'Een
simpele
busboer'
vertrekt
Joop ter Haar (69) maakte van
Oad Reizen succesvolle touroperator
Joop ter Haar nam Oad
Reizen in 1966 over van
zijn vader. Op dat
moment werkten er bij
'deze toko' - zoals hij
zijn bedrijf graag noemt
- zeventig mensen die
een omzet genereerden
van twee miljoen
gulden. Nu Ter Haar (6g)
op 1 april afscheid
neemt, staan er 1400
personeelsleden op de
loonlijst, bedraagt de
omzet zeshonderd
miljoen euro (1,3 miljard
gulden) en is het bedrijf
in Holten uitgegroeid tot
de op twee na grootste
touroperator van
Nederland. 'Ik had graag
de grootste willen zijn.'
door Rob van den Dobbelsteen
jj oor je vijfenveertigste
mw leef je voor je kont weg;
na je vijfenveertigste
merkje tot je verbazing dat het leven
toch iets anders is dan je altijd had
aangenomen; tussen je vijftigste en
je zestigste gebeuren dingen die
vroeger ook wel gebeurden, maar
waarbij je nooit eerder stilstond en
daarna begint het grote relativeren.
En dat, mijn vriend, is dodelijk voor
je werk, relativeren. Dan moet je dus
echt maken dat je wegkomt. Maar
dat heeft in mijn geval nog tamelijk
lang geduurd."
Bulderende lach die de kopjes doet
rinkelen. Joop ter Haar is 69 jaar,
maar maakt niet die indruk. Monte
re blik, joyeuze kuif en een vertel
trant die nog het best met vechtlus
tig kan worden omschreven. Be
paald geen man die bezig is afscheid
te nemen van een bedrijf dat hij in
nog geen veertig jaar uitbouwde tot
de op twee na grootste reisonderne
ming van Nederland. Toch is het zo.
„Nou ja", mompelt hij tussen twee
slokken koffie door, „ik ga natuurlijk
niet helemaal weg hè. Toevallig blijf
ik wel president-commissaris."
Een succesverhaal in enkele regels.
Oad Reizen (toen nog OAD, de Over
ijsselse Autobus Diensten) werd in
1924 opgericht door Gerard ter Haar,
Joops pa. Het in Borne gevestigde
busbedrijf beperkte zich aanvanke
lijk tot het uitvoeren van een 'nogal
onregelmatige' lijndienst tussen Al
melo en Hengelo. Pas vlak vóór en
vlak né de Tweede Wereldoorlog
werden de activiteiten stukje bij
beetje uitgebreid met onder meer
groepsvervoer. Ook de komst van
Ter Haar jr. - in 1966; de omzet be
droeg toen 2 miljoen gulden - veran
derde daar weinig aan. Totdat de in
Delft afgestudeerde ingenieur werk
tuigbouwkundige zijn familie in
1975 uitkocht en voor honderd pro
cent eigenaar werd van de zaak.
Busboer
Nu - in 2002 - vervoert Oad 660.000
passagiers, bedraagt de omzet zes
honderd miljoen euro en staat Ter
Haar (tot 1 april dus) aan het hoofd
van 1400 medewerkers. „Daar ben ik
trots op, op die ontwikkeling, waar
om zal ik dat ontkennen? Maar toch
voel ik me nog steeds vóór alles een
simpele busboer. Daar ligt mijn hart.
Bij de touringcar. We zijn marktlei
der op Mexico, we brengen jaarlijks
duizenden mensen naar Bali en we
hebben Nepal voor de Nederlandse
markt op de kaart gezet.
Toch ligt mijn echte fascinatie bij de
Joop ter Haar: „Strand en zon, daar draait het uiteindelijk allemaal om. Zo niet, dan kun je het vergeten." Foto: Gerard Vracking
bus. Dat heb ik van mijn vader. Die
reed in 1924 met 1800 gulden in z'n
portemonnee op z'n motortje naar
Woerden, kocht bij Domburg - een
carrosseriebouwer - zijn eerste bus,
zette dat motortje in die bus en tufte
naar huis. Een schrandere man. Als-
ie met het plaatselijke zangkoor naar
een concours in Keulen reed, stuur
de hij het thuisfront 's avonds een
telegram met de mededeling dat het
gezelschap in goede gezondheid bij
de Dom was aangekomen."
