GELOOF SAMENLEVING
Het leven is een kunstwerk
Moslimvrouwen willen af van hun slechte imago in Westen
Slachtoffer piramidespel niet altijd sukkel
Geen skinheads
in de rechtzaal
Excuses van Billy Graham
voor antisemitische taal
Orthodoxe kerk op Zuidpool
geeft troost in plaats van wodka
Strijder voor Christus
Mogelijk toch
heiligverldaring
voor omstreden
vorstin Isabella
PR-campagne
Duitse kerk
dinsdag 5 MAART 2002
cordoba/ap - Een conferentie van moslimvrou
wen in het Spaanse Cordoba is zondag geëindigd
met een oproep om een einde te maken aan de
negatieve beeldvorming van moslimvrouwen in
het Westen.
In de slotverklaring van de tweedaagse bijeen
komst van ongeveer tweehonderd deelneemsters
werd de islam verdedigd als een religie van tole
rantie. De deelneemsters veroordeelden geweld
binnenshuis. Daarnaast uitten zij bezorgdheid
over de problemen die vrouwelijke moslimimmi
granten ondervinden bij integratie in de westerse
maatschappij.
Onder de deelneemsters waren vrouwen uit Span
je, Marokko, Sudan en Iran. Ook moslimmannen
deden mee. Een van de onderwerpen was de
vraag hoe vrouwen die van top tot teen in een ge
waad gehuld zijn in het Westen worden gezien.
Een moslimvrouw uit Bosnië, Azra Sljivo, zei dat
moslimvrouwen 'niet langer op oppervlaklage wij
ze mogen worden benaderd, als vrouwen die een
sluier dragen, die ondergeschikt zijn aan hun
echtgenoot en er geen opinie op na mogen hou
den'. Zij concludeerde dat het erom gaat 'hoe we
vreedzaam met elkaar kunnen leven, ongeacht
onze afkomst'.
In het communiqué staat dat de hoofddoek, de
hijab, 'een vrijwillige uiting is en een fundamen
teel recht van de vrouw'. De deelneemsters roe
pen op om vrouwen die vanwege hun religie een
hoofddoek willen dragen daartoe in de gelegen
heid te stellen. Vrouwen die dat niet willen, moe
ten net zo goed die vrijheid krijgen.
De organisatoren zeiden dat de conferentie be
doeld was om een discussie te beginnen over de
vele problemen waarmee moslimvrouwen wor
den geconfronteerd, om te zien of de deelneem
sters van elkaar kunnen leren. De organisatie was
in handen van de in Madrid gevestigde An-Nisa,
een organisatie voor vrouwenrechten.
Washington - Billy Graham
heeft zich verontschuldigd voor
antisemitische opmerkingen,
die hij dertig jaar geleden in een
gesprek met de toenmalige pre
sident Nixon in het Witte Huis
had gemaakt. De 83-jarige evan
gelist zei dat hij de woorden niet
meer herinnerde maar dat hij ze
zeer betreurt, aldus The New
York Tiines.
De uitlatingen zijn te horen op
de bandjes uit 1972 met vijfhon
derd uur opnames van Nixon,
die vorige week door het Natio
nale Archief van de Verenigde
Staten zijn vrijgegeven. Over de
joden en de media zei Graham
dat „dit bastion vernietigd moet
worden opdat Amerika niet naar
de haaien gaat". Nixon was het
roerend met hem eens.
Graham zei in het gesprek in de
Oval Office, de werkkamer van
de Amerikaanse president, dat
joden de media in hun macht
hadden. „Gelooft u datvroeg
Nixon. „Ja, mijnheer de presi
dent", zei Graham. „Oh boy, ik
geloof dat ook", vervolgde
Nixon. „Maar ik zal dat nooit
kunnen zeggen."
In de verklaring, waarin Graham
afstand nam van zijn antisemiti
sche uitlatingen, zegt hij dat hij
immer heeft gestreefd naar be
tere verhoudingen tussen chris
tenen en joden. Hij belooft dat
hij dit zal voortzetten.
