Bin Laden zijn gang kon gaan
oe
BOEKEN
Liefde die bubbelt als priklimonade
Héérlijk: brood met aardappelpuree!
Leven met een
gefrustreerde
vader
'Er is maar één grote
Vlaamse schrijver, ik'
was bekend dat Osa-
Bin Laden afspraken had ge
laakt met de machthebbers in
an om de VS als terroristisch
Helwit aan te pakken. Maar de
A had het te druk met andere
ten. Een voormalige agent van
Amerikaanse inlichtingen-
enst doet in een goed onder-
uwde woede-aanval een boek
open.
non-fictie recensie
James McConigal
ee No Evil, The true story of a ground
soldier in the CIA's war on terrorism'
door Robert Baer. Uitgeverij
rown/Random House. Adviesprijs
34.74-
fearom wisten onze inlichtin-
ai- en veiligheidsdiensten van
iets?, was de eerste vraag die
ia de aanslagen in New York en
Washington werd gesteld. Al
nel werd duidelijk dat de eerst
angesprokene, de Central In-
illigence Agency, belast met in-
chtingen verzamelen in het
luitenland, zich al enkele jaren
voornamelijk bezig hield met
het analyseren van informatie
die makkelijk verkregen werd
door satellieten en door het we
reldwijde afluisternetwerk Eche
lon.
Het ouderwetse handwerk, van
James Bond-achtige operaties
tot het moeizaam recruteren
van agenten in de militaire en
ambtelijke sfeer in groezelige
buitenlanden, bleek al jaren af
geschaft. Het leverde geen kor-
te-termijn successen op en
Amerika kreeg te maken met
onfrisse types die binnenlands-
politiek maar voor problemen
zorgden. Amerikaans belasting
geld mocht niet worden uitge
geven aan contacten met moor
denaars, bommenleggers, gijzel
nemers, of hun vriendjes. Het
adagium 'met boeven vang je
boeven' werd afgeschaft. Onder
Bush Senior en Clinton wilde de
VS in het buitenland uitsluitend
een good guy zijn - en je ziet wat
ervan komt.
Dat is de strekking van een boek
dat een voormalig agent van de
CIA heeft geschreven in een
goed onderbouwde woede-aan
val die dateert van ruim vóór 11
september. Robert Baer (1953)
werkte van 1976 tot 1997 voor
de CIA. Hij was actief in landen
als Irak (in het door de Koerden
beheerste noorden), Libanon,
Soedan en India. Hij opereerde
ook in de Aziatische randen van
de voormalige Sovjet-Unie.
Bij zijn onvrijwillige vertrek
kreeg hij een hoge interne on
derscheiding, maar Baer is nog
steeds witheet dat hij - een van
de weinigen in de CIA die Ara
bisch sprak - uiteindelijk het
veld moest ruimen omdat een
aantal hotemetoten in de eerste
regering-Clinton zulke nauwe
banden had met de Amerikaan
se olie-industrie, dat zijn kriti
sche vraagtekens bij Iran, Saudi-
Arabië, Tadzjikistan, etc. niet op
prijs werden gesteld. Oliedollars
bleken hun weg te vinden in de
Democratische verkiezingskas -
no questions asked - en Baer
zag elementen van nationale
veiligheid in beeld komen.
Na een politiek gestuurd intern
onderzoek van de CIA was het
exit Baer. Hij verdient tegen
woordig zijn brood afwisselend
in de VS en Europa. Dat wordt
niet nader omschreven in zijn
boek, maar gezien zijn cv zal het
wel niet als kindermeisje zijn.
Baer legt een spoor bloot dat
leidt van Libanon via de Pales
tijnse organisaties van Yasser
Arafat naar de regering in Iran
en uiteindelijk tot de schimmige
organisatie van Osama Bin La
den. Baer toont aan dat het wel
iswaar lastig is om als grote
blanke Amerikaan te infiltreren
in dit soort organisaties, maar
dat snuffelen aan de randen er
van heel goed mogelijk is en ook
resultaten oplevert die niet via
cleane hightech operaties zijn te
behalen.
