'Veel ambtenaren
hebben geen oren'
-
Frans Evers vertrekt als directeur bij Natuurmonumenten
ZATERDAG
20 APRIL
eidend c
s Evers van Natuurmonumenten voor Het Capitool, in de achtertuin van het hoofdkantoor in 's-Graveland. Foto: GPD/Harmen de Jong
Hij heeft vijfjaar
bruggen gebouwd om de
weinige natuur in
Nederland te behouden.
Frans Evers (58) vertrekt
per 1 juni als directeur
van Natuurmonu
menten. „Ik word nog
steeds emotioneel van
de leeuwerik."
door Monique de Knegt
De dromerige tuin toont
diepgroen in het druilerige
weer. Frans Evers beent
verontwaardigd binnen. „Heeft u het
gehoord? Pronk treedt af terwijl is af
gesproken dat het kabinet er vrijdag
over zou spreken. Hij maakt het zijn
politiek leider onmogelijk."
De directeur van de Vereniging Na
tuurmonumenten (beheerder van
81.000 hectare natuurterrein en
werkgever van 600 mensen) is meer
bestuurder dan natuurmens. Als hij
afreist naar Limburg voor het be
houd van een natuurgebied in
Brunssum, heeft hij na afloop uren
lang de bestuurskamer van burge
meester en wethouders gezien maar
geen sprietje heide. „Vakmatig ben
ik jurist en bestuurskundige. De na
tuur is mijn hobby. Ik ben niet voor
niets zeven jaar voorzitter geweest
van de Vogelbescherming.
Ik geloof echt dat de natuur essenti
eel is om als mens te kunnen be
staan. Ik heb het zelf heel sterk met
zee en water. Ik word knettergek als
ik lang weg ben bij water. Ik kom er
tot mezelf. Ik ben een zeezeiler. Wa
ter geeft mij de snelste ontspanning.
Het feit dat je klein bent, eigenlijk
machteloos. Je voelt de natuur
kracht.
Ik heb ook altijd moeite met mensen
die spreken over het bestrijden van
de zee. Dat zijn mensen die boven
de natuur willen staan en bijvoor
beeld een huis laten bouwen in de
uiterwaarden van de Maas. Bij water
hoort respect. Weet u iets van zee-
zeilen? Ik heb gejankt toen Ellen
Macarthur tweede werd bij de race
om de wereld en niet van boord wil
de in Frankrijk. Ze was één gewor
den met haar schip. Dat was één
persoon geworden. Ze kuste het
schip. Ik begrijp dat. Ik heb een
enorme psychische betrokkenheid
tot water. Het was geen toeval dat
mijn vrouw en ik zich hebben ver
loofd op een winteravond op het
strand."
„Ik zou niet weten hoe het zonder
natuur zou moeten. Niet zozeer uit
kennis, maar vanuit het gevoel. Mijn
eerste bewustwording van de natuur
staat me nog helder voor ogen. Ik zat
in de eerste klas van het gymnasium
en zal dertien zijn geweest. We
woonden in Zutphen aan de dijk van
de IJssel. Ik lag in het hoge gras,
hoorde schreeuwende grutto's en
zag hoog in de lucht de leeuwerik.
Ineens kwam alles tot me; de geur
van het hoge gras, het geluid van die
vogels en de blauwe kleur van de
lucht. Ik word nog steeds emotioneel
van de leeuwerik."
Hij kan eindeloos vertellen over de
natuur. „Laatst heb ik een groep
mensen toegesproken over wat de
mens de aarde aandoet. Helaas heb
ik het niet op papier. Ik schrijf nooit
wat op, ik begin gewoon te vertellen.
Iedereen zat ademloos te luisteren.
Toen ik even stopte, kon je een speld
horen vallen. Dat komt omdat na
tuurbescherming door het hart van
mensen gaat. Het is niet voor niets
dat bijna één op de zes huishoudens
lid is van Natuurmonumenten."
Toch moet de natuur het vaak afleg
gen tegen verkeer, woonwijken of
landbouw. „Dat komt omdat de
overheid belangenafwegingen
maakt. Maar de natuur is geen be
lang. Dat is een groot misverstand.
De natuur is een onderliggende
waarde. Dan kun je niet meer spre
ken van het afwegen van belangen.
Het is mijn zending om dat duidelijk
te maken. Maar het Haagse jargon
laat zo'n principiële discussie heel
slecht toe. Het gaat altijd meteen
over geld. Maar er komt verandering
in. Dat zie je ook op andere terrei
nen. Nu praat iedereen over normen
en waarden, maar toen Lubbers het
deed werd hij uitgelachen."
„De vraag is, in wat voor soort land
wij willen wonen? Is dat een land
waar je werkt en helaas nog moet
wonen? Ik ken iemand die dichtbij
Schiphol is gaan wonen omdat hij
dan snel naar Schotland kan vliegen
om daar te gaan wandelen. Dat is
toch treurig! Ik heb bestuurders ge
sproken in Amersfoort die, toen de
nieuwbouwwijk klaar was, gingen
nadenken over wat de bewoners ei
genlijk doen als ze niet werken. Ze
kunnen toch niet altijd naar het win
kelcentrum? In Rotterdam bleef het
pijnlijk stil toen ik mensen vroeg
waar ze gaan fietsen of een ommetje
maken."
De landelijke overheid doet het niet
beter in de ogen van Evers. „Ik erger
me dood aan het geloof dat verkeer
op zichzelf goed is. Dat is onbenul
en dommigheid. Het beste voor
beeld daarvan is de HSL; het tracé
van de spoorlijn en de manier waar
op het is vastgesteld. Wat nodig is in
Nederland, is een integrale aanpak.
