Overheid geeft oorlogskunst terug
KUNST CULTUUR
Teder boomblad zien, voelen en uitspreiden'
Moeizaam eerbetoon
aan subversieve held
Pinnige tantes
R7
233 Werken naar erfgenamen vroegere eigenaren
Vonk weg bij Saint Louis Orchestra
Afscheid Volumia!
Onbevredigend samenspel
Wispelwey en Giacometti
Portret Pim Fortuyn in brand
vrijdag ig APRIL 2002
CPD/Lex van Rossen
1. „11
V1; tya festival
taat 25 jaar
man
it." rdam - Het Rotterdamse
ini culturele Dunya festival
ante: op 25 en 26 mei zijn 25-ja-
t ik staan door terug te grij-
dea ip het Poetry Park, waaruit
stival is voortgekomen.
lommeerde dichters zul-
iordrachten geven tijdens
est, onder andere Breyten
inbach, Esmaïl Khoï, Es-
insma en Faraj Bay-
r. Verder wordt moderne
nuziek voor het voetlicht
Op het programma
onder andere de Cubaan-
ïzikant Eléyó, de Neder-
ebandZuco 103, de Sen-
ïatoi iYoussou N'Dour en de
mam kkaanse zanger Najat Aat-
Het Dunya festival vindt
bij de Euromast.
jcg
:er favoriet
llonge Jury
f*y erdam - Jongeren tussen
en 16 jaar vinden 'Harry
p/f &de Geheime Kamer'
St K. Rowling het leukste
van 1999 en 2000. Het
werd gisteren onderschei-
dat; net de Prijs van de Jonge
102. Zo'n 5000 jongeren
il pj ien de jury. Het is voor
^rst in het bestaan van de
at iemand anders dan
Slee werd gekozen. Deze
landse schrijfster zege-
1 de afgelopen vijf jaar in
ipetitie.
ds gezocht
videoclips
et ie
Za
ïeid
zoetermeer/anp - De Nederlandse over
heid geeft de nazaten van het joodse echt
paar Gutmann 233 kunstwerken terug. De
verzameling was in de Tweede Wereldoor
log in beslag genomen door de nazi's. Ook
het schilderij 'Het Paaslam' van Beuckelaer
wordt teruggeven aan de erfgenamen van
de vroegere eigenaren.
Het is voor het eerst dat het ministerie
van cultuur claims op dit gebied hono
reert op advies van de commissie-Polak.
Deze commissie onderzoekt sinds begin
dit jaar restitutieverzoeken voor oorlogs
kunst. Staatssecretaris Van der Ploeg van
cultuur liet vorig jaar al weten dat kunst
die destijds door de Duitse bezetter is ge
confisqueerd, in principe weer in handen
moet komen van de eigenaren of hun
erfgenamen.
De uitspraak van de staatssecretaris volg
de op een advies van een commissie on
der voorzitterschap van directeur Ekkart
van het Rijksinstituut voor Kunsthistori
sche Documentatie. De commissie advi
seerde de verkoop van kunstwerken door
joodse particulieren in Nederland vanaf
10 mei 1940 als gedwongen verkoop te
beschouwen, tenzij nadrukkelijk anders
blijkt.
De familie Gutmann uit Heemstede
moest in de periode 1940-1942 van de
nazi's haai- kunstverzameling aan hen
verkopen. Het ging om schilderijen,
meubelstukken, serviesgoed en bestek.
Na de oorlog kwam de verzameling in
handen van de Staat.
Het schilderij 'Het Paaslam' van de zes-
tiende-eeuwse Vlaamse kunstenaar Joa
chim Beuckelaer was van een joods echt
paar uit Wenen. Na de Tweede Wereld
oorlog kwam ook dit kunstwerk in eigen
dom van de Nederlandse Staat. Op dit
moment heeft het Bonnefantenmuseum
in Maastricht het nog in bruikleen.
