ledereen wordt na zijn dood mooier'
KUNST CULTUUR
film mag best een kwartiertje later beginnen
Mond afvegen met literatuur van Marek van der Jagt
'Fruittr(h)ee' een
vloeiende eenheid
in pakkend decor
ep
Dez4nhal zoekt
Vertrouwde
feestformule
'Groot Niet
Te Vermijden'
zaterdag 6 APRIL 2002
der JooP
-Holl;
voorstelling
in Alphen
an den rijn - Youp
Hk speelt donderdag 11
Alphen aan den Rijn
i voorstelling. Op ver-
fhet Parktheater doet
£.15 uur een tweede
'Youp speelt Youp'.
des1
ergunn
)r de
zij
ere ka
boot j
gen er
nte, del
ïeemrajp uur is er een
ig. Omdat zoveel be-
ïg bestond, heeft de
zich laten overhalen
op een avond te spe-
lartverkoop begint
iddag om 12.30 uur in
ieater (max. twee
ler persoon).
•i t dichter
1 ninga dood
Wa^EN - De Friese dichter
ver Douwe Tamminga
f*r\in op 92-jarige leeftijd
UJn. Hij is van grote bete-
veest voor de Friese li-
Een aantal van zijn
hm njdels werd in het Ne-
dê ij vertaald,
aan (j
i de
a een
had
;n
Hij vi
van al
nmidi
\ns St
it dat
;r vaIV geme
geijve
den haag/gpd - Uitgeverij De Geus g
bruikt de servetten in de treinen van de
Nederlandse Spoorwegen om de Marek
van der Jagt-lezing in Wenen aan te
kondigen. Ook zijn tweede roman, die
volgende maand moet verschijnen,
wordt de komende twee weken op de
papieren morsdoekjes aangeprezen.
Treinreizigers krijgen de servetten als
zij een kopje koffie kopen bij de Rail
tender. Op de in totaal 225.000 servet
ten wordt op de ene kant de literaire
reis naar Wenen uit de doeken gedaan.
Op de andere zijde staat de aankondi
ging van Van der Jagts nieuwe boek
'Gstaad 95-98' en een citaat uit zijn de
buut 'De geschiedenis van mijn kaal
heid'.
Treinreizigers kunnen zich op de site
van de NS (www.tijdvoorlezen.nl) voor
het arrangement (kosten 379 euro) op
geven. De servettenactie is een onder
deel van de samenwerking tussen uit
geverij De Geus en de Nederlandse
Spoorwegen die van 16 tot en met 20
mei de literaire reis naar de Oostenrijk
se hoofdstad organiseren. De lezing
wordt op 17 mei gehouden in het Ra-
disson SAS hotel door Amon Grunberg,
van wie velen vermoeden dat hij zich
verschuilt achter de naam Marek van
der Jagt. ,,We hebben Grunberg geko
zen omdat hij affiniteit heeft met de
naamgever van de lezing", zegt De
Geus-uitgever Reinjan Mulder desge
vraagd. Of Grunberg inderdaad Van der
Leidenaar Cees van Hoore over nieuwe roman 'Zo'n Vader'
beringen
joodse
dseenschap
Stedelijk Museum De
stelt een tentoonstel-
Jen over het joodse le-
mJ aleiden in de periode
Tr
5. Voor deze expositie
seum nog op zoek naar
idie informatie of tast-
geleden dat een grote
len uit Leiden en om-
leringen hebben aan
geijvf' 8emeensc^aP deze
Im^diaart 2003 is het precies
UJ?..S verd weggevoerd naar
'Jnatiekampen. Dankzij
3en °fcelijke verzet overleefde
weei, --
ie gef
egel
recoij
enf
ïelft van de joodse ge-
ap in Leiden de oorlog,
tentoonstelling 'Vervol-
jescherming, joden in
omgeving van 1933
wil De Lakenhal vol-
Sijaar stilstaan bij deze
consLissen. In de expositie
rojk aandacht besteed aan
?sszetting van het joodse
a ,e' de oorlog. Centraal op
1111 litatie staat een lijst met
Iw erWi alle omgekomen jo-
.Leiden en omgeving.
™it vormt ook het uit-
voor een toeicomstig
it in de stad.
door Coen Polack
leiden - „Ik wilde eeri portret
schetsen van een man in het na
oorlogse Den Haag die moet
knokken voor zijn vreten en die
vrij wil zijn." Vijftien jaar na het
verschijnen van zijn romande
buut publiceerde de Leidse schrij
ver, dichter en journalist Cees van
Hoore vorige maand zijn tweede
roman 'Zo'n Vader'. Het is een
boek geworden over dood, liefde,
Den Haag en de jaren '50.