In het gesprek met Nixon merk
te de evangelist verder op dat hij
veel joodse vrienden heeft. „Zij
vinden me aardig omdat ze we
ten dat ik van Israël houd. Maar
zij weten niét hij ik denk over
wat zij Amerika aandoen."
Waarop Nixon zei: „Dat moet u
hun nooit laten blijken."
gpd - In de bossen van Siberië
wordt druk gekapt. Het hout van
de cederbomen wordt volgend
voorjaar gebruikt voor de bouw
van het eerste Russisch-ortho-
doxe kerkgebouw op een van de
hoogste, droogste, koudste en
winderigste plaatsen ter wereld:
Antarctica.
De Amerikanen hadden al een
kerkgebouw in het zuidpoolge
bied. Dat staat op McMurdo
Station, een onderzoeksstation
op Antarctica. Kerk van de
Sneeuw, heet deze kerk. Rooms-
katholieke gelovigen konden op
McMurdo Station ook nog te
recht bij een kapelletje iri dè
openlucht, met Maria als Dame
van de Sneeuw.
De Russen hebben vier onder-
zoekstations op Antarctica, waar
leden van expeditietochten on
derdak vinden zolang zij op de
zuidpool verblijven. „Het enige
waarop deze mensen terug kon
den vallen in geval van geestelij
ke nood, was wodka", zegt Pyotr
Zadirov. Hij is een van de fonds
wervers voor de bouw van de
kerk. Wat hem en anderen
dwars zat, waren de 47 Russen
die omkwamen gedurende de
tientallen jaren waarin onder
zoek naar het continent gedaan
werd.
Gebed voor overledenen is voor
Russisch-orthodoxen erg be
langrijk, en dat kan straks einde
lijk vanuit een gewijd kerkge
bouw. Verder zal de kerk dienst
doen voor het handjevol Russen
op Antarctica, en voor toeristen
die het continent bezoeken.
De kerk wordt ongeveer twaalf
meter hoog. De priester heeft de
grond waarop de kerk gebouwd
gaat worden, alvast gezegend
met grond uit Jeruzalem en wa
ter uit de Jordaan.
Sergiev Posad - Gehuld in dikke winterkledij werkt
Marfa zich aan stijgklemmen langs een touw om
hoog. Ze is lid van de Russische religieuze padvin
ders. In een kamp in de buurt van Moskou wordt
Russisch-orthodoxe jeugd onder strikt religieus toe
zicht vertrouwd gemaakt met man-tot-man ge
vechten, survivaltechniek en het schieten met AK-
47 Kalashnikovs. Na hun training mogen de jonge
ren zich 'Strijder voor Christus' noemen.
Foto: Reuters/Adlan Khasanov
madrid/dpa - Spaanse bis
schoppen willen dat de paus
Isabella van Castilië heiligver-
klaart. Isabella was koningin van
Spanje tussen 1474 en 1504.
Koningin Isabella, een strengge-
lovige katholieke vrouw die
daarmee de bijnaam 'de Katho
lieke' verwierf, is omstreden. Ze
gaf opdracht alle joden en mo
ren uit Spanje te verdrijven, was
voor het instellen van de inqui
sitie en ondersteunde Colum
bus bij zijn ontdekkingsreizen
naar Amerika. Na de ontdekking
van de nieuwe wereld verspreid
den de Spanjaarden veelal met
geweld het katholicisme.
De eerste aanvraag voor de za
ligverklaring van Isabella, de
eerste stap op weg naar heilig
verklaring, werd in 1958 inge
diend. Aan het eind van de jaren
negentig stopte het Vaticaan
met de procedure.
De joodse gemeenschap in
Spanje heeft haar bezorgdheid
geuit over het initiatief van de
bisschoppen. Ook de bisschop
pen zijn verdeeld.
hannover/dpa - De Evangeli
sche Kerk in Duitsland (EKD)
begint op 13 maart een landelij
ke publiciteitscampagne. Bill
boards in honderd steden, een
telefoonlijn en nieuwsgroepen
op internet moeten de bekend
heid van de grootste protestant
se kerk in het land vergroten.