Voorzitter Polak van de commissie die de
restitutieverzoeken behandelt, zegt dat
het besluit de collectie van de familie
Gutmann en het schilderij 'Het Paaslam'
terug te geven aan de erfgenamen, bete
kent dat ook over andere claims een der
gelijk besluit waarschijnlijk lijkt. Maar het
is niet duidelijk of daarbij ook moet wor
den gedacht aan de Koenigs-collectie en
de collectie-Goudstikker, omdat die niet
bij de commissie-Polak zijn aangemeld.
-Voor het derde Am-
DemoFestival, op vrij-
juni in Hillegom, is de
dag, isatie op zoek naar bands
esten die graag een live-
atie willen laten maken,
act mag een half uur
op het podium van So-
Daalin Hillegom. Aan het
an de avond gaan alle
ïers naar huis met een
jgistratie en een demo-
P*1 eer informatie: tel. 0182-
All /06-26490 549 of: ww-
ïers iitious.nl
lied
>c i ursus Haagse
f eschool
t er
wc - Tijdens de open
in de Haagse Hogeschool
ipril kunnen bezoekers
cursus volgen. Daar-
s er een demonstratie
lancing. Wat wonen op
s en studeren inhoudt,
duidelijk gemaakt met
topresentatie en een vi-
over een dag uit het le-
iterè(èn drie studenten. De
juüfc dag is van 16.00 tot 20.00
de Haagse Hogeschool,
laWesterdijkplein 75 te
aag.
«1 schka Meijsing
Iphen
aan den rijn - Schrijf-
Deschka Meijsing is dit
n de laatste gast in het Li-
item? Café van Alphen aan den
Op woensdag 24 april leest
ir in het Parkfilmhuis,
lis Geellaan 2, in Alphen.
ogramma begint om
temp 1Ur'
aternacht op
'Poelgeest
-In het park van Kasteel
'oelgeest wordt vrijdag 21
"raag 22 juni vier keer de
'Hing 'Afspraak met de
s' gespeeld. Een verteller
°li steeds een klein publiek
oor een theatrale wande-
'or het nachtelijke park.
Jcatievoorstelling is de
van een reeks co-produc-
Kasteel Oud-Poelgeest,
Ise Schouwburg en Stel-
nteni( ojecten van plan zijn gc
dijk te maken. Stelling
oeger een galerie voor
ne kunst in de Kruis-
inhet centrum van Lei-
ud-Poelgeest is een kas-
met park op de grens van
en Oegstgeest. De vier
elingen worden gespeeld
ortste nachten van het
et kasteel dient deze
Oernacht als decor voor
lak met de kosmos'. De
'sprong Peruaanse ac-
'usicus Nilo Berrocal
schreef en speelt het
I- dat zich niet toevallig
,nd de zonnewende af-
Per voorstelling kunnen
s dertig toeschouwers
in toegelaten. Een kaartje
ouro (incl. hapje en
ie in de kelder van het
Kaarten zijn verkrijg-
Ba de.Leidse Schouwburg.
theater recensie
dick van teylingen
Voorstelling: 'Lenny Bruce' door Het
Noord Nederlands Toneel Tekst: Raoul
Heertje en Koos Terpstra. Gezien: 18/4,
Leidse Schouwburg. Nog te zien: 24/4,
Zoetermeer.
Lenny Bruce was wat veel
stand-up-comedians nu zou
den willen zijn: een schokkende
wereldvernieuwer met een suc
ces dat alleen te vergelijken valt
met dat van popsterren. Een
klassieke, tragische held die
geen enkele concessie deed en
daaraan te gronde ging. Bruce
bediende zich van alle woorden
en meningen die hij wilde ge
bruiken en dankte ironisch ge
noeg zijn beroemdheid aan zijn
vijanden. Eind jaren vijftig had
Amerika net de jacht achter de
rug op alles wat maar op een
maatschappijkritisch element
leek-. Het schijnheilige burger
mansfatsoen was nog stevig
aan de macht. Bill Haley, James
Dean en Elvis Presley sloegen
daar de eerste barsten in en
droegen bij aan een klimaat
waarin Lenny Bruce een ster
kon worden door de autoritei
ten in hun gezicht te spugen.