In de roman beschrijft een zoon
het leven van en met zijn vader.
Het is een liefdevol portret van
een ambitieuze, soms harde en
driftige arbeider, die ondanks de
moeilijke en arme tijd waarin hij
leeft, vol verlangen en humor in
het leven staat. „Ik laat van deze
man niet alleen de onvolkomen
heden zien, maar ook zijn goede
kanten. De zoon oordeelt niet
over zijn vader, dat heb ik na
tuurlijk bewust zo gedaan. Ik wil
laten zien dat eigenlijk iedereen
na zijn dood mooier wordt dan
hij was. Dat is één van de
grondgedachten van dit boek."
Het boek speelt voornamelijk in
de jaren '50. Van Hoore: „Je
hoort wel eens zeggen dat men
sen zich vormen naar de omge
ving waarin ze leven. De harde
persoonlijkheid van de vader in
het boek is gevormd door het
Haagse arbeidersmilieu in een
tijd waarin de oorlog nog als een
soort slagschaduw over alles
heen lag. Ik heb geprobeerd in
de taal het ritme en het timbre
van die tijd weer te geven. Het
was een kleurloze, zwart-witte
tijd. Er lag een soort laag van
antracietgruis over alles heen."
De vader in het boek is vooral
een Hagenaar. Van Hoore: „Den
Haag is een maffe stad. Het is
bijvoorbeeld harder, onvriende
lijker dan Amsterdam. Als je in
Den Haag een kroeg binnen
stapt wordt je meteen aangeke
ken met zo'n blik van 'wat moet
jij hier nou'. Als je de mensen
leert kennen dan zijn ze een
stuk vriendelijker dan je op het
eerste gezicht zou zeggen. De
vader in dit boek is ook zo. Hij is
hard, hij neemt geen blad voor
de mond en als hij begint te
schelden dan vliegen, typisch
Haags, de ziektes je om de oren.
Maar ik laat tegelijkertijd zien
dat er ook heel veel liefde in
hem zit, dat hij een zachtere
kant heeft die onder de opper
vlakte ligt."
De vader voelt zich in zijn ge
zinsleven geketend. Zijn ge
dachten dwalen bij het minste
af naar Wenen, waar hij in de
Tweede Wereldoorlog te werk
was gesteld. Dat waren voor
hem de jaren dat hij echt leefde,
daar was hij Wener onder de
Weners, daar was de actie.
„Voor veel Amsterdammers en
Hagenaars was de oorlog een
manier om te vluchten. Het was
avontuur. In de jaren voor de
oorlog heerste er een verplette
rende verveling. Als je thuis
kwam van het werk dan at je
wat, daarna staarde je naar het
behang totdat je er gezichten in
ontdekte en je ging naar je bed.
De oorlog betekende voor veel
mannen dat ze dat benauwde
bestaan konden ontvluchten.
Daar moetje natuurlijk niet mee
aan komen bij mensen die hun
halve familie zijn verloren in de
oorlog."
'Zo'n Vader' kent geen strakke
overkoepelende verhaallijn. In
de loop van de 38 korte hoofd
stukken krijgt de lezer een beeld
van de vader, van de rest van
het gezin en van de omgeving
en de tijd waarin het boek
speelt. „Het is een lappendeken.
Aan de hand van een aantal
pregnante situaties moet duide
lijk worden waar het om gaat. Ik
wil niet alles uitschrijven. Je
moet niet alles zo letterlijk wil
len duiden en verklaren en uit
leggen. Je kunt geen voetnoten
aanbrengen bij een gevoel dat je
wilt overbrengen."
„Daarentegen is niets slechter
dan het rechtstreeks op papier
pletteren van gevoel. Je moet
objectieve, nuchtere afstand be
waren tijdens het opschrijven. Je
merkt het bijvoorbeeld als je ie
mand wilt typeren, zeker ie
mand die heel dicht bij je staat,
dat het verrot moeilijk is om tot
de kem door te dringen. Het is
net alsof je tv kijkt en met je
neus vijf centimeter van de
beeldbuis bent gaan zitten. Dan
zie je alleen maar gekleurde
puntjes. Ik heb ontdekt dat de
meeste rake beschrijvingen pas
komen bij enige afstand. Heel
vaak ontstaat die afstand pas als
iemand er niet meer is. Zo heb
ik dat ook bij het beschrijven
van mijn vader gehad."
