GELOOF SAMENLEVING
Joodse gemeenschap: alleen geheim resteert
Lekkerder eten
dankzij onze
grote hersenen
Bisschop: Niet te vet"
homo s op seminari
Bypassoperatie op kloppend
hart geeft minder complicati
Baptisten Katwijk richt11
nieuwe jongerenkerk o
C>(
WETENSCHAP
Britten ontwikkelen een betrouwbaar
vaccin tegen meningokokken B-bacteif
>1
Kringloopwinkel
heropent deuren
sassenheim - Na een onderbre
king van ruim een jaar her
opent de kringloopwinkel 'Op
Dreef vrijdag om 16.00 uur de
deuren. De winkel van het Pas
toraal Fonds van de Gerefor
meerde Kerk en de Hervormde
Gemeente Sassenheim moest
sluiten omdat het gebouw deel
uitmaakte van het herinrich
tingsplan van de gemeente. De
winkel aan de Kagersdreef in
Sassenheim start op 1 mei om
13.30 uur met de verkoop. In
formatie: 0252 215626.
Ik ben jij
en jij ben ik
katwijk aan zee - Christelijke
Jongeren Vereniging Jeugd
groep Rehoboth presenteert ter
gelegenheid van het jaarfeest
2002 een blijspel door Hans van
Wijngaarden. Het blijspel geti
teld 'Ik ben jij en jij ben ik!' be
gint vrijdag om 19.30 uur in het
Maranatha Centrum aan de
Poolster 2 te Katwijk. De toe
gang is vrij.
Managers tegen
bidden op werk
utrecht - Bijna de helft van de
Nederlandse managers is tegen
voorzieningen voor werkne
mers die op het werk willen
bidden. Dat blijkt uit de Busi
ness Monitor, een maandelijks
onderzoek onder 5000 mana
gers, meldt BM Magazine van
FNV-Bondgenoten. Een op de
drie managers vindt dat bedrij
ven wel mogelijkheden moeten
bieden, bijvoorbeeld in de
vorm van een gebedsruimte. De
rest laat het afhangen van de
vraag hoe groot de behoefte on
der werknemers in het bedrijf
BEROEPEN
NED. HERV. KERK
Beroepen: te Aardenburg (SoW gemeen
te). H.J. Bijman te Naarden, die dit be
roep heeft aangenomen; te Veenendaal
(wi)kgemeente VII), C. van de Scheur te
Woudenberg (toezegging).
Aangenomen: naar Beilen, mw V.G.
Thurkow-Wierenga te Weesp.
Bedankt: voor Veen, H. Westerhout te
Krimpen a/d IJssel.
Toegelaten en beroepbaar: J. Stap,
Kerkstraat 27, 8194 LT Veessen, A
Snoek, Bilderdijkstraat 97, 3881 WC
Putten.
Toegelaten en niet beroepbaar: Mw
W R.C. van den Ham-Sterk, Van der
Mondestraat 91bis, 3515 BD Utrecht.
NED. GEREF KERKEN
Beroepen: te Bunschoten-Spakenburg,
P.G. Sinia te Rijsbergen.
Bedankt: voor Oostzaan (parttime), P.G.
Sinia te Rijsbergen.
GEREF. GEMEENTEN
Bedankt: voor Meliskerke, C. Vogelaar
te Grand Rapids-Beckwith Street (VS).
woensdag 24 APRIL 2002
Geschiedenis van Alphense synagogegemeente in boek vastgelegd
door Silvan Schoonhoven
alphen aan den rijn - De ge-
bouwen verkocht, de begraaf
plaats geruimd, de gemeente sa
mengevoegd met de Leidse - en
toen was het gedaan met de
joodse gemeenschap in Alphen.
Die geschiedenis is nu vastge
legd in een kort historisch over
zicht, waarvan burgemeester
Schoof vrijdag het eerste exem
plaar in ontvangst neemt.
Het was maar een kleine ge
meenschap: hooguit een negen
tigtal zielen bezocht rond het
jaar 1900 de synagoge, zo blijkt
uit 'De joodse gemeente Alphen
aan den Rijn' van Lous de Brou
wer, medeoprichtster van de
Stichting Herdenking Joodse
VervolgingsslachtofFers.
