GELOOF SAMENLEVING
Een bijzonder beschaafde middag
Spiritueel voyeurisme
Brederode Consort zet indrukwekkend monument neer
Zieke paus laat
Palmpasen zitten
Laven in een
verlichtingscultuur
Schola Cantorum
in Regenboogkerk
Synodepreses Van
der Plas herkozen
in
ni
PREEKTIJGERS
Excuus Plaisier voor 'kwetsende' react
KUNST 8f CULTUUR
Haenen faalt hopeloos
in tragische komedie
Geboeid door een tulp
Ene Matthaus Passio
is de andere niet
Vaticaanstad - Voor het eerst
in zijn pontificaat is Johannes
Paulus II niet zelf voorgegaan in
de Palmpasenviering, gisteren
op het Sint Pietersplein. Op ad
vies van zijn artsen liet de 81-ja
rige kerkvader de viering aan
een Italiaanse kardinaal. De
paus ging wel zelf voor in ge
bed. Johannes Paulus wordt de
laatste tijd geplaagd door knie
klachten, die het gevolg zouden
zijn van artrose.
leiden - Moet de rede voorrang
krijgen op elk levensgebied of
kan de mens ervoor kiezen op
bepaalde terreinen de rede niet
het laatste woord te geven? De
ze en andere vragen komen ter
tafel in het filosofisch café dat
morgenavond wordt gehouden
in brasserie De Kroon aan de
Nieuwe Rijn 5 in Leiden. Fusia
Kassi en Paul Cliteur gaan het
gesprek aan over de Nederland
se verlichtingscultuur, leven als
moslim, humanist, vader,
dochter en vleesetende burger.
Aanvang 20.00 uur, toegang vijf
euro, studenten drie euro. In
formatie: 071-5122771/-
5131038.
oegstgeest - Het Schola Canto
rum, het koor van de Leidse
Studenten Ekklesia, zingt elke
zondag in de Leidse Hoogland
se kerk bij het uitdelen van
brood en wijn een uitgebreid
repertoire aan tafelliederen.
Vanavond licht het koor in de
Oegstgeestse Regenboogkerk
enkele liederen toe, die ze sa
men met de aanwezigen zin
gen. Het zanguurtje begint om
20.15 in de kerk aan de Maurit-
slaan 12.
doorn - De synode van de Ne
derlandse Hervormde Kerk
heeft vrijdag ds. A. van der Plas
uit Waddinxveen herkozen als
voorzitter. Van der Plas (55) is
lid van de behoudende stro
ming in de kerk, de Gerefor
meerde Bond. Hij is sinds
maart vorig jaar synodevoorzit
ter. De Nederlandse Hervorm
de Kerk is met bijna 2 miljoen
leden de grootste protestantse
kerk in Nederland. Ook vice-
voorzitter J. van Heijst, die ou
derling-kerkvoogd is, en diaken
F. Pasveer (tweede assessor)
werden herkozen als lid van het
moderamen (dagelijks bestuur).
maandag 25 MAART 2002
Hugo van Bolhuis van de Baha'i beweging speelt gitaar op de interreligieuze bijeenkomst. Naast hem de kaarsen die de verschillende religies
symboliseren. Foto: Taco van der Eb
Interreligieuze ontmoeting blijft steken in monologen
door Afke van der Tooien
leiden - De lippen van een grijzende vrouw
worden steeds dunner geknepen. Een ande
re vrouw fluistert: „Verdomme!"' Vanachter
het spreekgestoelte houdt hindoe
Baudhnath Ramdas een mooie voordracht
over verdraagzaamheid, maar de weerbars
tige praktijk voltrekt zich aan de rand van de
aula van de Rudolf Steinerschool. Waar een
peuter, die net heeft ontdekt dat ze beentjes
heeft om haar te brengen waar ze wil, la
waaiig rondstampL En waar verschillende
mensen zich er zichtbaar aan storen dat de
moeder nauwelijks ingrijpt.
Ook Mirjam Ates - regisseur van de bijeen
komst, voorzitter van de Interreligieuze Ont
moetingsgroep Leiden en Omstreken, mos
lim, en onlangs als CDA-voorvrouw winna
res van de Zoeterwoudse raadsverkiezin
gen - zit zich een beetje te verbijten. „Inder
daad, een test voor verdraagzaamheid",
moet ze na afloop lachend erkennen.
Het draaiboek van Ates zit strak in elkaar.