De campagne, die 1,5 miljoen
euro kost, richt zich op mensen
die ver van de kerk af staan., Het
publiek wordt bestookt met zin-
gevingsvragen als 'Wat is geluk'
en 'Hoe maak je eigenlijk vrien
den?' Via een telefoonnummer
kunnen mensen medewerkers
van de EKD bereiken.
EEN KWESTIE VAN
MORAAL
De term 'normen en waarden' rook tot voor enkele jaren terug sterk naar burgerlijke bevoogding. Maar
de tijdgeest is veranderd. Politici, geestelijken en publicisten schuwen niet langer het openbare debat.
In deze rubriek komen mensen aan het woord die in hun werk tegen morele dilemma's aanlopen. Vandaag
advocaatjerome de Jong van Lier, die slachtoffers van het piramidespel bijstaat.
'Titam' heette het spel. Wie meedeed kon er volgens de organisa
toren ontzettend rijk mee worden. Maar liefst 70.000 mensen lie
ten zich overhalen. Inleg was 'slechts 3500 euro'. Anderhalfjaar
lang werden er bijeenkomsten
georganiseerd. De organisato
ren verdienden er naar schat
ting 275 miljoen euro aan.
Titam is een piramidespel.
Hoewel sinds enige tijd een
wettelijk verbod op dergelijke
spellen van kracht is, gaat de
bedrijfstak gewoon door. Advo
caat Jerome de Jong van Lier
treedt op als woordvoerder van
de slachtoffers. Een aantal jaar
geleden werd hij benaderd
door iemand die zich zijn geld
had laten ontfutselen door or
ganisatoren van een piramide
spel. Hij wist het via de rechter
terug te krijgen. Omdat dat eni
ge publiciteit opleverde, stond
binnen korte tijd zijn telefoon
roodgloeiend. Honderden
slachtoffers meldden zich, met
vaak schrijnende verhalen Om
dat het ondoenlijk is voor al die
slachtoffers apart te procede
ren, richtte hij een vereniging
op met inmiddels 3340 leden.
De Jong van Lier heeft al vaak
moeten uitleggen waarom
mensen erin stinken: „Het is
niet zo dat je een domme onbe
zonnen sukkel bent met een la
ge opleiding. Vaak zijn het eind
dertigers, met een gezin. Blijk
baar is voor deze groep de be
koring van het snel rijk worden
erg groot.
Er zit een ijzeren logica achter
de piramidespelen, bekent De Jong van Lier.' Wanneer je werkelijk
al je familie, vrienden, kennissen en ook weer hun familie, vrien
den en kennissen weet te strikken, kun je er geld mee verdienen.
Maar een feit is dat het spel alleen voor de kleine groep werkt die
begint. Volgens De Jong van Lier moet 98 procent van de deelne
mers verliezen, anders klapt het systeem in. Dan treedt snel verza
diging van de markt op.
„Mensen die de cijfers kennen", zegt De Jong van Lier, „en toch
willens en wetens hun familie erbij betrekken, zijn moreel verwer-
Advocaat Jerome de Jong van Lier: „Voor eind dertigers met
een gezin is de bekoring van het snel rijk worden erg groot."
Foto: GPD/Robert Hoetink
pelijk bezig. Maar dat is niet de grote meerderheid. Ik krijg vaak
echtparen aan tafel die vertellen hoe ze erin gestonken zijn. Via
een vriend krijgen ze een uitnodiging voor een open dag van een
bedrijf, of één of andere bijeen
komst. Vaak heeft het iets te
maken met nieuw werk vinden.
Iets waar veel mensen aan den
ken. Baat het niet dan schaadt
het niet, is de gedachte."