Het was een gemeente waar tot
het aanbreken van de oorlog
weinig spectaculairs gebeurde,
afgezien van een brand in de sy
nagoge en het feest ter herden
king aan de herbouw ervan. De
Brouwer noteert met minutieu
ze aandacht voor het detail de
aanschaf van een tempelvoor-
hang, een dreigende scheuring
door ruzie in 1888, de data van
feesten en vieringen. Het is een
klein leven: de een is 'handelaar
in manufacturen', de ander
drijft een assurantiekantoor ('Is
U al tegen oorlogsschade verze
kerd?'), een derde richt een
gymnastiekvereniging op onder
de naam 'Hou vast'.
Dan komt de oorlog en is het
snel afgelopen. Het grootste
deel van de joodse gemeen
schap wordt met vriendelijke
medewerking van de Alphense
politie weggevoerd naar tussen
station Westerbork en verder
oostwaarts, naar de gaskamers.
Niet meer dan een handjevol
keert na de oorlog terug. Alle
omgekomenen staan beschre
ven in De Brouwer's boek.
De synagoge aan de Van Man-
dersloostraat valt in 1941 in de
klauwen van een organisatie
met de onheilspellende naam
Niederlandische Grundstiickver-
waltung. Begin '44 is de het ge
bouw alleen nog maar geschikt
als opslagplaats voor groente en
fruit. Na de oorlog gaat het pand
legaal over naar de Remon
strantse Kring.
Ook twee huizen aan de Rijnka
de, ooit een school voor joodse
godsdienstlessen en ambstwo-
ning van de godsdienstleraar,
komen in handen van de
Grundstiickverwaltnng. Tegen-
door Ilse Keuenhof
katwijk aan zee - Met videopre
sentaties, sketches, clips en een
band opent zondag de nieuwe
jongerenkerk van de Baptistenge
meente voor de eerste keer de
deuren. De kerk houdt diensten
voor jongeren vanaf zestien jaar
die niet snel een 'gewone' kerk
zouden binnenstappen. „Veel
jongeren vinden de traditionele
kerk uit de tijd en saai."
De kerkverlating in Nederland
was voor de Baptistengemeente
aanleiding om een kritische blik
op de eigen diensten te werpen.
Om inzicht te krijgen in de wen
sen van de jeugdige kerkgangers
hield de gemeente een enquête.
„Wat bleek is dat jongeren het
in de kerk niet echt naar hun zin
hebben", licht Martin van Bee-
len de uitslag toe. Van Beelen is
een van de initiatiefnemers en
organisatoren. „Veel jongeren
gaven aan zich in te willen zet
ten voor een eigen jongeren
kerk. Met deze kerk willen we de
jeugd die nu tegen de traditio
nele kerk aantrappen weer inte
resseren in het geloof."
In de dienst van zondag gebeu
ren volgens Van Beelen geen
'gekke dingen'. Wel wordt de
dienst flitsender en levendiger
dan de gemiddelde Katwijker
gewend is. Videopresentaties,
filmpjes en optredens van gos
pelband Dynamic volgen
in rap tempo op. De jon
monteren zelf hun eigen)
gefilmde videoclips en
sketches op. Bij iedere
komt een andere spreker
twintig minuten op cabai er 'ii
tige wijze de preek ai j de
Zondag is dit Joost van da e
ven uit Dordrecht die praa
een "Valse start'. Na de
kunnen de jongeren tere ezen
het barretje.
Hoewel de jeugddienst q .n
vulling erg doet denken a
formule van Evangelisch .pt
meente de Stek in Katwi |t rc
rust iedere overeenkoms ndex
gens Van Beelen op louti eeds
val. „Ik ben nog nooit bij
geweest. Wij hebben de
renkerk Nederland als
beeld gebruikt. Zij orgai
al jaren de meest fanta je n
jongerendiensten, dat
wij ook."