Details die de onderneming geen
kwaad deden. Ter Haar: „Luister. Je
moet als directeur de grote lijnen
natuurlijk nooit uit het oog verlie
zen. Maar het zijn de kleine dingen
die het 'm doen. Mijn grote vriend
Martin Schroder ging - toen hij nog
directeur was van Martinair - wel
eens om vijf uur 's ochtends op
Schiphol staan. Hahahaha. Wee de
stewardess die dan haar hoedje nog
niet op had. Die kreeg er van de gro
te baas meteen geweldig van langs.
Dat werkt door hoor! Binnen de
kortste keren weet namelijk iedereen
in het bedrijf wat zich die ochtend
heeft afgespeeld en is er voorlopig
geen stewardess die het in haar
hoofd durft te halen zonder hoedje
over het vliegveld te lopen. En al die
meiden beginnen ook meteen hun
schoenen te poetsen. En hun bloes
jes te strijken. Want stel je voor dat
die Schroder Hè, niet dan?"
Ter Haar werkt precies zo. Rijdt, als
dat in hem op komt, midden in de
nacht naar Monschau om te kijken
hoe zijn buschauffeurs en reisleiders
de ochtenddrukte afhandelen. Of
wandelt met een hem ter ore geko
men klacht - 'liefst zo onbenullig
mogelijk' - naar de gewraakte afde
ling om daar op gestrenge toon te
vragen; „Hoe zit dat?" en „Wat doen
we daaraan?" De toekomstige presi
dent-commissaris met een stralende
lach: „Dat houdt de mensen scherp.
Ja toch? Want als die verschrikkelijke
Ter Haar zelfs al weet dat er een
klant heeft geklaagd over een niet
functionerende douchekop in een
hotel in Puerto Vallarte, dan mag je
er vanuit gaan dat hij al die andere
rottigheidjes ook weet."
Daar zijn veel mensen 'goed gek' van
geworden. Weet-ie best. De handen
verontschuldigend tot schouder
hoogte heffend: „Sorry hoor, maar
dat is dan hun probleem. Er zijn
touroperators die vinden dat je op
de zoveel klanten, zoveel procent
klachten mag hebben. (Met stemver
heffing) Wat is dat voor een belache
lijke onzin? Ik wil he-le-maal geen
klachten. (Weer wat rustiger) Oké,
dat zal nooit gebeuren, vertel mij
wat. Daarvoor ben je als reisorgani
satie teveel afhankelijk van andere
partijen. Maar je moet wel met je he
le hebben en houwen streven naar
nul komma nul procent. Je moet al
tijd de beste willen zijn, de groot
ste."
Gehaktmolen
Maar eist de onlangs tot 'Reismana-
ger van het Jaar' uitgeroepen Ter
Haar daardoor niet te veel van zijn
mensen? Er zijn er in Holten - waar
Oad Reizen tegenwoordig is geves
tigd - nogal wat door de gehaktmo
len gegaan in de loop der jaren. Met
groot enthousiasme naar binnen ge
haalde managers werden niet veel
later met even groot enthousiasme
de straat opgeschopt.
'Ome Joop', zoals hij in de reiswe
reld vaak liefkozend wordt genoemd:
„Daar protesteer ik dus tegen, tegen
die opmerking. Ik heb die mensen
inderdaad met groot enthousiasme
aangenomen, want dat ligt in mijn
aard. Maar ik heb ze nooit met groot
enthousiasme ontslagen. Misschien
dat ik op zo'n moment een nogal, eh
een nogal meedogenloze indruk
maak. En het is ook niet zo, dat ik er
een minuut minder door slaap.
Maar ik ben in zo'n geval altijd wel
heel erg teleurgesteld."
Vooral in zichzelf waarschijnlijk.