Van Hoore's eigen vader is deels
te herkennen in de vader in het
boek. „Het is half fictie, half feit.
Mijn vader was iemand die ook
tirades kon houden over wat
hem dwarszat. Iemand die geen
gezag accepteerde. In het eerste
hoofdstuk beschrijf ik dat de as
van de vader in zee wordt ver
strooid. Dat heb ik bijvoorbeeld
zelf meegemaakt. Dan sta je
daar op een boot met een koker
as in je handen. Dat vond ik
heel raar. Het is voor mij een
van de aanleidingen geweest om
aan dit boek te schrijven."
In 1988 publiceerde Van Hoore
een boekje onder de titel 'Dat
trekt wel bij - Bespiegelingen
van een aanstaande vader'
waarin hij de overpeinzingen bij
het vaderschap op papier zette.
Van Hoore heeft niet het gevoel
dat hij voor 'Zo'n vader' tegen
overgesteld te werk is gegaan.
„Ik vind het heel moeilijk om
dat zo te zien, omdat ik nog
steeds het gevoel heb dat ik
slechts in de vermomming van
'vader' rondloop. Ik voel me nog
te veel kind om volledig vader te
kunnen zijn. Ik bekijk het alle
maal vanuit hetzelfde, opzette
lijk naïeve perspectief. Ik wil me
kunnen blijven verwonderen
over wat ik meemaak."
'Zo'n Vader* verscheen bij Uit
geverij Podium. Prijs €14,90.
Cees van Hoore: „Ik heb ontdekt dat de meeste rake beschrijvingen pas komen bij enige afstand. Heel
vaak ontstaat die afstand pas als iemand er niet meer is." Foto: Mark Lamers
Jagt is wil hij niet bevestigen „In ieder
geval denken velen dat. We zien vaak
Grunbergs foto staan bij verhalen en
recensies over Van der Jagt." Voorals
nog gaat Mulder ervan uit dat Marek
van der Jagt zelf ook aanwezig zal zijn.
„Dat heeft hij tenminste aangekondigd
in een interview. Zijn hele familie zou
er zijn."
theater recensie
wijnand zeilstra
Voorstelling: Off the road again door
het Groot Niet Te Vermijden Gezien:
5/4. schouwburg Leiden Aldaar nog
te zien: vanavond
Nooit geweten misschien,
maar Elvis en Nana Mous-
kouri hadden samen een
zoon die ook in de muziek is
gegaan. Deze Elvis Mouskou-
ri brengt, zoals te verwachten
valt, een geheel eigen combi
natie van Amerikaanse rock
met Griekse ritmes. Natuur
lijk is dit alles flauwekul,
maar het past wel perfect in
de kolderieke fantasie van
Het Groot Niet Te Vermijden.
Louis Kockelmann, het boeg
beeld van HGNTV, kan zich
in een dergelijk nummer
heerlijk uitleven.
Het is één van de vele muzi
kale nummers annex sket
ches uit 'Off the road again',
het inmiddels zevende pro
gramma, waarmee het illus
tere gezelschap dit seizoen
langs de theaters toert. En zo
als vanouds is het een bonte
reeks muzikale uitstapjes:
van boeddhistische monni
ken die sereen de carnavals
kraker 'Bloemetjesgordijn'
zingen tot bibberende eski
mo's die Visite' en "Non, je
ne regrette rien' ten gehore
brengen.
Soms ook maakt de flauwe
kul plaats voor enkele stevige
muzikale intermezzi. En
steeds blijkt het vijfkoppige
gezelschap (Sjoerd Plak, Peter
Tinke, Jochem Kroon, Martin
Bakker en Louis Kockel
mann) te bestaan uit veelzij
dige instrumentalisten die
een feestelijk sfeertje weten
op te roepen. Daarbij over
heerst het karakter van de
ongecompliceerde feest
avond. Als Kockelmann bij
voorbeeld aan het begin van
de avond vraagt, of we er een
beetje zin in hebben, laat het
antwoord daarop zich pro
bleemloos raden. Als het de
kans krijgt, zingt het publiek
maar al te graag mee.