Zijn activiteiten zijn soms film
achtig, zoals in India in het be
gin van de jaren zeventig. India
was een goede klant van de Rus
sische wapen-industrie en de
NAVO smachtte naar gegevens
over Russische tanks en raket
ten. In India bleek alles te koop.
Zijn relaas van een sporttas vol
handleidingen die binnen vier
uur kopiëren via een gat in de
heg van een tennisclub moest
worden teruggegeven na een
plankgas achtervolging door
hectisch Delhi is hilarisch.
Baer is ervan overtuigd dat in
veel recente aanslagen de hand
is te herkennen van Iran. Vol
gens hem heeft Irak de handen
vol in eigen land en aan eigen
grenzen, maar is Iran in staat te
profiteren van de Westerse be
hoefte aan normalisering van
betrekkingen - en aan olie. Zo
wel Europa als de VS sluiten vol
gens hem de ogen voor de
Iraanse financiële, diplomatieke
en praktische steun aan allerlei,
veelal ook Palestijnse, terreur-
groepjes, de culminatie waarvan
de aanslagen op 11 september
waren.
Baer heeft ook een recept voor
tegenactie. Hij meent dat de CIA
weer ouderwets moet gaan ope
reren: niet alleen maar vertrou
wen op technische hulpmidde
len, maar mensen inzetten. Voer
het aantal Arabisten op, geef ze
een paramilitaire training zodat
ze ook wat dat betreft weten
waar ze het over hebben en laat
ze vuile handen maken. In post-
0911-Amerika is het lastig hem
tegen te spreken, maar of de
binnenlands-politieke omstan
digheden voldoende gewijzigd
zijn onder Bush Junior is de
vraag: Big Oil heeft alleen maar
meer macht gekregen in Was
hington DC.
il in 1996
non-fictie recensie
Ray Simoen
'Bijzonder brood' door Linda Collister.
Uitgeverij Terra-Lannoo. Prijs: 14,95.
Van Noord-Scandinavië tot
Zuid-Oost-Azië, van Turkmenis
tan tot Mexico: tussen aardap
pelbroodjes en zucchini ligt een
geurige en knapperige kosmos
van allerlei soorten en smaken
brood. Linda Collister schreef er
haar opmerkelijke boek Bijzon
der Brood over.
De Noord- en Oost-Europese
bodem is niet vruchtbaar ge
noeg en het klimaat is er te bars
voor tarwe, zodat ze daar de
honger stillen met het compacte
roggebrood. Waar geen tarwe,
rogge of maïs groeit, maar wel
rijst en linzen voorhanden zijn,
zoals in Zuid-India, wordt dosa,
een platte pannenkoek gemaakt.
En waar maïs het hoofdgewas is,
kleurt alles geel: tortilla's, koek
jes en broden. Vaak ook worden
broden verrijkt met vruchten,
kruiden, siropen, olijven, ja zelfs
vissen voor als een feest zich
aandient of als men wil ont
snappen aan de smaak van het
dagelijkse brood.
Overal en iedereen deed het en
doet het nog steeds. De Zweden
bakken voor feestdagen brood
en gebak, waar dure saffraan,
kardemon en kaneel aan zijn
toegevoegd. Kahks zijn Arabi
sche lekkernijen, die gearomati
seerd zijn met geroosterde ko
mijn en koriander, nadien be
streken met ei en bestrooid met
sesamzaad. Immigranten leer
den de Nieuw-Zeelanders dat
brood waaraan een hoeveelheid
afgekookte aardappelpuree was
toegevoegd, een heerlijke
smaak, lichte structuur en hoge
voedingswaarde krijgt.