Om beurten brengen vertegenwoordigers
van zeven verschillende religies - hindoeïs
me, jodendom, boeddhisme, islam, chris
tendom, bahéï en soefi-beweging - bij wijze
van interreligieus ritueel hun heilige boek
naar voren, om daar vervolgens een kaars
aan te steken. Ates ontfermt zich over een
achtste kaars als symbool voor de niet aan
wezige godsdiensten.
Nadat dit programmapunt in beleefde stilte
is afgewerkt - afgezien dan van de hoorbare
levenslust van de peuter -, komt weer ieder
een naar voren om een voordracht over het
thema te geven. Ook hierbij luistert iedereen
- zo'n vijftig man in totaal - geduldig toe.
Een beschaafde relatie tussen religies is mo
gelijk, zoveel is na anderhalf uur wel duide
lijk. Maar is een keurig afgewerkte reeks van
zeven monologen ook echt een ontmoeting?
Ates vindt van wel. „Iedereen vertelt elkaar
vanuit zijn eigen godsdienst toch iets over
vergeven en verdraagzaamheid", zegt ze.
Dat is waar.
Als je vrede hebt met jezelf, kun je ook vre
de hebben met anderen", zegt het joden
dom.
„Laat.de vergelding altijd minder zijn dan
de daad", zegt de islam.
„Vergeving ontvangen correspondeert met
het zelf vergeving schenken", zegt het chris
tendom.
„Zonder ophouden allen liefhebben die het
verdienen, en hen die het niet verdienen
vergiffenis schenken", zeggen de soefi's.
Het zijn geïsoleerde clips over het eigen ge
dachtegoed. Op andermans ideeën wordt
niet ingegaan. Op enige met deze idealen
wringende actualiteit evenmin. Hooguit in
bedekte termen, door een enkeling.
De vrouw met de dunne lippen zit inmid
dels te knikkebollen. En ze is niet de enige.
De peuter is zoet met een koekje.
En als de zoveelste laatkomer binnenkomt
en, klossend op de houten aulavloer, het
plechtige programma voor even verstoort,
bezweert iemand zuurzoet fluisterend:
„Verdraagzaamheid, verdraagzaamheid, we
blijven verdraagzaam."
preek recensie
Afke van der Tooien
Pasteur Laurent Gambarotto, Eglise Wallonne de Leyde, 10.30 uur
CH
-Pv
Een keurig getrimd, ietwat grijzend snorretje.
Donkere ogen en de smalle schouders van een
wielrenner na tien dagen Tour. Dat móet een
Fransoos zijn. En effet: pasteur Laurent Gamba
rotto, uit Montpellier. Montpellier, ja. Platanen,
rode wijn en een zwoel zuchtje van de Méditer-
ranée.
En deze man uit het zonni
ge zuiden heeft uitgere
kend gesolliciteerd bij de
Waalse Kerk in het ziltfrisse
Leiden. Hij wil nu wel eens
ergens werken waar het
protestantisme niet veruit
in de minderheid is. Om,
gevoed door het veelkleuri
ge gereformeerde leven al
hier, 'verder te kunnen
groeien'. Voila.
En daar staat 'ie dan, voor
een dertigkoppig publiek
van grijzende heren, stu
dentikoze meisjes en don
kere vluchtelingen uit
Franstalig Afrika. Het halo-
geenspotje pal boven hem
schildert een klein halo'tje
op zijn kruin. Vandaag
moet Gambarotto hier la
ten zien wat hij in huis
heeft.
De Église Wallonne de Ley
de is ruim vier eeuwen ge
leden gesticht door her
vormden uit de Zuidelijke
Nederlanden, die vluchtten voor de katholieke
vuist der Spanjolen. Uit respect voor deze ont
staansgeschiedenis gaat alles er nog steeds in het
Frans.
Het is Palmzondag. Gambarotto schildert met
een in zijn beginzin het bijhorende tafereeltje, in
veler kindertijd favoriet als kleurplaat in de kin-
dernevendienst. Jezus op een ezeltje, palmblade
ren op de weg, dikke rijen enthousiaste fans. Wat
een kleurtjes had je daar wel niet voor nodig!
Kon je als kind, gebogen over die mooie plaat,
iet
ie ha
its!
volledig opgaan in de blije sfeer van die Intocl
in Jeruzalem, als volwassene ontwaar je al de
schaduw van het nakende einde. Opgepast,
vindt de pasteur uit Montpellier. „Het is ver
keerd om de gebeurtenis van Palmzondag lou f'
te zien vanuit de slotsom." Zo'n deterministic
absolu ontkent het hist
rische karakter van JezjDO
intocht. En dan bescho
je die gebeurtenis met
te afstandelijke blik, zo
je naar een oude film
kijkt. „Pas op voor goe< [f
koop spiritueel voyeuri
me!"