Het programma draait als
een geoliede machine. Ui
terst vlot en soepel verlopen
tal van kleine changementen
die steeds opnieuw voor een
andere aankleding en setting
zorgen. Vanavond wordt het
feestje in de Leidse schouw
burg nog een keer voor een
andere groep van vijfhonderd
vaste fans herhaald. Ze zullen
professioneel op hun wenken
bediend worden.
theater recensie
maarten baanders
Voorstelling: 'Fruittr(h)ee' door Rogie
Company. Gezien 5/4 LAKtheater
Leiden. Aldaar nog te zien: 6/3
Pakkend is het decor waarin
'Fruitt(h)ree' zich afspeelt. In
een constructie van metalen
stangen en draaibare (projectie)
schermen worden met smaak
volle belichting telkens wisse
lende effecten opgeroepen. Het
toneelbeeld krijgt altijd veel
aandacht bij Rogie Company,
maar het bijzondere is deze
keer dat het decor onderdak
biedt aan werk van drie zeer
verschillende choreografen.
Piet Rogie, Megumi Nakamura
en Bruno Listopad zijn indivi
dualisten met zo'n eigen kijk op
beweging, dat het een wonder
mag heten dat hun samenwer
king zo'n vloeiende eenheid
heeft opgeleverd. Het decor is
daarbij zeker een bindende fac
tor.
In het eerste deel, 'Space of the
Shadows' van Piet Rogie, komt
het contrast tussen trefzeker
heid en ongepolijste gebaren
aangrijpend op je af. Een dan
ser en een danseres gaan op in
een zoekend samenspel. Ze zijn
op elkaar aangewezen en ze
zijn zwaar voor elkaar. Telkens
komen ze in de heldere bewe
gingspatronen van de overige
vier dansers terecht, maar erin
opgaan kunnen ze niet. De
sfeer is een beetje zwaar en
down. Het spannende is dat er
uit hun zoekende gebaren van
tijd tot tijd een groot raffine
ment tevoorschijn komt, bij
voorbeeld wanneer de danseres
haar benen als een schaar op
de schouder van de danser
klemt. Maar hoe fraai die mo
menten ook zijn, het zoeken is
een thema dat bij Rogie nooit
ophoudt.
Hetzelfde pessimisme beheerst
'Once' van Megumi Nakamura.
De kracht van dit werk zit in de
eenheid tussen dans, filmbeel
den en muziek. Strohalmen,
stromend water en wolken wor
den weerspiegeld in de dans.
Het zijn eenzame ervarigen. De
dansers gaan langs elkaar heen,
hoezeer ze ook naar elkaar
hunkeren. Een danseres loopt
weg zonder te merken dat een
ander zich aan haar enkels
vastklampt. Hoewel dit bewe
gingsspel minder ingenieus in
elkaar zit, is de emotionele uit
werking sterk.
Speelser en dynamischer is
'Storm Stress van Bruno
Listopad. Drie dansers zijn druk
met elkaar in de weer. Ze fasci
neren met hun bewegingen die
machtiger zijn dan het lichaam
en met de onrustige verknopin
gen van hun lichamen. Er zit
een heldere, soms hilarische
gekte in, die er soms om vraagt
in bedwang te worden gehou
den. Hoe wild dit alles ook
overkomt, in feite zijn deze li
chamen kwetsbaar in hun wor
steling met wat hen omringt.
Mooi is daarna de overgang
naar het eveneens kwetsbare
'To Act, I Come', een solo door
Yanaika Holle, gemaakt door
Piet Rogie. In de afwisseling van
introverte momenten, het aftas
ten van grenzen en de mooi op
gevoerde overgave aan de
ruimte, laat de danseres alle
subtiele nuances van een zoe
kende persoonlijkheid zien.
Uhinski na ingrijpende restauratie de mooiste bioscoop ter wereld
ïe si
da.f88
n hl,n
Groenenboom
- Pijnlijk moet het
ïest voor Abraham Tu-
11886-1942). Als directeur
J in 1936 toezien hoe de
van zijn failliete
en dde uitbundig kleurige
Bn- is die hij vijfjaar daar-
rj-j'gjlaten aanbrengen mee
ts liet overkwasten met
g bruin verfje. Het was
ivan zijn droom: de ver
ing van het grootste en
filmtheater van Neder-
die derriekleurige
edding geweest van de
gen die erachter schuil
eis archeologische res
in laag klei werden ze
om tevoorschijn te ko
ens de allesomvattende
ie die in de afgelopen
f jaar is uitgevoerd. En
'uschinski's schepping
>lgende week weer in
•ter te bewonderen,
de grote zaal valt de
:n open, en niet alleen
rnihoog kijken. De vo-
log vagelijk te zien wa
de lampen die het
:ren zijn terug in hun
ilijke, kleurige omge-
op panelen geschilder-
nfiguren, die in al
pracht de balkons om
zijn tevoorschijn ge-
gerestaureerd,
lumentale lamp wordt
[geven door de schilde-
ie daar bij de bouw wa-
ibracht. Weliswaar op
stuclaag, want van
ide plafond was meer
ïelft afgebrokkeld. Een
lijst omkadert het film
de baaierd van lampen
Ijes die in sierlijke sym-
laglfijn bevestigd doen nog
De grote zaal van Tuschinski. Premier Kok opent de gerestaureerde bioscoop komende maandag officieel. Foto: GPD/Diederik van der Laan
steeds waarvoor ze zijn bedoeld:
imponeren. Niet meer zo als bij
de opening in 1921, toen elek
trisch licht op zich nog een sen
satie was, maar de zaal is nog
steeds zo mooi dat de film best
een kwartiertje later mag begin
nen.