Maar wat gebeurt er in Den Haag?
Verschillende departementen leve
ren vier stukken over verkeer, over
natuur, landbouw en ruimtelijke or
dening.
Tussen de verkiezingen en de forma
tie in 1998 is een groep topambtena
ren bijeen geweest om te praten over
een nieuwe visie op de ruimtelijke
ordening in Nederland. Ik was er
ook bij. Bij iedereen was groot en
thousiasme om de ruwe contouren
voor de Vijfde Nota Ruimtelijke Or
dening vast te stellen samen met
maatschappelijke organisaties. Toch
is het idee met een grote zwaai in de
prullenbak gegaan. Pronk vond dat
de regering eerst zelf met een plan
moest komen. Maar waarom zou je
je niet maatschappelijk oriënteren
en gebruik maken van constructieve
ideeën in het land? Dat is toch de
mocratie!
Hetzelfde heb ik vorig jaar meege
maakt. Je wordt uitgenodigd voor
het groene polderoverleg, wat een
Poolse landdag blijkt te zijn voor ge
nodigden. Bewindslieden zeiden
toen al dat ze er de volgende keer
niet bij zouden zijn. Het was een ri
tuele dans. Pronk wilde niet dat
maatschappelijke organisaties de
Vijfde Nota mede zouden bepalen.
Hij zei letterlijk dat het overleg nodig
was om sneller in te voeren wat het
departement had bedacht. Ik hoop
dat de nieuwe minister van Vrom
niet zo'n blauwdrukdemocraat is,
maar eentje die anders omgaat met
de essentie van democratie. De bre
de coalitie die Natuurmonumenten
met organisaties als de ANWB heeft
gesloten in het rapport Nederland
Natuurlijk, vind ik de grootste vorm
van democratie. Maar uit Den Haag
kregen we hele spastische reacties.
Zo van: we hebben het niet zelf be
dacht, dus het kan niets wezen.
Veel ambtenaren hebben geen
oren", verzucht de man die 25 jaar
ambtenaar is geweest, waarvan vier
jaar directeur-generaal Milieuhygië
ne op het ministerie van Vrom en
negen jaar directeur-generaal van de
Rijksgebouwendienst. „Ik was een
overheidsdienaar in hart en nieren.
Maar ik heb hier pas gemerkt dat
ambtenaren geen oren hebben. Als
je erin zit merk je dat niet zo. Ik ken
meer voormalig topambtenaren die
dat gevoel delen. Niet een probleem
is doorslaggevend voor de oplossing,
maar competentie- en machtsstrijd.
Neem nou de integratie tussen de
rijkspolitie en de gemeentepolitie. Ik
zat toen als directeur van de Rijksge
bouwendienst dichtbij. De discussie
had moeten gaan over efficiency,
maar het was een belangenstrijd tus
sen Justitie en Binnenlandse Zaken.
Binnenlandse Zaken heeft gewon
nen, maar de achterstand van de po
litie nu is mede ontstaan door de re
organisatie van toen."
Had Evers het voor het zeggen dan
zag het land er heel anders uit. Dan
stond een probleem centraal, en
werkten ambtenaren van verschil
lende units samen met maatschap
pelijke organisaties om tot een op
lossing te komen. „Zoals de organi
satie van de Olympische Spelen in
Sydney, waar iedereen aan één be
windsman rapporteerde, een soort
projectminister." Hij zou als de don
der meer natuurgebieden aanwijzen
als nationaal landschap. Boeren
zouden zo snel mogelijk worden be
trokken bij het behoud van natuur
gebieden en de slechtst bedeelde
streek in Nederland zou een forse
injectie krijgen.
Meer dan een kwart van onze mil
joen leden woont in Zuid-Holland.
Dat heeft alles te maken met het ge
mis van natuur. Vooral bij Rotter
dam is het schraal, terwijl er toch
kansen liggen. Eigenlijk kun je zeg
gen dat Rotterdam aan zee ligt, maar
wat loopt er naar Hoek van Holland?
De gevaarlijkste spoorlijn van Ne
derland. Den Haag ligt aan zee maar
doet er niets mee. Het Haagse bos is
misschien wel het mooiste stadspark
van Nederland, maar wat gebeurt er
mee? Het stuk dat het dichtst bij de
stad ligt, was of is een homo-ont
moetingsplek."
„Ik geniet van de ganzen en de ooie
vaars die je weer ziet, maar de na
tuur in Nederland gaat natuurlijk
wel achteruit. Door de spreiding van
de bevolking, het verkeer en de ver
snippering van natuurgebieden
neemt de biodiversiteit af. Daarom
zullen er reservaatachtige gebieden
moeten zijn met een hoge biodiver
siteit die je moet aanwijzen en be
waken. Allemaal moeten ze toegan
kelijk zijn. De natuur moetje niet
langs fietsen, maar in kunnen."
„Veel van onze natuurgebieden heb
ikzelf nooit gezien. Misschien dat ik
er tijd voor krijg nu ik stop met wer
ken, omdat ik roofbouw op m'n li
chaam pleeg. Kijk, daar aan de
muur, daar hangt het portret van
Piet van Tienhoven, een van de op
richters van Natuurmonumenten.
Op speciaal verzoek is hij midden in
natuurgebied de Kampina in Oister-
wijk begraven onder zwerfkeien. Ik
ben er nog nooit geweest. Het is niet
moeilijk te raden wat ik zou willen:
uitgestrooid worden over zee."
