VN erkenden
al na studie in
1999 schuld
-MD m
BINNENLAND 1
'We hebben daar onze stinkende best gedaan'
Couzy: Vechten is nooit een optie geweest
Van Kemenade rekende niet af met doofpot
jduwen
edend over
)D-rapport
'Ik kan iedereen
recht aankijken'
Goed en fout
Klaar terwijl u wacht!
0
°1
Jleg
ege B&W rond
sterdam
erdam - Amsterdam heeft
fieuw college van burge-
Iter en wethouders. Dat
fle komende vier jaar wer-
jnder het motto 'Alleen het
taat telt'. Het akkoord is
middag door de fracties
[vdA, WD en CDA goedge-
i De PvdA krijgt 3 wethou-
josten, de WD 2 en het
wjzericoon
»r Sex Court'
veen - ChristenUnie-lei-
Jüng wil de Kijkwijzer uit-
tn met een vuilnisbak-
Itje. Deze zou symbool
»n staan voor program
me echt niet kunnen'. Ve-
fcnkt daarbij aan Sex
I Temptation Island en
nma's met 'buitensporig
|d'. Veling deed zijn voor-
i gisteren tijdens een ver-
gsavond in het Drentse
;veen. De kijkwaakhond
VI voerde begin vorig jaar
kwijzer in om kijkers te
neren over de inhoud van
imma's en films.
itie arresteert
fans Amstelcup
Udam - De politie heeft
[ivond in Amsterdam 46
Isupporters aangehou-
n de ArenA werd de halve
lom de Amstelcup tussen
n PSV gespeeld. Voor de
trijd hield de politie 41
ans aan. Tijdens en na de
tijd kwamen er nog vijf
rters van beide clubs bij.
jlitie greep voor de wed-
i, toen in de binnenstad
bnfrontatie tussen de twee
prtersgroepen dreigde.
dslag door
i met HIV
I- Een 32-jarige man uit
teloo is gisteren door de
tank in Assen veroordeeld
K maanden voorwaardelij-
fetraf en 240 uur dienstver-
j. De rechtbank achtte
f huldig aan poging tot
Bag, omdat hij seks had
ir condoom met zijn
(in terwijl hij wist dat hij
?t was met het HIV-virus.
irt/gpd - ,,Ik kan dit
|land niet als toerist bekij-
it ik word hier voortdu-
irinnerd aan het leed en
in mijn eigen land. Door
;er van de Dutchbatters
ier nooit willen blijven."
Abdurahmanovic (47) is
de vier vrouwen uit Sre-
die op uitnodiging van
terkerkelijk Vredesberaad
ijf dagen in Nederland
rband met het verschij-
het NIOD-rapport.
woedend en zeer onte-
over het NIOD-rapport,
Dutchbat eigenlijk wordt
liliteerd. Daarom verlie-
vrouwen halverwege de
Itatie samen met IKV'er
mstijde zaal. „Wij wilden daar
lal niet naar luisteren",
it Hajra Catic (58) die
e ik ejhaar man ook haar zoon
inS*. „Dutchbat heeft onze
s zoen opgeofferd om vrou-
daajen kinderen te redden
ie heeft het recht om
nk direr te beslissen?"
o'n cpben in het uittreksel van
l kuibport al zoveel dingen ge-
lan fin die niet kloppen dat ze
ippeÉ twijfelen aan de be-
Ik waarheid van het hele rap-
sooraWe hadden gehoopt van-
etenpe waarheid te kunnen ho-
lar we hebben nog geen
leel van de waarheid ge-
zegt Hasa Selimovic
Als Verbitterd. Zij verloor niet
If hejhaar man, maar ook haar
dan jonen en broer. Neder-
t?" Vil de schuld van de geno-
pn zich afschuiven."
donderdag 11 APRIL 2002
Dutchbatters voelen zich opgelucht en in hun eer hersteld
door Hans Leber
assen - Dutchbatters zien het Srebrenica-rapport van het
NIOD als een verlate rehabilitatie. Na jarenlange ontken
ning van hun inspanningen in de moslimenclave is er ein
delijk een onderzoek dat hun werk in Bosnië waardeert.