Op dit punt aangekom
gaat Gambarotto er eei
goed voor staan. Als ee
advocaat die al zijn we
bespraaktheid in de sü
gooit om zijn cliënt voi
de elektrische stoel wej
slepen, bepleit hij dat J
zus, zoals deze op Pain
zondag op zijn ezeltje
zeten is, niet louter mo
worden gezien als een
doemde, ook al voorzii e q
hij zelf de catastrofe al. js z
is óók de man die deso n> j
danks op die vrolijke ^er
voorjaarsdag overliep )rei
leven, met een hoofd v gaa
revolutionaire planner de
een hart vol hoop. „Op /en
het Kruis zijn volle betekenis krijgt, moeten w 0de
het leven van de Nazarener bewonderen, zijn ;n e
formidabele vitaliteit, zijn buitengewone mo< ,e e
En zo maakt, onder het huiselijk gewelfde pla ^eg
fond van de Waalse Kerk, een kleine Fransoo |eut
zijn Leidse debuut. Misschien een beetje inte |e jr
lectueel, maar zijn enthousiaste pleidooi voo erdi
een levenskracht tegen de klippen op maakt 1
goed. De Eglise Wallonne de Leyde heeft nog
tijd om te Idezen. Maar ze zou het slechter ku
nen treffen.
eb
doorn/anp - Secretaris dr. B.
Plaisier van de Samen-op-Weg-
kerken heeft zijn excuus aange
boden voor de mogelijk kwet
sende toon waarmee hij kortge
leden reageerde op een voorstel
voor een unie van de drie ker
ken. Enkele leden van de her
vormde synode hadden hem ter
verantwoording geroepen.
Plaisier benadrukte dat hij in
houdelijk volledig achter zijn
uitspraken blijft staan. Zijn
scherpe reactie ging over het
voorstel van twee behoudende
hervormde organisaties, de
Confessionele Vereniging en de
Gereformeerde Bond. Die pleit
ten eind januari voor een unie
in plaats van een fusie van de
Hervormde, Gereformeerde en
Lutherse Kerken. Plaisier noem
de dit 'onduidelijk, ondeugdelijk
en onkerkelijk'.
Hij wilde daarmee duidelijkheid
scheppen en pastoraal zijn, zei
hij tijdens de synode in D
De kerkvergadering heeft
haaldelijk besloten dat eei
het einddoel van het SoV)
ces is. „Wij helpen elkaa
door steeds onduidelijkhf
laten bestaan over de koei
de kerk", zei Plaisier. Ma
voegde hij eraan toe, als so
ge mensen zich door ee
paalde toon gekwetst
dan 'wil ik daar mijn i
voor aanbieden'.
theater recensie
Susanne Lammers
Voorstelling: 'Vrouwen van eer' door
Paul Haenen. Spel: Ingeborg Elzevier,
Nelly Frijda en Linda van Dijck. Gezien:
22/3, Leidse Schouwburg. Nog te zien:
29/3, Parktheater, Alphen a/d Rijn
Paul Haenens nieuwste valt te
gen. "Vrouwen van Eer', een
'tragische komedie' over drie
vrouwen die uit zijn op geld en
macht is bedoeld als een zeden
schets van de opperste regionen
van Nederland. Haenen faalt
echter hopeloos, zowel in het
geloofwaardig maken van het
verhaaltje als in zijn ironische
maatschappijkritiek.
Zijn actualiteit is die van dik een
half jaar geleden, toen in het
CDA alles nog rommelde, de NS
een bende waren en de MKZ-
crisis aan de orde van de dag
was. Daarover gaan de grappen
en dat maakt Vrouwen van Eer'
belegen. Nu is de - overduidelijk
later toegevoegde - verklaring
van de CDA-politica 'wij van het
CDA hadden al een boek' de
enige grap die bijblijft.
'Vrouwen van Eer' gaat over drie
jeugdvriendinnen die de rijen
sluiten om bovenbazen te wor
den. De directrice van 'de over
koepelende zorgsector', die het
hele plan financiert, de NS-di-
rectrice en de lijsttrekster van
het CDA gooien al hun macht
en invloed in de strijd om elkaar
en dus zichzelf te helpen.