De jongerenkerk zal bij lerscl
van proef tot de zomerva
twee diensten draaien,
formule aanslaat is volgei
Beelen nog maar de vraag |en a
Donald's slaat ook ove nster
wereld aan, maar niet
wijk. Katwijkers zijn een jet g
tionele kerk gewend. B |et zz
thousiaste band die een 1 »bbei
aantal decibels gospeli same
hien
Er
mijn
aan
die
ROC
ingsc
Z<
Bgem
aanh
die
Pi
/lis;
produceert kan best al t
ken." Vanaf 10.00 uur
de jongeren iets drinken
Haven aan de Groen vai
sterenweg 1. Een half ui
gaat de dienst in van start
David Wessels, een van de pro
minenten uit de joodse gemeen
schap. Na het bombardement op
Rotterdam verhuist Wessels naar
de Stationsweg 2 in Aarlander-
veen. Protesten van dorpsgeno
ten baten niet als hij tijdens een
razzia op 30 september 1942
wordt opgepakt. Hij zwaait ter
afscheid, als de Aarlanderveners
hem langs de weg stil uitgeleide
doen. David Wessels sterft op 5
oktober in Auschwitz.
Iet
A ore
Het interieur van de Alphense synagoge, voor de oorlog. Foto's uit besproken boek
woordig huist boekhandel
Haasbeek in de woningen.
En dan is er nog de begraaf
plaats aan de Aarkade, nu een
grasveld. Na de oorlog vonden
er geen nieuwe begrafenissen
meer plaats. De gemeente aast
begin jaren '60 op het kerkhof
om er woningen neer te zetten.
De zerken en stoffelijke over
schotten worden overgebracht
naar de joodse begraafplaats in
Katwijk. De schrijfster stelt geër
gerd vast dat veertig jaar na 'de
door de gemeente zo noodzake
lijk gevonden ruiming van de
begraafplaats' het terrein nog
steeds braak ligt.
Wat resteert van de joodse ge
meente is een herinneringsplaat
bij de Oosterbegraafplaats en
het monument bij het Raoul
Wallenbergplein. En misschien
een geheim onder water: de
kostbaarheden van de kostbaar
heden van Jacob Engelsman uit
Zwammerdam, 'koopman in af
valstoffen'. Voor hij en zijn
vrouw werden gedeporteerd, liet
hij zijn kostbare gebedsrollen en
Menora's (zevenarmige kande
laars) waterdicht inpakken en
langs de wallenkant in de Rijn
zakken. „Van deze kostbaarhe
den is nooit meer iets terugge
vonden."
vaticaanstad/afp - De Rooms-
Katholieke Kerk in de Verenigde
Staten doet er alles aan om te
voorkomen dat de priesteroplei
dingen 'worden gedomineerd
door homoseksuele mannen'.
Dat zei bisschop Wilton Grego
ry, voorzitter van de Amerikaan
se bisschoppenconferentie, gis
teren naar aanleiding van de
golf van seksueel misbruik van
jongens door priesters in zijn
land.
Gregory neemt samen met
twaalf van de dertien Ameri
kaanse kardinalen deel aan een
tweedaags topberaad met de
paus en hoge Vaticaanse func
tionarissen in het Vaticaan.
De pastoor van de St. Patrickka-
ien 1
or de
forse
thedraal in New York, m »id
gene Clark, wekte zora n,
woede van homo-orgai r i
en wetenschappers door
preek een verband te legg Die pr
sen de homoseksuele ichtei
heid van priesters en pe de joi
Homoseksuele manne iSpre
priesteropleidingen lop nier 1
gevaar om zich later aan Comp
eel misbruik van jongens iskem
dig te maken, suggereerd met
Wetenschappers benai iamei
in reactie op Clarks opi
gen dat een verband tus elan§
moseksualiteit en seksui verk j
bruik van minderjarigen
aangetoond. In een ve
ontkende Clark maandag
dat verband heeft willen I
ijfela;
ip r
hting
;ide:
net k
let lo
dei
door Martijn Hover
De mens onderscheidt zich vooral
andere zoogdieren door zijn uit
zonderlijk grote hersenen, waar
mee hij allerlei slimme dingen
kan doen. Evolutiebiologen ge
bruiken hun grote hersenen bij
voorbeeld om na te denken over
hoe het eigenlijk komt dat ze die
hebben. Misschien wel omdat
met een groter brein meer voed
sel binnen bereik komt.