Achteraf, dat wel. Ruim tweehonderd Dutchbatters die de
val meemaakten, verzamelden zich gisteren in Assen.
Ze komen met het hoofd omhoog de poort uit van de
Johan Willem Friso-kazeme in Assen, de Dutchbatters.
Dat was 's ochtends heel anders, toen ze een beetje als
bange vogeltjes het kazemeterrein opliepen. „We wisten
niet wat er komen ging, misschien kregen we opnieuw
een klap in de nek." Nu zijn ze gerehabiliteerd, vindt Je
roen Smeets uit Roermond. „En ik hoop dat de mensen
nu eindelijk willen aannemen dat we daar ons stinken
de best hebben gedaan."
Smeets is opgelucht, dat wil-ie best toegeven. Hij was 22
toen hij de val van de enclave meemaakte. De afgelopen
jaren moest hij telkens weer narigheid over Dutchbat
aanhoren. „Daar word je wel een keer flauw van. Ik
hoop dat dat nu een beetje anders wordt." Het scheelt
nogal, of je wel of niet op een verjaardag moet uitleggen
waarom je niet schuldig bent aan de dood van duizen
den mensen."
Maatschappelijk werker Dijkema had gistermorgen de
herinneringsbadge van Srebrenica al opgespeld, iets wat
niet veel Dutchbatters na het debacle hebben gedaan.
Maar Dijkema is strijdbaar: „We gaan met een blij ge
moed de poort uit. De spanning van vanochtend is ver-
Karremans voelt zich
niet gerehabiliteerd
Dutchbat-commandant Karremans voelt zich niet
gerehabiliteerd door het NIOD-rapport over de val
van Srebrenica. Tegen het NOS-Joumaal sprak hij
gisteren de hoop uit dat Dutchbat ooit van alle smet
wordt gezuiverd, maar Karremans voegde er direct
aan toe dat hij niet denkt dat dat zal gebeuren. „Ik
trek me dat persoonlijk heel erg aan." Hoewel uiterst
voorzichtig in zijn formuleringen heeft Karremans
ook het nodige aan te merken op de landmachttop.
In het licht van de NIOD-kritiek op bevelhebber Cou-
zy merkt Karremans op dat 'hij wel het gevoel heeft
gehad dat er eerder en meer duidelijkheid geschapen
had mogen worden'.
dwenen." Dijkema was in Srebrenica zelfs pastor voor
de eenheden. „Van protestantse huize, en er is in die
bange dagen veel gebeden. We zijn kapot gegaan van
angst."
Ook in Assen aanwezig was kolonel Karremans, die als
commandant van Dutchbat voor ontelbare tv-stations
op de wereld verscheen in een ontluisterende borrelses
sie met generaal Mladic. Hoewel het rapport ook voor
hem niet ongunstig uitvalt, staat hij de pers niet te
woord. Karremans regisseerde ook al eens de uitgave
den haag/gpd - „We zijn tekort
geschoten. Er zijn fouten ge
maakt. Door de internationale
gemeenschap, en ook door Ne
derland. Er zijn twee dingen: of
je faalt of je hebt succes. Dit was
duidelijk geen succes." Aldus
premier Kok in een eerste reac
tie op het NIOD-rapport.
Hij spreekt van 'indrukwekken
de, gedetailleerde en volledige
beschrijving' door het instituut
voor oorlogsdocumentatie. En
hij deelt de kritische analyses
grotendeels. „Ik kan iedereen
recht in de ogen kijken. Ook na
dit rapport. Öc sta voor wat ik
heb gedaan en niet heb gedaan.
Heb op geen enkel moment
mijn rol verzaakt."
Of hij zich persoonlijk verant
woordelijk voelt voor het dra
ma? „Aan de politieke en staats
rechtelijke verantwoordelijkheid
heb ik genoeg. Die last is te dra
gen."
Schuldig aan de gewelddadige
dood van 7.500 moslims is er
maar één, benadrukt Kok. „En
dat is generaal Mladic. Hij deel
de de lakens uit, samen met die
Servische moordcommando's
van hem."
