Samen wonen in beslotenheid
Richting Amerikaanse
'gated communities'
BB
Er staat nog net geen
hek voor, maar besloten
zijn ze wel, de nieuwe
woonwijken. Oases van
rust en gedroomde
geborgenheid. Maar:
„De gemeenschapszin is
hier flinterdun. Als het er
op aan komt gaat ieder
voor zijn eigen belang."
Ondanks dat nadeel
vinden de meeste
bewoners het prettig, zo
onder elkaar:
„Cultuurverschillen
geven wrijving."
door Monique de Knegt
Het doet denken aan de en
tree van een landgoed. Aan
weerszijden van het begin
van de straat staan twee zuilen.
Links met het opschrift Clincken,
rechts met Burgh. Mag je hier wel in
als je er niet moet zijn? Mevrouw
Kotier is zichtbaar in haar sas. „Er
vaart u dat zo? Wat grappig. Het is
gewoon openbare weg. De bewo
nersvereniging heeft die pilaren en
kele jaren geleden laten metselen
omdat de entree een beetje romme
lig was. Je kunt er natuurlijk ook bo
men planten, maar de bewoners
vonden het wel aanzien hebben. Het
toont, hè? Net als de naam: villapark
Clinckenburgh, terwijl het water hier
de Klinkerbergerplas heet. Haha. Ik
doe er een beetje schamper over."
Ze lacht en verliest een oorbel. De
parel stuitert tien meter over de
glanzende witte natuurstenen vloer.
„Er is ook nog even gesproken over
een slagboom. Maar dat mag na
tuurlijk niet, want het is openbare
weg. Het helpt ook alleen als je dag
en nacht particuliere beveiliging
hebt. Dat is veel te duur. Ik zou het
trouwens ook niet willen."
Vanuit de huiskamer heeft het gezin
Koller een panoramisch uitzicht
over de door rietkragen omzoomde
plas in Oegstgeest. „We hebben niet
voor deze wijk gekozen, maar voor
dit huis. Het bevalt me hier uitste
kend. De mensen leven erg op zich
zelf, maar eikaars bezittingen wor
den wel in de gaten gehouden. Als er
vreemde mensen rondlopen, dan zie
je dat en ga je er op af. Ik heb het zelf
één keer gedaan toen ik een onbe
kende man zag bij de buren; het
bleek de tuinman. Overigens wordt
er toch regelmatig ingebroken."
Tussen de witte villa's en luxe, zand
kleurige twee onder een kap-wonin-
gen slingert een weggetje dat na en
kele honderden meters doodloopt.
Bij de entree van de straat is geen
bord met de aanduiding doodlo
pend te zien. Zeker gesneuveld bij
het metselen van de pilaren. In de
tuinen wapperen wimpels in me
tershoge witte masten. Bij de make
laar op de oprit ('Ik heb liever dat u
mijn naam niet noemt') schitteren
twee kostbare auto's in de zon.
„Heel ontspannen wijkje is dit. Er
wordt niet naar je gekeken of je twee
of drie mooie auto's hebt. Iedereen
laat elkaar in zijn eigen waarde. Dat
is het mooie van gelijkgestemden. Je
hoeft elkaar niets uit te leggen. Ik
zou niet in een gemengde wijk wil
len wonen. Dat matcht met. Cul
tuurverschillen geven wrijving. Als ik
een prachtig huis heb, en ertegen
over staan woningwetwoningen
waar in een veel Ideinere ruimte zes
mensen wonen, dan krijg je wrevel
en heibel, dat hoef ik u niet uit te
leggen. Wat ik bedoel? Krassen op
m'n auto, fietsen stelen of mollen,
de kinderen pesten. Ik kan me voor
stellen dat dat zou gebeuren als hier
tegenover bijstandstrekkers zouden
wonen. Ik wil ook niet uitkijken op
iemand die hele dagen aan z'n auto
sleutelt. Aan een MG oké, maar niet
aan die auto's waarbij alle gereed
schap op straat rondslingert."
