Weg met de schoonmoedergrappen
ristide von Bienefeldt: nieuw pseudoniem Grunberg?
I
Garbage: concert om snel te vergeten Sterke turboslapstick
'Vallende
Sterren'
stoeit met
clichés
I Rob de Nijs lijkt
""onverwoestbaar
Kunst&Cultuur
ZATERDAG 13 APRIL 2002
Foto: CPD
rammering
nginneNach
Het programma van
jse KoninginneNach
rond. Damian Marley
zoon van Bob Marley),
wCool Collective Big
donza, Brainpower,
-Ann en Twarres maken
gramma compleet. De
9 april) voltrekt zich dit
zes pleinen in de Haag-
enstad en herbergt in
2 acts. Daarnaast zijn in
croegen activiteiten ge-
eerd. Eerder al bracht de
atie de namen naar bui-
Def P the Beatbus-
rect, Millionaire, Mo-
jshed Sorted en de
i Surfers.
nan Brass in
jlandse Kerk
Het beroemde Duitse
ïsemble German Brass
navond een concert in
;landse Kerk. Het tien
azers tellende ensemble
sinds 1974 en heeft een
prijk repertoire; van de
en Fuga in D van Bach
[frocubaanse Color do
Penny Lane. De con-
an German Brass wor-
enmerkt door een per-
hniek en een verbluf
te intonatie. Het op-
>egint om 20.15 uur.
Nationale
it 'zielloos'
c - Bleek en zielloos
de Raad voor Cultuur
nsterdamse Kunstraad
we beleidsplan van Het
Ie Ballet. De twee in-
adviseren staatssecre-
der Ploeg (Cultuur)
Ischap voorlopig niet
Dsidie te geven dan het
De twee raden vinden
lallet een extern onder-
et laten verrichten naar
ciën en dat de proble-
t de artistieke leiding
worden opgelost. Als
twee voorwaarden is
kan het gezelschap
er rijkssteun in aan
komen.
Het NNT speelt 'Lenny Bruce' in Leidse Schouwburg
door Mannus van der Laan
leiden - Of het nu ging over seks,
religie, rassendiscriminatie of po
litiek, de Amerikaanse entertainer
Lenny Bruce (1925-1966) zei kei
hard waar het op stond. Met
inktzwarte humor voerde hij een
eenmansgevecht tegen de hypo
criete moraal van het puriteinse
Amerika. Over het leven van deze
stand-up comedian brengt het
Noord Nederlands Toneel (NNT)
een voorstelling in de Leidse
Schouwburg met in de hoofdrol
Hans Sibbel.
„Ik denk dat ik over jullie heen
ga pissen", zei Lenny Bruce
eens toen hij in zijn glorietijd
rond 1960 het podium betrad.
Het was figuurlijk bedoeld, maar
met de Amerikaanse stand-up
comedian wist je dat nooit ze
ker. Ooit had hij immers het pu
bliek ook al eens verrast door
spiernaakt op het podium te
verschijnen. De grenzen van het
toelaatbare verkennen, dat was
zijn levensmissie. Zo kon hij mi
nutenlang uitweiden over het
woord cocksucking. Hij had er
zijn bijnaam Dirty Lenny aan te
danken.
De theaterbezoeker of televisie
kijker van nu zal er zijn schou
ders over ophalen. Grappen
over negers, homo's, de paus of
geslachtsdelen bij hun naam
noemen, wie ligt er nog wakker
van? Maar in de tijd waarin Len
ny Bruce leefde was het vragen
om moeilijkheden en die kreeg
hij ook, meer dan goed voor
hem was. In het puriteinse
Amerika ijlde het straffe bewind
van het McCarthy-tijdperk nog
na, de vrijheid van de sixties lag
nog in de schoot van de toe
komst verborgen. Bruce was een
eenzame taboedoorbreker. „Te
genwoordig kun je jezelf een
held vinden als je zoiets doet",
zegt Raoul Heertje, „maar dat
ben je natuurlijk niet. Lenny
Bruce was dat wel. Praten over
zoiets als racisme was in zijn tijd
echt linke soep."