Van Mierlo, Van Aartsen, De Crave, Kok en Hermans (v.l.n.r.) luisteren aandachtig naar NIOD-directeur Blom. Foto: GPD/Harmen de Jong
door Jaco van Lambalgen
en Lianne Sleutjes
den haag - Landmacht-generaal b.d. Hans
Couzy staat pal achter zijn mannen, ook al
is hij inmiddels uit dienst. Couzy, bevel
hebber van de landmacht tijdens de val
van de moslimenclave Srebrenica in juli
'95, concludeert dat het onderzoek van het
Nederlands Instituut voor Oorlogsdocu
mentatie (NIOD) 'recht doet aan de inzet
van Dutchbat'. Maar hij verwerpt de kritiek
op zijn eigen functioneren en dat van de
rest van de landmachttop.
Het NIOD-onderzoek verwijt de land
machttop dat doelbewust informatie
werd achtergehouden voor de toenmalige
minister van defensie Voorhoeve. Dat
slaat dus op u?
„Dat wordt steeds gezegd. Maar er was
een crisiscentrum bij de landmacht en
een op het ministerie. Van elke brief bij
ons ging een kopie naar de minister. In
beginsel kregen ze elk bericht. Natuurlijk
ls er wel eens eentje niet doorgezonden
•maar dat was geen bewust beleid. Zoiets
gebeurt in.de hectiek van het moment,
als er vierhonderd telegrammen binnen
komen."
Maar lag dat niet ook aan de verhouding
tussen u en de minister? U kon toch niet
zo goed overweg met Voorhoeve?
„Je kunt 86 kisten met informatie geven
aan de minister. Je maakt een keuze wat
voor hem van belang is. Maar je maakt
nooit een goede keus. De vraag is of een
minister elk detail moet weten. Voorhoe
ve zat bijna zelf leiding te geven aan de
operaties. Hij zat links en rechts te bellen
en opdrachten te geven. Zijn betrokken
heid was buitengewoon groot, maar ver
standig is het niet. Want hij begreep
sommige dingen niet. Hij heeft niet
Landmacht-generaal b.d Couzy.
Foto: GPD/Harmen de Jong
doorgeleerd voor militaire vaktaal. Het
probleem is: oorlogvoering gaat heel cha
otisch. Dat realiseerde hij zich niet.
Voorhoeve krijgt van het NIOD het verwijt
dat hij geen grip had op de defensieorga
nisatie. Herkent u daar iets van?
„Dat is wel waar. Het is niet zo dat wij
niet loyaal zouden zijn. Maar dat zal
Voorhoeve voortdurend gezegd hebben
tegen het NIOD. De koninklijke land
macht is echt loyaal geweest."
Het onderzoek meldt dat landmachttop
en kabinet geen belangstelling hadden
voor het aanbod van de Amerikaanse CIA
om de troepen van de Serviërs en die van
de moslims in de enclave af te luisteren.
Mede door gebrek aan inlichtingen kwam
de val van Srebrenica als een volslagen
verrassing. Waarom wilde u die informa
tie niet?
„Dat past niet in de onpartijdigheid van
de Verenigde Naties. Als troepen leve
rend land moet je je niet bemoeien met
de daadwerkelijke uitvoering: er waren
26 landen die eenheden leverden, dan
wordt het een puinzooi. Engeland en
Frankrijk deden dat wel, maar dat zijn
grote landen, die zitten in de Veiligheids
raad. Als Nederland heb je absoluut geen
invloed. En dan nog. Als we het eerder
hadden geweten, dan konden we vanuit
Den Haag niets doen. De Verenigde Na
ties wilden immers niet vechten. Vechten
is nooit een optie geweest."
NIOD trekt van leer tegen oud-commissaris van de koningin
den haag/gpd - Oud-commissaris van de
koningin van Noord-Holland Van Kemena
de heeft te snel en te beperkt onderzoek ge
daan naar de vraag of de landmachttop
doelbewust haar onwelgevallige kwesties in
de doofpot heeft gestopt.