Eigen leven
Meneer tegenover is ingenieur. Niet
bepaald het type sleutelaar. Hij weet
na vier jaar amper hoe de overbuur
vrouw eruit ziet. Groeten doet hij op
afstand. Echte gemeenschapszin
kent Clinckenburgh niet. Eén keer
per jaar hebben de bewoners een le
denvergadering in een hotel. En
jaarlijks is er een gezamenlijke bar
becue. Sommige bewoners doen sa-
OORDELEN
Nederlanders geven een rapportcijfer
Ik vind het een goede ontwikkeling dat Nederland steeds
meer een 'gekleurde' samenleving wordt:
Immigranten zijn een welkome versterking van de
economie:
Immigranten hebben recht op dezelfde behandeling als
autochtone Nederlanders:
Immigranten dienen een voorkeursbehandeling te krijgen,
omdat ze toch al met een achterstand beginnen:
Ik ben voor een ruimhartig toelatingsbeleid voor politieke
vluchtelingen:
e Ik ben voor een ruimhartig toelatingsbeleid voor
economische vluchtelingen:
De cultuur van de etnische minderheden is een
verrijking voor onze Nederlandse cultuur:
Etnische minderheden moeten onderwijs in hun eigen
taal kunnen krijgen:
Etnische minderheden moeten zich zo snel mogelijk
aanpassen:
Buitenlanders die een misdrijf plegen moeten naar hun
land van herkomst worden gestuurd:
Ik ben bezorgd over de internationale situatie/de toestand
in de wereld:
De Islamitische minderheid in Nederland krijgt teveel
invloed:
leder persoon in Nederland moet zich te allen tijde
kunnen identificeren:
GPD-GRAPHICS/R.S.
men zaken, gaan golfen, eten bij el
kaar of gaan op sldvakantie, maar de
meesten leven vooral hun eigen le
ven.
Clinckenburgh is alleen een eenheid
tegen de 'boze buitenwereld'. Inge
nieur Den Hond: „Over de uitbrei
ding van het speeltuintje is uitge
breid vergaderd. De speeltoestellen
mochten niet zo aantrekkelijk zijn
dat ze kinderen uit andere buurten
zouden aantrekken. En toen de over
heid helemaal aan de andere kant
van de plas een gevangenis wilde
bouwen, stelden bewoners voor pro
test aan te tekenen, want de prestige
van de wijk zou achteruit gaan. Dat
is toch van de gekke?"
Hij is de enige bewoner zonder
alarminstallatie in de wijk en er is
nog nooit bij hem ingebroken. „Vei
ligheid is voor mij een non-issue. Ik
begrijp niet wat er achter zit. Angst
ja, maar waarvoor? Ik heb in Brazilië
op een compound gewoond, com
pleet met hekken, slagbomen en
wachters. Vreselijk. Je zat de godgan
se dag tussen Ons Soort Mensen Ie
dereen wist alles van iedereen. Hier
woont geen OSM. De enige overeen
komst tussen de mensen hier is dat
ze geld hebben. Maar voor de rest
zijn ze heel divers. Er wonen acade
mici, maar ook patsers zonder oplei
ding, die wel een grote carrière heb
ben gemaakt."
Twee verschillende leefwerelden die
elkaar accepteren en stilzwijgend
wel blij zijn. De nieuwe rijken erva
ren de 'boekenwurmen' als status
verhogend en de academici verga
pen zich aan het gemak waarmee
hun overburen het geld laten rollen.
„Ik weet het nog goed. Hij kwam
hier aanrijden in een Jaguar Sports-
car. Toen dachten we: wat krijgen
we nou? Nouveau riche?" Aan het
woord is voorzitter L. van de Rooij
van bewonersvereniging Willemshof,
een particulier wijkje naast Clinc
kenburgh. Achter een muur van ro
de bakstenen staan acht villa's. De
pilaren aan weerszijden van de en
tree vermelden niet alleen de naam
Willemshof, maar ook 'Privé-terrein'.
Hier is de straat werkelijk eigendom
van de bewoners. „Tot vijftien centi
meter buiten de toegangsrrtuur, me
vrouw." Vanuit de woonkamer kij
ken de bewoners uit op een vaart.
Daarna komt een houtwal en daar
achter villa's. „Ik zou niet in een ge
mengde wijk willen wonen. En nu
moet ik natuurlijk zeggen waarom
niet. Ziet u die villa's aan de overzij
de? In de zomer zijn ze niet zicht
baar door het blad aan de bomen.
Toch zou ik daar aan de overkant
geen rijtjeshuizen willen. Ik ben er
van overtuigd dat ze van invloed zijn
op de waarde van de huizen hier.
Denkt u niet?"
