GELOOF SAMENLEVING
Filosofie bloeit als zoekhulp bij levenswagen!
Paus roept op tot vrede en wacht op operatie
Bliksem en dondeÊ
Ierse bisschop afgetreden
om schandaal over priester
Jubileumviering Taizé in Parijs
Kruisiging
Kanttekeningen bij stopwatchzorg
'Steeds meer
Nederlandse
goeroes van
bodem'
„Werken in de zorg is niet alleen maar rennen,
rennen, rennen, voor een laag salaris", zegt ver
pleegkundige Danielle Vollebregt. Samen met
Jeanette Pannekoek neemt zij namens de werk
organisatie deel aan een projectgroep van de
vakbond CFO, onderdeel van het CNV, over de
'ethische kant' van het vak van verpleegkundige
en verzorgende. Doelstelling is een discussie op
gang te brengen over de menselijke aspecten
van zorg en verple
ging-
Danielle Vollebregt:
„Het draait steeds
meer om produc
tie. Zo efficiënt
mogelijk werken.
Er blijft daarom te
weinig tijd over
voor dé reden
waarom veel men
sen voor het vak
van verzorger of
verpleegkundige
hebben gekozen.
Namelijk: met
mensenwerken."
„Let wel: het is heel
belangrijk om alle
technische aspec
ten goed voor el
kaar te hebben.
Maar het is ook be
langrijk om een
praatje maken met
een patiënt die
bang is voor een
operatie, of de tijd
te nemen voor een
dementerende be
jaarde die niet wil eten. Er moet ook regelmatig
teamoverleg zijn om te praten over morele di
lemma's waar je tegenaan loopt. Wat doe je bij
voorbeeld met een Marokkaanse man die niet
door vrouwen wil worden geholpen? Of met
agressie van patiënten die op een wachtlijst
staan en maar geen behandeling krijgen? Een
mevrouw die ligt te huilen in bed? Een verstan
delijke gehandicapte die seksueel actief wordt?
De vraag is telkens: moet ik meehollen om al het
werk dat nog wacht af te maken, of de tijd ne
men om aandacht te geven aan de patiënt?
De projectgroep 'Ethiek' is er niet om pasklare
antwoorden te produceren voor dit soort vraag
stukken. „Wij vragen aandacht", vervolgt Da-
niëlle, „voor dit - naar onze mening 'onderbe
lichte'- aspect van ons vak." Een meer concrete
doelstelling van de projectgroep is om in de CAO
van de verpleegkundigen en verzorgenden meer
tijd vrij te maken voor de omgang met patiënten
en hulpbehoevenden. Zij hopen daarmee het
grote verloop in de beroepsgroep tegen te gaan.
„Het is toch beschamend dat er instellingen zijn
waar het personeel
niet eens de tijd krijgt
voor teamoverleg.
Juist dat is zo belang
rijk om te leren met
morele dilemma's om
te gaan. In de thuis
zorg spreekt men al
over 'stopwatchzorg'.
Bij die verzakelijking
van de zorg zetten wij
in deze projectgroep
kanttekeningen."
Directies, managers
en ook collega's in de
zorg moeten je, vol
gens Daniëlle, de
ruimte bieden voor
menswaardigheid in
de zorg. „Het wordt je
al snel kwalijk geno
men wanneer je niet
meeholt Als verpleeg
kundige bijvoorbeeld
voel je je zelf ook niet
prettig als een collega
verder gaat met het
voorkomende werk,
terwijl jij aan het pra
ten bent een patiënt."
De slotsom is dat er structureel iets moet veran
deren in alle lagen van de zorg. Al benadrukt Da
niëlle dat het niet, zoals sommige politici bewe
ren, volledig uit de hand is gelopen. „Ik wil dit
vraagstuk positief blijven benaderen. Maar het
kan geen kwaad meer te luisteren naar de men
sen op werkvloer. Zij moeten het tenslotte
doen."
De projectgroep 'Ethiek van de dagelijkse verzor
ging en verpleging' van het CNV/CFO heeft een
website en emailadres: www.zorgethiek.nl
Onno van 't Klooster
Daniëlle Vollebregt: „Zorg is niet alleen rennen
voor een laag salaris." Foto: GPD
dublin/rtr - Bisschop Brendan
Comiskey (66) van het Ierse bis
dom Fems heeft gisteren zijn af
treden aangekondigd. Hem
wordt verweten dat hij een
priester die van seksueel mis
bruik is beschuldigd, te lang de
hand boven het hoofd heeft ge
houden.