Heertje (1963) zal in de voorstel
ling Lenny Bruce in de regie van
Koos Terpstra beurtelings met
Hans Sibbel de hoofdrol vertol
ken. Als doorgewinterde stand-
up comedian heeft hij zijn spo
ren verdiend. Hij was medeop
richter van de Comedytrain en
vijf jaar geleden richtte hij met
zijn broer Eric club Toomler op,
een podium voor stand-up co
medians.
Aan de Comedytrain is ook
Hans Sibbel (1958) verbonden,
die met Dolf Jansen het cabaret
duo Lebbis Jansen vormt. Ter
wijl Bruce voor Heertje een in
spirerend voorbeeld is, had Sib
bel tot de voorstelling wat min
der met hem. „Ik wist van zijn
bestaan. Lenny Bruce is een
beetje zoals Wim Kan. Hij is be
langrijk, maar op de radio en de
tv hoor je niks meer van hem."
Bruce wordt door velen gezien
als één van de grondleggers van
de moderne stand-up comedy.
Stand-up comedy is in Amerika
wat bij ons cabaret is. Stand-up
comedians onderscheiden zich
van cabaretiers doordat ze niet
met een voorgekookte show op
het podium staan. Verder is het
genre erg breed. Een flink deel
bestaat uit puur amusement,
oppervlakkige joligheid. Het was
Lenny Bruce die er een maat
schappijkritische draai aan gaf.
Heertje: Lenny Bruce stond
aan het begin van een beweging
die genoeg had van de schoon
moedergrappen. Hij deed dat
vanuit een persoonlijke nood
zaak, in een tijd dat het niet ge
makkelijk was. Tegenwoordig
kun je zeggen dat je een geënga
geerd cabaretier bent. Maar of je
het nu over de wereld hebt of
over je schoonmoeder, het pu
bliek komt toch wel. In zijn tijd
gold dat niet. De mensen kwa
men natuurlijk ook om te la
chen, maar hij was de eerste in
Amerika die het over wezenlijke
dingen had."
Het doorbreken van taboes is
niet echt een taak van stand-up
comedians, vindt Sibbel. „Als
stand-upper moet je gewoon
gaan staan en je mening vertel
len. Als je eenmaal bezig bent,
dan loop je af en toe tegen een
onderwerp aan waarover je nog
nooit iemand hebt gehoord.
Soms is dat een taboe. Maar het
werkt nooit andersom: ik moet
deze week een taboe verzinnen,
anders zijn mijn tien minuten
naar de klote. Dat werkt niet.
Maar het is ook niet zo dat er
geen taboes meer zijn. Het is
niet waar dat we in een super-
vrije samenleving wonen waar
alles kan."
Hij komt met een voorbeeld uit
de oudejaarsshow van Lebbis
Jansen, waarin ze spraken over
eenden die ze levend in het vuur
gooien. Na afloop kwamen er
vrouwen op hem af die er
schande van spraken. „Je weet
van tevoren nooit wat mensen
raakt. Ik roep in mijn solopro
gramma dat sommige vrouwen
geen kinderen kunnen krijgen
omdat ze lelijk zijn. Dan roept
de helft van de zaal dat je dat
niet kunt zeggen, terwijl het ge
woon waar is. Dat zijn niet de
grote taboes, maar er zijn ge
woon dingen die mensen niet
willen horen."
Lenny Bruce deed dat volgens
hem in het begin ook niet. Dat
deed hij pas toen justitie hem
probeerde te berechten, politie
agenten de zaal instuurde die
moesten controleren of hij zich
fatsoenlijk gedroeg. De voorstel
ling is voor een deel gebaseerd
op het leven van Lenny Bruce.