Daarmee heeft Van Kemenade zich volgens
het NIOD voor het karretje laten spannen
van defensieminister De Grave.
„Vrij pijnlijk", zo karakteriseren enkele Ka
merleden het oordeel van het NIOD over de
rol van Van Kemenade in de nasleep van de
Srebrenica-affaire. „Ik heb dat onderzoek
naar eer en geweten gedaan", zegt Van Ke
menade, recent benoemd tot minister van
staat.
Hij werd in augustus 1998 gevraagd onder
zoek te doen naar de vraag of defensieper
soneel de waarheidsvinding rond Srebreni
ca doelbewust had belemmerd.
Aanleiding voor het onderzoek waren diver
se affaires die opdoken in de media. Een
daarvan was die van het fotorolletje dat de
fensie had verprutst. Na zes weken conclu
deerde Van Kemenade dat er helemaal geen
sprake was van een doofpot. Hij bekritiseer
de wel diverse onderdelen van de defensie
organisatie. Volgens het NIOD heeft Van Ke
menade forse steken laten vallen. Zo sprak
hij niet met een aantal spilfiguren en vroeg
hij vaak niet systematisch door. Ook maakte
hij bij aanvang van de gesprekken standaard
de opmerking: „Vertrouwelijke informatie
waar ik helemaal niets mee kan doen, wil ik
niet weten."
Volgens het NIOD hebben zijn gespreks
partners zich daardoor mogelijk belemmerd
gevoeld vrijuit te spreken.
Van Kemenade zegt wel degelijk goed door
gevraagd te hebben. „Bij deze gesprekken
zijn wij niet gestuit op systematische onwil
bij Defensie. Maar als je vier jaar langer on
derzoek doet, zoals het NIOD, stuit je daar
wellicht wel op. Ik heb heel nadrukkelijk
geen onderzoek gedaan naar de val van Sre
brenica zelf. Het ging mij er alleen maar om
COMMENTAAR
van zijn (later zwaar bekritiseerde) boek met een precie
ze mediacampagne.
Tijdens een door Defensie georganiseerde persbijeen
komst waarbij (ex)Dutchbatters rondlopen die nog
steeds militair zijn, wordt hoog opgegeven over Karre
mans. „Hartstikke mooi dat-ie er was", zegt majoor Ha-
geman uit Assen achteraf. Maar buiten laat een anonie
me Dutchbatter weten geen goed woord voor Karre
mans over te hebben. „Laat ik het zo zeggen: ik heb niks
met die man. Helemaal niks. Maar ik vond het wel knap
van 'm dat hij hier ook was."
Een ander verschil tussen militairen en ex-militairen is
de reactie op het NIOD-rapport. De eersten die zich tij
dens een korte persbijeenkomst presenteren, willen niet
van 'opluchting' of 'eerherstel' spreken, omdat ze vin
den dat dat niet kan met zo'n 'tragedie' van duizenden
doden als achtergrond; allen gebruiken dit woord, het is
ze wellicht ingefluisterd door voorlichters van het mi
nisterie. De ex-militairen daarentegen komen er bij de
poort duidelijk voor uit dat ze opgelucht zijn en spreken
ook over eerherstel.
Gebeten hond voor de Dutchbatters was gisteren voor
man Mient-Jan Faber van het IKV (Interkerkelijk Vre
desberaad) die het rapport met de grond gelijk maakte.
Tijdens de presentatie in Den Haag verliet Faber boos
de zaal, met medeneming van moslimweduwen uit Sre
brenica.
Dijkema verwoordde de gevoelens van de Dutchbatters:
„De Koude Oorlog is voorbij, mijnheer Faber heeft niets
meer te doen en gebruikt nu Srebrenica om zichzelf
weer belangrijk te maken. Daarbij misbruikt hij deze
vrouwen uit Srebrenica."
In tijden van oorlog zijn goed en fout vaak onhanteerbare
begrippen. Wie de dood in de ogen kijkt, neemt besluiten die
later moreel vaak nauwelijks meer tè bevatten zijn. Dutchbat
kwam in 1995 in Srebrenica in zo'n ónmogelijke situatie: een
dreigende humanitaire ramp. een feitelijke etnische zuive
ring, het risico van de moord op duizenden moslimmannen.