De priester, Sean Fortune,
pleegde in 1999 zelfmoord. Co
miskey, die het bisdom Fems
sinds 1984 heeft geleid, zei tij
dens een persconferentie dat
hij zijn best had gedaan om de
zaak-Fortune goed te behande
len, maar dat dat 'duidelijk niet
goed genoeg was'. Hij voegde
taize - De 25e jongerenbijeen
komst van de oecumenische ge
meenschap Taizé vindt eind dit
jaar in Parijs en omgeving
plaats. Van 28 december 2002
tot 1 januari 2003 komen tien
duizenden jongeren uit heel Eu
ropa in de Franse hoofdstad sa
men om te bidden, te medite
ren, te zingen.
De Taizé-gemeenschap is in
1940 opgericht door de Zwitser
se protestant Roger Schutz. Tij
dens de oorlog bood hij onder-
eraan toe dat seksueel misbruik
van kinderen, bij hem diepe
weerzin wekt. De bisschop heeft
paus Johannes Paulus II zijn
ontslag aangeboden. Later deze
week reist hij naar Rome.
Vorige maand kwamen in een
documentaire van de BBC vier
mannen aan het woord die zei
den dat Fortune zich aan hen
had vergrepen. Comiskey werd
verweten dat hij al in de jaren
tachtig klachten over de priester
had gehoord, maar dat het bis
dom pas een onderzoek instel
de, nadat een aantal jongeren in
1995 bij de politie aangifte had
gedaan.
dak aan vluchtelingen in het be
zette Frankrijk. Uitgaande van
de gedachte van verzoening gaf
hij na de oorlog voedsel aan
Duitse krijgsgevangenen. In de
gemeenschap in het Franse Tai
zé wonen protestantse en
rooms-katholieke broeders uit
meer dan twintig landen.
Het klooster in Taizé trekt jaar
lijks ongeveer 200.000 jongeren.
De liturgie is een mix van ele
menten uit de katholieke mis en
evangelische kerkdiensten.
door Hans Geleijnse
rome - Paus Johannes Paulus II
zal vermoedelijk op korte ter
mijn worden geopereerd aan
zijn door arthrose aangetaste
rechterknie. De kerkvorst had
tijdens drie dagen van kerkelijk
paasceremonieel zichtbaar last
van pijn. Tijdens het traditionele
Urbi et Orbi zondag op het Sint
Pietersplein bleef zijn stem ech
ter vast. Hij riep Israël en de Pa-
lestijnen op tot dialoog en vrede
in het Midden-Oosten. Ook zijn
'bedankt voor de bloemen', het
Nederlandstalige partje van de
pauselijke paasgroet in 62 talen,
was krachtig en duidelijk ver
staanbaar.
Volgens het Romeinse dagblad
II Messagero zal de operatie aan
de pauselijke knie de komende
dagen worden uitgevoerd, ver
moedelijk onder plaatselijke
verdoving. De degeneratie van
het kniegewricht noopte het Va-
ticaan tot aanpassingen van het
pauselijk werkprogramma. Op
Goede Vrijdag kon hij de tradi
tionele processie langs het Co
losseum, de kruisweg, voor het
eerst niet meelopen. Hij was wel
aanwezig bij misvieringen, maar
moest de bediening aan kardi
nalen overlaten.
Het Vaticaan onthield zich van
commentaar op de berichten
over een voorgenomen operatie.
Volgens ingewijden heerst er
echter binnen het Vaticaan de
nodige onrust, omdat het 'gesol'
met de aan Parkinson lijdende
kerkvorst verontwaardiging en
medelijden oproept. Zo vond
het dagblad La Republica het
onbegrijpelijk dat de paus geen
(electrische) rolstoel mag ge
bruiken.
Paus krijgt paaskus van Russische patriarch
moskou - De Russisch-orthodoxe patriarch Aleksej II heeft zaterdag een 'paaskus' gericht aan paus
Johannes Paulus II. De leider van de Russisch-Orthodoxe Kerk wenst dat God Johannes Paulus, die
wegens artrose in zijn knie vrijdagavond niet de traditionele kruisweg bij hef Colosseum kon loperi,
'nog vele jaren van geluk' schenkt.