Want hoe kon hij ooit zo'n fout ma
ken. Even legendarisch als berucht is
in dit opzicht de overname - eind ja
ren tachtig - van A-Reizen, het troe
telkindje van Bernd Schötz. Geen
reisorganisatie had in die tijd zo'n
goede naam op het gebied van trips
naar verre landen. A-Reizen kwam
onder de vleugels van Oad en stierf
een zachte dood; Schötz werd aan
gesteld als directeur en verdween
eveneens geruisloos van het tapijt.
Ter Haar: „Tsja, wat zal ik daar nou
van zeggen? Managers komen en
managers gaan. Heet dat tegenwoor
dig niet: Er bestond geen chemie in
de bestuurskamer? Komt meer voor,
zou ik zeggen. Cycletours, Sindbad,
Bex en SRC hebben we ook overge
nomen en dat is allemaal uitstekend
verlopen. Laten we het verdomme
déar eens over hebben."
Onmiddellijk in de tegenaanval. Ter
Haar eigen. Kom hem niet te na.
'Die idioot uit Holten' is nog de aar
digste kwalificatie die hem in het
wereldje werd toegedicht als hij weer
eens met een nouveauté kwam. 'Kan
nooit iets worden', schamperde con
current Ferdinand Fransen van Arke
bijvoorbeeld vijftien jaar geleden.
'Als die slaapbus van Oad aanslaat,
dan eet ik er eentje op.'
Een halfjaar later - er reden inmid
dels twaalf Oad-slaapbussen met
groot succes door Europa - stuurde
Ter Haar zijn collega een taart in de
vorm van een touringcar. Op het be
geleidend briefje stond: 'Je hebt hem
echt verdiend. Eet smakelijk.'
Doorbraak
De Alfred Heineken van de Neder
landse reisbranche is hij wel ge
noemd. Omdat hij elk jaar met iets
nieuws kwam. Was het geen fiets-
bus, dan was het de 'ontginning' van
Nepal als vakantiebestemming; was
het geen spotgoedkope reis naar
Bali, dan was het 'de ontdekking'
van Puerto Vallarte in Mexico. Ter
Haar, zich nog steeds verkneute
rend: „Puerto Vallarta is onze door
braak geweest. Er kwam op een ge
geven moment een Belg bij mij hier
op kantoor en die zegt: ik heb iets
voor u. Dat bleek dus Puerto Vallarte
te zijn. Ik ben er gaan kijken en ik
was meteen verkocht." Het daarop
volgende gesprek met Martin Schro
der die met Martinair de charter
naar Puerto Vallarte zou gaan uit
voeren, kan Ter Haar nog woordelijk
herhalen. „Dat komt, het was nogal
kort. Hij zegt: 'Puerto Vallarte? Hoe
schrijf je dat? Waar ligt dat'? Ik zeg:
'Aan de westkust van Mexico'. Hij
kijkt me vanachter dat grote bureau
aan en hij zegt: 'En daar wil jij mij op
laten vliegen'? Ik zeg: 'Ja'! 'Oké',
roept-ie, 'maar dan pin ik je wel
meteen vast op twintig vluchten.
Ook al verkoop je geen stoel'. Ik zeg:
'Akkoord. Zullen we in november
beginnen'?"
Ter Haar nu: „Prachtig toch? Daar
heb ik altijd heerlijk mee kunnen
werken, met Schroder. Niet lullen
maar poetsen. Die Belg die me Puer-
Joop ter Haar kreeg begin dit jaar uit handen van de president van de Nederiandsche Bank dr. Nout Wellink een onderscheiding vanwege zijn uitverkiezing tot
'Reismanaser van het Jaar 2002' Foto: Capital Photo's. u
to Vallarte aanbood, bekende me la
ter, dat hij eerst bij Holland Interna
tional was geweest. Hij is nog net
niet in een krankzinnigengesticht
beland. Eerst moest de één er over
vergaderen, daarna de ander, vervol
gens nog een derde De wereld gaat
aan vergaderen ten onder. Toen
puntje bij paaltje kwam, vonden ze
het bij nader inzien nog niets ook.
Zo werken we bij Oad dus niet. Als
we 's ochtends een idee hebben, be
ginnen we 's middags met de uitvoe
ring."