„Zo'n bijkomst is handig geën
sceneerd. Iedere nieuwkomer
zit altijd naast, voor en achter
oudgedienden. Daarmee willen
ze voorkomen dat de nieuwko
mers onderling hun twijfels
gaan bespreken. Tijdens de bij
eenkomsten juichen de deelne
mers wat af. Er wordt lovend
gesproken door de oudgedien
de deelnemers over alle moge
lijkheden en kansen. 'Joh, dat
geld heb je zo terugverdiend'.
'Wie rijk wil worden moet risi
co's nemen.' 'Kijk naar hem, hij
heeft al na één maand drie keer
z'n geld terugverdiend.' Enzo
voort. De groepsdruk die daar
van uit gaat is enorm. Voor je
het weet zie je naast je iedereen
juichen, zelfs je partner. Ik heb
veel ruziënde stellen hier gehad
die elkaar ervan beschuldigden
als eerste overstag te zijn ge
gaan."
Volgens De Jong van Lier falen
justitie, politie en politiek bij de
aanpak van de organisatoren.
„Toen in 1997 de publieke ver
ontwaardiging groot was, werd
in de haast een nieuwe wet ge
maakt. Deze verbiedt piramide
spellen en legt een boete van maximaal 5000 euro op aan overtre
ders van de wet. Er is tot nu toe niemand vervolgd. Er loopt één
zaak. Die 5000 euro is natuurlijk een lachertje."
„De Tweede Kamer zou moeten zeggen: 'dit is te zot voor woor
den. Wij maken niet voor niets wetgeving.' Maar op onze brieven
komt geen enkele reactie. Het is een symptoom van een politieke
cultuur die mij net zo min aanstaat als de piramidespellen zelf."
Onno van 't Klooster
Aan het Vrouwe Justitiaplein in
Utrecht zetelt de Commissie
Gelijke Behandeling. Deze
commissie spreekt recht. Het
gaat er bij deze commissie om
of de klagers die zich tot deze
commissie gewend hebben,
inderdaad ongelijk zijn behan
deld op grond van hun ras,
hun geslacht, hun godsdiensti
ge overtuiging of hun seksuele
voorkeur.
Het is deze commissie die het
islamitische hoofddoekje in
Nederland legaal heeft ge
maakt, ook binnen de Neder
landse rechtbanken, achter de
tafel waar de rechters zitten.
Nu ben ik zelf
zo aan hoofd
doekjes en
andere vor
men van isla
mitische kle
ding gewend
dat ik eigenlijk
niet meer be
wust waar
neem of ie
mand wel of
niet islami
tisch gekleed
of gekapt is.
Dat komt
doordat ik aan
een universi
teit werk, bij
een afdeling
waar het over
de islam en
het Arabisch gaat. Gelukkig
zijn er veel intelligente draag
sters van islamitische traditio
nele kledij, die het zichzelf
aandoen bij ons te komen stu
deren. Maar dat betekent toch
echt dat ik door mijn werk en
de klantenkring van dat werk
niet meer representatief ben
voor de gemiddelde Nederlan
der.
Ik zou er inderdaad niet om
malen om voor een gerecht te
moeten verschijnen waar een
hoofddoekje in zat. Maar van
bijvoorbeeld de Hare Krishna-
beweging weet ik niet zo veel.
Ik heb geen vrienden binnen
die beweging. Ik vind dat die
mannen in hun gebleekte
oranje jurken met hun skin
heads er eng uitzien. Mag een
rechtbank in Nederland be
mand, pardon, bemenst wor
den door skinheads? Ik hoop
maar van niet.
Maar als skinheads in een
oranje jurk niet mogen, waar
om mogen islamitische hoofd
bedekkingen dan wel? Behan
delt Nederland de aanhangers
van de Hare Krishna-beweging
anders dan de aanhangers van
HA
JAN
de islam? Ongelijke behandi1
ling! Ga klagen!
En mogen mensen die geen
moslimse vrienden hebben,
die niet zo vertrouwd zijn m j
de islam, niet net zo'n afkee
van hoofddoekjes hebben alP
ik van skinheads? Zou het
van onze capabele en wijze
paarse regering niet verstai
zijn geweest om hoofddoel
althans voorlopig, nog te w
ren uit de Nederlandse reel
banken?
