Ontwerper
Niek Roozen
verrukt over de
Floriade
Kunst op de Floriade, met polder, lucht en bloemen gevangen in één beeld. Foto: Ron Pichel
Cabaretiers
verspreiden
'oude' zaadjes
De polder in bloei
Interview
Directeur is
overtuigd van
succes Floriade
Achtergrond
Floriade-
paviljoens
zoeken plek
na de expositie
Op het terrein van de
wereld
tuinbouwtentoonstelling
bij Vijfhuizen wordt
koortsachtig gewerkt.
Nog een week te gaan tot
de opening van de
Floriade op 5 april door
koningin Beatrix.Zes april
mag het publiek naar
binnen. Nu staan alleen
nog leveranciers in file
voor de slagbomen bij de
ingang. Bouwvakkers uit
onder meer Japan,
Indonesië en Thailand zijn
driftig in de weer. „Maar
het kan niet meer fout
gaan", stelt landschaps
architect Niek Roozen,
hoofdontwerper van de
Floriade, vast. „Het is
beter dan ik had durven
verwachten."
door Henk Geist
Vanaf de top van de veertig
meter hoge Big Spotters'
Hill - de publiekstrekker
van de Floriade - beziet ontwerper
Niek Roozen met een tevreden ge
voel het gekrioel op het 65 hectare
grote tentoonstellingsterrein. „De
laatste weken waren hectisch en
chaotisch, maar nu wordt er aange
veegd en schoongemaakt. Dan zie je
opeens hoe mooi het is. Het resul
taat is fantastisch. Het is beter dan ik
had durven verwachten, ook al had
den sommige onderdelen altijd nog
iets beter gekund."
Op een steenworp afstand liggen de
flats van het Haarlemse stadsdeel
Schalkwijk en de start- en landings
banen van Schiphol. Achter hem
doemen de contouren op van de
Hoofddorpse nieuwbouwwijk Flori-
ande. Een vierbaansweg snijdt dwars
door het terrein. Tussen al dit stede
lijk geweld moet de natuur weer
voelbaar worden: "Feel the art of na
ture', luidt het motto van de Floria
de.
Sinds 1996 wordt hier gewerkt aan
de inrichting van de expositie, nadat
Haarlemmermeer tien jaar geleden
door de Nederlandse Tuinbouwraad
werd uitverkoren voor de Floriade.
Die uitverkiezing was mede te dan
ken aan het ontwerp dat Roozen had
gemaakt. Voor eerdere Floriades in
Nederland had hij al deelplannen
ontworpen, ook Nederlandse inzen
dingen bij buitenlandse tuinbouw
tentoonstellingen kwamen van zijn
hand.
Roozen - woonachtig in Weesp,
maar geboren en getogen in Heem
stede - groeide op tussen de bloem
bollen. „Mijn hele familie zat in de
bloembollen, mijn vader was een
bloembollenkweker. Daar komt de
liefde voor het vak vandaan, het ge
voel voor planten en de betrokken
heid bij de natuur. Je ziet het ook bij
mijn broers en zusters."
In Haarlemmermeer werd hij voor
het eerst hoofdontwerper, die lei
ding moest geven aan een groot
team van landschapsarchitecten, in
dustrieel ontwerpers en kunste
naars, want kunst speelt op deze
Floriade een belangrijke rol. „Dit is
wat ik graag wilde. Maar het is een
moeilijke opdracht. Ik heb er soms
slapeloze nachten van gehad. On
danks het beperkte budget, wil je
toch het uiterste eruit halen."
Het ontwerp van een internationale
tuinbouwtentoonstelling is vooral
een kwestie van organisatie, meent
Roozen. „Hoe regel je het parkeren?
Hoe lopen de bezoekersstromen?
Hoe breed maak je de paden? Waar
zet je de inzendingen? We zijn uitge
gaan van een gemiddelde drukke
dag met zo'n 20.000 tot 25.000 men
sen, maar op topdagen kunnen er
zonder al te grote problemen ook
40.000 tot 45.000 mensen in.
Het ontwerp dat je bedenkt moet
goed functioneren, maar tegelijker
tijd ook spannend en bijzonder zijn.
Je probeert je te verplaatsen in de
bezoeker: hoe ervaart die zo'n dag?
Er moet heel veel te beleven zijn. De
bezoeker moet een dag meemaken
die heel inspirerend is, waarop hij
iets kan opsteken over de tuinbouw,
de natuur en het milieu. Het moet
een uitstapje zijn dat van begin tot
eind boeiend is."