Het fascinerende van brood en
de door Collister gepresenteerde
recepten is de grote plaats, die
brood al millennia inneemt in
alle culturen. Niet louter en al
leen als voedingsmiddel, maar
vooral ook als symbool voor al
les wat leven zin en betekenis
geeft. Sla er alle heilige boeken
ter wereld maar op na, overal
wordt de grote betekenis van
het brood onderstreept. Geen
feest - sacraal en profaan - is
denkbaar zonder brood of bak
sels van meel en water. En -
minder poëtisch: de oorlogen
die gevoerd zijn om de honger
te stillen met brood of gevoerd
om vruchtbare graanakkers zijn
niet meer te tellen.
Voordat Collister op zeer over
zichtelijke en duidelijke wijze in
woord en beeld uitlegt hoe een
Indiase naan, Franse baguette,
Amerikaans-joods-Poolse bagel,
Noord-Afrikaanse mouna, New
Yorks of Zwitsers roggebrood of
Australisch pompoenbroodje
gemaakt wordt, doet ze eerst uit
de doeken welke soorten meel
gebruikt kunnen worden en hoe
je brood kunt laten rijzen. Daar
na geeft ze stap voor stap aan
hoe de thuisbakker zijn eerste
stappen kan zetten in de wereld
van het zelf gebakken brood.
Het basisrecept voor een een
voudig brood zal velen over de
streep trekken, zo verwacht Col
lister, om de gang te maken
naar molenaar, reform- en bak
kerswinkel en de fabrieksbaksels
voorgoed te verruilen voor de
home made broden.
roman recensie
Wim Vogel
7o'n vader' door Cees van Hoore.
Uitgeverij Podium. Prijs: €14,90.
[et procédé is bekend. Een va
ir sterft, zijn zoon maakt de
dans van diens leven op en
armee ook van zijn eigen le
st Objectiviteit verwacht en
erlangt niemand. Natuurlijk
ordt het verslag een roman
noemd en even vanzelfspre-
end is de nauwelijks te ont-
arren kluwen van boosheid,
«tegenheid, verdriet en vra-
;n waar geen antwoord op is.
et resultaat is veelal dat de
ton vooral zichzelf beschrijft:
d vragen, zijn emoties, zijn
[wikkeling en dat de vader
en raadsel blijft.
Hes van waarde, is weerloos',
lidt Luceberts bekende adagi-
ni. Hoewel weerloosheid niet
tt eerste is waaraan je denkt
i) Van Hoores verslag - dat
tend van Waarde ondanks
jn grote mond niet is opge-
assen tegen alles wat het le-
m met hem voorheeft, is
rerduidelijk. Een harde en na-
jeugd in de Haagse Schil-
irswijk waar de oorlog wordt
varen als een bevrijding: een
logelijkheid iets van de wereld
zien en om los te komen uit
in benepen milieu. Dus meldt
jonge Van Waarde zich vrij-
Ég voor de Arbeidsdienst
n in Wenen, naar eigen zeg-
n, de mooiste jaren van zijn
ren te hebben.
He paradox, die foute keuze is
gelijkertijd de parel die door
in schittering elke latere erva-
ng doet verbleken en zijn ver-
ere leven verziekt. Een vrouw,
en huwelijk, kinderen, familie,
at staan werk - alles is sur-
igaat voor wie ooit dat vrije,
afhankelijke leven heeft ge-
end. Het maakt van Arend een
ïfrustreerde agressieveling die
maar beter niet voor de voe-
in kunt lopen. Een bom die
tijd op scherp staat,
iees van Hoore, redacteur van
eze krant, schetst een, on-
anks alles, liefdevol portret
an een man en een gezin die
'hun eenvoud en na-oorlogse
iploeter model staan voor een
neratie. Vlak na de oorlog
ouwen, inwonen bij de
hoonouders, hard werken
oor weinig geld, het eerste au-
•otje, de eerste televisie en de
ots als htm zoon niet naar de
briek maar naar de ulo gaat.