Nu, onze wijze en verstand!
regering, die hoopt binnen
kele maanden herkozen te
worden maar nu al weet dat
dat niet ge
beuren gaat
bemoeit zie
natuurlijk n
persoonlijk
met dit sooi
kwesties -
is die comn
sie gelijke b
handeling n
juist voor.
zitten er in i
commissie?
Een van de
vloedrijkste
den van die
commissie
mevrouw p
fessor Jennj
Goldschmit
Zij is de eni
professor in
de commissie, en u mag gei
aannemen dat wat zo'n pro
fessor vindt, zwaar weegt. Ik
denk niet dat er ook maar ee
lid van de commissie gelijke
behandeling het met de pro
fessor oneens durft te blijvei
wanneer er zaken beschikt
worden. Zo gelijk hoeven dit
commissieleden elkaar nu o
weer niet te behandelen, het
gaat er meer om dat u en ik
kaai- gelijk behandelen.
Deze professor nu heeft late
weten er niet tegen te kunne
wanneer naar haar indruk
mensen zich 'superieur' op
stellen ten opzichte van gelo
gen. Dan kiest zij ervoor 'zie
terug te trekken'. Zij geeft ov
rigens 'direct toe dat dit geei
voorbeeldgedrag is'.
Aangezien gelovigen zich lei
opzichte van elkaar per defn
tie superieur opstellen, want
iedereen gelooft dat zijn eigf
godsdienst de beste is, luiste
de professor dus nooit naar
gelovigen. Dat maakt haar ii
derdaad bij uitstek geschikt
om in naam van het Konink
der Nederlanden recht te sp
ken ter zake van hoofddoekj
door Jan-Hendrik Bakker
Filosofie, wat helpt het allemaal? Het kan het
leven aangenamer maken, luidt een van de
antwoorden. Waar anderen van de 'troost
van de filosofie' niet overtuigd behoeven te
worden, zijn er nu eenmaal ook mensen die
vooral praktisch nut willen zien. Die kunnen
terecht bij de laatste jaren sterk in opkomst
verkerende filosofie van de levenskunst. Een
aanrader iedereen die zijn buik vol heeft van
groepstherapeuten, psycho-wichelaars, hea
lers en sportschoolprofeten.
Hoe maak ik mijn leven aangenaam en zin
vol? Dat zijn de vragen waar om het draait
in deze denkrichting, die probeert te voor
zien in het gat dat er gevallen is door het
praktisch verdwijnen van de kerk uit het da
gelijks leven. De Duitse hoogleraar Wilhelm
Schmid is de vooraanstaande denker in de
ze beweging. Onlangs verscheen van hem
zijn 'Filosofie van de levenskunst. Inleiding
in het mooie leven'.
In alle denken over het moderne leven
draait het steeds weer om de kwestie of alle
vporuitgang ons ook gelukkiger heeft ge
maakt. Zijn wij er sinds de Verlichting nu ei
genlijk ook mentaal beter op geworden? De
vraag is goed voor een felle, soms onver
zoenlijke strijd tussen mensen die geloven
in de Rede en de neo-conservatieven, die de
waarde van geloof en traditie benadrukken.
Alle welvaart en technische verbeteringen
hebben ons niet gelukkiger gemaakt, zeggen
de conservatieven. Daar staat tegenover
(kunnen de rationalisten aanvoeren) dat
zonder penicilline, stromend water en een
warm en droog huis de bron van menselijke
ellende veel groter zou zijn geweest.
Uiteraard zit het venijn in de term 'vooruit
gang'. Leidt wetenschappelijke vooruitgang
vanzelf tot vooruitgang in het menselijk le
vensgeluk? Is de hedendaagse invalide, die
gemotoriseerd in een snel wendbaar elek
trisch scootertje door het gewoel van het
huidige stadsleven snort, gelukkiger dan de
laatmiddeleeuwse lepralijder die zich met
schaatsplank en prikstokken door de mod
derige stegen moest voortbewegen?