De boodschap wordt als opmerkelijk beschouwd, omdat de Russisch-Orthodoxe Kerk en de Rooms-
Katholieke Kerk een slechte verstandhouding hebben. De Russen beschuldigen het Vaticaan van
zieltjeswinnerij in Rusland. Onlangs uitte de Russische kerk nog zware kritiek opp het besluit van de
rooms-katholieke kerkleiding vier bisdommer) in Rusland te stichten.
cutud - Een man gekleed als Romeinse centurion slaat een vijftien
centimeter lange spijker door de hand van de Filipijnse penitent Rom
mel Lazaro. Hij is een van de zeventien mensen die het lijdensverhaal
van Christus op een wel heel letterlijke manier naspelen. Hoewel de
Rooms-Katholieke Kerk deze extreme daden van geloof ontmoedigt,
zijn er elk jaar genoeg vrijwilligers die aan den lijve willen ondergaan
wat hun Verlosser tweeduizend jaar geleden onderging. Het ritueel
trekt elk jaar duizenden belangstellenden. Foto: EPA/Jay Directo
EEN KWESTIE VAN
MORAAL
De term 'normen en waarden' rook tot voor enkele jaren terug sterk naar
beklemmende, burgerlijke bevoogding. Maar de tijdgeest is veranderd.
Politici, geestelijken en publicisten schuwen niet langer het openbare debat.
In deze rubriek komen mensen aan het woord die in hun werk tegen morele
dilemma's aanlopen. Vandaag Daniëlle Vollebregt (30) uit Pijnacker. Zij
werkt mee in de projectgroep 'Ethiek van de dagelijkse verzorging en
verpleging'.
au
Bliksem en donder komen van
God. Tot diep in de achttiende
eeuw geloofde ieder normaal
mens dat. Maar toen verander
de er iets. Benjamin Franklin
(1706-1790) vond de bliksem
afleider uit.
Donder en bliksem kwamen
nu nog steeds van God, maai
er was wat tegen te doen.
Wanneer er een kerkgebouw
dat geen bliksemafleider bezat,
door brand en bliksem ver
woest werd, weigerden draag
krachtige gelovigen nog langer
mee te betalen aan de her
bouw. Vriendelijk maar beslist
legden ze meneer pastoor of
de dominee de vraag voor of
een bliksemafleider misschien
geen goede in
vestering ge
weest zou zijn.
Nog een tijd
lang hebben
kerkelijke lei
ders de boot
weten af te
houden, en
weten vol te
houden dat
kerkgebouwen
geen bliksem
afleiders hoor
den te hebben.
God moest
toch zijn gang
kunnen gaan
wanneer hij
boos was?
Maar aange-
zien het juist
de draag
krachtige, ontwikkelde gelovi
gen waren die de herbouw van
kerken betalen moesten, was
het een zotte strijd die door
het zakelijke verstand gewon
nen is. Tegenwoordig hebben
alle kerken een bliksemaflei
der. De gelovigen hebben na
melijk geweigerd op te draaien
voor de herbouw van kerken
die niet hadden hoeven af
branden. Ze vonden dat zonde
van hun geld - wat er vanaf de
kansels ook geroepen en ge
bliksemd werd.
Iets dergelijks is er aan de
hand met de enorme schade
claims die de katholieke kerk
in Amerika en elders gepresen
teerd heeft gekregen wegens
pedofile activiteiten van pries
ters die hun priesterambt mis
bruikten om dicht bij de kin
deren të komen waar ze hun
zinnen op hadden gezet.
De meeste katholieken willen
best geld aan hun kerk geven,
maar niet als dat geld in een
bodemloze put verdwijnt, of in
de zakken van letseladvocaten
terechtkomt. Juist de draag-
vhui
smo
krachtige, ontwikkelde kathqpr0]
lieken waar de kerk het van f0
moet hebben, vinden het zoen
langzamerhand zonde van j^ri
hun geld worden. Geld aan aaj
kerk geven is haast even dwas 0n
geworden als geld betalen vo
de herbouw van een kerkge-
bouw dat geen bliksemafleid"®
had shi
Zo'n situatie kan niet lang
voortduren. Het celibaat zoaiN
dat in de Westerse kerk be- ;rsw
staan heeft, zal op de helling,d in
moeten, zodat priesterkandi^en^
daten wat betreft hun seksuqteni
voorkeur weer vallen onder Cg da,
regels van de normaalverde-.nde
ling: normale mannen, een q^pc
keling zus, een enkeling zo, e,gen
de meesterioor j
ergens tus- rijde
senin. ,g qj
Er is nog iel üep
dat draag- -fop
krachtige gi bul
lovigen mei
zorg aanzie._
Geen van h""
zou aandelf*
kopen of in
vesteren in iN
een bedrijf 0 de
waar de einbrai
verantwooibkei
delijke zwair vj£
lijdt aan del6n e
ziekte van
Parkinson, gr v
diep in de Enp
tachtig is. ;elfd<
Geen enkel^di
katholieke lg m;
brikant zou een van zijn doellij
terondememingen door zoifyooi
mand laten leiden. jleixi
Maar is het dan wel goed dat de I
de Paus, de eindverantwoor
delijke voor alle kerkelijke bc
leid, diep in de tachtig is en
ziekte van Parkinson heeft? r
Natuurlijk, een absoluut vod A
kan niet aftreden zonder zelf"
zijn opvolger te benoemen.
