i
GELOOF SAMENLEVING
En God schiep de technomens naar zijn beeld
Vogels gingen vliegen om kroost te beschermen 'Transplantatie biaas ui
Verwijderen dominante mannetjes kan de redding van de soort zijn
Lesbisch geloven
op Rapenburg
Joden vastf l
voor Israël
WETENSCHAP
O o o o laboratorium is mogelij
Alcoholisten die droog sta:
hebben gestoord slaapgedi
Zangavond in
Maranatha
katwijk aan zee - De Contact-
commissie voor evangelisatie
houdt morgenavond van 20.00
tot 22.00 uur een zang- en ont
moetingsavond in het Marana-
thacentrum aan de Poolster in
Katwijk (Rijnsoever). Het thema
luidt: 'En Jezus zong de lof
zang'. Aanwezigen kunnen ook
zelf liederen aandragen. Domi
nee Barend Weegink en Jan
Vink zorgen voor de verbinden
de tekst.
leiden - Leidse lesbische stu
dentes van universiteit en hoge
school die zin hebben in een ge
sprek met andere lesbische stu
dentes kunnen vanavond te
recht in de Leidse Studenten Ek-
klesia. Studentenpastor Karin
van den Broeke leidt vanaf 20.00
uur de eerste gespreksavond
'Lesbisch geloven'. „Maatschap
pelijk en volgens de wet is ho
moseksualiteit volkomen geac
cepteerd maar in sommige ker
kelijke kringen is het nog steeds
niet makkelijk", zegtVan den
Broeke. „Vooral studenten die
geloven, kunnen moeite hebben
met het conflict tussen hun ge
aardheid en hun religieuze af
komst." De Studenten Ekklesia
hoorde al eerder dat veel homo
seksuele studenten worstelen
met hun geaardheid. Op deze
noodroep richtte ze destijds de
groep 'Homo fidens' op. Pastoor
Jac van der Hoeven die de groep
leidt, merkte dat er voornamelijk
jongens op af kwamen. Volgens
Van den Broeke die in haar werk
als pastor regelmatig gesprekken
met studenten heeft hebben
ook meisjes vragen. „In de bijbel
wordt vrij negatief gesproken
over homoseksualiteit. In de tijd
van het ontstaan van de bijbel
lag dit kennelijk erg moeilijk.
Maar je moet bijbelteksten in
hun culturele context plaatsen.
Helaas wordt in sommige ortho
doxe kerken deze vertaalslag
niet gemaakt." Vanavond be
paalt de groep aan het Rapen
burg 100 welke onderwerpen in
de vervolgavonden besproken
worden. „Of het nu bepaalde
bijbelteksten zijn of reactie van
ouders alles is bespreekbaar."
Informatie over Lesbisch gelo
ven: 071 5227377/5134558.
woensdag 13 MAART 2002
Amerikaans theoloog spreekt over cyborg en christendom
door Silvan Schoonhoven
leiden - Heeft God de stier Her
man gewild? Staat ook de naam
van een gekloond kind geschre
ven in de palm van Zijn hand?
Nieuwe technologie werpt inte
ressante vragen voor de voeten
van de theoloog. Vrijdag geeft de
Amerikaanse godgeleerde Philip
Hefner een lezing aan de univer
siteit Leiden over de mens die
voor God speelt. We moeten het
niet langer hebben over mense
lijk, maar over 'technomenselijk',
vindt hij.
De mens is niet tevreden met
zijn lichaam, dat is altijd zo ge
weest. Zijn handen zijn te week
om de kop van een beer mee te
splijten. Maar er past wel een
vuistbijl in. En de armen reiken
verder met pijl en boog. Gaat er
een been kapot, dan schroefje
er een houten poot onder. Een
bijna onzichtbaar gehoorappa
raat kan een defect oor vervan
gen. Klopt je hart niet, dan jaagt
een pacemaker het orgaan met
electrische stroompjes aan. In
middels zijn we zover dat we
bijna niet meer kunnen schrij
ven zonder tekstverwerker, en
zonder mobieltje op zak voelen
we ons geïsoleerd. Volgens Phi
lip Hefner kunnen we allang
niet meer de mens zijn die we
willen zijn zonder technologie.