Ook al doet Haenen zijn best
om een zijspoor in te bouwen
via een kekke 24-jarige machi
nist, met wie de NS-dame een
hevige relatie begint, de adder -
de wraak van het vernederde en
gebruikte vriendinnetje - laat
zich te snel raden. Haenen heeft
bovendien zijn fantasie ver door
laten schieten. Zó groot leed is
voornamelijk pijnlijk smakeloos.
Linda van Dijck, Nelly Frijda en
Ingeborg Elzevier hebben er
desalniettemin zin in, ook al lij
ken ze niet te weten wat
machtswellust nou eigenlijk is.
Van Dijck, als de gekwetste,
speelt dubbelspel als de idealis
tische hysterica en haar kokette
maniertjes geven haar argeloze
uitstraling iets heel natuurlijks.
Nelly Frijda is op haar best als
ze ironisch en nuchter mag zijn.
Haar commentaren zijn in elk
geval van een grotere komische
kracht dan het verliefde geklets
over haar machinistje. Dan spe
culeert Haenen te vet op de om
draaiing van de man-vrouw-rol
en het contrast tussen haar gekir
en haar uiterlijk. De leukste rol
schreef Haenen voor Ingeborg
Elzevier, en zij maakt van de
drie de meeste indruk als de net
niet helemaal betrouwbare
christen-politica met Beatrix-
haar. Bevlogen, degelijk, maar
veel te glad.
amsterdam -
Kinderen kijken geboeid naar een act in het Rijksmuseum. Het thema van de kindermuseumzondag was daar gisteren 'de rol van
de tulp in de kunst'. Foto: WFA/Jeroen Oerlemans
muziek recensie
Udy van der Spek
Concert: Johannes Passion door Brederode Consort o.l.v. Henk
Gijzen, m.m.v. Djoke Winkler Prins, sopraan, Dorien Lievers, alt,
Joost van der Linden, tenor (evangelist), Richard Prada, tenor,
Frits Karskens, bariton (Christus) en Willem de Vries, bariton.
Gehoord: 23/3, Oudshoornse Kerk, Alphen aan den Rijn
J.S. Bach had met het componeren van zijn pas
sies de bedoeling de bijbelse tekst in het middel
punt te plaatsen, de inhoud muzikaal te verkondi
gen. Die rijke muzikale taal stelde hij in dienst van
het uitbeelden van Jezus' lijden; in aria's, recitatie
ven, koren en koralen. De Johannes Passion is in
tegenstelling tot de Matthaus geschreven voor één
vierstemmig koor en één orkest met diverse obli
gate instrumenten zoals fluiten, verschillende
soorten hobo's, luit, viola da gamba, strijkers en
een continuüm bestaand uit orgel en cello.
Het Brederode Consort, koor en orkest met au
thentieke instrumenten (of kopieën daarvan),
speelde zaterdagavond in een stampvolle Ouds
hoornse Kerk onder leiding van een alert dirige
rende Henk Gijzen. Als het over uitbeelden gaat
dan moet de evangelist als eerste genoemd wor
den. Joost van der Linden zet zich als geen ander
in om het verhaal spanning en drama te geven.
Hij houdt dat tot het bittere einde vol. Jammer dat
hij daarbij nog al eens erg trekt aan de vocalen,
waarmee hij de rek uit bepaalde zinnen haalt.
Niettemin overtuigt hij ruimschoots.
Het betrekkelijk kleine koor van het Brederode
Consort is in staat om een indrukwekkend monu
ment neer te zetten, met krachtige steeds transpa
rante turbae. Een fraai voorbeeld hiervan is 'Las
set uns den nicht zerteilen', fel gezongen met een
hebberige scandering. Bij de koralen komt het
wisselende karakter fraai naar voren. Vooral het
laatste koraal wordt evocatief en glansrijk vertolkt.
Het orkest heeft in Mimi Mitchell een sprankelen
de concertmeester. Zij neemt met de eerste 'twee
de violist' het arioso 'Betrachte, meine Seel' en de
aria 'Erwage' voor haar rekening, met gebruikma
king van sordino, om zoveel mogelijk de viola d'a-
more te imiteren. De fluiten kunnen met z'n twee-
en merkwaardig genoeg de scherp tokkelende luit
niet overstemmen bij de sopraan-aria 'Ich folge
dich'.