er iets is wat absoluut verme 1
den moet worden is het dat )lC]
een absoluut vorst ook nog
eens een keer zijn opvolger t pa(Jj
noemt. Dat zou verstarring v
de verstarring met zich mee ,N
brengen. Erger kan het niet. de
Meer schade kan je een orgatscjlj
nisatie niet toebrengen. De v'
huidige paus begrijpt dat moi
waarschijnlijk heel goed.
Misschien is de oplossing we"^
een wat minder absoluut vobort
in het Vaticaan. Het mag toc^?
niet zo zijn dat de kerk geleic js'
wordt op een manier waarvajen
elke middenstander weet da-^,
die manier een banketbakkeme^
een krant of een schoenenw3nje,
kei naar de bliksem gaat? ~orb(
:ersj
r-CO(
H A
JAN
NS
SEN
bloemendaal - Nederland telt
steeds meer verlichte geesten
van eigen bodem die als goeroe
aan leerlingen spiritueel onder
richt geven. Dat constateert Paul
Blok in zijn pasverschenen boek
'Welkom in satsang; zeven lera
ren over de essentie van het be
staan'.
Diverse autochtone Nederlan
ders die veelal bij Indiase goe
roes verlichting hebben ervaren,
hebben de oude hindoeïstische
praktijk van de overdracht van
spiritueel inzicht van leraar op
leerling (satsang) in Nederland
geïntroduceerd. „Ik signaleer
dat in ons land sinds enkele ja
ren een opvallend groot aantal
mannen en vrouwen vanuit hun
bevrijde staat satsang geeft",
schrijft Blok, die zelf onderricht
kreeg van een Nederlandse goe
roe en tegenwoordig een prak
tijk voor healing heeft.
Dit verschijnsel doet zich vol
gens Blok in andere westerse
landen niet of nauwelijks voor.
„Misschien is het waar dat wij
een bijzonder spiritueel landje
zijn - dat hebben immers veel
grote spirituele leraren gezegd,
zoals Bhagwan, Sai Baba en Adi
Da", schrijft hij.
Blok portretteert in zijn boek,
dat bij de Bloemendaalse uitge
verij Altamira-Becht is versche
nen, zeven Nederlandse goe
roes. De meesten van hen staan
in de hindoetraditie van de Ad-
vaita Vedanta. Die gaat ervan uit
dat inzicht in de ene, eeuwige
en ondeelbare werkelijkheid,
ook wel aangeduid als het abso
lute, de leegte of het bewustzijn,
voor iedereen is weggelegd.
door Guido de Bruin/ANP
leiden - Het zijn hoogtijdagen
voor filosofen die hun vak in een
nieuw jasje hebben gestoken.
Niet als leveranciers van alge
meen geldende waarheden, maar
als 'zoekhulp' bij levensvragen
trekken ze een steeds groter pu
bliek.
De opmars van filosofische ca
fés en denkvakanties, het succes
van het blad Filosofie Magazine
en het groeiende aanbod van
cursussen op wijsgerig terrein
tekenen de toenemende popu
lariteit van filosofie in Neder
land. De Maand van de Filoso
fie, die dit jaar voor het eerst in
april wordt gehouden, is volgens
de organisatoren de voorlopige
bekroning van die ontwikkeling.
Hoogtepunt van de maand, ge
organiseerd door ondermeer Fi
losofie Magazine, uitgevers en
boekhandels, is de Nacht van de
Filosofie op 6 april. Filosofische
kopstukken uit binnen- en bui
tenland zullen in Felix Meritis in
Amsterdam spreken en debatte
ren.
Bezoekers kunnen hun denken
laten analyseren op de 'filo-sofa'
en getuige zijn van stand-up
philosophy. Ook wordt die nacht
voor het eerst de Socrates Wis
selbeker uitgereikt aan de auteur
van het beste Nederlandstalige
filosofische boek. De genomi
neerden zijn Paul Cliteur, Amon
Grunberg, Helena Klitsie, Mi-
chiel Leezenberg en Antoine
Verbij.