„Natuurlijk gebruikte de mens
altijd al gereedschappen en in
strumenten", zegt Hefner,
„maar technologie zit inmiddels
echt in ons. We slikken medicij-
nen, dragen implantaten en
transplanteren organen. Boven
dien wordt technologie meer en
meer deel van wat we altijd 'ons
spirituele leven' noemden. Als
we zeggen dat de mens is ge
schapen naar Gods beeld en ge
lijkenis, wat bedoelen we dan
vandaag de dag? Is dat beeld
mét of zonder technologie?"
Het woord 'natuur' dekt niet
langer de lading, vindt de Ame
Philip Hefner: „We kunnen allang niet meer de mens zijn die we willen zijn zonder hulp van technologie." Foto: Silvan Schoonhoven
rikaan. Beter kunnen we spre
ken van 'technonatuur'. „Niet
langer 'menselijk', maar 'tech
nomenselijk'. Persoonlijk mag ik
dat wel, maar anderen zijn bele
digd en vinden dat iets afschu
welijks."
Hefner spreekt van de cyborg,
een 'samensmelting van het or
ganische en het mechanische'.
Een wezen dat volgens hem al
tijd is gezien als een moderne
demon. Het pact tussen mens
en techniek is in films en boe
ken altijd afgeschilderd als een
vloek, zelden als een zegen. De
moeder van alle technoangst is
de negentiende-eeuwse novelle
Frankenstein. Hier dook voor de
eerste keer een kruising op tus
sen een man en een machine, in
dit geval een samenstelsel van
dode onderdelen, dat in bewe
ging komt doordat een gekke
geleerde de hendel overhaalt.
In de klassieke SF-film Bla
derunner (1982) is de angst voor
de kunstmatige mens nog gro
ter, juist omdat het onderscheid
tussen mensen en robots zo
moeilijk is te maken. De hoofd
rolspeler jaagt op replicants,
dolgedraaide en levensgevaarlij
ke androïden. Maar hij kan niet
uitsluiten dat hij er zelf niet één
is.
Modem Times van Charlie
Chaplin, Metropolis, Robocop,
Darth Vader, ExistenZ:Al die
films brengen dezelfde bood
schap", vat Hefner samen.
„Techniek is slecht en de mens
moet ertegen vechten."
De techniek is een sneeuwbal,
die steeds sneller gaat en steeds
groter wordt. De economie heeft
tenslotte alle baat bij het ver
snellen van de versmelting tus
sen mens en machine. Bedrij
ven als Sony bestaan bij de gra
tie van steeds kleinere videoca
mera's. telefoontjes, MP3-spe-
lers en andere kunstmatige or
ganen en geheugens waarmee
de mens zich behangt. Video en
audio die beter van kwaliteit zijn
dan de werkelijkheid. Prozac
voegt chemicaliën toe aan de
hersenen zodat we socialer wor
den, meer onszelf dan we zelf
zijn. Heeft godsdienst wel een
antwoord paraat op de nieuwe
vragen die de techniek opwerpt?
De bijbel is een boek vol verha
len en gelijkenissen voor en
door landbouwers en woestijn
bewoners. Maar of een cyborg
er nog iets aan heeft voor zijn
dagelijks leven is maar de vraag.
Hefner is ervan overtuigd dat
technologie niet bij voorbaat
slecht is, ook niet vanuit religi
eus oogpunt. Neem nu de feno
menen genetische manipulatie
en kloning. Religieuzen staan
schouder aan schouder met mi
lieuactivisten om deze nieuwer
wetse technieken te verketteren.
Zelfs prins Charles sprak twee
jaar geleden zijn verontrusting
over het geknoei met erfelijk
materiaal uit in een rede: „Ge
netisch gemanipuleerde voed
selgewassen voeren de mens
naar regionen die aan God toe
behoren, en aan God alleen."
Een onderscheid tussen 'natuur'
en 'kunstmatig' dat volledig is
verouderd, vindt Hefner. „Deze
tak van wetenschap is nou pre
cies wat je kan verwachten, met
het brein dat God ons heeft ge
geven."
Gekloonde mensen zijn een na
tuurverschijnsel op deze pla
neet, want de natuur brengt ge
kloonde schapen en straks mis
schien gekloonde mensen voort.
„God heeft ons geschapen met
de intellectuele capaciteit om
genetic engineers te worden. We
spelen niet voor God, we spelen
voor mens."
De lezing van Philip Hefner (in
het Engels) is vrijdag gratis bij
te wonen van 15.30 tot 17.00
uur aan de faculteit der godge
leerdheid, Matthias de Vrieshof
4, gebouw 1173 van het Witte
Singel-complex, zaal 008. Aan
melden vooraf is niet nodig.