Koos Terpstra, regisseur en di
recteur van het Noord Neder
lands Toneel, en Raoul Heertje,
zelf stand-up-comedian, maak
ten met acteurs, musici en ca
baretiers een voorstelling met
dat subversieve heldenleven als
basis. Het gaat hen er niet om
de geschiedenis na te spelen,
maar om uit te zoeken wat de
opstelling en de inzet van Len
ny Bruce ons nu nog te zeggen
heeft. Het stuk begint in 1959 in
een verlopen nachtclub, waar
Lenny zijn grote liefde, de strip
tease-danseres Holly vindt, en
eindigt in een nog treuriger tent
waar Lenny moet spelen als ie
dereen hem verlaten heeft.
Daartussen liggen de jaren van
succes, maar ook van de intimi
datie door valsspelende politie
mannen, waartegen eerst zijn
omgeving en uiteindelijk de
held zelf het aflegt.
Terpstra wil het toneel span
nender maken door genres te
combineren. Hij regisseert vaak
cabaretiers en haalt die graag
zijn stukken binnen (dit keer
spelen Heertje en Hans Sibbel -
de helft van Lebbis en Jansen -
afwisselend de hoofdrol). Dat
werkte uitstekend in Brechts
Driestuiversopera' en redelijk in
Becketts 'Wachten op Godot1.
En juist in een stuk met de god-
father van de stand-up-come-
dians in de hoofdrol, werkt het
niet. De bedoeling van die tak
van humor is snel, verrassend
en adrem te zijn, maar 'Lenny
Bruce' sleept zich moeizaam
voort. Het stuk is opgebouwd
uit korte scènes, die vaak te
weinig kracht in zichzelf heb
ben. Vaak wordt er eindeloos
uitgelegd en uitgeweid, maar
soms veranderen karakters of
situaties zo plotseling dat ze
hun effect ook missen. 'Lenny
Bruce' heeft een paar goeie rol
len (vooral van Veerle van Over
loop en Ludo Hoogmartens),
maar mist de structuur van een
goed toneelstuk.
En wat heeft het stuk ons nu
nog te vertellen? In plaats van
repressieve politiemannen heb
ben we repressieve tolerantie.
Daar heeft Hans Sibbel een
punt, maar cabaretiers lopen al
lang niet meer voor de muziek
uit met de vlag van de moraal
in hun hand. De schrijvers, co
lumnisten en journalisten met
dwarse meningen zijn inmid
dels zo dik gezaaid, dat die het
gras meestal al drie keer voor
de voeten van de cabaretier
hebben weggemaaid. Humor,
dat zou de meerwaarde moeten
zijn van de stand-up-comedian;
het woord zegt het al. En met al
dat lachgrage publiek dat in
drommen afkomt op elke caba
retvoorstelling zou je het bijna
vergeten, maar humor is een
heel moeilijk genre.
st. louis - Chef-diligent Hans
Vonk (59) vertrekt wegens ge
zondheidsredenen bij het Saint
Louis Symphony Orchestra.
Vonk leidde het Amerikaanse
gezelschap zes seizoenen. In
mei zal hij zijn laatste concert
geven. Hij blijft wel verbonden
aan het orkest als gast-dirigent.
Vonk is onlangs benoemd tot
chef-dirigent van het Radio
Symfonie Orkest (RSO) met in
gang van het seizoen 2003/2004.
Hij is verder vaste gastdirigent
van het Radio Filharmonisch
Orkest Holland en sinds kort
van het Nederlands Kameror
kest. De gezondheidsproblemen
van Vonk lijken geen gevolgen te
hebben voor zijn benoeming bij
het RSO en zijn werk voor de
andere orkesten.
amsterdam/anp - Het is over. Het nummer waar
mee de Nederlandse band Volumia! in 1997 door
brak, bleek gisteravond op het afscheidsconcert in
de Heineken Music Hall heel toepasselijk. Volumia!
bestaat niet meer. De band sloot hun uitverkochte
concert af met de hit 'Afscheid'. Met een laatste
buiging bedankten de leden het publiek en toen
was het voorbij. De band speelde al hun hits. Het
feest kwam goed op gang na het nummer 'Hou me
Galerie Naturalis toont 3500 boombladeren in één oogopslag
door Rody van der Pols
leiden - Je vindt 't mooi. Of je
vindt 't niet mooi. Kunstenares
Jeanette Blonk is zich er terdege
van bewust. „Sommige mensen
staan stil en vinden het prachtig.