Jawel, maar dat gaat ook wel eens
mis natuurlijk. Toen hij halverwege
de jaren tachtig Bonair kreeg aange
boden, had Ter Haar - omdat-ie wel
inzag, dat Oad als louter busbedrijf
niet kon overleven - de Apeldoornse
reisorganisatie twee dagen later al
overgenomen. Zijn bezoeker met
quasi onderzoekende blik aankij
kend: 'Ben jij soms naar Holten ge
komen om me aan al mijn zeperds
te herinneren? Maar ik moet toege
ven: dat was inderdaad iets te over
haast gehandeld van de heer Ter
Haar. Tsjonge, tsjonge, tsjonge, ik
kon daar geen kast opentrekken of er
donderden een paar lijken uit. Toch
kan ik niet zeggen dat die ervaring
me noemenswaardig heeft veran
derd. Ik ga nog steeds graag af op
mijn intuïtie."
Zoals ook weer bleek uit het aanwij
zen van zijn opvolger. Op een lijstje
met vijftien kandidaten kwam uit
eindelijk de van Martinair afkomsti
ge Geert Willem Boven als nieuwe
directeur bovendrijven. Grote verba
zing in de reisbranche die zijn zoon
Julius had verwacht. Of z'n dochter
Quirine. Ter Haar, verrukt in zijn
handen wrijvend: „Is dat zo? Mooi!
Heb ik ze weer allemaal op het ver
keerde been gezet. Wat mijn kinde
ren betreft: die werken beiden in het
bedrijf en doen het uitstekend. Ze
zijn alleen nog te jong om de kar te
trekken. En met Geert Willem haal ik
een man in huis die de luchtvaart op
z'n duimpje kent. Net wat een reis
organisatie als de onze nodig heeft.
Uitbreiden van het aantal vliegva
kanties is bepalend voor onze toe
komst."
Verspilde tijd
Hetzelfde geldt voor Schiphol, want
in dat 'gerommel in de marge met
die paar vakantievluchtjes vanaf re
gionale vliegvelden' ziet Ter Haar
helemaal niets. En ook dat telkens
weer terugkerende gezeur over die
tweede nationale luchthaven moet
nu maar eens over zijn. „Verspilde
tijd. De bouw daarvan duurt veel te
lang. Alles op Schiphol toespitsen
van nu af aan. Toegangswegen ver
beteren, huizen afbreken, zesde lan
dingsbaan aanleggen Hupsakee.
Waar wachten we nog op? Het gaat
toch om onze toekomst?"
Hij lijkt zich warempel nog echt
boos te maken ook. „Ja! Dacht je dat
ik dit speelde? Dan ken je me slecht.
Ik ben dan wel 69, maar daarom
mag ik nog wel kwaad worden over
zoveel domheid. Ondernemen is he
lemaal niet moeilijk. Zolang je je ge
zonde verstand maar gebruikt.
Laatst zit hier een makelaar in mijn
kantoor die zegt: „Ik heb nou toch
een mooie bestemming voor u, dat
wordt een absolute hit'. Komt-ie met
Argentinië aandragen. 'Argentinië!
Maar dat is toch een mooi land'?
Ter Haar bijkans ontploffend: „Ja,
een heel mooi land zelfs. Maar ik wil
bulk. Ik wil volle vliegtuigen. Is Ar
gentinië véééééél te duur voor. Peru
werd me onlangs ook aangeboden.
Ben er net geweest. Schitterend. Ik
was zeer onder de indruk. Maar Peru
heeft geen strand. En geloof me, als
ik in al die jaren iets heb geleerd: er
móet een strand bij. Zo niet, dan
kun je het vergeten. Strand en zon,
daar draait het uiteindelijk allemaal
om. Waar we wel aan zitten te den
ken, is een weekje Peru met daarop
aansluitend een weekje Aruba. Mis
schien dat we die combinatie de ko
mende winter in ons programma
opnemen. Ik moet er mijn gedach
ten nog maar eens goed over laten
gaan."
Pardon? Hij gaat toch met pensioen?
Daar heeft hij toch niets meer over
te vertellen? Ter Haar geamuseerd:
„Nee, inderdaad. Maar je kunt een
president commissaris toch niet be
letten hardon te denken?"