0 al die lange jaren die kna-
tnde en zeurende vraag of dit
1 alles is, of het leven niet nog
is extra's in petto heeft.
o'n vader geeft in achtender-
!g fragmentjes een mozaïek
m een Haags arbeidersgezin,
bnipleet is dat tegelwerk niet.
lot is de zoon die invult, die
ilkiest, die op zoek gaat en die
'eindelijk meer van zichzelf
01 van zijn vader vindt,
lot is jammer dat de zoektocht
'weinig structuur heeft. Er is
on zekere chronologie maar
ndat de herinneringen ko-
'on en gaan en er veel wordt
wtaald, blijft het voor mij on
gelijk wat ik met deze thera-
Wtische zoektocht naar een
der moet. De tragiek van de
der, de tragiek van de zoon
in net niet onontkoombaar,
tt niet dwingend genoeg op
'Pier gezet. Ik heb er met be
lgstelling kennis van geno-
'on, ik heb me niet verveeld
0ar erg oorspronkelijk qua
en taal vind ik Zon vader
Daarvoor is het allemaal
'ts te braaf en te bekend.
TOP TIEN
FICTIE
1. (1) M. Vasalis, De oude kust
lijn.
Van Oorschot, 20,00
2. (2) Tim Krabbé. Kathy's
dochter.
Bert Bakker, 19,95
3. (-) Kristien Hemmerechts,
Donderdagmiddag, half vier.
Contact, 18,50
4. (-) Arthur Japin, De droom
van de leeuw.
Arbeiderspers, 22,75
5. (3) J.M. Coetzee, Portret van
een jongeman.
Cossee, 18,90
6. (4) Judith Koelemeijer, Het
zwijgen van Maria Zachea.
Plataan, 17,54
7. (-) Sandor Mdrai, Gloed.
Wereldbibliotheek, 14,50
8. (9) Milan Kundera, Onwe
tendheid.
Ambo/Anthos, 17,90
9. (5) John Grisham, Het dos
sier.
Bruna, 19,95
10. (-) Marek van der Jagt, Mo
nogaam.
CPNB. 2,25
De Vlaamse veelschrijfster
Kristien Hemmerechts brengt
een nieuwe roman uit over
een 12-jarige meisje dat ver
ongelukt onder een vrachtwa
gen, maar wel in staat is haar
eigen dood te observeren. De
overeenkomsten met Enquist,
die afgelopen herfst zo een
dochter verloor, liggen voor
het oprapen, maar dit is toe
val. Ook nieuw (behalve de
herintreders Mfcai en Japin):
het boekenweekessay van
Marek van der Jagt. die in me
ligheid Amon Grunberg dit
keer hard achterna gaat.
De boekentoptien wordt we
kelijks samengesteld op basis
van verkoopcijfers van Athe
naeum Boekhandel en H. de
Vries Boeken in Haarlem,
Boekhandel Kooyker Gins
berg in Leiden, Standaard
Boekhandel Harkema in Hil
versum, Boekhandel Los in
Bussum en Boekhandel De
Ark in Almere.
door Willeke Heijkoop
Wekelijks ligt een ander genre
boeken op de leestafel. Deze
week de recente oogst kinder
boeken.
De Boekenweek mag dan op
zijn einde lopen; het thema van
dit jaar is grenzeloos en past
daarom ook nu nog uitstekend
op deze Kinderboekenleestafel.
De Liefde. Behalve tijd- ook
leeftijdloos, zo toont het grote
scala kinderboeken dat op een
of andere manier met de liefde
heeft te maken.
Hoewel aangeprezen als 'ge
schikt voor iedereen vanaf 10
jaar', oogt de uitgave Als ik jou
zie... (Ploegsma, 12,45) als
een lieflijk weggeefboekje voor
volwassenen. Martine Letterie
verzamelde 143 bladzijden vol
verhalen en gedichten over de
liefde. Ze begint met de liefdes
geschiedenis aller liefdesge
schiedenissen: Romeo en Julia,
opgetekend door Ed Franck. En
zoals sprookjes in hun oor
spronkelijke vorm heel wat gru
welijker afliepen dan in de aan
gepaste versie voor de jeugd, gaf
Franck deze liefdesklassieker
een heel eigen draai. Mooi en
hoopgevend, dat wel, maar of
William Shakespeare er blij mee
zou zijn geweest?