Delen
Het terrein is door Roozen onderver
deeld in drie hoofddelen, elk her
kenbaar aan een groot element: 'bij
het Dak', 'naast de Berg' en 'aan het
Meer'. Elk deel ontleent daaraan zijn
eigen vormgeving en invulling. In elk
van de drie delen is de inrichting van
het landschap afgestemd op de in
zendingen. „Het publiek komt gedu
rende de dag op een aantal momen
ten in een totaal andere omgeving
terecht. Dan moet-ie het gevoel krij
gen van 'wouw, wat is dit nu weer
voor moois'?"
Meteen al bij aankomst wordt de be
zoeker overweldigd door de bloe
menpracht. Het parkeerterrein voor
vijfduizend auto's bij de noordelijke
ingang ligt ingebed in tienduizenden
primula's. Roozen: „Vanaf het mo
ment dat je uitstapt begint de Floria
de." Langs het veertig meter lange
gietijzeren toegangshek - wuivend
riet verbeeldend en handgemaakt
door de Heemsteedse kunstenaar
Jack Prins - komt je vanzelf onder
het Dak terecht.
Hoewel het Dak in het oorspronke
lijke ontwerp nog ontbrak is het wat
Roozen betreft nu één van de para-
depaardjes van de tentoonstelling.
„Het Dak is bedacht omdat men een
groene entree wilde. Hieronder be-
vindt zich onder meer de Arcadia
Vallei met veel bloemen en 'De
Bron', een waterval. Alle bouwkun
dige voorzieningen staan eronder,
waarmee tevens ook meteen een
deel van het park is overkapt. En
doordat energiemaatschappij Nuon
later aanhaakte, heeft het zich nóg
mooier kunnen ontwikkelen."
Zonnecentrale
Het volledige Dak van 100 bij 280
meter (vier voetbalvelden groot) is
bedekt met 19.000 zonnepanelen.
Het vormt daarmee de grootste zon
necentrale ter wereld, die eerst de
Floriade van energie voorziet en
daarna nog twintig jaar lang vier
honderd huishoudens. Hier, onder
het Dak, gaat het vooral om het bele
ven, zoals het eerste deel van het
Floriade-motto zegt: 'feel the art of
nature'. Een bloemententoonstelling
van tienduizend vierkante meter
moet de zintuigen prikkelen. De
voedingstuinbouw is hier onderge
bracht, waar echt geproefd kan wor
den.
Om in het tweede tentoonstellings-
deel 'naast de Berg' te komen is de
monumentale Geniedijk, behorend
tot de Stelling van Amsterdam, door
klieft. Hoogtepunt vormt hier letter
lijk en figuurlijk de Big Spotters' Hill.
„Een uitkijkpunt is een must op een
Floriade", zegt Roozen. „Meestal is
dat een toren, wij wilden iets eigen
zinnigs. Binnen de strakke ka
velstructuur van de Haarlemmer
meer heb je een paar eigenwijze ele
menten, zoals de Geniedijk en lucht
haven Schiphol. Met de Big Spotters'
Hill komt daar nog iets eigenwijs bij,
deze heuvel heeft ook een heel an
dere richting dan de polderkavels.
Het is een prachtig landmark in de
vlakke polder."
De uitkijkheuvel meet 230 meter in
het vierkant, precies zoals de pirami
de van Cheops. „We zijn nog naar
Egypte geweest om die op te meten,
onze piramide is alleen wat lager. Hij
moet er tot in lengte van jaren aan
herinneren dat hier de Floriade is
geweest. Zoals de Eifeltoren in Pa
rijs, het Atomium in Brussel of de
Euromast in Rotterdam. Dat klinkt
misschien een beetje aanmatigend,
maar wat mij betreft doet hij mee in
dat rijtje. Zeker met het kunstwerk
van Auke de Vries er bovenop."
In het hart van deze dertig meter ho
ge publiekstrekker zit in een beton
nen put een 'schat' verborgen. „Over
duizend jaar of zo mogen ze die
weer opgraven. Alle betrokken par
tijen bij de Floriade hebben daar een
boodschap of een toekomstbeeld
achtergelaten." Roozen heeft zijn
kinderen een tekening laten maken,
maar ook alledaagse voorwerpen als
een barbiepop, een punaise en een
paperclip maken deel uit van zijn
bijdrage aan de schat.
