'Succes is voor mij nog steeds belangrijk'
De bittere humor van Yrrah
KUNST CULTUUR
Gebral André Manuel
is te vaak smakeloos
De rottigheid
blijft achter glas
R7
)iva Bridgewater opent North Sea Jazz
600 kunstenaars exposeren
Vroeg
meesterwerk
van Rubens
ontdekt
donderdag 25 APRIL 2002
Invalide Wally Tax wil waardering vóór zijn dood
lichael Jackson
i The Apollo
v York - Michael Jackson
d gisteren op in het legenda
die Apollo Theater in New
c. Jackson was te gast bij het
jnocratic National Commit -
it de komende maanden
ir de Verenigde Staten trekt
b mensen bewust te maken
]n het belang van hun stem-
fht.
irige Mulisch
de aanbieding
isterdam - Zeventien boeken
li Harry Mulisch liggen deze
mer tegen 75 procent van de
koopprijs in de aanbieding.
:n is de 75e verjaardag van
auteur op 29 juli. Met de ac-
wil uitgeverij De Bezige Bij
heugelijke feit vieren. Vanaf
;ch' verjaardag tot en met
tober zijn de boeken goed-
»r.
esentatie
«veile in LAK
BEN - In het LAK wordt mor-
h de historische novelle 'Ge-
Iht op de wind' gepresen-
1. Schrijver Fred Lanzing
:dt geïnterviewd door letter-
lidige-Peter van Zonneveld,
novelle speelt zich af tegen
lachtergrond van de bloedige
d die eind negentiende
v in Atjeh werd uitgevoch-
L De presentatie is om 14.00
t in het LAK (Cleveringa-
lats 1 in Leiden) in zaal 028.
door Martin Hermens
den haag - De lange haren heeft
hij nog altijd. Het charisma, waar
mee hij in de jaren zestig menig
vrouwen- en mannenhart op hol
liet slaan, ook. Maar de oude glo
rie is in verval. Op een vriendelij
ke manier is Wally Tax niet hele
maal meer van deze wereld. Hij
heeft (bijna) alle hoeken van een
intens rock 'n' roll leven gezien en
daarvoor een forse prijs betaald.
Maar muziek zit in zijn bloed. Het
woord comeback wil de 54-jarige
Tax dan ook niet horen. „Ik ben er
nooit mee opgehouden."
Wel wordt het steeds moeilijker
om cd's te maken. Vrienden van
Tax moesten er aan te pas ko
men om via een ingewikkelde
constructie het nieuwe schijfje
'The entertainer' uitgebracht te
krijgen; platenmaatschappij Vir
gin wilde geen enkel financieel
risico nemen. De opnames voor
'The entertainer' zijn al zes jaar
oud. Voor Wally Tax is het een
verrassing dat de cd er uiteinde
lijk toch gekomen is. „Ik had
niet verwacht dat het in Neder
land nog zou lukken", zegt hij
om elf uur 's ochtends, nippend
aan een Berenburger-met-ijs.
„Deze muziek is niet ultramo
dem, maar ze klinkt zoals ze
klinkt. Ik ben er erg tevreden
over. Ik sta helemaal achter de
dingen die ik doe, terwijl de
meeste artiesten het vandaag de
dag alleen maar doen voor de
poen." Tax vervolgt gedreven:
„Weet je wat ik echt verschrik
kelijk vond? Die Nederlandstali
ge manie. Volumia!, Koos Al
berts. Het is mijn smaak niet; ik
vind het niet mooi. De meest
walgelijke flauwekul werd uitge
bracht en nog verkocht ook. Ar
tiesten die echt wat kunnen, zo
als René Froger en Lee Towers
bijvoorbeeld, kwamen nauwe
lijks nog aan de bak.
„Mensen moeten menen wat ze
zingen; ze moeten honderd pro
cent staan achter de platen die
ze maken. In Nederland worden
veel buitenlandse succesformu
les geïmiteerd met onbenullige
teksten erop. Dat bevalt me niet.
Goede liedjesschrijvers vind je
in Nederland bijna niet meer;
het is een uitstervend ras."
Zelf schrijft hij één liedje per
dag. „En als het moet, wel tien.
Ik kan niks anders. In een de
pressieve bui denk ik wel eens:
was ik toch maar gaan studeren,
had ik maar een beroep geleerd
dat ik niet al te naar vind en
waarmee ik een beetje fatsoen
lijk inkomen had kunnen ver
dienen. Maar die buien waaien
gelukkig over."