Wat valt er na Romeo en Julia
nog over de liefde te vertellen?
Heel wat, bewijst Letterie. Om
te beginnen nog meer - danig
herschreven - klassiekers. Jaap
ter Haar maakte Arthur en Gui-
nivere toegankelijk en Simone
Kramer deed hetzelfde met de
mythologie Het oordeel van Pa
ris. In het hier en nu speelt het
verhaal van de beste vriendin
nen Donna en Lisa die weder
zijds de vriendschap op de
proef stellen door elkaar moei
lijk vervulbare opdrachten te
geven. Op vuurrode pagina's
liet Letterie liefdesgedichten af
drukken. Als ik jou zie... is een
lekker boek om af en toe uit
(voor) te lezen én om weg te ge
ven. Leeftijd onbelangrijk.
Zelfde onderwerp, andere in
valshoek: Het boek van de lief
de van Pemilla Stalfelt (Hoog
land Van Klaveren, 10,75).
Deze Zweedse schrijfster-
/kunstenares heeft al enkele
'vrolijke naslagwerken' op haar
naam staan. Het boek van de
dood is er een prijswinnend
voorbeeld van). Haar meest re
cente en net in het Nederlands
vertaalde (teken)pennenvrucht
is het best te omschrijven als
een stapelgek prentenboek dat
bol staat van gevoel. Gevoel in
je hoofd, gevoel in je hart, ge
voel in je (onder)buik; alle
denk- en ondenkbare kanten
van De Liefde komen langs.
Stalfelt beschrijft en tekent Lief
de als een gevoel dat kan bub
belen als priklimonade of als
watten je hele buik kan vullen;
liefde voor je ouders, voor een
god, voor een popster of een
grote zus. Gevoel en nog eens
gevoel, maar ook over de tech
nische kant van de liefde tussen
man en vrouw bestaat na lezing
van dit boekje geen enkele on
duidelijkheid meer. En voor wie
het aan het eind nog niet weet
is er altijd nog hét recept voor
Liefdesdrank. Pemilla Stalfelt
maakt die eindeloze stapels
flauwe 'Liefde is...'-boekjes in
één klap overbodig.
Liefde is groot, liefde is breed en
daarom ligt op deze Leestafel
ook het boek Hallo vriendl van
Marcus Pfister (De vier wind
streken, 12,25). Prentenboe
ken met doorkijkgaten zijn van
zelf al spannend en dit is er zo
één.
Pfister verhaalt over vriend
schap tussen dieren, maar ver
wijst daarbij meer dan duidelijk
naar de menselijke neiging tot
eisen stellen en oordelen vellen.
Egel wil pas vriendjes zijn met
leeuw als hij wat meer op de
toekan lijkt. En de toekan wil
pas vriendjes worden met egel
als zijn stekels zo kleurig zijn als
de kameleon. En de kameleon
wil pas vriendjes met de toekan
worden als deze hem zo goed
kan beschermen als de olifant.
En de olifant, enzovoort. Zo
heeft elk dier wel een bezwaar
dat vriendschap in de weg staat.
Dit alles schreeuwt natuurlijk
om een moraal: Iedereen is an
ders en dus zijn we allemaal ge
lijk.
Pfisters - overigens prachtig uit
gevoerde - prentenboek eindigt
dan ook met een feest. Een feest
van vrienden onder elkaar!
Nieuwe roman Herman Brusselmans
Illustratie uit 'Hallo vriend' van Marcus Pfister. Tekening uit besproken boek
roman recensie
Nico de Boer
'De kus in de nacht' door Herman
Brusselmans. Uitgeverij Prometheus.