Andere mensen halen hun schou
ders op en lopen ongeïnteres
seerd door", zegt ze, staande te
midden van haar kunstwerk;
3600 boombladeren geplakt op
witte vellen papier, die de muren
van de galerie in museum Natu
ralis bedekken, 260 vierkante me
ter in totaal.
En het zijn niet zo maar blade
ren. Stuk voor stuk zijn ze af
komstig van dezelfde boom. Een
kleine plataan om precies te
zijn. „Mijn opzet was om een
herbarium te maken van één
boom", vertelt Blonk. „Om alle
bladeren één voor één te zien, te
voelen en uit te spreiden."
En dat deed ze. Twee jaar lang
was ze ermee bezig. „Het was
een behoorlijk arbeidsintensief
karwei. Ieder blad heb ik tussen
vellen papier moeten drogen.
Twee jaar lang heeft die giganti
sche stapel in het midden van
mijn atelier gestaan. Een stoffige
bedoening dat het was. Het
»iÉr*OT*d
*rifc ét «Ér*
étét +*r
«r*
Kunstenares Jeanette Blonk heeft 3600 boombladeren geplakt op witte vellen papier: „Mijn opzet was
om een herbarium te maken van één boom." Foto: Dick Hogewoning
drieëneenhalfduizend bladeren.
„Nu pas zie ik ze voor het eerst
allemaal tegelijk. Allemachtig
prachtig toch? Kijk, ieder blaadje
heeft me heel wat niesbuien ge
kost."
Maar goed, het karwei is ge
klaard. Daar hangen ze dan, alle
is anders. Van grootte, van
kleur, van vorm. En de ritmiek.
Dat patroon dat zich voortdu
rend herhaalt. Normaal sta je
natuurlijk buiten het object.
Loop je om zo'n boom heen.
Maar nu sta je er temidden van.
Je ziet de boom als het ware van
binnenuit."
Het vinden van een geschikte
boom voor het kunstzinnige ex
periment heeft nogal wat voeten
in de aarde gehad. „Ik heb alle
gemeentes in het Groene Hart
gebeld, maar dat leverde niets
op. Alle bomen die op de nomi
natie staan om gekapt te wor
den, zijn ziek. Daar kun je dus
niets mee."
Uiteindelijk mocht Blonk het
boompje voor de deur van een
stel vrienden onder handen ne
men. „Die stond in de schaduw
van twee gigantische reuzen en
kreeg dus nauwelijks licht. De
plataan zou het waarschijnlijk
toch niet gered hebben."
Achteraf is Blonk blij dat ze met
zo'n kleine boom is begonnen.
Dat kostte haar immers al twee
jaar werk. Stel dat ze voor een
eik had gekozen, met 750 dui
zend tot 1,5 miljoen bladeren?
„Dat wil ik graag een keer
doen", zegt de kunstenares.
„Maar dan wel met een team
hulpkrachten."
'Eén Boom' door Jeanette
Blonk. Te zien tot en met 20
mei in de galerie van Naturalis,
Darwinweg, leiden.
'Het lijkt wel of veel musea hun
gasten graag weer snel zien ver
dwijnen', kopte het Algemeen
Dagblad vorige week boven een
artikel over de klantvriende
lijkheid van musea in Neder
land. Vooraf aan het Museum-
weekeinde wilde het AD wei
eens weten hoe musea hun pu
bliek ontvangen, op welke wij
ze zij hun collectie tonen en
hoe het zit met de soep en
broodjes. Conclusie: het muse
um is niet gastvrij genoeg.