Het wordt volgens Heertje een
bonte mix van theater, muziek
en stand-up comedy. Een bot
sing van stijlen. Improviseren
zullen ze alleen in de stukjes
stand-up comedy, voor zover de
regie dat toelaat.
Lenny Bruce, 18 april, Leidse
Schouwburg.
Hans Sibbel: „Er zijn gewoon dingen die mensen niet willen horen." Foto: Karei Zwaneveld
ever twijfelt aan identiteit debutant 'Bekentenissen van een stamhouder'
er Kuijt
iam - Uitgeverij J.M. Meulen-
atst grote vraagtekens bij de
t van een schrijver die deze
lij deze uitgever debuteert. In
ichijnt 'Bekentenissen van een
ider', geschreven door Aristi-
Bienefeldt. De uitgever ver
lat zich achter zijn naam een
auteur schuilhoudt. „Het ma-
is zó goed, dat we ons niet
voorstellen dat het van een
t kan komen", zegt Meulen-
icteur Annette Portegies. Bo
vendien zijn de achtergronden van
Von Bienefeldt niet verifieerbaar.
Volgens het curriculum vitae dat hij
aan de uitgeverij zond, is Aristide von
Bienefeldt een 28-jarige man die in de
jaren tachtig avonden organiseerde in
Parijse discotheken, met als thema
'Sadomasochisme' en 'Travestie'. Te
genwoordig houdt hij zich bezig met
straatinterviews, tolkt hij in rechtban
ken en correspondeert hij met bejaar
de filmactrices en gevangenen die on
terecht zijn veroordeeld. Von Biene
feldt woont naar zijn zeggen afwisse
lend in Londen en in Parijs.
Meulenhoff presenteert 'Bekentenis
sen van een stamhouder' als 'een de
cadente roman over de liefde'. De uit
gever meldt daarbij dat er geen inter
views worden gegeven, geen adver
tenties worden geplaatst en ook geen
publiciteitsfoto's worden verstrekt.
Flamboyant
Von Bienefeldt verhaalt in zijn boek
over een homoseksuele jongeman,
Aristide genaamd, die rond de millen
niumwisseling aan de zelfkant van Pa
rijs en Londen wordt opgejaagd door
een onstilbare seksuele honger. Om
uit het leven te halen wat erin zit,
keert Aristide 'elke seconde als een
sok binnenstebuiten'.
Von Bienefeldt heeft zelf de uitgeverij
benaderd. Op basis van een brief,
waarin hij zich op flamboyante wijze
presenteerde, vroeg de uitgever zijn
manuscript op. Dat beviel dermate
goed dat Meulenhoff besloot met Von
Bienefeldt in zee te gaan.
Het probleem is echter dat de schrij
ver nauwelijks traceerbaar is. Contact
met hem is slechts mogelijk via e-
mail. Een voorschot vond hij niet no
dig, zijn wens was uitsluitend bij Meu
lenhoff te worden uitgegeven. Op het
jongste Boekenbal was wel iemand
aanwezig met de naam Aristide von
Bienefeldt, gechaperonneerd door
medewerkers van Meulenhoff.
Portegies: „We hebben ons die avond
ontzettend met hem geamuseerd.
Maar we kunnen er maar niet achter
komen of het manuscript echt van
hem is of van een andere, ervaren au
teur. Misschien worden we ontzettend
te grazen genomen. Maar wat maakt
het uit, het is de kwaliteit die telt." In
de prospectus van de uitgever staat
dan ook een grote vraagteken bij het
predikaat 'debuut'.
Het verhaal doet denken aan de com
motie rond de auteur Marek van der
Jagt, uitgegeven bij De Geus. Alge
meen wordt aangenomen dat Amon
Grimberg zich achter deze in Wenen
verblijvende schrijver schuilhoudt.