„Liedjes schrijven kost me geen
moeite. Ik doe het gewoon. In
spiratie? Daar heb ik wel van ge
hoord, maar ik heb het niet no
dig. Ik ga ervoor zitten en het
komt. Het enige dat ik nodig
heb, is een stukje papier en een
pen of potlood. Ik heb laden vol
met teksten en akkoordsymbo
len liggen. In mijn hoofd weet ik
precies hoe zo'n liedje gaat, ook
al is het vijftien jaar geleden ge
schreven. Ze staan allemaal op
bandjes. Dat is een gigantische
schatkamer, ja."
Onlangs stuurde Tax nog een
pakketje liedjes van zijn hand
naar Tom Jones en Engelbert
Humperdinck. Lee Towers en
Andy Tielman wachten geduldig
op nieuw materiaal van Tax. In
Wally Tax: „In een depressieve bui denk ik wel eens: was ik toch maar gaan studeren. Die buien waaien gelukkig over." Foto: GPD/Do Visser
Japan beleeft de groep Cham
pagne een revival met hits door
Tax geschreven. En in Italië en
Amerika zijn in de afgelopen
tien jaar nieuwe songs van hem
op plaat gezet. Maar Nederland?
„Hier gaan ze heel slordig om
met talentvolle mensen", vindt
Tax. „Je moet in Nederland eerst
dood zijn voordat ze je echt
gaan waarderen. Er komt een
hoop rottigheid bij kijken wil je
hier een plaat uitbrengen. Neem
iemand als Ria Valk. Toch een
van de groten in haar genre. Zij
heeft al dertig jaar geen plaat
meer gemaakt. Dat kan toch ei
genlijk niet."
Wally Tax moest de afgelopen
jaren flink wat narigheid verwer
ken. Een schouder en een heup
werden vervangen door plastic
exemplaren. Vervolgens overle
den zijn vader, zijn moeder, zijn
hond en zijn kat. „Ondanks al
die tegenslag ben ik doorgegaan
met het schrijven van liedjes.
Maar ik kon het niet opbrengen
om op te treden. Pas geleden
heb ik tijdens een buurtfeest in
formeel een half uurtje met
vrienden wat muziek gemaakt.
Daardoor kreeg ik de smaak
weer te pakken. En toen werd
het voor mij weer belangrijk dat
er een plaat zou komen."
„Succes is voor mij nog steeds
belangrijk. In de eerste plaats
om financiële redenen. Je ver
dient gewoon meer wanneer je
succes hebt. Ik had vroeger veel
geld. Daar had ik andere dingen
mee moeten doen. Een huis ko
pen, bijvoorbeeld. Ach, mis
schien komt dat nog een keertje
als deze cd goed verkoopt. Maar
ik schrijf niet alleen voor het
succes. Dat zou te weinig zijn.
Kunst is toch niet helemaal het
zelfde als een supermarkt."
„Wat me tegenstaat, is dat ik nu
invalide ben. Erg hinderlijk. Na
een kwartier lopen moet ik min
stens een kwartier rusten om bij
te komen van die ontzettende
pijn. Voor de optredens heb ik
een mooie kruk; een handig
hulpmiddel. Het belangrijkste is
dat ik mijn liedjes kan zingen.
Of ik daarbij sta of zit maakt
toch niets uit?"
„Slapen doe ik slecht. Niet meer
dan een paar uur per nacht.
Soms ben ik zo moe, maar kan
ik niet slapen. Dan komen de
meest vreselijke gedachten naar
boven over al die droevige ge
beurtenissen. Ik heb veel van
die ontaarde nachten met nega
tieve gedachten. Daar kom je
moeilijk uit. Ik sta dan maar op
en ga werken. Dan schrijf ik ex
pres flauwekul. Komische, maar
intelligente liedjes. Stiekem,
voor Adèle Bloemendaal. Dat
weet ze nog niet. Maar ik ga
haar daar een keer mee verras
sen."
Dan, na een korte stilte: „Heb jij
een goede onkostenvergoeding
van je baas? Mag ik dan nog een
Berenburger-met-ijs?"