De mooiste bioscoop ter wereld:
die bewering durft Marion van
Oostveen niet voor haar reke
ning te nemen. Maar dat Tu
schinski de mooiste van Europa
is staat voor haar vast. Terwijl
schoonmakers hun stofzuigers
tussen de stoelen door trekken,
maakt de trotse regiomanager
van Pathé als een volleerde gids
een rondgang door het naar
nieuw ruikende theater.
,Als je hier een dag hebt rond
gelopen, heb je spierpijn", zegt
ze, verend over het hoogpolige
tapijt. Het dessin werd nage
maakt aan de hand van restjes
die her en der werden gevon
den. Zo kwamen er meer oerla-
gen tevoorschijn bij het strippen
van de bioscoop. De fauteuils en
banken, bijvoorbeeld, bleken
destijds in drie verschillende
kleuren te zijn uitgevoerd, en zo
zijn ze ook gerestaureerd. En bij
het schoonmaken van de ne
genhonderd lampen bleek dat
sommige zwaar verzilverd wa
ren.
De meest opzienbarende ont
dekking waren de schilderingen
in de grote zaal en in een van de
omgangen, daar aangebracht
door decorateur Pieter den Bes
ten in 1931. Met een uitgekiend
spotje erop lijkt het zowaar wel
een museale presentatie. „Een
museum is het net niet", zegt
Van Oostveen, „maar het komt
wel in de buurt. We willen het
theater laten zien zoals Tu
schinski het voor ogen heeft ge
had. Bij het tienjarig bestaan
van de bioscoop, in 1931, heeft
hij nog veel verfraaiingen laten
aanbrengen. Een deel is dus te
ruggebracht in de stijl van 1921,
een ander deel zoals het er tien
jaar later uitzag."
Een ding wordt duidelijk bij een
rondje door het theater: de oude
Abraham hield van kleurig, en
hij keek ook niet op een stijl
meer of minder. In de foyer ont
moeten Amsterdamse School,
art déco en Jugendstil elkaar,
overigens zonder te botsen.
En er hoeft niet aan getwijfeld te
worden dat Tuschinski daar zelf
over heeft beslist, want hij hield
zich bezig met de kleinste de
tails. Het theater was het levens
werk van de Poolse immigrant,
die in 1904 naar Nederland
kwam en in Rotterdam met veel
succes begon met het exploite
ren van filmhuizen. Het theater
in de Amsterdamse Reguliers-
breestraat werd het kroonjuweel
van zijn onderneming.
Zoals het nu, na een operatie
die zo'n tien miljoen euro heeft
gekost, het vlaggenschip is van
het Pathé-concem. Dankzij de
restauratie is de grandeur van
toen gekoppeld aan het comfort
van nu.
Driehonderd stoelen uit de gro
te zaal hebben het veld moeten
ruimen ten behoeve van meer
beenruimte. Ook de klimaatbe
heersing en de akoestiek zijn op
peil gebracht.
Zes zalen telt het nieuwe Pathé
Tuschinski: drie in het hoofd-
pand en de overige in het naast
gelegen Pathé Arthouse. In de
grote zaal worden de knallers
van het moment geprogram
meerd, in de bijzalen komen
arthousefilms.
Voor kaartjes hoeft niet meer
betaald te worden dan in het
even verderop gelegen Pathé De
Munt. Pathé wil de extra's van
Tuschinski op een andere ma
nier te gelde maken, namelijk
door het aanbieden van vip-ar
rangementen. Voor 22,50 euro
wacht de bioscoopbezoeker een
ontvangst met een hapje, een
drankje, garderobeservice en
een plaats op het vip-balkon.