Zeker is wel dat de moderne mens veelei
sender is geworden. Net zoals hij recht heeft
op medische verzorging, op inkomen en op
mobiliteit, meent hij ook aanspraak te kun
nen maken op gezondheid, genot en een
lang leven. Zit het tegen, dan voelt hij dat al
gauw alsof hem levensgeluk wordt onthou
den.
In vroegere tijden, toen de zin van het leven
nog door kerk en religie werd bepaald, kon
den rampspoed, lijden en ongemak een
plaats krijgen binnen dat grote verhaal. Het
idee dat elke minuut van ons leven, evenals
elke zandkorrel, een plaats heeft in het door
God bezielde heelal kan ons uiteindelijk ver
zoenen met de wreedheden van het leven.
In de moderne tijden is dat besef grondig af
gebroken, maar restauratie haalt nooit terug
wat geweest is. In de filosofie is aan het eind
van de jaren zestig, vooral door toedoen van
Michel Foucault, het besef doorgebroken
dat het denken zich bezig diende te gaan
houden met een esthetiek van het menselijk
bestaan. Wat is een mooi leven? Wat kun
nen wij doen om het persoonlijk leven in
houdsvoller, overtuigender en genietbaar
der te maken? Met andere woorden: hoe
kunnen wij van ons leven een kunstwerk
maken? Die vraag is gekomen in de plaats
van de vraag naar wat de waarheid is.
Wie Schmids boek leest zal tot de prettige
ontdekking komen, dat filosofisch denken,
dat wil zeggen koel en zo onbevangen mo
gelijk, daarbij kan helpen. Schmid begint
zijn uiteenzetting met een pakkende analyse
van Edward Hoppers schilderij 'Een uitstap
je naar de filosofie'. We zien een paar dat
het liefdesuur overduidelijk achter de rug
heeft en nu volkomen op zichzelf terugge
worpen nog bij elkaar is. De twee lijken red
deloos verloren in een kille, van alle betove
ring ontdane ruimte. Die ruimte is - zoals op
alle doeken van Hopper - het symbool van
de moderniteit; een ruimte waar de mens
geen onderdak meer kan vinden in de tradi
tie.
Levenskunst is nu, volgens Schmid, om op
eigen houtje het bestaan zo vorm te gev
dat er opnieuw een gevoel van geborgen
heid kan ontstaan, die echter niet meer
steunt op overlevering, maar die min of
meer autonoom door het individu is oni
worpen. Dat betekent dat de mens actie
een netwerk van zelfgekozen gewoonten
moet knopen, waarin hij zich prettig kaï
wegen; dat hij zich leert verstaan met de
eindigheid van zijn leven en de dood als
grens accepteert; dat hij zijn levensritme
niet door de economische tijd laat bepal
maar zoekt naar de innerlijke puls van zi
eigen persoon; dat hij leert zowel matelo
met het genot om te gaan als ook er som
van af te zien.
Schmid is geen ouderwetse moralist, die
ons komt vertellen hoe. wij moeten leven
Hij is pedagoog noch theoloog, geen psj
chotherapeut en al helemaal geen zelfhi
goeroe. Hij is wel degelijk in de eerste pl
filosoof, iemand die het denken in zet oi
problemen te verhelderen en dilemma's
te sporen.
Een van zijn grootste verdiensten is dat I
in een heldere, analytische stijl de weg v
in de geschiedenis van de filosofie. 'Filo
fie van de levenskunst' is echt een aanra j|
voor al die mensen die hun buik vol heb
van groepstherapeuten, psycho-wichela
healers en sportschoolprofeten. Gewoon
nadenken over wat het leven te bieden ha
en dan maar kijken of wij er (nog) iets niP
van kunnen maken. c
Wilhelm Schmid: 'Filosofie van de leve
kunst. Inleiding in het mooie leven'. Uit
ver: Ambo. Prijs: 18,11 euro.