De meest voor de hand liggende
oorzaak voor de goedgevulde
schedel leek lange tijd gelegen
in onze sociale omstandighe
den. Mensen leven in groepen
bij elkaar en de ingewikkelde so
ciale wisselwerkingen binnen de
groep zouden de groei van onze
hersenen hebben gestimuleerd.
Een andere hypothese luidt dat
de spectaculaire groei van ons
brein samenhangt met ecologi
sche omstandigheden die met
groepsgedrag niets te maken
hebben. Een kei gebruiken om
een noot te kraken of weten in
wélk jaargetijde bepaalde vruch
ten rijp zijn, is altijd gemakkelij
ker als je grotere hersenen hebt.
Of je in een groep leeft of niet,
heeft daar niets mee te maken.
De biologen Simon Reader en
Kevin Lal and van de universiteit
van Cambridge concluderen na
zorgvuldige studie dat het in de
praktijk onmogelijk is om één
specifieke factor als oorzaak aan
te wijzen. Ze bestudeerden om
en nabij duizend onderzoeken
naar het gedrag van 116 prima-
tensoorten (halfapen, apen en
mensapen). Daarbij bekeken ze
het gebruik van werktuigen (zo
als stenen om noten mee te kra
ken), andere vormen van 'ver
nieuwend' gedrag en de manie
ren waarop het ene dier leerde
van het andere.
Uit hun analyse bleek dat grote
re hersenen inderdaad kunnen
worden geassocieerd met een
hogere intelligentie. Maar voor
de rest was het vrijwel onmoge
lijk om één factor aan te wijzen
die bepalend zou zijn geweest
voor de ontwikkeling van die
grotere hersenen. Zo bleken so
litair levende mensapen (orang-
oetangs met name) niet slechter
te zijn in het elkaar aanleren van
"nieuw" gedrag dan hun in groe
pen levende verwanten, chim
pansees en gorilla's.
Reader wijst erop dat het meeste
'vernieuwende' gedrag dat door
andere onderzoekers is beschre
ven, samenhangt met het verga
ren van voedsel. Zoals de stenen
notenkrakers van chimpansees,
of het feit dat sommige apen die
in de buurt van water leven heb
ben geleerd hun eten voor con
sumptie te wassen. Dat duidt er
op, denken hij en zijn collega,
dat een grotere intelligentie die
ren in staat stelt tot experimen
teren met nieuwe voedingsmid
delen.
Andere geleerden vinden dat
nog een voorbarige conclusie.
Robert Seyfarth van de universi
teit van Pennsylvania bijvoor
beeld, vindt dat 'het indrukwek
kendste intellectuele talent van
primaten juist hun vermogen is
om complexe sociale relaties te
onderhouden'.
Daar kan tegen worden inge
bracht dat een insect zoals de
mier eveneens complexe sociale
structuren kent, zonder dat daar
individuele intelligentie aan te
pas komt.
'sgieri
kste c
door Henk Hellema
Groningen - Het vervangen van
sterk vernauwde kransvaten op
een kloppend hart geeft minder
complicaties dan wanneer het
hart wordt stilgelegd en een
hartlongmachine wordt aange
sloten. Die conclusie trekken
Engelse onderzoekers uit een
onderzoek van in totaal 401
hartpatiënten, die voor een by
passoperatie in aanmerking
kwamen.
Patiënten met pijn op de borst
bij wie één of meer kransslag
aders op het hart zijn dichtge
slibd, komen in aanmerking
voor een dotterbehandeling of
een bypassoperatie. Bij dotteren
worden de vernauwde vaten
met behulp van een ballonnetje
weer opengedrukt. Een aantal
hartpatiënten met ernstige ver
nauwingen in vaak meerdere
kransvaten moet echter onder
het mes. Bij hen wordt om de
verstopping heen een omlei
ding, of bypass, met een bloed
vat van elders uit het lichaam
gemaakt.
