonen die
laag tot zeer laag zijn opgeleid, niet
zelden zijn ze zelfs analfabeet. In
hun eigen land was dat niet zo'n
probleem, want daar spraken en ver
stonden ze de taal.
Veel analfabeten komen uit kleine,
soms geïsoleerde dorpjes, waar ze
hun eigen plek en status binnen de
gemeenschap hadden. Hier in Ne
derland valt dat in één klap allemaal
weg. Ik heb altijd sterk geloofd in het
principe 'je kunt wat je wilt', maar ik
denk dat we dat bij veel van deze
mensen moeten laten varen. Ze zijn
welwillend, maar kunnen vaak niet.
Als je aan je plafond zit, dan moet je
wel zeer gemotiveerd zijn om toch
steeds weer door te gaan. Bij vaders
zie je bijvoorbeeld dat ze door wil
len, omdat hun kinderen beter Ne
derlands spreken dan zijzelf."
Voor Khalid, een Marokkaan van 34
die al veertien jaar in Nederland
woont, was de motivatie een baan
die hem zwaar tegenviel. Hij had al
snel werk gevonden op de postafde
ling van Schiphol, maar sprak amper
Nederlands. Hij kon daardoor nau
welijks met zijn collega's praten en
zij niet met hem, zodat hij zich een
eenling voelde. Bovendien maakte
hij door zijn taalachterstand geen
enkele kans op beter, leuker werk.
„Veel allochtonen denken dat ze het
wel redden als ze werk hebben",
weet hij nu. „Maar uiteindelijk ont
dek je dat je niet verder komt. Je
moet de taal echt goed leren praten,
lezen en schrijven. Nederlands is
een moeilijke taal, je moet erg je best
doen, maar je hebt papieren nodig,
diploma's. Of je het hier redt, ligt
uiteindelijk aan jezelf. Alles ligt aan
jezelf."
Ben je Nederlander als je deze cur
sus hebt gevolgd? Immers, niet al
leen de taal, maar ook het accepte
ren van onze normen en waarden
wordt als voorwaarde voor een ge
slaagde inburgering gezien. Een
moslim die voortreffelijk Nederlands
spreekt, maar homoseksuelen nog
minder vindt dan een varken, is die
wel echt ingeburgerd?
Greetje Grundel, coördinerend do
cent: „Wat zijn Nederlanders? Wij
willen ze geen Nederlander maken,
maar slechts handvatten aangeven
om te kunnen functioneren. We ver
tellen ze hoe wij hier leven, wat onze
normen en waarden zijn, maar we
leggen die niet op. Wat ze er zelf
mee doen, is aan hen. Het is geen
kwestie van er in gieten en slikken
maar. Het zijn volwassen mensen.
Maar we houden ze nadrukkelijk
voor, dat leren hun kans vergroot
om in deze samenleving mee te kun
nen komen. Simpel voorbeeldje: op
tijd rijn is heel belangrijk in Neder
land. Wil je werk, dan is dat een van
de eerste dingen waar je je aan moet
houden. Of ze dat later in de praktijk
ook doen, is hun eigen verantwoor
delijkheid."
Conducteur
Abdur, een Turk van 28, is hier ruim
twee jaar, maar spreekt en verstaat
nog zeer gebrekkig Nederlands. Met
hulp van enkele andere inburgeraars
slaagt hij er in duidelijk te maken dat
hij kort na rijn aankomst in Neder
land al een baan kon krijgen. Hij
werkte zeven maanden in de steiger
bouw, maar wil heel graag iets an
ders. Het liefst trambestuurder of
conducteur. Pas sinds kort beseft hij
dat hij daarvoor wel goed Neder
lands moet kunnen. Hij denkt dat hij
het dit keer wel volhoudt.
„Jij moet...iejts...lieren", weet Gul-
makay, een Afghaanse oud-lerares.
.Anders krijg je alleen het eenvou
digste, meeste vieze en slechtst be
taalde werk. Als je iets wilt bereiken,
moet je hard werken en je best doen.
Voor mij is dat niet zo moeilijk. Hier
is alles makkelijker, alles fijn. In Af
ghanistan is alles kapot, alles weg."
En hoe zit het met de Nederlandse
cultuur. Homoseksualiteit bijvoor
beeld. Kunnen allochtonen, veelal
uit islamitische landen, daar wel
mee omgaan? Khalid: „Die imam
van ons is,gek. Als een man met een
man wil leven moet hij dat zelf we
ten. Heb ik niks mee te maken. Is
hun leven. Daarom ben ik naar Ne
derland gekomen, omdat het een vrij
land is. In mijn land heb je geen
recht, in Marokko kun je lang niet al
les doen wat je wilt."
Said (27), ook Marokkaan, getrouwd
en vader van een dochtertje: „Ik
kom uit een dorpje waar nog niet
eens stromend water is. Als je in Ne
derland wilt leven, is het belangrijk
te weten wat het verschil is tussen
Nederland en je eigen land. Je moet
alles weten van het land waar je
woont. Ik leef hier met mijn vrouw
en mijn kind, dus ik moet Neder
lands kunnen praten, lezen en
schrijven. Veel inburgeraars denken
dat ze het leven veel beter op straat
kunnen leren. Zeker, op straat kun je
veel leren, maar dan kom je niet ver
der. Als je helemaal niets kunt, blijf
je een blinde in een vreemd land."