(advertentie)
1 haag/anp - Jazzdiva Dee Dee Bridgewater
pt dit jaar het North Sea Jazz-festival in Den
j. Tijdens het Midsummer Jazz Gala op 11 ju-
raditioneel de opening aan de vooravond van
[eigenlijke festival, geeft ze een concert, dat een
jetoon is aan de Duitse componist Kurt Weill,
muziek van Weill staat bekend als somber en
ncholisch. Tijdens het concert zal Bridgewa
ter echter de meer zonnige en humoristische kant
van de componist laten zien, aldus de organisatie
van het festival. Bridgewater hoort samen met
Cassandra Wilson en Dianne Reeves tot de top
van de nieuwe generatie jazzzangeressen. Ze
wordt zelfs beschouwd als de troonopvolgster van
Ella Fitzgerald. North Sea Jazz heeft dit jaar plaats
op 12,13 en 14 juli.
DE GROOTSTE KUNSTBEURS VAN NEDERLAND!
VRIJDAG 26 APRIL
19.00 - 22.30 uur
ZATERDAG 27 APRIL
10.00 - 22.30 uur
ZONDAG 28 APRIL
10.00- 18.00 uur
AHOY, Rotterdam
Rotterdam-Zuid
[positie over zwartgallige cartoonist
ie
I E 11
chtl
r Marc Floor
ferdam - Voor weinig men-
zal humor zo'n lijdensweg
geweest als voor Yrrah. De
i die soms wel vijftig cartoons
maand produceerde, leefde in
tdurende angst door zijn in-
ptie in de steek te worden ge-
„Ik ben altijd bang voor het
e papier", zei hij in een inter-
[r in 1970 met de Haagse Post.
ere keer moetje weer iets be-
Harry Lammertink (de
kering Yrrah was een idee
zijn vrouw) bleef het teke-
van cartoons altijd een
Ideeën kwamen nooit
kelf, maar kreeg hij pas na
I moeizaam proces van op-
pte concentratie. Dat behels
den totaal isolement achter
[bureauwaarbij de geringste
Iding ervoor kon zorgen dat
weer helemaal opnieuw
pst beginnen. „Misschien
dat inspiratie", vond Yrrah.
par het is gewoon jezelf rot
li (1932-1996) is vooral be-
I als de huistekenaar van
Nederland. Daarnaast werk-
j voor tal van buitenlandse
en, waaronder het Belgi-
Humo, de Duitse Stem, de
e Observer en de Ameri-
ise Playboy. De Kunsthal
t nu een expositie over zijn
ingericht. En er is een boek
dienen met een uitgebreide
ding van Rinus Ferdinan-
e, voormalig hoofdredac-
van Vrij Nederland,
wel expositie en boek onaf-
celijk van elkaar zijn ge
kt, is besloten ze samen te
gen onder de noemer
irt Bloed'. Een macabere ti-
iie Yrrah zelf zou hebben
jestaan. Niet alleen vertoont
handtekening sterke over
komsten met klodders zwart
d, ook was zijn gevoel voor
tor uitermate sarcastisch. Zo
festisch, dat je letterlijk kon
fken van zwart bloed in zijn
reden voor zijn aan bitter-
parende inborst is waar-
jrdijk te vinden in Yrrah's
d. Als jongetje in Apeldoorn
tde hij voortdurend strijd te-
zijn slechte longen, waar-
hem deelname aan sport
>pel werd ontzegd. „Jonge
tjes vonden me een zwakke
ling", zei hij daar later over in
een interview. „En dan word je
onmiddellijk vernederd en aan
de kant gegooid."
Ironisch genoeg legde zijn pro
blematische jeugd de basis voor
zijn succes als tekenaar. Niet al
leen hield hij er een enorme gel
dingsdrang aan over, ook vond
hij in tekenen een bezigheid die
perfect paste bij de beperkingen
die zijn gezondheid hem opleg
de.
In 1951 verhuisde Yrrah naar
Amsterdam. Daar ging hij aan
vankelijk aan de slag als grafisch
tekenaar, maar werd al snel car
toonist. Na eerst enkele tekenin
gen te hebben verkocht aan Het
Parool, begon Yrrah in 1956
voor Vrij Nederland. Dat was
niet meteen het begin van een
vliegende carrière, want Yrrah
schopte met zijn cartoons-regel
matig tegen het zere been van
de katholieke hoofdredacteur.
Een tekening van monniken die
aan de lopende band Jezussen
aan een crucifix spijkeren lever
de zelfs een groot conflict op,
waarna Yrrah een jaar lang niet
meer produceerde voor Vrij Ne
derland. Ook in het buitenland
zorgde de tekening voor ophef.