Tot in de jaren negentig gebeur
den dergelijke bypassoperaties
nog alleen op een stilgelegd
hart. Het rondpompen van het
bloed door het lichaam wordt
dan tijdelijk overgenomen door
een hartlongmachine. Een der
gelijk apparaat heeft echter na
delen. Het contact van het bloed
met onderdelen van de hart
longmachine leidt tot een ont-
steldngsreactie. Ook kunnen
bloedstolseltjes ontstaan, die
vervolgens schade in de herse
nen of andere organen kunnen
veroorzaken. Regelmatig zijn
één of meer bloedtransfusies
nodig.
Vandaar dat men ook wel op
een kloppend hart is gaan ope
reren, waardoor het hart zelf de
bloedsomloop kan onderhou
den en de hartlongmachine
overbodig is. Een dergelijke ope
ratie heeft het voordeel, dat in
de borstkas maar een betrekke
lijk kleine snede van zo'n 10 cm
hoeft te worden gemaakt. Op de
vernauwde kransslagader wordt
vervolgens een slagader uit de
borstholte aangesloten.
In het medische tijdschrift The
Lancet van deze week worden
de resultaten van een vergelij
kend Engels onderzoek beschre
ven, waarbij 201 hartpatiënten
op een stilgelegd hart en 200 pa
tiënten op een kloppi
werden geopereerd.
op een kloppend han
minder infecties in de b
te en minder hartritmes
sen te veroorzaken. Ooi
er minder bloedtransfui
dig. Bovendien konden
enten na de operatie
naar huis. Over een pei
1 tot 3 jaar bleken beidi
tietechnieken even goi
taten op te leveren.
In Nederland stond
Boonstra, hoogleraar O
racale Chirurgie in Grc
aan de wieg van de
hart-methode. In het
Academisch Ziekenhuis
eerste hartpatiënt begin
deze manier geopereert'
stra schat dat van alle
operaties in Groningen
de 25 en 30 procent
kloppend hart wordt ge
ons land waarschijnl r0l
hoogste percentage. De
ten in Groningen, en 1
ons land, komen goed
met die van de Engelse
rurgen, aldus Boonstr
grote voordeel is, dat de
caties van de hartlongi
worden vermeden.
,o Ktlap
Ojek doe
nderw
b zoekei
5 Pt. Va
van h
entre
'd coffee
de nstad
ie(ipnnab
ordt er
ichap
'a tiling.
kl( 5
t Q 't
ip en
van
lentre
)nder:
schei
al
>ema<
'rd Viet a
Intelligentie stelt dieren in staat tot experimenteren met nieuwe voedingsmiddelen. Apen gebruiken ste
nen als notenkraker en wassen hun voedsel als ze bij het water wonen.
Foto: AP/Vincent Yu
londen/anp - Britse weten
schappers zouden een proto-
vaccin hebben ontwikkeld dat
beschermt tegen de me
ningokokken B-bacterie. Tot nu
toe is er geen betrouwbaar vac
cin tegen de B variant van de
meningitis, oftewel hersenvlies
ontsteking. Kinderen die met de
bacterie besmet raken, kunnen
binnen enkele uren overlijden.
Biologen aan het Centre for
Applied Microbiology and Re
search zeggen het vaccin te heb
ben gemaakt van delen van de
N.Iactamica-bacterie die bij een
op de tien mensen in het neus-
slijmvlies leeft. De buitenkant
van deze bacterie lijkt sterk op
die van de N.meningitidis. Men
sen die de N.Iactamica al heb
ben, zouden op nauurlijke wijze
beschermd zijn tegen hersen
vliesontsteking, zo meldt het
Britse blad New Scientist.
Het nieuwe vaccin beschermt
o.5
zowel tegen meningoki
als C, waartegen al wel
cin is ontwikkeld. De
kers streven ernaar om
cin in de vorm van ei
spray te maken, die al
jonge kinderen kan woi
gediend.
In Nederland begint bir
een landelijke vaccin
pagne, waarbij 3,4 milj
deren tot achttien jaar
C variant worden ingeëi
iaal ni
!t als
ilgen
éapot
"in vo
i.gew
-,En ei
die m
nnaar
12 bei
rift'C
to n
lecific
protec,
V17 a{
(I lcultei\
rtoen
aar w,
bc-pa
eld er