Uit het verhaal bleek dat nau
welijks. Ja, in het Maritiem
Museum in Rotterdam was de
verslaggever gestuit op twee als
'pinnig' omschreven tantes die
hij kennelijk stoorde in hun
conversatie toen hij een entree
bewijs wilde kopen. En op zijn
rondgang heeft de verslaggever
regelmatig moeten vragen
waar hij zijn jas en tas kwijt
kon omdat de baliemedewerk
(st)ers hem daar niet op atten
deerden. De verslaggever klaagt
verder over gebrek aan infor
matie en het on tbreken van zit
gelegenheid om even wat lan
ger van een kunstwerk te kun
nen genieten.
Oh ja, in het Gemeentemuse
um in Den Haag had de ver
slaggever ook nog moeten buk
ken om de laag hangende
bordjes bij de schilderijen te
kunnen lezen. De kop boven
het artikel indachtig denkt u
misschien dat de dienstdoende
suppoost hem bij die gelegen
heid een welverdiende schop
onderzijn togus heeft verkocht.
Maar nee, het was enkel klein
leed, dat de AD-onderzoeker
ten deel viel: van geen zeep in
de wc, een flinterdun plakje ca
ke bij de koffie tot uitgeteld
garderobe-personeel. Enfin, de
directie van de Arena zou een
moord doen voor zo'n lijst on
regelmatigheden.
Van de Leidse musea werd al
leen Naturalis met een bezoek
vereerd. Dat heeft een overwel
digende indruk gemaakt op de
verslaggever. Wel kon hij de
tekstbordjes weer moeilijk lezen
(misschien had de journalist
ook even langs de oogarts ge
moetenen waren de topstuk
ken van het museum, de eerste
bewijzen van de rechtop lopen
de aapmens, hem nauwelijks
opgevallen.
Wellicht waren we wijzer ge
worden als het Rijks
museum voor Vol
kenkunde
meteen
bezoek was vereerd. Bijna een
jaar na de heropening heeft het
museum zo'n 65.000 bezoekers
getrokken. En dat is te weinig,
vindt directeur Engelsman. Zou
het aan de cake liggen?, vraag
je je dan af. Of aan het sikke
neurige personeel? Ik weet het
niet.
Duidelijk is wel dat Volken
kunde een weinig uitnodigend
karakter heeft. Ik ben het met
Engelsman eens dat het muse
um een fantastische collectie
heeft maar het lijkt alsof men
er alles aan doet dat te verber
gen, Het gebouw aan de Mors
singel is prachtig gerestaureerd
maar ook zeer gesloten. Als je
niet beter wist zou je kunnen
denken dat het om een uitge-
storven klooster gaat. De nieu
we glazen entrees die tegen het
monumentale complex zijn ge
zet, zijn saai en geven het mu
seum niet de uitstraling, een
passend cultureel imago, dat
het voormalige ziekenhuis tot
een cultuurtempel verheft.
De museumtuin, met werk van
internationaal bekende kunste
naars, biedt inzicht in de we
reldwijde verwevenheid van
culturen, maar de politiek en
cultureel correcte opstelling
weet de drempel tussen muse
um en stad niet te slechten.
De herbouwde erker aan de
Steenstraat is een aanwinst
voor de stad, maar omdat hier
kantoren zijn ondergebracht
maakt ook de Steenstraatzijde
van het museum een versteen
de en doodse indruk. Wellicht
had men er beter aan gedaan
het museumrestaurant aan de
straatzijde te vestigen zoals het
Wereldmuseum in Rotterdam
heeft gedaan.
Eenmaal binnen wordt de be
zoeker wel vriendelijk ontvan
gen en de weggewezen, maar
zeker niet geïmponeerd. Het in
terieur is sober en zakelijk, zelfs
een beetje calvinistisch vormge
geven. En de bezoeker wordt in
de entreehal ook niet overwel
digd door de museumcollectie.
Eigenlijk ziet de centrale hal
van de Rabobank er net zo uit.
Natuurlijk zit niemand te
wachten op schreeuwende re
clameborden ontleend aan de
pretparkcultuur of shop-
pingmall, maar het is wel dui
delijk dat gebouw en omgeving
van Volkenkunde geen 'uit
hangbord' zijn dat grote
aantrekkingskracht
uitoefent op het
publiek.