Grunberg houdt ook op 17 mei in de
Oostenrijkse hoofdstad een Marek van
der Jagt-lezing, omdat hij, aldus uitge
ver Reinjan Mulder, 'affiniteit heeft
met deze auteur'. En Grunberg heeft
ooit gezegd dat hij bij iedere uitgeverij
wil uitkomen. Dus nu ook wellicht bij
Meulenhoff.
theater recensie
Wijnand Zeilstra
Voorstelling: 'Vallende Sterren' van
Josiane Balasko. Bewerking en regie:
Shireen Strooker. Gezien: 12/4,
schouwburg Leiden.
'Wat een kutvak!' Aan het
woord is acteur Peter Tuinman
die de rol speelt van acteur Hu-
go. Het gaat over Het Vak, het
toneel dus. Het toneelstuk Val
lende sterren' biedt een kijkje
achter de schermen. Dat klinkt
vreselijk clichématig, en dat is
nu ook precies waar het stuk
over gaat. Het stoeit op paro
diërende wijze met het wel en
wee van producent, regisseur
en acteurs tijdens een repetitie
periode.
De producent is natuurlijk een
botterik die niet aan mensen
maar alleen aan zijn centen
denkt. Dat past bij het gangbare
beeld. De acteurs zijn privé gro
te aanstellers. Meestal is de re
gisseur een verwaande kwast.
Daar wijkt het stuk wel wat af
van het doorsnee-beeld. Hier is
de regisseur meer een hulpelo
ze tobber.
We volgen het productieproces
van de contractbesprekingen
tot de première. Om het geheel
extra dramatische spanning
mee te geven, blijken de twee
hoofdrolspelers samen 'in het
echt' een totaal mislukt huwe
lijk achter de rug te hebben.
Conflictstof genoeg die met re
gelmaat tijdens de repetities
met grootse gebaren tot uitbar
sting komt, als het verleden
weer wordt opgerakeld.
Daarop drijft het hele stuk. De
spelers geven vol gas. Lieneke
Le Roux heeft het talent om
heel hysterisch te doen en toch
geloofwaardig te blijven. Dat
komt haar in dit stuk goed van
pas. Maar regisseur Shireen
Strooker heeft haar deze truc
wel erg vaak laten toepassen.
Peter Tuinman moppert wat af.
Hij doet dat geestig. Aan hem
de taak om gestalte te geven
aan het prototype van de lastige
acteur die op zijn retour is. Ook
Maarten Wansink en Wil van
der Meer als resp. de producent
en de regisseur spelen erg na
drukkelijk. Subtiele momenten
zijn er niet, het beeld wordt met
grove streken geschetst. Mis
schien heeft regisseur Strooker
hiervoor gekozen als tegen
wicht tegen het toch wat opper
vlakkige karakter van het stuk.
Uiteindelijk is het namelijk toch
wel mager wat het over een
complex gegeven als een repeti
tieproces te melden heeft.
nuziek recensie
Theo de With
b de Nijs. Gezien: 12/4,
dsgehoorzaal Leiden
andenbos is niet meer,
t> de Nijs is springle-
heeft nog net haar 40-
istenjubileum kunnen
ij staat aan de voor-
rvan. Beiden hebben
ld veel betekend voor
muziek in Nederland,
iseer je je pas als ie-
regvalt, zoals Conny
os eerder deze week.
ien paar juweeltjes aan
J landse muziekgeschie-
'gevoegd. In dat licht
je anders bij een con-
Rob de Nijs. Bij hem
niet om een handvol
iaar om een overstel-
eelheid. Alleen al
ier Belinda Meuldijk
170 liedteksten voor
even en zij was er in
nog niet eens bij.
'lijs geneert zich niet
verleden. En waarom
>k? Liedjes als 'Malle
1 'Ritme van de regen'
'iekers geworden. Hij
iet even veel plezier
veertig jaar geleden,
nteert zijn oude hits
de sandwichformule.
Zo verweeft hij de
van zijn nieuwe cd
uitgezonderd' tussen
Snde meezingers. Het
gevolg is dat de toehoorders
een soort stoelendans uitvoe
ren. Het publiek staat massaal
op om mee te deinen en te
klappen met 'Banger hart' en
'Bo' en het gaat weer zitten om
naar zijn nieuwe repertoire te
luisteren.