M
amsterdam/gpd - Joden ho
vandaag in tal van lander ^a'
extra halve vastendag. He:
perrabinaat in Israël hee
daartoe opgeroepen. Aanle ^er
zijn de terreuraanslagen i< ver
land. en'
Ook het Opperrabinaat voc
derland heeft joden gei- de
vandaag tot 13.30 uur nien
eten en te drinken. Volgeft 8
Nederlands-Israëlitisch Ke |orf
nootschap (NIK) leeft in h tu:
dendom de hoop dat doo:|W1
ten en gebeden verschrik) en 1
situaties zoals die in Israi l'ee
goede zullen keren'. »>aal
Joden kennen verschillend!
men van vasten, zegt sea
E.M. Maarsen van het Opp "a
binaat, dat landelijk leiding ^a
aan het Nederlands-Israi ®e
Kerkgenootschap. Son var
worden volgens de bij
richtlijnen voorgeschreven nc"
als die voor de Grote Vei 38£
dag. „Die duurt van avon lze
avond en daar mogen we
aan tomen." Daarnaast ku iet
rabbijnen besluiten een va1 u
dag te houden, als een sr
daartoe aanleiding geeft. Sect
sen: „Dat gebruik is lang ver
den ontstaan. Als eeuwen 120
den de regen uitbleef, wa 8ev
een ramp voor het Israê!!en
volk, van oudsher een agr; ™rÊ
volk." air
Vandaag is de dag voor h( :rt£
gin van de nieuwe j< v
maand Nisan. Het Oppe n
naat heeft voor Nederlait
sloten dat de vastenpcIad
'maar' een halve dag duur ':or
doet volgens Maarsen nii v0
aan de waarde. „Het aantal vjü
dat gevast wordt, is vooi
niet doorslaggevend. Of i P31
vijf, zes of twaalf uur 1 "e!
wordt: het gaat erom dat 11
tot inkeer komen."
Mevrouw B. Evers-Emdei 11
het Nederlands Isracw 1
Kerkgenootschap zal vat °?e
zeker vasten. Hoewel ze1
niets mag drinken, zal ze e k
heel erg gammel van wcltro
„Niet mogen drinken ilan
vasten wel moeilijker. Maa e"
halve dag valt wel mee. Mf
Kippoer mag er 25 uur nie -ra
geten of gedronken wcer
Daar word je zeer gammel 'P
spi
door Peter de Jaeger
Davis Vogels zijn ontstaan uit
reptielen die op de grond leefden.
Om hun jongen beter te kunnen
beschermen, gingen ze in bomen
leven en ontwikkelden vleugels.
Deze nieuwe theorie is geformu
leerd door James Carey van de
universiteit van Caiifornië in Da-
vis (VS).
„Een scala aan fysische eigen
schappen werd ontwikkeld,
waaronder veren en vleugels, te
gelijk met verbeterde broed-
zorg", zegt Carey in het Duitse
tijdschrift Archaeopteryx. „Toen
de voorlopers van de moderne
vogels eenmaal begonnen te
vliegen, versterkten vlucht en
een succesvol ouderschap el
kaar."
De oorsprong van vogelvlucht is
nog steeds een discussiepunt
onder evolutiebiologen. Fossiele
resten van wat als eerste vogel
wordt gezien, de Archaeopteryx,
tonen in elk geval een overgang
van reptiel-dinosauriërs naar
vogels. Aangenomen wordt dat
de kunst om te vliegen dit rep
tiel heeft behoed voor de onder
gang.
Er bestaan twee opvattingen
over het ontstaan van vliegge-
drag. De boomtheorie gaat er
van uit dat de primitieve voor
ouders van vogels in bomen
leefden en van tak tot tak spron
gen. Ze leerden zweven en later
vliegen om hun val te breken als
Vogels zijn de vliegende achterkleinkinderen van de dinosaurus. Foto: ANP/Frans Vanderlinde
ze een tak misten. Volgens de
loopvogeltheorie ontstonden
vogels uit vierpotige reptielen.
De voorpoten veranderden al
lengs in vleugels, waardoor ze
meer snelheid ontwikkelden en
uiteindelijk van de grond los
kwamen.
Volgens Carey kloppen beide
opvattingen niet. Als de eerste
vogels zich in bomen ophielden,
is het volgens hem waarschijn
lijker dat ze vierpotig waren en
vliezen ontwikkelden tussen
voor- en achterpoten, zoals vlie
gende eekhoorns en vleermui
zen. Wat de andere theorie be
treft ziet hij geen voordelen bij
de overgangsvormen tussen
vierpotige en vogel. Het idee dat
de loopvogels hun veren zouden
gebruiken om insecten mee te
vangen noemt hij niet overtui
gend.