Prettig
In het begin is nog even sprake ge
weest van een slagboom, maar de
meeste bewoners van Willemshof
vonden het idee toch vooral lastig,
met pasjes en zo. Het blijkt ook niet
nodig. „Er komt bijna geen sterve
ling binnen. Het is hier een kleine
oase van rust. Maar ik geloof niet dat
hier een ander buurmanschap be
staat dan in een openbare straat. We
groeten elkaar, geven in vakanties de
sleutels voor de post, maar gaan niet
bij elkaar op visite. Er is een grote
mate van vertrouwen, maar geen
vriendschap. Iedereen leeft zijn ei
gen leven. Maar mensen ervaren het
wel als prettig om zelf de straat te
beheren. Je kunt min of meer zelf
bepalen hoe de directe omgeving er
uit ziet. Dat gaat vooral goed omdat
we met zo'n klein groepje zijn. Ie
dereen stort een bedrag in de kas
waarvan we de tuinman betalen, de
straat onderhouden en de verlich
ting."
De bewoners van het Van Eijsinga-
park in Leiden hadden aanvankelijk
ook geen poort tot het villawijkje.
Maar toen de naastgelegen flat zes
honderd asielzoekers als bewoners
kreeg, verscheen er resoluut een
hekwerk. Elke avond om negen uur
sluit het hek automatisch. Overdag is
het open en moeten borden onbe
voegden uit de straat houden. Bewo
ner A. van der Krogt: „Sommige be
woners hebben angst voor de asiel
zoekers. Ik niet. Ik heb veel in het
buitenland gewerkt tussen alle kleu
ren mensen. Maar ik stuur ze wel
weg als ze hier rond hangen. Voor je
het weet lopen er zeshonderd rond.
En die kijken toch anders naar onze
huizen dan wij doen." Hij is blij te
wonen in een afgeschermd villawijk
je. „Het is veilig, heel rustig, een ver
lengstuk van je erf. Je bakent een
grotere ruimte om je heen af en kunt
mee bepalen hoe die omgeving eruit
ziet. Enige nadeel is dat door de bij
de notaris vastgelegde afspraken alle
bewoners het eens moeten zijn over
een voorstel. Er hoeft er maar eentje
tegen te zijn en het gaat niet door.
Zo is er al wat gelazer geweest over
de vlaggenmast op het binnenter
rein. Iedereen wilde die, op één be
woner na. Die mast hebben we er
toen maar doorgedrukt, maar zo is
er altijd wat. De gemeenschapszin is
flinterdun. Als hier om de hoek bo
men moeten worden geplant om au
to's uit het zicht te houden dan vin
den ze dat aan de andere kant van
de straat overbodig. Zo'n voorstel
komt er dan niet door op de jaarlijk
se vergadering. Tijdens de informele
barbecue daarna alsnog wel."
Volgens Van der Krogt is tien bewo
ners het absolute maximum aantal
om een woonwijk te onderhouden.
„De mensen moeten daarbij onge
veer dezelfde draagkracht hebben,
dezelfde cultuur en uit hetzelfde
hout gesneden zijn anders kom je
nooit meer tot overeenstemming."
In Emmen ging het dan ook hele
maal fout. De Apeldoornse projekt-
ontwikkelaar Loostad bouwde er
Pare Sandur dat behalve een vakan
tiepark ook een woonwijk is. Het on
derhoud zou door de bewoners van
de 850 huur- en koopwoningen ge
beuren, maar dat bleek al snel te in
gewikkeld. Bewoners voor in het
park waren niet van plan mee te be
talen aan het verhelpen van de gaten
in weg achter in het park. „Neder
landers willen alleen regelen waar ze
op uit kijken, verder niet", meent di
recteur Ufkes van Loostad. Nu heeft
de gemeente het onderhoud overge
nomen en is er geen vuiltje aan de
lucht.
Besloten
Het is een drukte van belang op het
binnenterrein van kasteel Zwaenen-
stede in het noorden van Den
Bosch. Verhuizers en bouwvakkers
rijden af en aan over de brug van de
nog droge slotgracht. Het is het
tweede kasteel dat wordt opgeleverd
Bovenste foto: twee zuilen aan hét begin van de straat vormen de entree van
villapark Clinckenburgh in Oegstgeest. Onderste foto: De toegang tot villawijk
'Willemshof in Warmond. Hier is de straat werkelijk eigendom van de bewo
ners. Foto's: GPD/Phil Nijhuis
in een serie van negen. Architect
Soeters had 220 hectare grond ter
beschikking voor duizend woningen.