Componisten als Frank Boeyen,
Maarten Peters en Hans Ver
meulen hebben de teksten van
Belinda Meuldijk op muziek ge
zet. Het zijn veelal nummers
die gaan over de relatie ouder
kind. In het recente verleden
heeft Rob de Nijs zijn vader ver
loren. De emoties die dat over
lijden heeft losgemaakt, zijn op
dit album terug te horen.
Het klinkt als zware kost, maar
Rob de Nijs kiest voor een lichte
toonzetting. Hij weet donders
goed dat de zaal, die voor zeker
tachtig procent met vrouwen is
gevuld, is gekomen om een
feestje te bouwen. Die kans
gunt hij zijn fans ook. Hij zet
zelfs Ria van Leeuwen even in
het zonnetje, die gisteravond
voor de 250ste keer een optre
den van haar idool bijwoonde.
Zij is niet de enige die aan de
lippen van Rob de Nijs hangt.
Bijna iedereen kan de nummers
woordelijk meezingen en is vol
bewondering voor de man die
er op die leeftijd nog zo fantas
tisch uitziet. Toch hoeft de zan
ger het niet van zijn 'looks' al
leen te hebben. Zijn stem is nog
altijd warm en krachtig. Zijn
liedjes werkt hij niet op de au
tomatische piloot af. Rob de
Nijs lijkt onverwoestbaar. Dat
hij nog lang bij ons mag blijven.
muziek recensie
Richard Stekelenburg
Concert: Garbage. Gehoord: 11 april,
HMH, Amsterdam.
Goed beschouwd is Garbage
een matige popband. De groep
van Nirvana-producer Butch Vïg
kwam in 1995 met een handvol
ijzersterke songs op een daar
mee overtuigend debuutalbum.
Maar zeven jaar en twee cd's la
ter zijn daar bedroevend weinig
hoogtepunten bijgekomen.
Maar ja, Garbage heeft zangeres
Shirley Manson. Dan heb je op
papier eigenlijk al gewonnen. Zo
lijkt.
Shirley Manson is een nucleaire
seksbom. Ze is gestoord, mania
kaal, rijp voor de dwangbuis. Ze
is koud als ijs en androgyn als
een salamander. In haar knie
broek met witte hempje boven
stoere legerkisten is ze ook in
een maar half gevulde Heineken
Music Hall dé blikvanger.
Shirley Manson ontbeert slechts
een penis - zo vreemd seksis
tisch zit de rock 'n' roll nu ook
wel weer in elkaar - om in haar
rol als freak door de muziekpers
werkelijk serieus genomen te
worden. Dat is eigenlijk jammer.
Maar één Manson maakt nog
geen goed concert. .Alles zat
vandaag tegen", vertelde ze gis
teravond bij de opening van de
show. Waar dat over ging weet
niemand, maar ongetwijfeld
niet over haar band. Maar juist
daar ging het wél mis in de twee
Als popmuziek voetbal was, dan was Shirley Manson allang geleden weggekocht bij Garbage. Foto: WFA
uur die volgde. Garbage was als
band beroerd, heel beroerd -
daar helpt geen lieve Manson
aan.
Op de laatste twee platen leek al
duidelijk dat Garbage moeite
had om te bepalen waar ze
stond. Ze was te main stream
voor het echte alternatieve cir
cuit, en te weird voor de hitpa
rade. Op het podium is ze niet
meer dan een zwalkende band
zonder greintje zeggingskracht,
Garbage heeft geen verhaal - ze
is geen verhaal. Ze stoempt door
diverse stijlen - stukje Blondie,
vleugje Madonna, een flirt met
Kylie en een dosis electro-de-
stortion - heen, maar het eind
resultaat is een verbazingwek
kend niets. Heel af en toe kan
Manson het beste van zichzelf
laten zien. Maar dan alleen in -
inderdaad - die handvol uitste
kende nummers van de debuut
plaat, Not my idea" voorop.