De veranderingen in gedrag en
lichaamsbouw gaan in de ou
derzorgtheorie wel gelijk op.
Volgens de ecoloog waren de
verre voorouders reptielen die
hun nesten op de grond be
waakten, zoals krokodillen. Na
verloop van tijd werden de leer
achtige eierschalen harder en
dunner. De vogelachtigen waren
in staat het broedsel warm te
houden met hun eigen lichaam.
De voorpoten veranderden hier
toe in een plooibare verentooi.
Deze primitieve vogels ontwik
kelden nog betere technieken
om voor hun jongen te zorgen.
Ze begonnen hun kroost in het
nest te voeden door vloeibaar
eten en kleine voedingswaar
rechtstreeks in hun mond te
stoppen. Op die manier maak
ten ze de jongen afhankelijker
van hen om te overleven. De
ouders kregen minder jongen
en kleinere eieren die ze in
struiken en lage bomen legden
om roofdieren op afstand te
houden. De voorste ledematen
kregen veren en werden langer,
waardoor ze hun eieren beter
konden schikken en een zachte
landing konden maken. Nog la
ter waren ze in staat tot een glij
vlucht en uiteindelijk sloegen ze
de vleugels uit en gingen de
lucht in.
Volgens Carey is ook de puntige
snavel ontwikkeld om beter
voor de jongen te zorgen, onder
meer om ze te voeden en een
ingewikkelder en steviger nest te
bouwen. Hoe hoger in de boom,
hoe veiliger. Vliegen geeft vogels
de kans het hele jaar door voed
sel te vinden, omdat ze hun foe-
ragegebied sterk kunnen uit
breiden.
boston - Een Amerikaanse chi
rurg beweert dat hij klaar is om
voor het eerst bij een mens een
orgaan in te brengen dat in een
laboratorium is 'geproduceerd'.
Tegen de BBC verklaarde de
Bostonse kinderarts Atala dat hij
alleen nog wacht op toestem
ming van de autoriteiten.
Voor de chirurg van het Boston
Children's Hospital is de blaas-
transplantatie nog maar het be
gin. „Ik denk dat er na verloop
van tijd geen grenzen meer zijn
aan de mogelijkheden", zegt hij.
„Onderzoek de verschillende
soorten weefsels en bekijk hoe
de cellen het beste werken. Met
die strategie moet je elk orgaan
kunnen repareren.
Twee jaar geleden werden in
Boston de eerste transplantaties
met een 'laboratoriumblaas' uit
gevoerd op zes Beagles. Na ver
loop van tijd konden deze
den normaal plassen. Vi vsg
Atala is hij nu zo ver dat I dr
zelfde operatie bij een jonjp- D'
kan uitvoeren. «en
Om de 'kunstorganen' tl stp1
ken, namen onderzoekers
sel van de originele blaas
honden, om daaruit cel) as
isoleren. Die werden 'be
en over ballen van polyme we;
legd, om al groeiende een
blaasvorm te bereiken,
soortgelijke techniek wori es v
gebruikt bij stamcelbehan nas
gen, waarbij 'jonge' cellen 'eo
den ingebracht om een
rend orgaan te reparerea
Volgens Atala zal het g
van de nieuwe technii lint
transplantatie van organe aar
overbodig maken. Wel ver iou
hij dat de wachtlijsten bf '1^
lijk bekort kunnen worden
:nsi
'.I
en
De overgang van dino naar vogel volgens de theorie van James Carey. Illustratie: GPD
'Het is een fantastische maatregel, vooral in geïsoleerde kolonies van reptielen en amfibieën'
door Peter de Jaeger
san diego - In de vrije natuur zijn het
vaak dezelfde mannetjes die zorgen
voor het nageslacht. Bij bedreigde dier
soorten kan dat funest zijn, omdat er te
weinig vers bloed wordt aangevoerd.
Door dominante mannetjes in de paar
tijd tijdelijk weg te vangen, krijgen an
dere mannetjes een kans. Dat kan de
redding zijn van dieren die op de rode
lijst staan.
Onderzoekers van de vermaarde die
rentuin in San Diego hebben deze
nieuwe manier van wildbeheer met
succes toegepast bij leguanen op Cuba,
zo meldt de New Scientist.