•JAN RIJSDAM
vast'. Het publiek zong luidkeels mee. De stemming
was blij en niet verdrietig. De in 1993 opgerichte
band maakte aan het begin van deze maand be
kend te zullen stoppen. Zanger Xander de Buisonjé
begint een solocarrière en drie andere bandleden,
Axel Lindelauf, Richard Ritterbeeke en Robin Zalm,
beginnen samen de rockgroep The Crox. Wat de
overige vijf bandleden gaan doen is niet bekend.
Foto: ANP/Marco Okhuizen
muziek recensie
lidy van der spek
Concert: Pieter Wispelwey, cello en Paolo
Giacometti, piano. Gehoord: 18/4,
Stadsgehoorzaal, Leiden.
Het podium; twee lichtbundels
op Pieter Wispelwey in wit
hemd met bretels, en schuin
achter hem op Paolo Giacomet
ti in keurig tweedelig grijs.
Links en rechts twee uitwaaie
rende palmen. Dit alles bij tro
pische temperaturen. Wellicht
wordt het samenspel, met na
me voor de pauze, negatief be-
invloed door de hitte; klamme
handen, verhitte hoofden. Maar
wat meer voor de hand ligt,
door de merkwaardige pro
grammakeuze.
Het eerste stuk van Schubert is
gecomponeerd voor piano en
'arpeggione' (een uitgestorven
soort strijkgitaar), die goed te
vervangen is door cello of altvi
ool, overigens wel met de nodi
ge aanpassingen, Brahms' So
nate in G (1880) is eveneens
niet voor cello, maar voor viool.
En ook Franck schreef z'n So
nate in A voor piano en viool.
Blijft over Chopins spetterende
'salonstuk' Polonaise Brillante
in C, het enige werk voor piano
en cello. Frédéric schreef het op
19-jarige leeftijd tijdens een
verblijf op het landgoed van
Prins Radziwill, om bij te ko
men van een pathologische
verliefdheid op de jonge zange
res Constantia Gladkowska.
Maar in dit stuk heeft Wispel
wey een ondermaatse rol in
verhouding tot de formidabele
pianopartij, die Giacometti vir
tuoos en briljant tintelend ver
tolkt.
Noch Schuberts Arpeggione So
nate, noch Brahms overtuigen
ten volle. Het lijkt of Wispelwey
hevig z'n best doet om de viool
te imiteren, teveel bezig is met
gekunstelde invallen. Ook Gia-
cometti's spel heeft in beide
werken hoe muzikaal ook ge
speeld, iets weeks. Alsof de aan
slag een fractie te laat komt. In
middels ontlokt hij aan de vleu
gel wel een betoverende licht
gevoileerde klankkleur. Het sa
menspel blijft echter onbevre
digend diffuus.
Het hoogtepunt is César
Francks hartstochtelijke Sonate
in A. Hier laat Wisaelwey als
geen ander zijn ceÊb zingen,
doet hij ten volle recht aan die
diepe ongeëvenaarde cellok
lank. Hier vergeet je de viool.
Het samenspel is doorleefd en
meeslepend, de sfeer groots en
romantisch. Eén 'interpretatie'
krijgt wat mij betreft het voor
deel van de twijfel; in het snelle
sterk syncopische middendeel
waar Giacometti als een vurig
paard doorheen raast en Wis
pelwey zich een vreemdsoorti
ge ritmische vrijheid veroor
looft. Pieter, dat staat er toch
helemaal niet?
goes/anp - Een omstreden por
tret van Pim Fortuyn in Goes is
vanochtend in brand gevlogen.
Kunstschilder L van den Akker
maakte het portret van Fortuyn
in zijn bekende 'at your service'-
houding. Op het voorhoofd van
de politicus stond een haken
kruis. Van den Akker wilde daar
mee aangeven dat hij Fortuyn
een racist vindt. De gemeente
liet het hakenkruis verwijderen.
Het schilderij werd daarna her
haaldelijk beklad. Ook was er
een eerdere poging om het in
brand te steken.