De Maand van de Filosofie
weerspiegelt de nieuwe rol die
de wijsbegeerte in deze tijd
heeft, vindt filosoof Baptist Ver
meulen, auteur van het pasver
schenen boek 'De uitdaging van
het denken'. De filosofie kan
niet langer algemeen geldende
antwoorden geven op de vraag
naar de zin van het leven, maar
kan de hedendaagse mens wel
helpen om zelf zijn eigen ant
woorden te vinden.
De Maand van de Filosofie is
volgens Vermeulen ook een
mooie gelegenheid om nog
ze d<
i, tc
resu
moi
;rtek
r uit
korr
in h
noet
nem
meer geesten rijp te maken voor
de wijsbegeerte. „Doordat filo
sofie nog geen vast onderdeel is
van het lesprogramma in het
voortgezet onderwijs, is de alge
mene filosofische kennis in Ne
derland niet al te groot." Maat
schappelijke debatten over bij
voorbeeld immigratie en de oor
log tegen het terrorisme zijn vol
gens hem gebaat bij de inbreng
van filosofisch geschoolde deel
nemers.
Zo zijn er filosofische vraagte
kens te plaatsen bij de huidige
discussie over waarden en nor
men in de multiculturele sa
menleving, vindt Vermeulen
(46). Een filosoof zal proberen
de achterliggende vooronder
stellingen bloot te leggen van
bijvoorbeeld de opvatting van
CDA-lijsttrekker Balkenende,
dat migranten zich moeten on
derwerpen aan een aantal fun
damentele westerse waarden.
„De vraag is of dat wel noodza
kelijk is om de samenleving leef
baar te houden", aldus Vermeu
len. „Is het wel zaligmakend als
iedereen dezelfde rangorde van
waarden hanteert?"
Vragen stellen en mogelijke in
zichten aanreiken: op die ma
nier kan de filosofie vandaag de
dag net als religie en andere vor
men van zingeving een 'zoek
hulp' zijn, vindt Vermeulen. De
filosofie houdt de mens en zijn
denkbeelden over de zin van het
leven een spiegel voor. Maar
denken is ook gewoon leuk.
„Het is een boeiend en fascine
rend spel om wagen te stellen.
Dat kan op zich al veel genoe
gen verschaffen."
Voor professionele filosofen is
het volgens Vermeulen zaak om
definitief af te stappen van het
idee dat de wijsbegeerte alge
meen geldende waarheden kan
vinden en voorschrijven. De
academische filosofie hikt daar
tegen aan, is zijn indruk. „Op de
universiteiten hebben de filoso
fen moeite om zich in hun nieu
we rol te schikken. Ze hebben
het nog steeds over de crisis
waarin hun vak zich bevindt,
omdat het geen algemeen gel
dende antwoorden op levens
wagen meer kan bieden."
Zelf is Vermeulen geen broodfi
losoof. In het dagelijks leven
werkt hij als projectmanager au
tomatisering bij een Rotterdams
advocatenkantoor. Daarnaast
doceert hij filosofie aan de
Volksuniversiteit in Leiden en de
Hogeschool van Rotterdam. Zijn
houding ten opzichte van de
academische filosofie heeft wel
wat weg van die van Pim For-
tuyn ten opzichte van de geves
tigde politiek.
„De mensen maken tegenwoor
dig zelf wel uit wat ze geloven en
wat hun overtuigingen zijn",
zegt Vermeulen. „Ze nemen niet
meer klakkeloos een bepaalde
denkrichting aan." Fortuyn
Niet
met
gdek
d te 1
sersi
din
Docent Filoseffen
aan de Leidsomw
Volksuniversm zf
teit Baptist \ben 1
meulen: de fjlkui
Fortuyn van lutte
Wijsbegeert^dek
Foto: ANP/Jaiet al
per Juinen ipioe
heeft dat volgens hem goed [der!
grepen. Maar de pretentie v<
Fortuyn dat hij de enige is d
weet hoe de zaken moeten
den aangepakt, past niet bij
huidige tijdgeest, vindt Vern
len. „Hij zegt dat de mensen
over hun eigen zaken moete
kunnen beslissen, maar zet
zichzelf tegelijkertijd neer al
enige die weet hoe het in elk tfg
zit."
De filosofie heeft lange tijd c
'Fortuyn-houding' gehad, o<
deelt Vermeulen. „Maar dei
den zijn veranderd. De rol d Ég
de filosofie rest, is die van z< gg]
hulp, zoals zoekmachines o
temet. De filosofie is een 'pc
die verwijst naar de mogelijl |f<
den die het filosofische gedc
tegoed biedt en waarin iede
een eigen leidraad kan vindf
Zelf hoedt hij zich in zijn bo
voor een Fortuyn-houding.
stap niet in de rol van deger
die weet hoe het zit."