Prijs: 19,95
Herman Brusselmans, de lang
harige schrijver met het droeve
gelaat, is omstreden. Menigeen
zal zich nog de rel herinneren
rond zijn boek Uitgeverij Gug-
genheimer (1999). Brusselmans
had de Vlaamse modeontwerp
ster Ann Demeulemeester hierin
zo gekwetst dat ze wegens bele
diging en smaad naar de rechter
stapte. Ook in De kus in de
nacht, zijn nieuwe, 600 bladzij
den dikke roman, strooit Brus
selmans weer allerlei bekende
Vlamingen en vreemdelingen
door zijn boek, over wie hij zich
opnieuw allesbehalve subtiel en
genuanceerd uitlaat.
Tieren en schelden, kwetsen en
beledigen kan de spotzieke
Brusselmans nog altijd als de
beste, al houdt hij het deze keer
redelijk binnen de perken. Maar
wat je ook mag vinden van deze
onverstoorbare en grofgebekte
en tegelijkertijd overgevoelige
Belg, hij graaft dieper dan de
meeste andere schrijvers.
Hij schrijft eigenlijk altijd het
zelfde boek, dat weet Brussel
mans zelf ook wel, zoals hij ook
weet dat de compositie van een
roman niet zijn sterkste kant is.
We zien alles vanuit het per
spectief van de verteller (lees:
Brusselmans), de andere perso
nages blijven vaag, onuitge
werkt. Soms is het ook genoeg,
voor menige lezer is het allang
genoeg, 600 bladzijden Brussel
mans is weer een grote opgave.
Het is veel, veel te veel, maar het
is alsof Brusselmans telkens wil
zeggen: genoeg? Het is niet ge
noeg!
De kus in de nacht is dan ook
een ode aan de overdaad. Het
boek is afwisselend amusant,
geestig, en soms ook van een
bedroevend puberaal niveau.
Voor wie niets met dit oeverloze
proza heeft, zal het een beproe
ving rijn.
Deze kluif gaat over van alles en
niets, maar bovenal óver Her
man Brusselmans, zijn passies
en obsessies. Maar meer dan
voordien is een verteller aan het
woord die niet alleen wordt ge
plaagd door geestelijke maar
vooral fysieke ongemakken; hij
heeft last van depressies en van
'zwevingen' in rijn hoofd. Ver
lichting zoekt de burleske
dwarskop Brusselmans in rijn
vele ontmoetingen op rijn om
zwervingen in de stad, in wat
hem zoal bezighoudt en dwars
zit.
Er rijn oeverloze bespiegelingen
en fantasieën over bekende Vla
mingen. over tv-sterren en pop
sterren, van Joy Division tot
Britney Spears. Verder veel voet
bal, seks, film, motorfietsen (een
Buell) en literatuur, vooral de
Vlaamse: 'De Vlaamse literatuur
heeft heel wat te bieden, al wil ik
niet overdrijven. Er is maar één
echt grote schrijver in de hele
Vlaamse literatuur en dat ben
ik', kan hij met veel bravoure
schrijven. Bij hem is dat grappig,
omdat hij zelfspot heeft, op een
bijna reviaanse manier.
Dat De kus in de nacht ondanks
alle feilen 600 bladzijden stand
houdt, ligt aan de onvoorwaar
delijke openhartigheid van de
schrijver die de lezer ongehin
derd een kijkje biedt in het
hoofd van de schrijver, en daar
mee in die van de lezer zelf. Te
gen het einde legt de verteller
een soort verantwoording af: 'Ik
heb gelogen in mijn literatuur,
ik heb gespuwd en veracht, ik
heb gevloekt en mijn haat uitge
schreeuwd, en toch heb ik altijd
over de liefde geschreven.' Even
later riet hij, na rijn duistere
reis, als een glimp van hoop in
de toekomst 'een kus in de
nacht'.
Geen feest - sacraal en profaan - is denkbaar zonder brood of baksels van meel en water.
Foto uit besproken boek