In een geometrisch patroon liggen
aan de voet van de Big Spotters' Hill
een aantal grote eilanden. Daarop
zijn de grotere paviljoens verzameld,
die tezamen 'the art of van het Flori-
ade-motto inhoud geven. „We heb
ben hier meer naar de toekomst ge
keken. De Groene Stad bijvoorbeeld
laat onze manier van wonen, werken
en recreëren in het jaar 2010 zien. Er
staan daar twintig woningen, com
pact en gelaagd gebouwd, met pa
tio's, balkontuinen en daktuinen."
In het paviljoen van Larenstein, de
HBO-opleiding voor landschapsar
chitecten, kan de bezoeker ervaren
wat er gebeurt als er geen duinen en
dijken meer zijn. „Half Nederland
stroomt dan onder water. Dat ver
haal wordt verteld aan de hand van
een film. Tegelijkertijd loopt de zaal
Niek Roozen beziet vanaf de Big Spotters' Hill de door hem ontworpen Floria
de. „Het ontwerp datje bedenkt moet goed functioneren, maar tegelijkertijd
ook spannend en bijzonder zijn." Foto: United Photos de Boer/Milan de Bie
langzaam vol met water en moet het
publiek steeds hoger en op een klei
ner oppervlak gaan staan. Het pu
bliek mag via een applausmeter
stemmen over de toekomst van het
land. Krijgt Delft door het wassende
water een zeemansgraf of gaan we
die stad verplaatsen naar hogere
gronden?"
Aan de zuidelijke oever van de zand
winningspias in het Haarlemmer -
meerse Bos leggen Indonesische
ambachtslieden, voorzien van bivak
mutsen vanwege de voorjaarskou,
de laatste hand aan hun paviljoen.
Tezamen met de andere Aziatische
paviljoens is hier een klein dorpje
ontstaan, inclusief restaurant. Een
scherper contrast met het nabijgele
gen futuristische paviljoen van de
gemeente Haarlemmermeer is niet
denkbaar. Roozen: „Dit deel is heel
fascinerend. Je stapt hier gewoon
een stukje Verre Oosten binnen. Het
is ook fantastisch om te zien hoe de
ze werklieden op hun eigen manier
hun inzendingen uitvoeren, ze ne
men allemaal hun eigen bouwme
thodes mee."
Bos
We zijn dan inmiddels in het derde
parkdeel beland, gelegen aan de
overzijde van de vierbaansweg N205.
Hier bevindt zich tevens de zuidelij
ke ingang van de Floriade. Waar in
de eerste twee parkdelen nog het
strakke poldergrit te herkennen valt,
krijgt in dit veel losser ingerichte
deel 'aan het Meer' de natuur de
overhand. Roozen gebruikte daar
voor een groot stuk van het bestaan
de bos, dunde de populatie van po
pulieren en wilgen flink uit, en ver
rijkte het bos weer met verschillende
andere boomsoorten.
De ontwerper is bijzonder te spre
ken over het paviljoen van de ge
meente Haarlemmermeer, dat uit
het water van het Meer lijkt op te
stijgen. „Het is echt een plaatje.
Daar kun je op elke wereldtentoon
stelling mee aankomen. De ontwer
pen voor de tientallen paviljoens op
het terrein werden mede door hem
beoordeeld. En er werd pas een
bouwvergunning verleend onder de
voorwaarde dat ook Roozen zijn
handtekening er onder had gezet.
Soms werd een inzending terugge
stuurd, soms werden er aanwijzin
gen gegeven, maar helpierendeel
van de paviljoens kon zijn goedkeu
ring wegdragen. „Tachtig procent
was hartstikke goed. Er zitten echt
prachtige paviljoens bij. Die van Kas
Oosterhuis voor de provinicie
Noord-Holland bijvoorbeeld, maar
ook de Rabo Conference Hall is ont
zettend mooi. Die is gemaakt van
stro en leem, heel oorspronkelijk en
tijdelijk, zoals in de bedoeling van de
Floriade lag. Het enorme aantal in
zendingen en de kwaliteit daarvan is
indrukwekkend, de Floriade heeft
echt de uitstraling van een wereld
tentoonstelling."
Roozen is er dan ook van overtuigd
dat de bezoeker straks constant ge
boeid blijft en steeds weer wordt
verrast. „Het publiek moet zijn dag
beëindigen met een enorme hoe
veelheid indrukken. Het moet ge
woon een ontzettend leuke dag wor
den in de leukste tuin van Neder
land. Dat geldt ook voor mij. Ik ga er
ook van genieten."