Alleen moralisten als DCV-voorman Faber weten dan achteraf
een gemakkelijk soort gelijk te halen. Het NIOD-rapport over
de Srebrenica-tragedie praat terecht niet over 'schuld' van de
blauwhelmen, maar legt bloot hoé zij door de Europese en
Nederlandse politiek bijna onafwendbaar naar het duivelse
dilemma werden gevoerd.
Fout zijn na de oorlog is iets heel anders. De legertop, onder
leiding van de generaals Couzy en Van Baal, deed er na Sre
brenica alles aan het eigen blazoen schoon te poetsen. On
welgevallige informatie werd weggemoffeld, de minister
werd slecht geïnformeerd. Waar de uitzending van Dutchbat
begon als een demonstratie van hef paradepaardje van de
luchtmobiele brigade, mocht hèt promotiefilmpje ook 7.500
doden later niet worden verstoord.
Minister van defensie De Grave gaf vlak na zijn aantreden
opdracht uit te zoeken of de legertop er bewuste doofpot
praktijken op na heeft gehouden. Onderzoeker Van Kemena
de pleitte de generaals razendsnel vrij. Het NIOD velt een
hard oordeel over Van Kemenade: hij was er vooral op uit op
korte termijn orde op zaken te stellen, en was minder geïnte
resseerd in 'waarheidsvinding'. Aanwijzingen voor een doof
pot 'onderkende Van Kemenade iliet', aldus het NIOD. Dat
is een vernietigend vonnis. Van Kemenade heeft de nasleep
van Srebrenica opgevat als een bestuurlijk klusje. In werke
lijkheid ging het om de grootste naoorlogse massamoord in
Europa.
Couzy is gepensioneerd, Van Baal geptomoveerd. Zij verdie
nen het niet langer in uniform of als 'generaal b.d.' rond te
lopen. En Van Kemenade is zijn zojuist verworven eretitel
van minister van staat niet waard. Wie genocide toedekt, is
moreel pas echt fout.
U hoorde kort na de val van de enclave
dat een pantservoem.bg van Dutchbat
over een aantal moslims gereden zou zijn.
Waarom meldde u dat niet?
„Ik vond het doorgeven van het overrij
den niet belangrijk. De sergeant kreeg
opdracht om weg te rijden maar kon dat
niet. Er waren zoveel vluchtelingen op en
rond het voertuig van die sergeant, hij
leek de rattenvanger van Hameien wel.
Er werd geschoten en hij reed in paniek
door. Later hoorde hij dat hij waarschijn
lijk over enkele vluchtelingen was gere
den. Ja, in oorlogstijd gebeuren dat soort
dingen. Hoe triest ook. Maar wat ik be
langrijker vond, was dat dezelfde militai
ren meldden dat er gevechten waren uit
gebroken tussen moslims onderling:
mensen die wilden vluchten werden te
gengehouden. Dat had ik nog niet eerder
gehoord dus dat meldde ik aan Voorhoe
ve. Dat raakte me het meest."
Wat moet er nu gebeuren na het NIOD-
rapport?
„Ik ben nog steeds voor een parlementai
re enquête. We hebben nooit afgerekend
met het Srebrenica-trauma. Er is altijd
veel aandacht geweest voor de fouten in
de uitvoering, het NIOD heeft ook veel
aandacht besteed aan de politieke be
sluitvorming, die was tot nu toe onderbe
licht. Een enquête is een goed middel om
de waarheid boven tafel te krijgen. En er
iets van te leren."
door onze correspondent
Ans Bouwmans
Washington - Hoewel de Bos-
nisch-Servische generaal Mladic
volgens het NIOD de hoofdschul
dige is aan de massamoord in
Srebrenica, legt het Nederlandse
onderzoeksinstituut een gedeel
de verantwoordelijkheid neer bij
de Verenigde Naties. Maar daar
van zal de volkerenorganisatie
niet erg zijn geschrokken, want al
in 1999 hebben de VN na een ei
gen onderzoek schuld erkend.