De cartoons van Yrrah kenmer
ken zich door een eenvoudige,
sobere stijl. Ze bevatten lompe
lichamen, vaak weergegeven
vanuit kikkerperspectiefwat de
personages .het aanzicht geeft
van grote apen. Ogen blijven
vaak verborgen achter haar of
een zonnebril en de mond is
niet meer dan een rechte of licht
neerhangende streep. In de we
reld van Yrrah ondergaat de
mens de meest absurde situaties
met stalen gezicht.
Hoewel hij voor zijn grove weer
gave van vrouwen (hoge benen,
grote borsten, dikke billen) kri
tiek kreeg van een enkele vrou
wenbeweging zijn de tekenin
gen van Yrrah uitermate femi
nistisch te noemen. De vrouw
werd voorgesteld als assertief en
dominant, de man als sukkelig
en passief. Regelmatig verzaakt
in de cartoons van Yrrah de
man zijn seksuele plichten en
zoekt de vrouw bevrediging bij
huishoudelijke apparaten of
vreemdsoortige kamerplanten.
Ook in religieuze opvatting liep
Yrrah voor op zijn tijd. Zijn car
toons waren met name een afre
kening met het katholicisme,
een religie waarin hij fascisti
sche elementen ontwaarde. Zijn
theater recensie
Wijnand Zeilstra
Voorstelling: 'Tier!', cabaretprogramma
van en door André Manuel. Gezien 24/4.
Leidse Schouwburg.
Over gebrek aan engagement in
het moderne cabaret wordt veel
geklaagd. Misschien kun je An
dré Manuel als een uitzonde
ring op de regel beschouwen en
hem een geëngageerd cabare
tier noemen. Maar als zijn werk
echt engagement moet voor
stellen - nou, laat dan maar. Dit
is onsamenhangend gebral dat
zich tegen zichzelf keert.
In een stortvloed van woorden
haalt Manuel er van alles bij.
Van 11 september tot Enschede
en van Pim Fortuyn tot Jantje
Smit. Kijk je met welwillend
heid naar zijn optreden, dan
zou je kunnen zeggen dat An
dré Manuel vanuit een morbide
fantasie aspecten van de waan
zin in onze hedendaagse sa
menleving aan de kaak tracht te
stellen. Daarbij is hij er doelbe
wust op uit zijn publiek te
shockeren. In dat geval ga je
dus uit van de categorie 'goede
bedoelingen': het is wel hard
wat hij zegt, maar hij bedoelt
het allemaal niet zo kwaad.
Maar al dat veronderstelde en
gagement ten spijt, zijn pro
gramma zit als zodanig slecht
in elkaar. Het lijkt wel alsof hij
zich stoort aan de lauwe reac
ties vanuit de nauwelijks voor
de helft gevulde zaal. Als reactie
daarop doet André Manuel er
nog een tandje bij, zodat hij al
gauw zichzelf aan het over
schreeuwen is. En al snel laadt
hij de verdenking op zich dat al
dat eventuele engagement mo
gelijk op louter effectbejag be
rust. Grappen over de ramp in
Volendam bijvoorbeeld zijn
omstreden. Manuel haalt in dit
verband stevig uit. In dat op
zicht is hij vaak, te vaak zelfs,
eenvoudigweg smakeloos.
Meer dan eens vraagt André
Manuel zich luid roepend af,
wat dit toch allemaal te beteke
nen heeft. Wat volgt, is een
soort uitleg dat nog een schepje
bravoure er bovenop doet. An
dré Manuel stelt zich op als een
cabarethooligan. Consequent is
hij daarbij wel, want deze aan
pak was ook in eerdere pro
gramma's aan te treffen. Het
wordt er alleen niet beter op.
Deze rouwdouwer maakt tij
dens zijn optreden vaak een
ongeïnspireerde indruk, alsof
hij ook zelf niet meer weet hoe
hij met dit gedram verder moet.
De vermeende heiligschennis van Yrrah bereikte in 1976 een hoogtepunt met een cartoon van een
zwangere non die wegloopt van een naakt Christusbeeld. Foto: GPD
vermeende heiligschennis be
reikte in 1976 een hoogtepunt
met een cartoon van een zwan
gere non die wegloopt van een
naakt Christusbeeld. De Rooms
Katholieke Partij Nederland stel
de kamervragen en premier Van
Agt beloofde strafrechtelijke ver-
volging.
Opvallend in het werk van Yrrah
is de hoeveelheid stroppen. Er is
nogal eens iemand te zien die
zich heeft opgehangen of van
plan is dat te doen. Eén cartoon
laat zelfs een man met klaarge
maakte strop een zolderkamer
binnenlopen die helaas bezet
blijkt: aan het plafond bungelt al
een ander. Het getuigt van een
grote zwartgalligheid en de gave
dat artistiek uit te buiten.