In de HMH schenken ze Heine-
kenbier. Vrij naar de bekende
slogan van een concurrerend
biermerk ben je geneigd te den
ken: 'Maar wij hebben Shirley
Manson'. Maar deze avond
blijkt dat niet voldoende. Om in
voetbaltermen te spreken: een
goede spits kan niet exceleren
binnen een slecht functioneren
de ploeg. En als popmuziek
voetbal was, dan was Shirley
Manson allang geleden wegge
kocht door een betere. Manson
ten spijt was dit een concert om
heel snel te vergeten.
theater recensie
Dick Van Teylingen
Het Vervolg speelt De gelukkige
huisvrouw Naar de roman van Heieen
van Royen Bewerking en regie: Léon van
der Sanden. Decor: Ek van Roosendaal en
Cathanna Scholten. Met Hadewych
Minis, Arjan Duine, Rob van Gestel en
Chiara Tissen. Gezien in het LAKtheater
op 12 april. Vanavond herhaling.
Het decor is van een gifkleur
die in de jaren zeventig eufe
mistisch 'appelgroen' werd ge
noemd. De kussens in de zitkuil
zijn roomwit en de vissen in het
videoaquarium zijn al even
strak gedesignd. De huiskamer
is helemaal van deze tijd, net
als de mensen die erin wonen:
Lea en Harry. Mooi, snel, rijk en
geil. Hij heeft een baan in de
vastgoedbranche en brengt het
geld met scheppen tegelijk bin
nen, meer nog dan zij uit kan
geven. 'En dat zegt wat.' Zij kan
zich dus helemaal storten in
een leven vol instant behoef-
tenbevrediging, en doet dat vol
overgave.
Het yuppenleven wordt plotse
ling anders als hij een kind wil.
Waar die wens vandaan komt,
weten we niet; misschien om
dat hij dat gewoon nog niet
had. Zij moet wel even slikken:
met zo'n buik heb je alleen nog
maar vrouwen om je heen. en
daar heeft ze helemaal geen zin
in. 'Zwangerschap is een ima-
gokiller.' De zwangerschap ver
loopt vlekkeloos maar de be
valling is een nachtmerrie. Lea
wordt psychotisch, belandt bij
een psychiater, haalt op zijn ad
vies het rouwproces in dat ze
na de zelfmoord van haar vader
had overgeslagen, maar het
loopt niet goed af.
Léon van der Sanden van de
Maastrichtse theatergroep Het
vervolg bewerkte de bestseller
De gelukkige huisvrouw. Dat
werd een hit dankzij hoofdrol
speelster Hadewych Minis, een
acteerbeest zoals de Maas
trichtse toneelschool ze niet elk
jaaraflevert. Ze heeft een stem
als een meisje van het studen
tencorps dat na een week ont
groening nog vier voetbalvel
den beschreeuwt en een al even
overdonderende motoriek. Een
zwangerschap, een^psychose
met drie stemmen t^elijk, een
baring die steeds erger wordt,
ze draait haar hand er niet voor
om. Soms struikelt ze van pure
acteerdrift bijna over zichzelf
en regelmatig hoop je dat de
turbo even uitzet, omdat we in
het LAK ziitten en niet in de
Groenoordhallen.
De overmatige stijl past bij Van
der Sandens aanpak: slapstick
en grand guignol. Van subtiele
nuances moet De gelukkige
huisvrouw het niet hebben.
Man Harry (Arjan Duine) is ex
treem bot. en psychiater Beau
(Rob van Gestel) en vroed
vrouw Machteld (Chiara Tis
sen) voldoen aan alle clichés.
Leuk zijn ze wel, maar ze ma
ken het verhaal niet geloof
waardiger. Gelukkig zie je Lea
door ai haar gjrofgebektheid
heen wel degelijk worstelen
met het leven. Tot aan het
mooie einde toe.