Volgens het NIOD slaagden de
Verenigde Naties er niet in de
'veilige' moslimenclave Srebre
nica te beschermen. De VN faal
den, omdat het secretariaat te
lang bleef geloven dat het de
wede kon handhaven terwijl er
helemaal geen spraken was van
wede, aldus VN-secretaris-gene-
raal Annan in 1999. Er was niet
eens sprake van een staakt-het-
vuren in Bosnië. De veronder
stelling dat de VN-wedestroe-
pen desondanks zouden wor
den gerespecteerd, bleek in de
praktijk onjuist, zo staat in het
VN-rapport te lezen.
Het beleid dat door de interna
tionale gemeenschap was uitge
stippeld (een wapenembargo,
humanitaire hulp en veilige
plaatsen) in reactie op de oorlog
in Bosnië, schortte aan alle kan
ten, zo stelde de secretaris-ge
neraal vast En al voor de aanval
op Srebrenica was het voor de
VN en alle, lidstaten duidelijk dat
de veilige plaatsen niet veilig
waren.
Dutchbat was licht bewapend
en de VN-top was uitermate
huiverig voor het gebruik van
luchtsteun. We hadden niet
door dat de Serviërs de enclave
aanvielen met het doel de Bos-
niërs uit te roeien, zegt Annan in
het rapport. Hij erkende dat
niets was gedaan met verzoeken
om luchtsteun van Dutchbat,
maar hij weet dat voor een deel
aan onduidelijke rapportering
vanuit de enclave.
Een woordvoerder van Annan
liet gisteren weten te willen
wachten met een reactie op het
NIOD-onderzoek totdat de VN
het rapport goed hebben bestu
deerd. „We hebben aan het on
derzoek meegewerkt en juichen
elke poging om licht te laten
schijnen op deze zaak toe", al-
dus woordvoerder Haq.
(advertentiès)-
antwoord te krijgen op de waag of De Grave
zijn defensieapparaat kon vertrouwen. Daar
kan een minister niet jaren op wachten."
Zijn conclusie dat de samenwerking en
communicatie binnen de defensieorganisa
tie haperden, was volgens het NIOD een wel
erg algemene slotsom.
Van Kemenade richtte zich puur op manke
menten in de organisatiestructuur. De be
vindingen dat de problemen mogelijk ook
werden veroorzaakt door onwil of bewuste
tegenwerking, werkte hij niet verder uit.
Al met al heeft Van Kemenade zich meer la
ten leiden door de noodzaak óm op korte
termijn orde op zaken te stellen dan door
waarheidsvinding, stelt het NIOD. Van Ke
menade bood zijn opdrachtgever de moge
lijkheid om te breken met het verleden door
Defensie te bekritiseren zonder het van
kwade trouw te beschuldigen.
De Grave reageerde inderdaad opgelucht en
nam de conclusies van het rapport onver
kort over.
4 roomschijven en 4 siavinken
samen €5,50
Uren in de keuken staan? Wdnec! Want tijdens de sprintweken
t/m 11 mei heeft de Keurslager tal van snelle aanbiedingqjxoals kip,
salades en kant-en-klaar gerechten. In een handomdraai u de
lekkerste maaltijden op tafel. Klaar, terwijl \i maar eventjes wacht.
En voor nog meer snelle tips trekt u een sprintje naar: wwwJceurslager.nl I
>yu
/Oa~V tpttyx&tcrs.!
Gezond leven? Dat kan nu. Bij dc grootste
spedaalzaak voor je gezondheid en tjér adres
voor handige hulpmiddelen. Van MocddAik-
en cholesierol'metcr tot orthopedische
lig/zitkussens en van het grootste assortiment vitamines
tot luchtbehandelaars. knikken, spoubraces en scoótm.^'V
Gratis deskundig advies en altijd leuke
aanbiedingen.'
DE GEZONDHEIDS/l WINKEL
>;•-
Haarlemmerstraat 190 - Leiden - Telefoon: 071 - 5140657