Bij bepaalde soorten zijn het de sterkste
macho's die het alleenrecht bevechten
om te mogen paren. Op die manier
wordt kracht doorgegeven aan de vol
gende generatie. Dat is een voordeel,
maar er zijn ook nadelen. Zo verkleint
een beperkt aantal biologische vaders
de genetische variëteit binnen een po
pulatie. Hierdoor worden de dieren ex
tra kwetsbaar voor plotselinge verande
ringen, vooral als hierdoor hun aantal
daalt. „Met slechts tweehonderd indivi
duen moet je je serieus zorgen gaan
maken over genetische diversiteit",
zegt biologe Allison Alberts.
Verwijdering van dominante vechters
bazen geeft de minder sterke exempla
ren een kans op reproductie. Hierdoor
krijgt een kleine populatie een geneti
sche impuls, waardoor de kans op
overleving van een nieuwe ziekte of kli
maatsverandering groter wordt. Het
onderzoeksteam van Alberts testte dit
idee bij leguanen in de Guantanamo
Bay op Cuba. De beproefde leguaan-
soort (Cyclura nubila) is overigens niet
bedreigd, maar veel verwante soorten
wel. De onderzoekers haalden vijf van
de hoogst geplaatste mannetjes weg tij
dens de zes weken durende paarperio-
de. Andere mannetjes grepen hun kans
en begonnen te broeden. Eenmaal te
rug bij de groep veroverden de superi
eure geweldenaars hun oude positie.
„Het is een fantastische maatregel op
plekken waar die toepasbaar is, vooral
in geïsoleerde kolonies van reptielen en
amfibieën", zegt Tim van de Broek van
Natuurmonumenten. Hij denkt aan de
bedreigde boomkikkers in ons land. De
oudste mannetjes zijn het grootst en
gunnen de jonge, kleinere mannetjes
geen dril. Hij zet overigens vraagtekens
bij het effect van de voorgestelde in
greep. „Je zult de situatie jarenlang
moeten monitoren om te kijken of het
gewenste resultaat wordt bereikt. En
dat is nog maar de vraag."
freiburg - Alcoholisten die een
ontwenningskuur ondergaan
vertonen meestal ernstige slaap
stoornissen, die soms maanden
aanhouden. De slaapstoornis
sen zijn evenwel sterk verschil
lend van persoon tot persoon en
zijn doorslaggevend voor het
succes van de ontwennings
kuur. Want hoe slechter en kor
ter iemand tijdens de ontwen
ningsperiode slaapt, des te gro
ter is de kans dat hij binnen het
jaar weer vervalt in alcoholisme.
Deze samenhang tussen slaap
gedrag en ontwenning blijkt uit
een onderzoek van Duitse we
tenschappers van de afdeling
psychiatrie en psychotherapie
aan de universiteit van Freiburg.
In het vaktijdschrift Somnologie
beschrijft onderzoeksleider
Horst Gann hoe veertig vrijwilli
gers werden gerekruteerd die
bereid waren een ontwennings
kuur te ondergaan in een psy
chiatrische afdeling.
De patiënten brachten drie
nachten in een slaaplaboratori-
um door, waar de elektrische
activiteit van hart en hersenen
werd onderzocht. Zij dienden
ook verschillende laboratorium
tests te ondergaan en tenslotte
nog twee uitgebreide vrp
ten over hun slaapkwalil (F^
beantwoorden.
Na zes maanden werden
coholisten die al die tijd
en abstinent waren gel11'
nogmaals in het slaaplabo en 1
urn onderzocht. Intussen l ee
dat er slechts elf van de v 2Jei
Nog eens zes maanden
werden zij opnieuw onder
Uit deze onderzoeken ble Be.f
alle alcoholisten tijdens d( 1'
ontwenningsfase een zeer ,m'
te slaap hadden. Zij b ïas'
moeilijk inslapen, voeldei le'
moe en worstelden 'si Sl
met allerlei psychische at
men. Zes maanden na (i ?"c
vertoonden de proefpei
die niet meer hadden gi e
ken een veel beter slaap Zou
en sliepen zij langer en die !r w
Uit de vergelijking van aft
gegevens met de resultati
de ontwenningskuur blei
een redelijke prognose vo ^so'
slagen van de kuur alleen a
lijk was aan de hand vl
slaapgedrag tijdens de
ontwenningsfase. Zo n
zeer opvallend dat de sk s
slapers ook het snelst in b na;
de drinkgewoonten terug*