Van de solisten overtuigen de stralende sopraan
van Djoke Winkler Prins, de opvallend heldere,
soepele bariton van Willem de Vries en de wel
zeer donkere stem van de bas Frits Karskens
(christuspartij). Hij stelt zijn zang geheel ten dien
ste van de vaak ontroerende tekst.
muziek recensie
Lidy van der Spek
Concert: Matthaus Passionen door Ex
Animo o.l.v. Wim de Ru met het
Randstedelijk Begeleidings Orkest, door
Hallelujah o.l.v. Sytze Stel met het Ned.
Radio Orkest en door het Leids
Kamerkoor o.l.v. Ton Beckers met het
Rotterdams Barok Ensemble. Gehoord:
15/3.21/3 en 23/3, Hooglandsekerk
Leiden, Dorpskerk Katwijk en Pieterskerk,
Leiden
Zo vlak voor Pasen worden ook
in de Leidse regio talrijke pas
sionen uitgevoerd. Ik vergeleek
drie Matthaus Passionen van
een amateurkoor. Was het sfeer
bepalende openingskoor van Ex
Animo een overweldigende
storm van klagen en wenen, bij
het Leids Kamerkoor zweefde
het verdriet zacht maar intens
boven het nieuw gehouwen
graf. In Katwijk werd voor een
gulden middenweg gekozen,
maar het 'Kommt ihr Töchter,
helft mir klagen' neigde naar
matheid. Het openingskoor zet
vaak de toon voor het hele werk.
Van de drie koren die heel dui
delijk hun eigen stijl voerden,
was het Leids Kamerkoor onbe
twist het hoogtepunt. Niet om
dat het als enige een kamerkoor
is, gesplitst in twee betrekkelijk
kleine groepen. Maar omdat
Beckers' uitvoering het meest
getuigde van een integrale visie
wat betreft tempo, dynamiek, ti
ming en schoonheid. En wat
daarbij het zwaarst telt, zijn
Matthaus getuigde van een ont
roerende echtheid.
Gedreven waren de koren alle
drie, maar Ex Animo mag met
name voor de pauze wel wat
meer nuance aan de dag leggen.
Niet alleen het openingskoor,
ook het slotkoor - hoe indrin
gend en doorleefd ook - kwam
niet toe aan een 'Sanfte Ruhe'.
Hallelujah leed lichtelijk aan het
omgekeerde. Daar waren de tur
bae en koralen voor de pauze
mooi ingetogen, maar van te
weinig expressie doortrokken.
Beckers nuanceerde veel meer,
koralen of koren, elk onderdeel
kreeg een doordachte ladii
Wim de Ru kwam in veel
anceerder vaarwater in igsbi
tweede deel, zelfs in de k
zinnen als 'Was geht un
an'. Werkelijk dramatisch
dend en vernieuwend zo
Animo het bekendste kon
Haupt, voll Blut und Wui
Zo gaf Hallelujah weer de 1
te intentie en overtuigingsl
aan het koraal 'Was mein
will, gescheh' allzeit'.
Het Randstedelijk Begele
Orkest ontmoette in Ex Arrris R
Matthaus een oude vriend
helsde hem met verve, CHOT
maakte er geen verrassen!
me-back van. Het Nede 'a8ei
Radio Orkest (in Katwijklter'
prachtige blazers; de st °*:P
echter hadden weinig m
melden dan profess 8 'ie
schoolsheid. Beckers' ensSltua
had eveneens in z'n m l|eer
meer authentieke blazen
sfeervolle fraaie momente n "e
re, tempovaste contrabtouv
maar was minder gelukki
z'n eerste violen. Wellich
den twee professionele kra
de kar - met overigens hel
de amateurs - net iets bell -
trokken hebben.
Van de vele solisten die de
passeerden verdienen
vermelding. Zo zong T<
Mierau bij Ex Animo de K)RP
aria's met een soepele v: en
sprekendheid. Diane Ver naa*c
en Joke de Vin waren in K P
huiveringwekkend in het0150'1
'So ist mein Jesu nun gef: S1?61
en De Vin zong 'Erbarme
onvergetelijk mooi met Vln
herhaling een zeer verra: oe"c
klankwisseling. J)c"t
Zeer integer en klankvol ^e">
het Leids Kamerkoor de blder
van Julian Hartman. Bariti
ard Witholt vertolkte he |e
tuurlijk met een prachtig I °JP
het recitatief 'Am Abend n "e
kühle war' en de daarop v *1®
de aria 'Mache dich, mein eil PJ
rein'. James Doing was vei™ïn
de beste evangelist. Van d £zc
wijkse preekstoel 'verkon "et r
hij met een schitterend w< 1 °P
re stem gepassioneerd 1 aar c
densverhaal van