In plaats van de huizen als hagelslag
over het landschap uit te strooien,
concentreerde hij ze in negen kaste
len die uitkijken over golfterrein,
weiden en de Maas. Voor de eerste
120 woningen (vanaf 160.000 euro)
waren 1.800 gegadigden. „Het is hier
net Melrose Place"glundert Nancy
Amelink. „Zo'n binnenplaats en al
die jonge bewoners. Dat is weer eens
wat anders. En dat uitzicht hè? We
wonen gewoon midden op de golf
baan. We zijn meteen gaan leren
golfen." Ze heeft 650 kubieke meter
tot haar ter beschikking, verdeeld
over drie verdiepingen en twee ter
rassen. Het landschap is haar tuin.
Mooi en praktisch. Want de meeste
bewoners hebben helemaal geen tijd
om te tuinieren of zijn het gewroet
in de aarde beu. „Wij hebben veer
tien jaar absolute privacy gehad en
een grote tuin. Ik wil wel eens wat
anders", roept een vrouw vanaf haar
balkon.
Samen wonen in beslotenheid is ge
wild. Of het nu in een villawijkje is of
in een vesting. Critici zien in de be
sloten woonomgevingen de eerste
stap naar de Amerikaanse gated
communities waar mensen wonen,
winkelen en recreëren achter bevei
ligde hekwerken. De nederzettingen
zouden de teloorgang inluiden van
de openbare ruimte en daarmee het
TOELATINGSBELEID ASIELZOEKERS
De Staat van het Land:
Nederland geeft toelatingsbeleid asielzoekers een 4
Aantal asielaanvragen x 1000
Aantal verleende verblijfsvergunningen x 1000
HET
ZATERDl
13 APRIlj
2002
E
B
GPD-GRAPHICS/R.S./Bron: IND
verval van de publieke zaak en de
democratie. „Ach, ach, ach", ver
zucht architect Soeters. „De open
bare ruimte is teloorgegaan met de
ideeën van Le Corbusier en ingezet
door de moderne stedenbouw. Er
kwam zoveel ruimte om gebouwen,
maar die was niet openbaar. Ruimte
kan ook aan niemand toebehoren,
zoals in de Bijlmermeer waar men
sen 's avonds uit wanhoop langs de
snelweg gaan lopen. Onveiligheid
gaat hand in hand met een overdaad
aan ruimte. We zijn nu bezig met in
tensief grondgebruik: de openbare
ruimte compact maken. Het aantal
voetgangers per vierkante meter
moet toenemen. Dat geeft een ge
voel van stedelijkheid."
Vergelijkingen met Amerikaanse ga
ted communities vindt hij klets. „Dat
roept nou niemand bij een flatge
bouw met een lift en een deur. De
besloten wijken van nu zijn eigenlijk
flats die op z'n kant liggen."
Flats en appartementengebouwen
zijn al sinds jaar en dag afgesloten,
maar bij laagbouw zijn we dat nog
niet gewend. Of vergeten. Zeventien-
de-eeuwse hofjes zijn ook besloten.
Wie ze betreedt gaat nog altijd be
deesd door de poort. Een gevoel dat
je krijgt door de maat, omvang en
beslotenheid van de gemeenschap.
„Mits ze niet zijn voorbehouden aan
de rijken zijn de nieuwe hofjes een
aanvulling op de openbare ruimte",
meent stedelijk onderzoeker A.
Reijndorp, samen met planoloog
Maarten Hajer auteur van het boek
Op zoek naar nieuw publiek domein.
Reijndorp: „Het zijn oases in een
hectische stad. Je voelt je er een
beetje schuchter. Daar is niks mis
mee. Het is net als het hek om het
Valkenbergpark in Breda. Het hek
staat altijd open, maar het geeft wel
aan dat je iets bijzonders betreedt."
Reijndorp vindt het helemaal niet
erg als de openbaarheid afneemt
wanneer mensen een grotere zeg
genschap krijgen over hun directe
omgeving. „Niets is zo weinig open
baar als openbare ruimte waar men
sen niet durven komen omdat ze het
er onveilig vinden, vies, akelig. Dan
zeg ik: privatiseer of verpark die
ruimte en investeer vooral in inrich
ting en beheer van de openbare
ruimte die je overhoudt. Neem nou
de West-Kruiskade in Rotterdam. Ai
die dingen die daar gebeuren (uit
gaan, drugshandel, prostitutie, red.)
vinden veel Rotterdammers best fas
cinerend denk ik. Ook de diverse
jongerenculturen. Maar het komt te
dichtbij. Je moet afstand kunnen
houden, toeschouwer kunnen zijn.
Tenslotte kun je elkaar pas echt ont
moeten als je elkaar ook kunt ver
mijden."