'Zwart Bloed', t/m 1 september
in de Kunsthal. Het boek
'Zwart Bloed. Yrrah' (192 blz.
gèül. Uitgeverij De Harmonie)
kost 27,50 euro
amsterdam/gpd - Toen Sot-
heby's-expert 'Oude Mees
ters' Judith Niessen de foto
van het werk in Amsterdam
onder ogen kreeg, wist ze in
elk geval één ding zeker: het
gruwelijke tafereel van 'De
Kindermoord in Bethlehem'
was kwalitatief zo bijzonder
dat de toeschrijving aan Jan
van den Hoecke haar on
waarschijnlijk voorkwam. Uit
onderzoek van haar Londen-
se 'senior' collega George
Gordon rolde een veel spec
taculairder herkomst uit de
bus dan Niessen ooit had
durven dromen: ze had een
vroeg meesterwerk van Peter
Paul Rubens ontdekt dat eeu
wenlang onder de naam van
zijn veel minder bekende na
volger stond geregistreerd.
Om redenen van privacy kan
Niessen niet veel zeggen over
de huidige eigenaar. Dat de
nieuwe toeschrijving de eige
naar tijdens de veiling in
Londen op 11 juli geen wind
eieren zal leggen, is zeker.
'De Kindermoord' wordt be
schouwd als de belangrijkste
Rubens die sinds de veiling
bij Sotheby's van zijn Sam
son en Delilah' op 11 juli
1980 op de markt is geko
men; de geschatte opbrengst
zal tussen de zes en acht mil
joen euro bedragen.
theater recensie
Susanne Lammers
Voorstelling: 'Mijn kippenhersentjes' door
Teatro. Tekst Ko van den Bosch Regie:
Marcus Azzini. Spel: Jasper Boeke. Gezien
24/4, LAKtheater, Leiden
Geruime tijd slaagt Teatro erin
je op het verkeerde been te zet
ten. Een aandoenlijke man frö
belt wat met kapotte koffiekop
jes en vertelt intussen over zijn
leven, maar zo gezellig is 'Mijn
Kippenhersentjes niet. 'Mijn
Kippenhersentjes' is de afstu
deervoorstelling van de Brazili
aanse regisseur Marcus Azzini,
waarvoor hij Ko van den Bosch
(van Alex d'Electrique) vroeg de
tekst te schrijven. Dat resulteer
de in een veellagige monoloog,
waarin het belangrijkste net on
der de oppervlakte blijft.
Het verhaal is simpel;-het ver
telt de Werdegang van een mis
kend theatergenie, dat zichzelf
steeds in het centrum plaatst en
nu het bijltje er bij neer gooit.
Van den Bosch laat hem soms
hinderlijk emmeren, met quasi-
veelzeggende woorden als 'ge
loofwaardigheidsinfarct' en
'monoloogangst' om de diverse
stadia van zijn carrière aan te
duiden, maar ook lekker absur
distisch uit de bocht vliegen:
'Heeft u dat nou ook. dat als je
zelfmoord pleegt je je hele le
ven als een film - of elemen
ten waaruit een voorstelling op
gebouwd wordt, worden van
vaag theatermakers-jargon in
eens elementen uit het Perio
diek Systeem. Daarmee creëert
hij een soort botsautootjeserva
ring en dat maakt het span
nend. En heel geleidelijk laat hij
stukje voor stukje het gezicht
zien van een verschrikkelijke
man - een soort portret van Do
rian Gray.
Jasper Boeke spetft de teleurge
stelde kunstenaar met de veel
te nauwe blik luchtig en gemak
kelijk. In het begin werkt dat
heel goed. maar uiteindelijk
wreekt zich dat hij niet de diep
te in gaat. Hij blijft teveel een
sympathieke, jonge god, en het
genadeloze portret van een
middelmatig en ijdele acteur
komt daardoor niet echt uit de
verf. De tekst is soms echt
vlijmscherp en dodelijk: hier
staat een eersteklas klootzak -
maar Boeke gaat niet zover om
die ook te spelen. Die confron
tatie met zichzelf gaat hij uit de
weg.
Net als de hoofdpersoon, overi
gens. en die wetenschap maakt
deze opvatting wel enigszins
acceptabel. Maar nog liever had
ik zo nu en dan graag vol zicht
gehad op de afzichtelijke lelijk
heid van de man. Nu blijft de
rottigheid als achter glas.
